Professional Documents
Culture Documents
Socjologia miasta to jedna z dyscyplin socjologii, zajmująca się społecznymi aspektami rozwoju miast, zagadnieniami
przestrzeni społecznej, procesami urbanizacji, problematyką społeczności lokalnych.
W znacznej mierze ta subdyscyplina socjologii rozwinęła się dzięki szkole chicagowskiej, która traktowała miasto jako
naturalne laboratorium, prowadząc w nim terenowe badania socjologiczne, w szczególności dotyczące problemów
dewiacji i procesów ekologicznych miasta. W drugim przypadku socjolodzy ci inspirowali się przede wszystkim
osiągnięciami botaników.
Socjologia miasta – Anna Fiń – sala 467- wtorki(16.45-18.15) – sala 467 – wykład – 10\10
Teoretyczne podstawy
Subdyscypliny:
- urbanistyka(rozwój);
- architektura
Miasto jako przedmiot badań historycznych – spojrzenie na miasto;
Miasto jako przedmiot badańantropologii kulturowej – analiza skł. Sfery symbolicznej;
Miasto jako przedmiot badań ekonomii- ekonomika miast;
Miasto jako przedmiot badań geografii – regionale rozmieszczenie miast
Miasto jako przedmiot badań demografii – ludnosc miejska
• Szkoła chicagowska: Miasto jako system, dany fakt, wielkie skupisko, gęsto zaludnione i zróżnicowane; jako układ
tzw. stref koncentrycznych; dla celów socjologicznych miasto może być zdefiniowane jako wielkie, gęsto zaludnione i
trwale zamieszkiwane osiedle zróżnicowanych społecznie jednostek"
Główne cechy miasta:
a) wielkosc terytorium;
b) wielkosc populacji;
c) gęstosc zaludnienia;
d) zróżnicowanie mieszkańców(etniczne, zawodowe)
Miasto to:
- Zbiorowość terytorialna, odpowiednio zorganizowana posiadająca pewien stopień odrębności;
- System społeczny, zlozony z dwóch podsysternów: urbanistycznego i społecznego;
- Układ przestrzenny, stanowiący materialne środowisko życia i mający znaczenie psychospołeczne i psychokulturowe
Przestrzen spoleczna – to układ relacji miedzy jednostkami przejawiający się w rozmaitych formach stosunków
społecznych.
Rodzaje przestrzeni:
- przestrzen prywatna;
- przestrzen publiczna
a) zewnetrzna\otwarta(parki);
b) wewnetrzna\zamknieta(muzea)
Socjologia miasta – Anna Fiń – sala 467- wtorki(16.45-18.15) – sala 467 – wykład – 17\10
Miejsce magiczne - place, tereny zielone, lokale gastronomiczne -> przeżycia własne(miejsce nasycone historią)
Metodologiczne podstawy socjologii miasta
Socjologia miasta – Anna Fiń – sala 467- wtorki(16.45-18.15) – sala 467 – wykład – 24\10
Wszystko co jest naturalne, zwykłe, codzienne dla jakiejś społeczności, stanowi jakąś informację dla nas. Badacz ma
mieć wrażliwe oko podczas badania przestrzeni miejskiej. Można zwrócić uwagę np. na podwórka wewnątrz
budynku, na suszące się pranie na zewnątrz w Nowej Hucie, co nie jest typowe. Oko dla socjologa jest
najważniejszym zmysłem. Napisy na przestrzeni to szata informacyjna, sposób zorganizowania przestrzeni.
Badania na temat wystroju okien w Ameryce – na podstawie wizerunku okien opisywano daną grupę, każda
społeczność inaczej podchodziła do tej sprawy.
Metoda etnograficzna- jesteśmy w terenie, przebywamy w danej społeczności przez dłuższy okres czasu i
zdobywamy wywiady, wywiad swobodny to najlepsza metoda.
