Historia komunikacji społecznej

1. HKS a subdyscypliny komunikologii

Przedmiot badań: Komunikologia jako nauka o komunikacji; medioznawstwo (nauka o mediach)
● Sposób ujęcia: medioznawstwa = gleboznawstwo?
● np. konkretne instytucje medialne vs podstawowe media np. obraz, słowo, liczba (Vilém
Flusser); teoria agenda setting czy np. teoria sygnałów agresji vs teoria katharsis, a
rozważanie mentalnych i społecznych skutków rewolucji medialnych;

● mediologia - Régis Debray. Przedmiotem mediologii czyni on, postrzegane procesualnie,

przekazywanie informacji w czasie (proces międzypokoleniowej transmisji kultury),
odróżniając je od, postrzeganej w kategoriach aktów, komunikacji (polegającej na
przenoszeniu informacji w przestrzeni). W tym ujęciu „Komunikowanie jest chwilą
dłuższego procesu oraz fundamentem obszerniejszej całości, którą będziemy nazywać, na
zasadzie umowy, przekazywaniem”. (Debray, 2010: 5). Chrystus komunikował, Kościół
przekazuje
Tożsamość dyscypliny; problemy terminologiczne

● Komunikacja a transport; Paul Virilio: komunikowanie masowe: środki audiowizualne i

automobilne
● Stan dróg i środków komunikacji a możliwości rządzenia
● Przepływ ludzi a przepływ informacji
● Przesyłanie przekazów pisanych czy drukowanych
● Komunikacyjny (znakowy) wymiar środków transportu; funkcjoznaki - zaspokajają
potrzeby, ale zarazem manifestują pozycję i status

● Jan Parandowski: „propaganda nie czekała swej nazwy by zacząć istnieć i działać”
● Grzegorz XV utworzył w 1622 roku Sacra Congregatio de Propaganda Fide - czyli Święte
Kolegium Propagandy Wiary
● Powolna sekularyzacja pojęcia „propaganda” w XVII i XVIII w. ● Bureau d`Esprit – 1792

2. Komunikacja ludzi a komunikacja zwierząt

● Teoria ciągłości i teoria nieciągłości; (próg czy przepaść)
● Płaszczyzny analizy różnic i podobieństw
1) intencjonalność wypowiedzi

2) sposób nabywania umiejętności komunikacyjnych: biologia a kultura;

3) semantyczność

4) zakres wykorzystania zmysłów - różny także u ludzi

5) stopień rozbudowania zachowań semiotycznych w stosunku do potrzeb instrumentalnych;
„hipertrofia semiozy” u ludzi

6) zwierzęta również mają różne emocje wypisane na twarzy.

Ludzie mają zachowania zwierzęce np. karmienie młodych, pocałunki, iskanie (wyjmowanie
rzeczy z włosów)

Etologia - bada charakterystyczne dla poszczególnych gatunków wzory zachowań; Etologia

człowieka - bada zachowania niewerbalne ludzi różnych kultur, szukając ich genetycznych
uwarunkowań

3. Media jako technologie i praktyki społeczne

Media jako praktyki społeczne opierają się na logice medium i logice użytkownika. Logika
przedmiotu nie może wprowadzić logiki użytkownika, tylko logika użytkownika wprowadza
logikę medium. Na przykład radio na początku było nazywane i wykorzystywane jako telegraf
bez drutu. Na to jak wykorzystywano dane medium zaważyła logika użytkownika. Systemy
komunikacji ludzkiej to podstawowy czynnik kształtujący kulturę, i umysł człowieka, relacje
społeczne i funkcjonowanie państwa. Technika stwarza środowisko w którym człowiek żyje,
i które określa jego percepcję i cele. Ma zdolność do wytwarzania zapotrzebowania na samą
siebie, bo jest przedłużeniem naszego ciała i zmysłów.

4. Miękki determinizm technologiczny i antropotropizm mediów (Paul Levinson)

Miękki determinizm Paula Levinsona, zakłada, że media tworzą warunki, w których mogły
ujawnić się skłonności ludzkie, ale na ogół nie wywierają absolutnych skutków
społecznych. Umożliwiają wydarzenia będące skutkiem innych czynników. Technologia nie
wywołuje skutku sama w sobie, ale jest czynnikiem bez którego nie byłoby ciągu
przyczynowo-skutkowego.
Antropotropizm mediów to tendencja, zauważona i opisana przez Paula Levinsona. Zakłada
ona, że współczesne media są w coraz większej zgodzie z działaniem ludzkich zmysłów.
Współczesne media uczłowieczają nas, a nie odczłowieczają.

5.Nowe a stare media

Występuje tu zjawisko sekundaryzacji. Ograniczana jest rola starszego medium w systemie
komunikacji, jednak nie jest ono odrzucane. Ich obecność jest na niższym poziomie
rozpowszechniania, co przedstawia krzywa EPS czyli wzorzec rozpowszechnienia i formy
ewolucji mediów w jego trzech fazach: Elitarnej, Popularnej i Specjalizacji. Zachodzi
interakcja starych i nowych mediów.
Zachodzi efekt dyliżansu – niemal każde nowe medium przez pewien czas było tworzone i
wykorzystywane w sposób właściwy już istniejącemu. Przyczynami tego zjawiska są :
- konserwatyzm w podejściu do mediów – dominujące medium staje się punktem odniesienia
- samoistna dynamika mediów
- polisemiotyczność komunikacji – posługiwanie się wieloma systemami komunikacji naraz.
Rozwój mediów jest nierówny. W ostatnich latach jest on o wiele szybszy niż kiedykolwiek.
Na dodatek poszczególne elementy komunikacji rozwijają się w różnym tempie.

6.Etapy rozwoju mediów i kultury

Etapy rozwoju mediów według McLuhana :
 1. epoka plemienna
2. epoka Gutenberga
3. era elektroniczna Marconiego
Rozwój od wioski plemiennej do wioski globalnej.
Etapy rozwoju mediów według Onga :
1.pierwotna oralność
2. kultura cyrograficzna
3. kultura typograficzna
4. kultura elektroniczna – wtórnie oralna.

