AP 10 Reviewer (2nd quarter, unit test)

Lesson 1/6: Pagtamo ng Likas-Kayang Pag-unlad

Likas-Kayang Pag-Unlad o Sustainable Development – isa sa mga pinakamahalagang pinag-
uusapang paksa sa kasalukuyan; dahil dito sa mga nangyayaring paglabag lalo na sa proseso ng
pagtamo ng kaunlaran.
Likas-Kayang Pag-Unlad – ang pagtugon sa pangangailangan at mithiin ng mga tao sa
kasalukuyan nang may pagsaalang-alang sa kakayahan at abilidad ng susunod pang henerasyon
na makamit diin ang kanilang mga pangangailangan.
Kakapusan – isang sitwasyon kung saan ay hindi sapat o limitado ang mga pinagkukunang-
yaman para matugunan ang walang hanggang pangangailangan at kagustuhan ng tao.
Human Displacement – sapilitang paglisan ng mga tao mula sa kanilang pinananahanang
komunidad dulot ng tuluyang pagkasira ng kalikasan; ang ganitong uri ng paglisan ay tinatawag
ding “disaster induced displacement”.
Mga Haligi ng Likas-kayang Pag-Unlad:
Ang pundasyon ng likas-kayang pag-unlad ay pinatitibay o pinatatag ng tatlong mahalagang
aspekto: lipunan, kapaligiran, at ekonomiya, o kabuhayan.
Narito ang tatlong haligi ng likas-kayang pag-unlad ng idineklara sa Johannesburg, South Africa
noong 2002 sa “World Summit on Sustainable Development”:
 Lipunan – tumutukoy ito sa kaalaman at kakayahan ng sistemang panlipunan (bansa,
pamilya, o organisasyon) na gampanan ang tungkulin nitong maitaguyod ang katatagang
panlipunan.
 Kapaligiran – tumutukoy ito sa kakayahan ng kapaligiran na matugunan ang
pangangailangan ng tao nang hindi ito nasisira.
 Ekonomiya – tumutukoy ito sa kakayahan ng ekonomiya na matugunan ang kabuhayan
kung saan parehong isinasaalang-alang ang limitasyon at potensiyal ng ekonomiya na
makamit ang kaunlaran.
Produksiyon ng Enerhiya – ang paglikha ng iba’t ibang uri ng enerhiya mula sa mga likas na
yaman.
Energy Conservation – ang episyenteng paggamit ng enerhiya o pagsisikap na mapababa ang
pagkonsumo ng nalikhang enerhiya.
Pagtatamo ng Likas-kayang Pag-unlad
Tugon ng United Nations – pinagtibay noong 2015 ng UN ang Sustainable Development Goals
(SDGs) na tinatawag ding Global Goals; ito ay pandaigdigang tugon at paanyaya para kumilos at
labanan ang kahirapan, protektahan ang mundo at siguraduhing lahat ng tao at magtatamasa ng
kapayapaan at kaginhawaan sa 2030; ang mga miyembro ng UN ay naglatag ng 17 Sustainable
Development Goals.
Sustainable Development Goals (SDGs):
Tao, Daigdig, Kaunlaran, Kapayapaan, Pagkakaisa
17 Sustainable Development Goals (SDGs):
No Poverty
Zero Hunger
Good Health and Wellbeing
Quality Education
Gender Equality
Clean Water & Sanitation
Affordable and Clean Energy
Decent Work and Economic Growth
Industry, Innovation, and Infrastructure
Reduced Inequalities
Sustainable Cities and Communities
Responsible Consumption and Production
Climate Action
Life Below Water
Life on Land
Peace, Justice, and Strong Institutions
Partnership For the Goals
Lesson 2/7: Migrasyon sa Loob at Labas ng Bansa
Migrasyon/ Pandarayuhan – tumutukoy sa proseso ng paglisan o paglipat ng mga nilalang
mula sa isang lugar patungo sa ibang pook para matugunan ang natatanging layunin.
Nomad – tawag sa mga sinaunang taong pagala-gala o palipat=lipat ng tirahan para matugunan
ang kaniyang mga pangangailangan.
Migrant – taong umalis sa sariling lugar, pansamantala o permanente, dahil sa iba’t ibang
dahilan.
Refugee – taong lumikas o puwersahang pinaalis sa pinananahanang bansa dahil sa digmaan,
kaguluhan, karahasang, political, terorismo, diskriminasyon, kalamidad, at iba pang dahilan.
Asylum – proteksiyong ipinagkakaloob ng isang bansa sa mga migrant refugee o sa mga inuusig
sa sariling bansa.
Diskriminasyon – pagtatangi o hindi pantay na pagtingin dahil sa kulay ng balat, lahi,
paniniwalang pangrelihiyon, kasarian, at katayuan sa lipunan.
Rural Areas – mga pook pangheograpiya na nasa labas ng mga siyudad o lungsod.
Urban Areas – mga lugar na matao, industriyalisado, at kinatatayuan ng maraming pasilidad at
impraestraktura.
Homestead – ilang na panahanan; pampublikong lupaing ipinagkaloob sa mga nangangailan
para sakahin at pagmulan ng kabuhayan.
Naturalization – legal na proseso kung saan ang isang noncitizen ay napagkalooban ng
pagkamamamayan (citizenship) sa bansang pinili niyang manirahan nang permanente.