1. Przestrzeń- fizyczne miejsce: dwa wymiary przestrzeni: materialny i symboliczny, szata informacyjna
dzielnicy/miasta, zespół eksponowanych w przestrzeni znaków, elementów graficznych i świetlnych
malowideł i napisów na ścianach i jezdniach. Jak zaznacza się terytoria i granice.
2. Czas- jak zorganizowany jest czas? Jakie jest tempo zdarzeń? Co i czy się zmienia wraz z upływem czasu?
Patrzymy na godziny wydarzeń, np. festiwalu, jakie on jest zorganizowany, czy ulice są zamknięte itp. Jak
zorganizowany jest czas w danych dzielnicach? Porównanie Kazimierza o północy i hutę na północy.
3. Działania- Jak zachowują się ludzie? Co robią w tej przestrzeni? Co mówią? Jakie tematy poruszają? Jakie
zachowania niewerbalne możemy obserwować?
4. Obiekty- jakie fizyczne obiekty są dostrzegalne, co one symbolizują?
5. Emocje- odczuwane, wyrażane, zaobserwowane. Jak ludzie okazują emocje?
6. Wydarzenia- Co się dzieje? Kiedy?
7. Wiedza badacza o miejscu, jego historii i specyfice- bardzo często jest tak, że badacz przychodzi tabula rasa
na miejsce badania. Takie podejście jest niedopuszczalne, musimy znać kontekst strukturalny i historyczny o
danym miejscu.
Socjologia miasta – Anna Fiń – sala 467- wtorki(16.45-18.15) – sala 467 – wykład – 07\11
Urbanizacja – to wzrost udziału ludnosci iejskiej w ogólnej licznie ludnosci oraz wzrost wielkosci samych miast(na
skutek: migracji, przyrost naturalny, zmiany administracyjne).
Płaszczyzny i wskazniki urbanizacji:
- demograficzna; - ekonomiczna; - społeczna; - przestrzenna
Fazy urbanizacji:
1. Urbanizacja wstepna 2. Suburbanizacja 3.Deurbanizacja 4.Reurbanizacja
Socjologia miasta – Anna Fiń – sala 467- wtorki(16.45-18.15) – sala 467 – wykład – 14\11
Procesy metropolizacji
Metropolizacja – proces powstawania metropolii; właczenie miasta do sieci wielkich osrodków pełniacych funkcje
ponadnarodowe.
Metropolia – jako siedziby wielkich korporacji ; osrodek miejski o specyficznych funkcjach i powiazaniach zewnetrznych
obejmujacych sferę polityczną, ekonomiczną, kulturową.
Zródła metropolizacji:
- delokalizacja usług, produkcji;
- wzrost znaczenia sektora usług, obniżenie sektora przemysłu wytwórczego;
- procesy globalizacji i ich konsekwencje np. kurczenie czasoprzestrzeni.
Funkcje metropolii:
-osrodek dyspozycji politycznej; - ośrodek gospodarczy; - ośrodek kultury;
- technopolie (skupienie w jednym miejscu centrów badawczych)
Typy metropolii:
- światowe (Londyn, Paryż) - kontynentalne( Madryt, Milan) - regionalne(Bordoux we Francji).
Procesy gentryfikacji
Gentryfikacja – to proces odnoszący się do zmiany charakteru danej dzielnicy miasta zachodzący w kilku
wymiarach( ekonomicznym, demograficznym, społecznym, symbolicznym);
- to przejmowanie i renowacja przez klase srednia zdegradowanych zasobow mieszkaniowych w robotniczych
dzielnicach miast.
Cechy gentryfikacji:
- odnowa zasobów mieszkaniowych;
- zmiany stosunków własności;
- wzrost cen gruntów i nieruchomosci
Socjologia miasta – Anna Fiń – sala 467- wtorki(16.45-18.15) – sala 467 – wykład – 28\11
Gettoizacja - proces tworzenia się gett, związany z celowym (w tym kulturowym) izolacjonizmem określonych grup
społecznych.