7.Ciało:geneza cech gatunkowych H. Sapiens

Pionizacja i dwunożność;
Przyczyny i skutki; 1) Uwolnienie rąk (narzędzia, zdobywanie pożywienia, opieka nad
dziećmi - monogamia);
2) Hipoteza chłodzenia; (Peter Wheeler); 60%mniejsza absorpcja promieni słonecznych;
3) Sprawność lokomocji (Hipoteza „uporczywego polowania”);
4) Zwężenie miednicy – przyśpieszenie porodu
Naga skóra; Przyczyny:
1) konieczność dostosowania się do gorącego klimatu;
2) ochrona przed insektami;
3) przejęcie funkcji ochronnej przez technikę;
4) hipoteza wodna.
Skutki:
1) utrata pewnych możliwości komunikowania (jeżenie sierści);
2) możliwość sygnalizowania przez zmianę zabarwienia skóry; rola koloru skóry, opalenizny,
owłosienia
Wzrost, masa ciała (dymorfizm płciowy), Frontalne usytuowanie części ciała służących
komunikacji; kobieta – piersi, pępek, usta substytut („echo”) genitaliów (przyczyny:
ukrywanie owulacji, ciągła gotowość do stosunku; przejście przy kopulacji od pozycji tylnej
do pozycji frontalnej; ubiór; mężczyzna: wyjątkowo duży penis
Twarz jako medium: zdolność rozpoznawania twarzy i zainteresowanie twarzami jako cecha
gatunkowa Homo sapiens; Pareidolia; Lepiej rozpoznaje się twarze kobiet; Zapamiętujemy
twarze: po 30 latach pamiętamy 90%, a po 40 latach – 70% poznanych twarzy;
Prozopagnozja; Zaraźliwość emocjonalna; mimikra/naśladownictwo (neurony lustrzane);
Mimika „Jedno z wielu możliwych określeń człowieka mogłoby brzmieć: śmiejące się
zwierzę". Uśmiech: kobiety uśmiechają się częściej niż mężczyźni Płacz: Homo sapiens to
jedyny gatunek, który płacze, gdy jest smutny;
„Czytanie” twarzy; uniwersalizm wyrazów emocji (negatywnych, podstawowych)?
Automatyczne odczytywanie komunikatów mimicznych? (R. Ohme: koncepcja samoczynnej
komunikacji mimicznej); Rozpoznawanie kłamstwa; mikroekspresje: hipoteza przecieku
(leakage hypothesis) (Ekman i Friesen)
8.Ciało jako żródło informacji o człowieku (fizjonomika, frenologia, bertillonnage)

9.Ciało jako narzędzie

10.Ciało jako punky odnieszenia
-Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy.
-pionizacja i lateralizacja ciała a aksjologiczne nacechowanie przestrzeni; metafory przestrzenne;
-Orientacja wertykalna (doświadczenia grawitacjii); symbolika wertykalna; ruch w górę i w dół.
-Wpływ techniki, np. Ranga mieszkania na ostatnim piętrze.
-Orientacja horyzontalna; ruch do przodu i tyłu, w prawo i w lewo; inwersja.
-Przenoszenie palców;
-Przestrzeń słuchowa (dystans konwersacyjny), termiczna (sygnały termiczne).
-Skracanie dystansu uznawane jest też za cechę relacji między kobietami.
-Zachowywanie dystansu może być zarówno przejawem niechęci (obrzydzenia, strachu), jak i
wyrazem szacunku
-Dystans związany jest ze statusem
-obraz ciała jako obraz społeczeństwa; mikrokosmos a makrokosmos.
11.Ciało jako tekst kultury
Ciało człowieka jest zarówno bytem biologicznym, jak i tekstem kultury; przekształcanie ciała i
interpretacja cech somatycznych – nadawanie znaczeń; relatywizm kulturowy (różny sposób
traktowania tych samych zjawisk)
Przewrót somatycznych: „tożsamość zsomatyzowana” („jesteś tym na kogo wyglądasz”)
Obligatoryjność („masz prawo wyglądać na tego, kim jesteś” a fakultatywność; integracja wspólnoty
a podkreślania indywidualności
Kreawanie wizerunku; transgresje (odwracalne i nieodwracalne); homo transgressivus –
modyfikacja ciała (np. Piercing, tatuaż, trepanacja, krępowanie stóp itd...)
12.Ciało jako trofeum ( w tym każń jako forma demonstracji władzy)
Sygnały/związki semiochemiczne: zapach, feromony
Ciało jako punkt odniesienia: „Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”. pionizacja i
lateralizacja ciała a aksjologiczne nacechowanie przestrzeni; metafory przestrzenne;
Orientacja wertykalna (doświadczenia grawitacji); symbolika wertykalna; ruch w górę i w dół.
Wpływ techniki, np. ranga mieszkania na ostatnim piętrze. Orientacja horyzontalna; ruch do
przodu i tyłu, w prawo i w lewo; inwersje. Pytanie: dlaczego wskazówki zegara przesuwają
się w prawo? Przenoszenie relacji przestrzennych na relacje społeczne. Proksemika: kultura
łokcia, kultura czubków palców; Przestrzeń słuchowa (dystans konwersacyjny), termiczna
(sygnały termiczne). Skracanie dystansu uznawane jest też za cechę relacji między
kobietami. Zachowywanie dystansu może być zarówno przejawem niechęci (obrzydzenia,
strachu), jak i wyrazem szacunku. Dystans związany jest ze statusem. Naprawdę Nobody
know you when you`re down & out ? obraz ciała jako obraz społeczeństwa; mikrokosmos a
makrokosmos;
Ciało jako narzędzie
Ciało jako tekst kultury
Ciało jako trofeum (w tym kaźń jako forma demonstracji władzy)
manifestacja zwycięstwa nad wrogiem: w trakcie wojny chodzi o przekształcenie
przeciwników w jak największy stos trupów. Dąży się do zabicia wszystkich przeciwników,
choć można ich brać do niewoli. (Canetti, 1996: 78-79). Formy zastępcze (stos trupów mogli
oglądać tylko uczestnicy
bitwy i okoliczna ludność).
Publiczne egzekucje jeńców – pokaz pomniejszania liczby wrogów (poczucie
bezpieczeństwa przed wrogiem; strach przed królem). Stosy (kosze) obciętych członków
transportowane do stolicy. Piramidy z obciętych głów wrogów (Asyria) – w naszej erze
Mongołowie. Okaleczanie jeńców, np. Bazyli II Bułgarobójca 1014 (15 tys. oślepionych
jeńców). Szczególna rola terroru, okrucieństwa w Asyrii (także w asyryjskich
przedstawieniach figuralnych)
Kaźń: publiczne działanie na ciało (spektakl + zadawanie ciału niemożliwego do
zniesienia
cierpienia) – sam proces był tajny. Elementy kaźni przy innych karach (pręgierz, chłosta,
piętnowanie jako kara dodatkowa). Kaźń to technika dostarczania pewnej ilości cierpienia,
możliwej do oszacowania i stopniowania (w zależności od zbrodni a więc i kary). Kaźń to
część rytuału, część liturgii karnej.
Odpowiada dwu wymogom: 1) trwale piętnuje – fizycznie przez blizny czy przez rozgłos,
zapisanie się w pamięci ludzi; odziera ze czci; 2) kara ma się dokonywać publicznie,
nadmiar cierpienia, oznaki bólu skazańca mają przysparzać chwały sprawiedliwości.
Kaźń jest osobistą i publiczną zemstą władcy, którego władzę podważa zbrodnia; ma
przywrócić blask majestatowi władcy, osłabionemu przez zbrodnię, pokazać dysproporcje
między potęgą władcy a znikomością zbrodniarza. „Kaźń nie ustanawiała sprawiedliwości;
ona reaktywowała władzę”. (Foucault, 2009: 49). Stąd doniosłość, ostentacja, przepych
rytuału. Szczególna rola królobójstwa (+ zamach jako forma propagandy). Powiązanie
sposobu karania z rodzajem i miejscem zbrodni. Kaźń jako rodzaj agonu kata i ofiary.
Skazany jako herold swej zbrodni i winy. Lud jako widz ale i uczestnik wymierz
13.Ubiór jako medium
14.Kultura oralna – ujęcie dualistyczne
Kultura oralna jest kulturą mowy, przedpiśmienną, reprezentującą myślenie konkretne.
Kultura oralna to myślenie prelogiczne, nie występują w nim terminy ogólne, czy
szczegółowe. Język oddawał konkretne sytuacje. W kulturach oralnych występowało myślenie
sytuacyjne, bez autoanalizy i interpretacji złożonych związków przyczynowo-skutkowych.
Brak pojęć ogólnych uniemożliwia rozważanie problemów dotyczących całej kategorii ogólnej.
Niemożliwe było więc stworzenie ogólnej normy prawnej.
Kultura pisma zaś jest kulturą myślenia logicznego i abstrakcyjnego. Umożliwia myślenie
kategorialne, autoanalizę i interpretację złożonych związków przyczynowo-skutkowych. Dzięki
temu mogły powstać ogólne normy prawne.