Brain Drain – paghina ng lakas-paggawa ng bansa dahil sa paglisan ng mga de-kalidad na
manggagawa.
Juvenile Delinquent – kabataang lumalabag sa batas.
Multiculturalism – proseso ng pagsasama-sama at interaksiyon ng magkakaibang grupo at
kultura sa iisang komunidad.
Mga Sanhi ng Migrasyon:
 Pampolitika
 Panlipunan
 Pangkabuhayan
Migrasyon ng mga Pilipino:
 Sa Loob ng Bansa
 Sa Labas ng Bansa
Overseas Contract Workers (OCW) – mga pilipinong nagtratrabaho sa ibang bans ana may
aktibong kontrata sa pagtratrabaho.
Mga Kategorya ng mga Migranteng Pilipino:
 Permanent migrants
 Temporary migrants
 Irregular migrants
Mga Epekto ng Migrasyon:
 Sa Iniwang Bansa (Country of Origin)
 Sa Iniwang Pamilya
 Sa Bansang Tumatanggap (Host Country)
Lesson 3/8: Mga Suliraning Teritoryal at Hangganan
Territorial Dispute – ito ay tumutukoy sa hindi pagkakasundo ng dalawa o higit pang bansa
hinggil sa pagmamay-ari o pagkontrol sa isang teritoryo.
Territorial and Boarder Conflict – ito ay katawagan sa pagkakaroon ng alitan ng mga
magkakaratig na bansa o estado ukol sa kani-kanilang mga teritoryo; ang mga ganitong alitan ay
maaaring maglunsad ng isang digmaansa dalawa o higit pang mga bansa.
Mga Sanhi ng Territorial & Boarder Conflict:
Natural Resources
Religious Indifferences
Ethnic Indifferences
Use of inconsistent or contradicting statement
Epekto ng Territorial at Boarder Conflict:
Pagsisimula ng digmaan
Pagkaputol ng relasyong diplomatiko
Pagkamkam ng mga likas na yaman sa pinag-aagawang lugar
Migrasyon
Trade Embargo
Halimbawa ng mga Suliraning Teritoryal at Hangganan:
Pag-aangkin ng Russia sa Crimea (Timog-silangang bahagi ng Ukraine)
China, Taiwan, at Japan sa Pinag-aagawan Diaoyu Island (China) o Senkaku
Islands (Japan) o Diaoyutai Island (Taiwan)
Isyu ng Kashmir ng India at Pakistan
Magkakaibang Perspektiba sa Sea of Japan o East Sea sa pagitan ng Japan at South
Korea
Spratlys Islands (Pilipinas, Taiwan, China, Vietnam, Malaysia, at Brunei)
Usapin sa Sabah sa pagitan ng Pilipinas at Malaysia
Ang Teritoryo ng Pilipinas – Nakasaad sa Artikulo I ng Saligang Batas ng 1987 ang
teritoryo ng Pilipinas. (The National Territory)
UNCLOS (United Nations Convention on the Law of the Sea) – ito ay internasyonal na
kasunduan na nilagdaan noong Disyembre10, 1982; dito isinasaad ang karapatan at
responsibilidad ng mga bansa at estado sa kani-kanilang teritoryo batay sa mga karagatan na
nakapaligid sa kanila.
EEZ (Exclusive Economic Zone) – ito ay isang sea zone na pinanukala ng United Nations na
ang isang estado ay may espesyal na karapatan na gamitin ang mga likas na yaman nito at
magsagawa ng eksplorasyon; ang sukat ng EEZ ay 200 miles (370 km) mula sa coastal baseline.
Continental Shelf – ito ay isang underwater landmass na nagpapatuloy mula sa dulo ng isang
kontinente; ang bawat estado ay may karapatan sa continental shelf na hindi lalagpas sa 350
nautical miles (650 kilometers) demarcation line.
West Philippine Sea
Murillo-Velarde Map, Mother of All Philippine Map
Lesson 4/9: Dinastiyang Politikal (Political Dynasty)
Dinastiyang Politikal – sistema kung saan ang kapangyarihang politikal at pampublikong
yaman (public resources) ay kontrolado ng iisa o iilang pamilya; tumutukoy sa mga pulitikong
nagmula sa iisang pamilya o angkan at sabay-sabay na nanunungkulan sa iba’t ibang lebel ng
sistemang politikal ng bansa
Batang Pangkasaysayan ng Dinastiyang Politikal:
Barangay: Raja o Lakan – namamana batay sa dugo at tradisyon ng kapangyarihan
Panahon ng Espanyol – Mestizos o Illustrados
Mga halimbawa ng mga Dinastiyang Politikal sa Pilipinas:
Pangalan Unang Kapamilyang Kapamilya na Sumusunod sa Yapak ng
Tumakbo at Hinalal sa Iba’t ibang Unang Hinalal sa Iba’t Ibang Pwesto
Pwesto sa Politika
Imelda Romualdez Marcos
Dating Unang Ginang
Kongresista ng Ilocos Norte, 2010-2013,
2016
Kongresista ng Leyte, 1988-1995
Mambabatas Pambansa ng Region IV-
A, 1978-1984
Gobernador ng Metropolitan Manila,
1975-1986
Ministro ng Human Settlements, 1978-
1986
Ferdinand Marcos Sr.
Ika 10 na Pangulo 1965-1986 Imee R. Marcos
Senador 1959-1965 Anak ni Ferdinand Marcos, Sr. at
Kongresista 1949-1959 Imelda Romualdez Marcos
Gobernador ng Ilocos Norte, 2010-
kasalukuyan
Kongresista ng Ilocos Norte, 1998-2007
Assemblywoman ng Ilocos Norte