Proces mający zachodzący w wymiarze przestrzennym, społecznym i świdomościowym, którego podstawą jest
startyfikacja ekonomiczna, sprzyjająca segregacji społecznej i przestrzennej
Proces wytwarzenia,,społecznych murów/barier", którymi mogą być: fizyczny mur, przepisy prawne, zasady rynku
nieruchomości, charakter zabudowy i zachowanie ludzi w danej przestrzeni.
Rodzaje gett
Dzieci i młodzież wypadające z systemu szkolnego, osoby długookresowo bezrobotne, opuszczający więzienia; niektóre
kategorie ludności wiejskiej np. chłopi nie produkujący na rynek, osoby zagrożone eksmisją z mieszkań, imigranci
zarobkowi wchodzący do szarej strefy zatrudnienia, osoby uzależnione od narkotyków i alkoholu; imigranci utrzymujący
się z nielegalnej pracy, osoby należące do romskiej mniejszości etnicznej
Dzieci i młodzież ze środowisk zaniedbanych; Dzieci wychowujące się poza rodziną: Kobiety samotnie wychowujące
dzieci, Kobiety pozostające poza rynkiem pracy: Ofiary patologii życia rodzinnego; Osoby o niskich kwalifikacjach; Osoby
bezrobotne; żyjący w bardzo trudnych warunkach mieszkaniowych; Niepełnosprawni i chronicznie chorzy. Osoby
chorujące psychicznie: Starsze osoby samotne; Imigranci.
Underclass (podklasa)
Gunnar Myrdal (1963): jednostki cechujące się deprywajcą warunków materialnych oraz zmarginalizowane w zakresie
stosunków społecznych (niski poziom wykształcenia i dyskryminacja rasowa)
Cechy podklasy: czlolacja społeczna przestrzenna, niski poziom wykształcenia, uzależnienie od pomocy społecznej,
dziedziczenie ubóstwa, często dotyczy osób starszych, samotnych matek, niewykwalifikowanych pracowników,
mniejszości etnicznych; przestępczość Strukturalny nurt (podklasa jako najniższe pozycje w strukturze) Kulturowy nurt
(odrębność narm, wartości, stylów zycia, zachowan).
Podklasa miejska
William Wilson (1987): odnosi się do problemu skrajnego ubóstwa wśród społeczności miejskiej
Ubóstwo wg Oscar Lewis to coś więcej niż tylko upośledzenie ekonomiczne; to pewien sposób życia ukształtowany w
warunkach niedoboru ekonomicznego pewne charakterystyczne sposoby myślenia i wzory życia: wzorzec myślowy
przekazywany z pokolenia na pokolenie"
70 cech typowych dla kultury ubóstwa, mają charakter biologiczny, ekonomiczny oraz psycho-społeczny min:
wielodzietność, wysoka śmiertelność niemowląt, niska przeciętna długość życia, praca niewymagająca kwalifikacji,
praca dorywcza, zarobkowanie kobiet i dzieci, zjawisko braku dzieciństwa, chroniczny brak gotówki, pożyczanie,
alkoholizm, stosowanie przemocy, życie z dnia na dzień, poczucie fatalizmu, niepewności i zależności, brak uczestnictwa
w życiu społeczności lokalnej, brak związków z instytucjami szerszego społeczeństwa, dominująco rola rodziny i więzi
rodzinnych.