15.Słowo w kulturze pierwotnie oralnej

W społeczeństwach oralnych język jest odmianą, sposobem działania, a nie narzędziem
refleksji, ekwiwalentem myśli – dopiero w piśmie używa się języka dla odzwierciedlenia myśli.
Słowa są częścią zorganizowanej działalności.
Magia słowa : w kulturach oralnych język był nieodzownym elementem wspólnych działań,
odpowiednikiem gestu i ruchu. Używane były nie tylko jako symbole, ale jako środki
powodujące praktyczne skutki.
Miały swój aspekt materialny, powodowały realne skutki, pozwalały przekroczyć czas i
przestrzeń.
Moc słowa jest zależna od treści, formy i statusu mówiącego. Performatywna funkcja słowa –
magia, wyrok, klątwa, błogosławieństwo.

16.Pamięć a język w kulturze pierwotnie oralnej

W kulturze oralnej całe doświadczenie społeczności zawarte było w pamięci jej członków –
pamięć oralna. Obowiązywała zasada – wiesz tyle ile możesz przywołać w pamięci. W
kulturze pisma można wrócić do źródła, do zapisków. W kulturze oralnej nie można do
niczego wrócić.
Występuje zjawisko strukturalnej amnezji – współcześni wierzyli, że mają tą samą wiedzę, co
wcześniejsze pokolenia, ale ulegali nieświadomie wpływom zewnętrznym; dążenie do
 zachowania tradycji, a nie zachowywanie jej dokładnie. W kulturze oralnej powstała
wyspecjalizowana grupa odpowiedzialna za poetycki przekaz kultury – druidzi, bramini,
poeci.

17.Społeczne aspekty pierwotnej oralności (Społeczności oralne a osobowości społeczne)

Mowa w społecznościach pierwotnie oralnych to sposób budowy więzi społecznych.
Występuje zjawisko rozmowy iskającej – plotkowanie przy braku wzajemnej pielęgnacji –
iskania – jako wyróżnik ludzkich społeczności – f. Fatyczna. Wspólnota językowa jako
podstawa więzi narodowych i środowiskowych. Mowa jest sposobem na kontrolę zachowań i
rytuałów.

18.Słowo mówione a władza w kulturze pierwotnie oralnej

W społecznościach kultury pierwotnie oralnej język jest sposobem działania, a nie narzędziem
refleksji. Słowo staje się częścią zorganizowanej działalności – ten kto mówi i ma posłuch ma
więc władzę.
Osoba posiadająca posłuch oraz predyspozycje – np. status społeczny posiadała magię słowa –
w kulturach oralnych język był nieodzownym elementem wspólnych działań, odpowiednikiem
gestu i ruchu. Używane były nie jako symbole, ale jako środki powodujące praktyczne
skutki. Ważna również była moc słowa, zależna od treści, formy i statusu mówiącego.

19.Spory o definicję i początki pisma

Istnieje kilka definicji pisma. Najważniejsze są dwie :
- Jacquesa Derrida – pismem jest każdy znak ożywiający pamięć
- David Diringer – nie należy wszystkich form graficznych ekspresji traktować jako pismo –
pismo właściwe, a pismo zarodkowe.
Uznaje się więc, że podstawową cechą pisma jest możliwość sformułowania jednoznacznego
przekazu, zrozumiałego dla czytelnika bez żadnych słownych komentarzy.
Za początki pisma uznaje się więc można zapisy na kościach, karby czy malowidła, ale za
pierwszy system pisma – czyli pismo właściwe – sumeryjskie pismo klinowe sprzed 3.5
tysiąca lat.
20.Geneza pisma
Początki pisma sięgają świętych symboli pierwotnych cywilizacji, w tym symboli kobiecych
– Gimbutas. Następnym etapem były malowidła naskalne, jako forma prapisma obrazkowego
– zapis idei. Następnie pojawiły się pomoce mnemotechniczne – karby, liczmany i żetony,
które zapoczątkowały znaki i tabliczki.
I etapem powstawania pisma właściwego była rewolucja neolityczna, podczas której wynikła
konieczność kontroli produktów rolnych – 1 znak oznaczał wtedy jeden przedmiot.
II etap to rewolucja miejska, która dodała większą ilość form liczmanów i dodatkowe znaki,
odejście od systemu, iż jeden symbol oznacza jeden przedmiot. Od tej pory znak oznaczał
liczbę.

21.Typy pisma według Davida Diringera

David Diringer wyróżnił trzy typy pisma :
 - pismo obrazkowe czyli semantyczne – znak oznaczał wiele rzeczy np. okrąg to oko, patrzeć,
wzrok, słońce, dzień
- pismo analityczne czyli ideograficzno-fonetyczne – znak był skonkretyzowany dzięki
zasadom rebusa lub dodatkowym znakom np. oko i strzałka w górę mogło oznaczać spójrz w
górę
- pismo fonetyczne czyli alfabetyczne – pismo opierało się na alfabecie, a słowa zapisane
tymi znakami było jasne i czytelne.

22.Narzędzia i materiały pisarskie w starożytności i średniowieczu

Do pisania w starożytności i średniowieczu używano najczęściej glinianych tabliczek, papirusu,
pergaminu, skóry zwierzęcej, tabliczek woskowych, ostrakonów, glinianych naczyń, od XII
wieku papieru. Pisano zazwyczaj stylusem – narzędziem z ostro zakończoną końcówką lub za
pomocą barwników i pędzla z włosia zwierzęcego, pióra ptasiego.

23.Książka w starożytności i średniowieczu

Książka powstała już w starożytności, jako zwój papirusowy funkcjonowała bowiem już od
V w.p.n.e. W III w.p.n.e dokonała się jej standaryzacja w Bibliotece Aleksandryjskiej,
pierwszym ośrodku badawczym w historii. Zwój papirusowy był jednak niewygodny w
użytkowaniu i był podatny na zniszczenia.
Dlatego w V w.n.e powstały kodeksy pergaminowe, przypominające formą dzisiejsze książki.
Ze względu na rzadkość ksiąg i trudności w ich produkcji – powolne przepisywanie – we
wczesnym średniowieczu były niemal skarbem, traktowanym jak relikwiarz. Oprócz samej
zawartości dochodziły wtedy kosztowne oprawy, zdobienia, miniatury i piękne inicjały na
stronach.
U schyłku średniowiecza książka straciła tę wartość. Spopularyzowała się jako użyteczny
instrument do nauki – dzięki uniwersytetom. Władzę nad pismem przejęli świeccy uczeni, a
nie tylko duchowni. Spowodowało to wzrost liczby książek i zaistnienie ich rynku. Pojawiły
się zawody takie jak stacjonariusz i librariusz, a studenci mogli dorabiać przepisując księgi w
systemie pecji.

24.Pierwotne zastosowania pisma (Jack Goody)

Według Jacka Goodyego pismo początkowo nie służyło do utrwalania tego co mówili ludzie.
Pierwotnie miały dominować zapisy niesyntaktyczne, czyli nietekstowe, nie do czytania np.
spisy, tabelki, zapisy np. ilości płodów rolnych. Stopniowo pismo ewoluowało do prostszych i
rozszerzał się zakres jego zastosowań – zapisywanie obserwacji, pisanie listów, rozwój
literatury, litery prawa.

25.Kultura cyrograficzna – zmiany mentalne

Kultura cyrograficzna przyniosła ze sobą pewne zmiany mentalne w społeczeństwie.
Spowodowała zmianę sposobu postrzegania świata i rozumowania – pojawiło się postrzeganie
i myślenie abstrakcyjne oraz rozumowanie logiczne. Pojawiło się zjawisko trwałości
komunikatów – zapisy były trwalsze niż słowa. Zaistniała też możliwość komunikowania
pośredniego – poprzez komunikaty pisane. Jednak razem z tą możliwością szła
dekontekstualizacja wypowiedzi – nadawcę i odbiorcę dzielił dystans i czas. Dzięki temu
 zjawisku tekst zyskał semantyczną autonomię – przenosił znaczenia sam w sobie, nie
potrzebował dodatkowych komentarzy. Aby ułatwić takie porozumiewanie stale
rozbudowywano słownictwo i składnię, pojawiła się logika i gramatyka, a za nią przyszła
większa precyzja wypowiedzi.
Utrwalanie tekstu na piśmie umożliwiło jego krytyczną analizę, a nawet ją wymuszała.
Precyzyjność i analityczność medium, jakim było pismo stało się wkrótce cechą umysłu ludzi
posługującym się nim.

26.Społeczeństwo w kulturze pisma - indywidualizm w miejsce wspólnotowości Dzięki

pismu kształtuje się podmiotowość człowieka cechująca się krytycyzmem i
sceptyzcyzmem – ujawnił się „podmiot rozumiejący”. Pismo umożliwiło autorefleksję –
krytyczną analizę własnych wypowiedzi i powolny rozwój samoświadomości – pojawiła
się indywidualność.
Pismo alfabetyczne sprzyjało indywidualności, osłabiając dotychczasowe więzi społeczne –
było powszechniejsze niż piktogramy, a cicha lektura alienowała, sprawiała również, że do
nauki nie było potrzeba drugiej osoby, o doświadczeniu życiowym – wszystko było w
książce.

27.Społeczeństwo w kulturze pisma - stratyfikacja społeczna a pismo

Stratyfikacja społeczna to hierarchia panująca w społeczeństwie, wyróżniająca statusy
wyższe i niższe. Pismo, miało znaczący wpływ na tą hierarchię. Jako pierwsze medium o tak
dużym znaczeniu osoby posiadające umiejętność posługiwania się nią były zawsze wyżej
niż osoby nie posiadające takiej umiejętności – skryba mimo iż był rzemieślnikiem był
znacznie bardziej szanowany i miał wyższy status niż zwykły garncarz. Ludzie posługujący
się pismem stanowili często elity społeczności, aż do czasów upowszechnienia się pisma –
XIX, XX i XXI wiek.

28. Dominacja żywego słowa w życiu publicznym (starożytność i średniowiecze)

Mimo tego, iż od stworzenia pisma, zaczęła istnieć tendencja upowszechniania go – najpierw wśród
elit społecznych, potem wśród kupców, rzemieślników, duchownych, czy na uczelniach – dalej
dominowało żywe słowo w życiu publicznym. Wszelkie przemówienia, kazania, tłumaczenia do
tekstów świętych ksiąg były głoszone poprzez żywe słowo, a większość mas ludzkich poznawało
treści ksiąg przez „uszy”, słysząc czytania.
W starożytności i średniowieczu pismo sprawowało ważne funkcję – ostrakony, zapisywanie
ważnych tekstów, nauka – jednak większość była niepiśmienna, więc sposobem dotarcia do nich
było słowo mówione.

29. Druk przed Gutenbergiem

Za pierwowzory druku uznaje się bicie monet i pieczęcie, a nawet niektórzy wskazują odbijanie ręki
na skale, choć to podlega dyskusji. Wiadomo jednak, że 6.5-6 tysięcy p.n.e. w Turcji wynaleziono
druk blokowy inaczej tablicowy. Od XIV wieku technika ta znana była w Europie, gdzie była
głównie wykorzystywana do tworzenia kart do gry.
Starożytne stemple doprowadziły do pojawienia się druku czcionkowego. Za jego wynalazcę
uznaje się Bi Shenga, chińskiego rzemieślnika. Ok. 1040 r opracował czcionki z gliny, a od XIII
w. weszły do użytku na Wschodzie czcionki metalowe stworzone przez Koreańczyków. Druk
czcionkowy w Europie pojawił się w XII wieku i był techników głównie rozwijaną przez
złotników i introligatorów, którzy odpijali pojedyncze litery.