Socjologia miasta – Anna Fiń – sala 467- wtorki(16.45-18.15) – sala 467 – wykład – 12\12
Współczesne miasta: nowe miasta, miasta globalne i światowe metropolie, miasta kreatywne, smart city, miasta
wielokulturowe i sanctuary city
‘Nowe miasta’
Miasto-ogród:
- Letchworth – miasto położone nad Londynem- jako przykład
- przeznaczone dla ok.30 tys. Osób;
- cel: odciążenie głównego osrodka miejskiego;
- miejskie wygody i korzysci lokalizacji w lokalizacji wiejskiej
Miasto satalitarne:
- decyzje o powstaniu podejmowane na szczeblu centralnym;
- szczegółowe plany(liczba mieszkncow, przebieg ulic itd.);
- 5 elementów: tereny przemysłowe, tereny mieszkalne, centrum miasta, obszary rekreacji, wezeł komunikacyjny.
Miasta wielokulturowe:
- napływ immigrantów do miast ;
- tworzenie etnicznych skupisk;
- zmiany w zakresie struktury etnicznej miast;
- pogłebianie się społecznych nierówności
Sanctuary cities:
- głownie w USA i Kanadzie;
- bezpieczne miejsca\miasta;
- to spolecznosc posiadająca politykę, która zniechęca lokalne organy scigania do zgłaszania statusu imigracyjnego osob
Superdiversity = Superrożnorodnośc
- zakres roznorodnosci etnicznej wiekszej niż wczesniej
- podkreslenie poziomu i rodzaju zlozonnosci, wszystkiego czego osiągnieto wczesniej, w populacji
- np. grupa polska w USA
Miasta wielokulturowe
- kontekst miejskich roznorodności
Przemiany , jakim ulegają miasta na skutek napływu imigrantów obejmują cały szereg zmian, w tym między innymi:
a) zmiany struktury etniczno-rasowej i językowej,
b) zmiany struktury spoleczno-demograficznej,
c) przekształcenia struktury przestrzennej/układu przestrzennego, czyli różnych elementów materialnego środowiska
życia,
d) zmiany struktury symbolicznej, związanej min. z symboliką, klimatem, specyficznym charakterem miejsca/miasta,
e) swoistą transformację systemu spolecznego miasta, rozumianego w kategoriach stosunków społecznych.
f) zmiany na poziomie psycho-społecznym: postaw i tożsamości, związane z koniecznością ustosunkowania się do
różnorodności, obcości, inności.
Segregacja:
- stopień wykluczania się osadnictwa dwoch grup/zbiorowości na danym obszarze
- zjawisko nierównomiernego występowania w przestrzeni miejskiej różnych grup społecznych, które cechuje np.
odmienne pochodzenie etniczne czy status społeczno-ekonomiczny
- Segregacja przestrzenna jako wskaznik: asymilacji, dyskryminacji grupy, pozycji grupy, partycypacji zbiorowości w
zyciu miasta
Koncentracja:
- przestrzenne skupienie;
- względne zagęszczenie osadnictwa członków określonych zbiorowości na stosunkowo niewielkim obszarze przy
Inikomym zagęszczenia w pozostałych częściach osadnictwa
- stopień nierównomierności rozkładu populacji lub proces wzrostu stopnia tej nierównomierność
- Przyczyna takich zjawisk spolecznych jak: powolna asymilacja, niewielka dynamika grupy (ruchliwości społecznej i
przestrzennej), anomii, niskiego statusu grupy, siły grupy (procesy mobilizacji etnicznej.
Asymilacja przestrzenna
Asymilacja -proces polegający na internalizacji praez członków jednej grupy Kultury, tradycji, wzorow posta pod
względem ekonomicznym, politycznym i kulturowym) zbiorowości, co w konsekwencji prowadzi do stopniowego
zacierania się międzygrupowych odrębności.
Asymilacja przestrzenna: odnosi się do ruchu imigracyjnej mniejszości z etnicznych enklaw do rejonów, w których
dominuje etniczna większość i ukazuje znaczenie miejsca zamieszkania dla paradygmatu asymilacji. Opiera się on na
dwóch, podstawowych założeniach: a) ruchliwość przestrzenna następuje w wyniku akulturacji i społecznej mobilności
jednostek i b) jest na pośrednim krokiem do asymilacji strukturalnej.