30. Powstanie i rozwój technologii druku; przebieg i przyczyny (Chiny, Korea, Europa, USA)
Za pierwowzory druku uznaje się bicie monet i pieczęcie, a nawet niektórzy wskazują odbijanie ręki
na skale, choć to podlega dyskusji. Wiadomo jednak, że 6.5-6 tysięcy p.n.e. w Turcji wynaleziono
druk blokowy inaczej tablicowy. Od XIV wieku technika ta znana była w Europie, gdzie była
głównie wykorzystywana do tworzenia kart do gry.
Starożytne stemple doprowadziły do pojawienia się druku czcionkowego. Za jego wynalazcę uznaje
się Bi Shenga, chińskiego rzemieślnika. Ok. 1040 r opracował czcionki z gliny, a od XIII w. weszły
do użytku na Wschodzie czcionki metalowe stworzone przez Koreańczyków.
Druk czcionkowy w Europie pojawił się w XII wieku i był techników głównie rozwijaną przez
złotników i introligatorów, którzy odpijali pojedyncze litery.
W latach 1440-1450 Johann Gutenberg opracował technikę druku czcionkowego na podstawie
prasy, zwanej później prasą Gutenberga. W 1445 roku ukazała się pierwsza książka drukowana
przy jej pomocy – Księga Sybilli. Największym osiągnięciem Gutenberga była jednak Biblia,
przetłumaczona na jeden z dialektów niemieckich i wydrukowana.
Dalszy rozwój drukarstwa przyniosła maszyna parowa. Nastąpiła wtedy industrializacja druku,
którą zapoczątkował Niemiec Friedrich Koenig, który w 1811 roku zbudował maszynę
pośpieszną, a 6 lat później udoskonalił tą jak, że umożliwiła druk dwustronny.
W 1847 wynaleziono maszynę cylindryczną, a w 1860 Amerykanin William Bullock zbudował
maszynę rotacyjną. Te wynalazki umożliwiły znaczne przyśpieszenie procesu drukowania, a
nawet druk na skalę masową.
31. Komunikacja społeczna w epoce druku
W epoce druku komunikacja społeczna zaczęła pokonywać duży dystans, dzięki poczcie i
pocztówkom. Korespondencja zaczęła się rozwijać na przełomie XVI, a XVII wraz z rozwojem
nowożytnych państw.
Pocztówki weszły do obiegu korespondencji na początku lat 60 - 70 XX wieku. Pod koniec XX
wieku były już masowe. Wiązało się to z faktem, iż wydrukowane, stereotypowe pozdrowienia
ułatwiały korespondencję ludziom nie potrafiącym pisać listów. Jednak wysłanie takiej pocztówki
było nadal pewnym aktem komunikacyjnym.

32. Społeczne, gospodarcze i polityczne skutki „rewolucji Gutenberga”

Społeczne:
- wzrost alfabetyzacji społeczeństwa, - wzrost dostępu do wiedzy, rewolucja naukowa
- hierarchizacja społeczna zaczęła uwzględniać wiedzę jednostki
- możliwość rozwoju ruchów społecznych, ukazania tendencji społecznych i nastrojów
społeczeństwa Gospodarcze:
- prasa umożliwiła wymianę informacji między kupcami – nastąpił rozwój gospodarczy i
zaczątki globalizacji gospodarki
- druk stał się intratnym zajęciem, pojawiły się nowe zawody z nim związane - zaczęła
rozwijać się nowa gałąź rzemiosła Polityczne:
- druk umożliwił reformację
- powstanie języków i państw narodowych – języki i dostęp do wiedzy rozbudzał poczucie
narodowe
33. Druk a reformacja
Jednym z najważniejszych skutków druku była reformacja. Nie wszystkim autorytetom Kościoła
odpowiadało drukowanie Biblii – uważano, że ręcznie pisane manuskrypty były lepsze, bo kopista
wkładał w nie duszę. Dodatkowo prasa drukarska jako narzędzie reformacji podważyła
supremację Kościoła; do 1523 w druku były 493 książki niemieckie, w tym 180 autorstwa Lutra.
Prasa drukarska umożliwiła reformację dostarczając egzemplarzy Biblii. Teza, że każdy powinien
sam czytać Biblię a nie zdawać się na interpretację narzuconą przez Kościół, w świecie w którym
Biblię przepisywano ręcznie była nierealna. Druk umożliwił zwycięstwo reformacji.
Zaczął się proces podważania autorytetów w wyniku upowszechniania informacji a zarazem
próby blokowania swobody przepływu informacji, wolność interpretacji Biblii zaowocowała
reformami protestantyzmu - ciągle nowe odłamy, konkurencyjne wobec oficjalnych.
Protestantyzm odrzucał pośrednictwo Kościoła. Każdy sam opowiadał za swe zbawienie, a
ponieważ jedynym źródłem wiary miało być Pismo Św., więc trzeba było je wszystkim udostępnić
– druk i oświata, wykształcenie religijne.

34. Ewolucyjność zmian w kulturze druku

Ewolucji ulegały formy druków, treść, technologia i nakłady druków.
Na skutek tej ewolucyjności wzrosła rola książki w XVIII wieku – powstało czytelnictwo książek
świeckich, powieści. W XIX wieku doszło też do industrializacji książki – nastąpiła rewolucja w
technologii, rewolucja w nakładach. Pisarz stał w obliczu anonimowej publiczności, powstała
opinia literacka.
35. Ewolucja sposobów lektury
Na początku, po wymyśleniu systemów pisma, służyło ono do zapisów płodów rolnych. Później do
przekazywania informacji na odległość. Sposoby lektury powstały razem z książką, po wynalezieniu
prasy Gutenberga.
Pierwszą tradycją czytania była tradycja protestancka – protestantyzm zachęcał wiernych do
wielokrotnego czytania Biblii w celu jak najlepszego jej zrozumienia.
W XVIII nastąpiła zmiana – coraz powszechniejsza stała się lektura szerokiego spectrum lektur –
pojawiało się więcej autorów, dostępnych ogółowi.
Można zaobserwować pewną tendencję zmian w wiekach XVII – XVIII – zamiast lektury religijnej
popularniejsza stawała się świecka, zamiast głośnej coraz częściej spotykano się z cichą, a co za
tym idzie indywidualną, nie zbiorową. Czytanie stawało się także domeną kobiet, już nie
mężczyzn.
35.
36.
36. Telegraf optyczny i elektromagnetyczny: powstanie i rozwój technologii
W 1791 roku Claude Chappe wynalazł telegraf optyczny – urządzenie optyczne do przesyłania
wizualnych sygnałów na odległość. Najbardziej rozpowszechnił się on w rodzinnej Francji
wynalazcy.
Miał jednak wiele trudności w rozwoju. Po 1 stacje telegrafu musiały znajdować się w zasięgu
wzroku – inaczej nie dało się odczytać informacji, po 2 zła pogoda mogła utrudnić przesył
wiadomości, po 3 wymagało to kosztownego wybudowania dużych stacji w niedalekiej odległości,
po 4 – nie było to wygodne i szybkie.
W 1885 roku został wyparty przez telegraf elektromagnetyczny, zwany również igiełkowym.
Igiełkowy wynalazł Samuel Morse – mniej więcej w latach 30' XIX wieku. Następnie opracował
specjalny alfabet, do komunikowania się swoim wynalazkiem – alfabet Morse złożony z kresek i
kropek.
W rozwoju telegrafu elektromagnetycznego utrudnieniem było :
- brak wiary społeczeństwa w tak szybki przesył informacji
- brak zaufania do systemu kropek i kresek
- konieczność budowy linii i możliwość ich uszkodzenia
- możliwość fałszerstw informacji
Mimo tych utrudnień i oporu społeczeństwa przed nową technologią doszło do rozwoju linii
telegraficznych.
37. Skutki upowszechnienia łączności telegraficznej
Do skutków upowszechnienia się łączności telegraficznej należą :
- natychmiastowa komunikacja
- usprawnienie funkcjonowania kolei – pierwsze linie telegraficzne powstawały wzdłuż kolei -
globalizacja gospodarki
- współpraca międzynarodowa wymagana do powstania międzynarodowych linii łączności
- powstanie agencji prasowych, rywalizacja o newsa do prasy, współpraca telegrafii i prasy

38. Dyskurs telegraficzny

Postman w dyskursie telegraficznym zauważa :
- zaszła zmiana sposobu funkcjonowania informacji
- zwiększyła się liczba informacji, a nawet powstał jej nadmiar
- zmienił się charakter informacji – nastawienie na newsa, informacja stała się towarem, który
można sprzedać lub kupić
- nastąpiła fragmentaryzacja świata – ważne stały się pojedyncze fakty, a nie wiedza ogólna
Polemika z Postmanem:
- telegraf miał wpływ pośredni – decydujący byli ludzie, a zwłaszcza gate-keeperzy, którzy
filtrowali informacje
- nie wszystkie gazety przejęły styl telegraficzny
- decydowały czynniki społeczne i polityczne o rozwoju mediów, a nie logika mediów

39. Fotografia: powstanie i rozwój technologii

Na przełomie XVII i XIX wieku dążono do tworzenia efektów wizualnych. Chciano zaspokoić głód
obrazu – główna przyczyna powstania.
Rozwój :
Pierwowzorem projektora była latarnia magiczna – stworzona w 1420 roku we Włoszech.
Pierwowzoru aparatu fotograficznego można zaś szukać jeszcze w starożytności – camera obscura,
czyli światłoszczelne pudełko w małym otworem w jednej ściance. Na przeciwległej powstawał
odwrócony obraz przedmiot znajdujący się przez otworem.
Do powstania fotografii potrzebne było odkrycie materiałów światłoczułych – było to możliwe więc
na przełomie XVIII i XIX wieku.
Za pierwsze trwałe zdjęcie, uchodzi fotogram Francuza Niepce'a z 1822 roku. Ekspozycja, jaką
ono wymagało trwała przeszło 8 godzin.
Luis Jaques Monde Daquerre wynalazł dagerotypie – proces fotograficzny, w wyniku którego na
metalowej płytce otrzymywany był unikalny obraz.
Jan Fryderyk Wilhelm Herschel stworzył termin fotografia, negatyw i pozytyw. 1850-
1851 – mokry sposób koloidowy zastąpił białka przez kolodium, w efekcie porzucono
dagerotypię na rzecz szybszej i tańszej fotografii, ale skomplikowanej techniki – została
umożliwiona opcja kopiowania na dużą skalę.
1871 – sucha płyta – prototyp współczesnej kliszy; skrócony czas ekspozycji, ułatwienie robienia
zdjęć, rozwój fotografii amatorskiej, ręczne aparaty.
Kodak – pierwsza kamera zbudowana w 1888 przez George'a Eastmana z przeznaczeniem dla
amatorów – lekkie pudełeczko na jeden guzik – zdjęcie na papierowej taśmie – każdy mógł zrobić
zdjęcie

40. Fotografia: zastosowania

Fotografia początkowo była wykorzystywana do robienia portretów i pozowanych zdjęć
rodzinnych, które miały ukazywać lub podwyższać status osoby portretowanej – zdjęcia statyczne,
wykorzystywane także jako niejakie wizytówki.
Fotografia umożliwiła zaistnienie widokówek – pocztówek, które były na początku XIX wieku
były najpopularniejszą formą zapośredniczonej komunikacji interpersonalnej w Europie. Już w
1841 fotografia była wykorzystywana w prasie – na podstawie fotografii powstawały ilustracje do
prasy, a w 1850 w Monachium powstał pierwszy fotoreportaż. Wkrótce powstały również
pierwsze tabloidy – prasa ilustrowana.

41. Dyskurs fotograficzny

Rozwój fotografii jako czynnik korygujący jednostronne oddziaływanie druku, czy jako czynnik
obniżający poziom kultury – ikonizacja kultury?
Według Postmana fotografia podmyła fundament kultury typograficznej i racjonalizm. Obrazy
wypaliły opis, konkret zamiast abstrakcji.
Nominalizm fotografii i telegrafu – fragmentaryczność, wyrwanie z kontekstu, brak związków
przyczynowo-skutkowych. Podniesienie roli wyglądu nad poglądy.

42. Fotografia a malarstwo XIX/XX w.

Fotografia jako opozycja do malarstwa – oba to sposoby na uchwycenie jakiegoś momentu
rzeczywistości w danej chwili – portretu, krajobrazu, panoramy.
Fotografia początkowo postrzegana jako rzemiosło, malarstwo zaś postrzegane jako sztuka –
pogląd głoszony by malarstwo nie zostało wyparte przez tańszą i szybszą fotografię.
Powolność i nieporęczność malarstwa w stosunku do szybkości i łatwości fotografii, a także jej
łatwego użytkowania dla amatora – malarz musi być wykształcony, posiadać znaczną wiedzę,
fotograf niekoniecznie.
Fotograf mógł dzięki szybkiemu działaniu demaskować hipokryzję i ciemnotę, malarz nie mógł
pełnić tej funkcji.
Zdjęcie wydobywa naturę człowieka, prawdziwość – malarstwo było bardziej subiektywne lub
całkiem subiektywne – impresjonizm, abstrakcja.

43. Powstanie i rozwój sztuki filmowej

Kino jako sztuka ruchu zastąpiło ruchome obrazy, które wykorzystywały malunki lub rysunki
wprowadzane w ruch kinetoskopem.
Przełomem w rozwoju techniki filmowej było stworzenie przez Thomasa Edisona – opatentowany
w 1891 – kinetoskopu, który umożliwił rejestrowanie ruchu z jednego punktu widzenia,
wykorzystywanie do projekcji tej samej taśmy, na której zarejestrowano ruch.
44. Funkcje filmu na przełomie XIX i XX wieku
Film początkowo pełnił następujące funkcje :
- filmy dokumentalne, kroniki
- rozrywka
- ujawnianie nierówności społecznych, popularyzacja w wyższych sferach problemów społecznych -
dokumentowanie świata dla obecnych – poszerzanie wiedzy – i potomnych

45. Telefon: powstanie i rozwój technologii

Pierwowzorem dla telefonu mogła być chińska zabawka – sznurek połączony dwoma kubkami – tak
zwany telefon sznurkowy lub nitkowy, za pomocą którego można było porozumiewać się na
odległość – według eksperymentu z XVII wieku nawet na 800 metrów.
Doświadczenia z urządzeniem, który przenosiłby głos za pomocą elektryczności robił niemiecki
uczony Jan Filip Reis, który zastosował nazwę telefon – lata 60, XIX wieku.
Telefon powstał w 1875 roku, dzięki Aleksandrowi Grahamowi Bellowi. Według jego koncepcji
harmonicznego telegrafu – urządzenia do przekształcania mowy w sygnały elektryczne, możliwe do
zapisania w postaci wizualnej, jak w telegramie.
Do wzrostu zainteresowania i skuteczności telefonu Bella przyczynił się między innymi mikrofon
Edisona. Wkrótce telefon przestał być tylko wykorzystywany do przesyłania na odległość muzyki i
informacji – tą funkcję później zaczęło spełniać radio – ale do komunikacji interpersonalnej – do
rozmów między dwiema osobami – powstał System Bella.
Nie wykluczyło to jednak od razu telefonii rozsiewczej – działającej jak radio – muzyka i stałe
programy, najczęściej informacyjne.

46. Telefon jako medium łączności rozsiewczej

Telefon początkowo był wykorzystywany jako medium łączności rozsiewczej, tzw. do
przekazywania transmisji np. koncertów na żywo, czy programów wiadomości. Powstawały stacje
nadawczo-odbiorcze, określane mianem gazety telefoniczne. Telefon miał więc początkowo
zastosowanie jak późniejsze radio.

47. Telefon jako narzędzie komunikacji interpersonalnej

W 1878 roku powstał System Bella. Był to system sieciowy, który umożliwiał komunikację
interpersonalną głosową na odległość. Do stworzenia tego systemu Bella skłoniła coraz większa
liczba użytkowników jego wynalazku.
W tym samym roku powstała również pierwsza centrala telefoniczna, gdzie po pewnym czasie
zatrudniono młode operatorki, których głos na długie lata stał się symbolem centrali telefonicznej.
Stworzono też pierwszą książkę telefoniczną, która zawierała 50 nazwisk.
W 1880 roku otworzono pierwszą budkę telefoniczną – z kasjerem, który kasował należność,
potem wprowadzono budki na monety. Również w latach 80. doszło do zezwolenia na połączenia
międzynarodowe.
Na przełomie XIX i XX wieku na jednym kablu telefonicznym mogły odbywać się bez zakłóceń
kilka rozmów.

48. Skutki upowszechnienia łączności telefonicznej

- wtórna oralność – zapośredniczona, przekształcenie wypowiedzi oralnych za pomocą urządzeń
technicznych
- telefon jako medium pozwalające nam na bycie nadawcą i odbiorcą
- przyspieszenie obiegu informacji
- upublicznienie przestrzeni publicznych
- ekspansja telefonów – bycie stale w zasięgu innych - kontrola

49. Techniki utrwalania dźwięku (fonograf, gramofon, magnetofon) – powstanie i skutki

Kiedy możliwe stało się przesyłanie dźwięku, ludzie zaczęli próby by go utrwalić. Zapisać z
możliwością odtworzenia na przykład ważne wystąpienia, koncerty, piosenki, programy z gazet
telefonicznych.
Początkowo był możliwy tylko zapis dźwięku, bez możliwości odtworzenia go. W drugiej połowie
XIX wieku istniały urządzenia do zapisu graficznego drgań, dźwięku, ale nie były możliwe do
odczytu.
Pierwszą „gadającą skrzynką”, która umożliwiła nagrywanie i odtwarzanie dźwięku, był fonograf
Thomasa Edisona z 1877 roku. Urządzenie to rejestrowało dźwięk na powierzchni metalowych
walców pokrytych woskiem, żłobiąc w nich rowki. To pierwsze skonstruowane przez Edisona
urządzenie do nagrywania i odtwarzania dźwięku, pierwotnie miało rejestrować rozmowy
telefoniczne.
W 1997 roku powstało drugie urządzenie, które mogło nagrywać i odtwarzać dźwięk – gramofon i
płyta gramofonowa. Opatentował je Emilie Berliner. „Gadająca tuba”, stała się elementem
kawiarni, jarmarków, rzadko kiedy salonów na początku – śmiały jak dla ówczesnych wygląd
powodował, że miło tego iż gramofon był pięknie zdobiony, często nie chciano go w salonach.
Mimo tego gramofon wygrał z fonogramem, a to dlatego, że był prostszy w masowej produkcji i
magazynowaniu.
Mimo tego oba urządzenia posiadały ograniczenia techniczne.
Zmienił to dopiero magnetofon, umożliwiający odtworzenie tuż po nagraniu. Pierwowzór wymyślił
Valdemar Poulsen w Danii w 1898. Jednak jego wynalazek okazał się niepraktyczny – słuchało
się w słuchawkach i problematyczne było zastosowanie drutu, jako nośnika informacji.
Przełomem okazało się wynalezienie taśmy magnetofonowej, w 1927 przez Fritz Pfleumera. W
1963 udoskonalono magnetofon, dzięki czemu powstał magnetofon kasetowy.

50. Radio: powstanie i rozwój technologii

Początki radia sięgają XIX wieku, a dokładniej postaci James C. Maxwell oraz Heimicha Hertza.
Ten pierwszy odpowiada za opracowanie teoretycznie podstaw zasad elektromagnetyzmu w 1873
roku. Natomiast Hertz odpowiada za wprowadzenie teorii Maxwella w życie w latach 1886-1888
przez wytworzenie pierwszych fal elektromagnetycznych. Pracę obu uczonych wykorzystał ojciec
radia Guglielmo Marconi. Jako pierwszy przesłał sygnał radiowy na odległość 5km w 1897 roku.
Za datę powstania radia uznaje się jednak rok 1901, kiedy to Marconiemu udało się przesłać
sygnał radiowy przez Atlantyk. W 1908 roku powstała regularna łączność radiotelegraficzna
między dwoma kontynentami. Telegraf bez drutu oddał ogromne zasługi żegludze a później
lotnictwu, które nie mogły korzystać z łączności kablowej. Radio po raz pierwszy zyskało rozgłos w
1912 roku gdy przekazywano te droga informacje o tragedii Titanica. Drugim etapem tego
wynalazku było przekazywanie za pomocą fal radiowych ludzkiej mowy. Na szerszą skalę było to
możliwe gdy wynaleziono diodę - pierwszą lampę radiową emitującą fale radiowe. Kolejnym
znaczącym momentem rozwoju radia była I wojna światowa, co było spowodowane potrzebami
wojskowymi.
Wraz z zakończeniem konfliktu w 1918 roku radiofonia stała się użytkiem publicznym. Założono
stałe radiostacje i zaczęto nadawać regularne audycje radiowe. W roku 1993 rozpoczęło
działalność pierwsze radio internetowe. Obecnie ponad 20 tysięcy stacji radiowych można słuchać
przez Internet, a niektórych tylko tam.

51. Dyskurs radiowy

Radio jako medium słowa mówionego odwołuje się do emocji, psychiki. Druk natomiast jest
medium słowa pisanego, czytanego, które odwołuje się do rozumu. Pojawia się możliwość
słuchania w czasie rzeczywistym mówcy oddalonego o tysiące kilometrów. Są powołane
wspólnoty radiowe np. słuchacze Hitlera.
Radio jako słowo, a nie obraz. Tekst, racjonalność zmienia się w medium akustyczne. Radio
wyrosło z kultury druku - kontynuowanie dyskursu typograficznego.
W praktyce radio podporządkowało się telewizji i uległo jej wpływowi - przekazywano coraz mniej
informacji, wzmacnianie ich działania przez wpływanie dźwiękiem na emocje.

52. Powstanie i rozwój techniki telewizyjnej

Pierwsze próby realizacji odwiecznej idei widzenia na odległość rozpoczęły się pod koniec XIX
wieku. Pionierem stał się Paul Nipkow, który w 1884 opatentował "elektryczny teleskop". Jego
najważniejszym elementem była spiralnie podziurkowana, wirująca tarcza (zwana później tarczą
Nipkowa). John Logie Baird i Amerykanin Charles Francis Jenkins zajęli się udoskonaleniem
wynalazku Nipkowa, opracowali komercyjne systemy telewizji, ale niska rozdzielczość i migotanie
powodowały czasem bóle głowy u widzów.
W 1929 r. w Londynie uruchomiono pierwszą doświadczalną stację telewizyjną, która w 1929 r.
nadała pierwszą audycję telewizyjną (za pośrednictwem nadajnika BBC). W 1927 AT&T
przeprowadziła, za pośrednictwem przewodów telefonicznych, transmisję obrazu z Waszyngtonu do
Nowego Jorku – widzowie w Nowym Jorku oglądają na ekranie ministra handlu Herberta Hoovera.
Pierwsza transmisja telewizyjna w USA i pierwsza w świecie na tak dużą odległość. Wykorzystano
system telewizji mechanicznej opracowany przez H. E. Ivesa (dla niektórych to raczej
wideotelefon, o którym myślano co najmniej od 1914). Równocześnie pracowano nad systemem
telewizji elektronowej.
W 1897 Niemiec Karl Ferdinad Braun wynajduje lampę elektronową. Lampa Brauna jest
prototypem lampy obrazowej (kineskopu telewizyjnego). W 1907 Rosjanin Boris Rosing
opracował teorię telewizji i skonstruował prototyp kineskopu. Vladimir Zworykin w 1923
skonstruował ikonoskop – rodzaj kamery elektronicznej, co umożliwiło prace nad telewizją
elektronową; w 1924 opatentował pierwszy kineskop.
System całkowicie elektronowej telewizji opracował (w USA) Philo T. Farnsworth. W 1927
wypełnił wniosek na pierwszy czysto elektroniczny system TV; w 1939 oficjalnie uznano jego
pierwszeństwo przed Zworykinem i RCA musiała mu zapłacić honoraria autorskie. W 1935 w
Berlinie rozpoczęła nadawanie (drogą radiową) pierwsza całkowicie elektroniczna stacja
telewizyjna. W 1936 bezpośrednia transmisja olimpiady w Berlinie (pierwszy przekaz
wyemitowany poza atmosferę ziemską). W 1936 r. uruchomiono w Londynie pierwszą na świecie
stację nadającą stałe programy telewizyjne.
53. Dyskurs telewizyjny
Przekazuje dyskurs niespójny i uproszczony. Oddziałuje na emocjach uniemożliwiając
zrozumienie, ma być wizualnie atrakcyjna kosztem zawartości myślowej. Jak zauważa filozof
Wacław Branicki „Wedle Postmana tego typu przekaz ewokuje nową epistemologię, która pomaga
opisać świat przesuwających się obrazów. Problem polega na tym, że nasza percepcja,
dostosowując się do formatu telewizyjnego, zaczyna wedle tego samego schematu postrzegać
realność, w tym także własna podmiotowość. Amerykański medioznawca wskazuje, że przekaz
telewizyjny faktycznie paraliżuje w podmiocie funkcję refleksji”. Charakter przekazu (tempo
relacji telewizyjnej czy dyskusji w studiu) powoduje, że przekazuje najmniej informacji z mediów
informacyjnych. Selekcjonuje też tematy, koncentrując się na tych, które da się zilustrować
(zwizualizować przy pomocy filmu, czy relacji na żywo) - Postman, 2002. A o tym, co zobaczy, co
jest widzialne decyduje telewizja. Wedle Skarzyńskiego "W demokracji medialnej widzialne jest
tylko to, co pokazują media. Coś, co nie zostało przez nie zaprezentowane, nie zaistniało w
potocznej wyobraźni, a więc się nie wydarzyło". Telewizja przedstawia wybiórczy obraz świata.
Nie chodzi przy tym o manipulację, tak jak nie chodzi o rozrywkę czy informowanie, chodzi o zysk,
sprzedaż. Najistotniejszym przekazem są reklamy. Nastąpiła makdonaldyzacja polityki: dyskurs
publiczny został zredukowany do prostych haseł reklamowych. Nastąpił upadek filozofii
politycznej, dominuje marketing polityczny, sprzedaż polityków jak towarów”. W ujęciu
Postmana telewizja jest zwieńczeniem wieloletniego procesu upadku kultury druku
zapoczątkowanego przez fotografię i telegraf. Razem powołały do życia "świat zabawy w
chowanego", w którym to jedno, to drugie wydarzenie pojawia się a potem znika. Nie ma ciągłości,
możliwości zrozumienia wydarzeń. Pleszczyński (2013: 413-414) określa współczesny dyskurs
medialny jako dyskurs zdegenerowany, odrzucający, a przynajmniej skrywający racjonalność.
Z drugiej jednak strony, co przyznaje sam Postman, jego uwagi dotyczą pewnego modelu telewizji,
właściwego USA, a szerzej: państwom o liberalnej demokracji i względnie wolnym rynku.
Telewizja, jak każde medium, może być różnie używana.