Ferdinand “Bongbong” R. Marcos

Anak ni Ferdinand Marcos, Sr. at
Imelda Romualdez Marcos
Senador, 2010-kasalukuyan
Kongresista, 2007-2010; 1992-1995
Gobernador ng Ilocos Norte, 1998-
2007; 1983-1986
Bise-Gobernador ng Ilocos Norte, 1980-
1983
Pangulo ng Pilipinas, -kasalukuyan
 Pangalan Unang Kapamilyang
Tumakbo at Hinalal sa Iba’t ibang
Pwesto sa Politika
Ferdinand Marcos Sr.
Ika 10 na Pangulo 1965-1986
Senador 1959-1965
Kongresista 1949-1959
Pangalan Unang Kapamilyang
Tumakbo at Hinalal sa Iba’t ibang
Pwesto sa Politika
Diosdado Macapagal
Ika-9 na Pangulo, 1961-1965
Bise-Presidente, 1957-1961
Kongresista sa Pampanga noong 1949
Kapamilya na Sumusunod sa Yapak ng
Unang Hinalal sa Iba’t Ibang Pwesto
Michael Marcos Keon
Pamangkin ni Ferdinand Marcos Sr. at
pinsan nina Imee at Bongbong
Gobernador ng Ilocos Norte, 1980-1983
Benjamin Trinidad “Kokoy” Romualdez
Nakababatang kapatid ni Imelda
Romualdez Marcos
Gobernador ng Leyte, 1967-1986
Kapamilya na Sumusunod sa Yapak ng
Unang Hinalal sa Iba’t Ibang Pwesto
Gloria Macapagal-Arroyo
Anak ni Diosdado Macapagal
Kongresista ng Pampanga, 2010
Ika-14 na Pangulo, 2001-2010
Bise-Presidente, 1998-2001
Senador, 1992-1998
Juan Miguel “Mikey” Macapagal Arroyo
Anak ni Gloria Macapagal-Arroyo
Kongresista ng Ang Galing Pinoy Party
List, 2010-2013
Kongresista ng Pampanga, 2004-2010
 Pangalan Unang Kapamilyang
Tumakbo at Hinalal sa Iba’t ibang
Pwesto sa Politika
Luisa Pimentel-Ejercito mas kilala bilang
Joseph Ejercito Estrada
Pangulo Hunyo30, 1998 - Enero 20,
2001
Bise-Presidente, 1992-1998
Senador, 1987-1992
Alkalde ng San Juan nang 17 taon
mula 1967
Kapamilya na Sumusunod sa Yapak ng
Unang Hinalal sa Iba’t Ibang Pwesto
Loi Estrada
Asawa ni Joseph Ejercito Estrada
Dating Unang Ginang (1998-2001)
Senador mula 2001-2007
Jose Pimentel Ejercito, Jr. (Jinggoy
Ejercito Estrada)
Anak ni Joseph Ejercito Estrada
Senador, 2004
Alkalde ng San Juan, 1992-2001

Joseph Victor “JV” Gomez Ejercito

Anak ni Joseph Ejercito Estrada
Senador, 2013
Kongresista ng San Juan, 2010-2012
Alkalde ng San Juan, 2001-2010

Benigno Simeon “Ninoy” Aquino, Jr:

Senador, 1967-1972, Gobernador ng Tarlac, 1961-1967, Bise-Gobernador ng Tarlac, 1959-1961,
Alkalde ng Tarlac, 1955-1959
Corazon “Cory” C. Aquino:
Asawa ni Ninoy Aquino, Pangulo mula February 25, 1986-June 30, 1992
Benigno Simeon Cojuangco “Noynoy/Pinoy” Aquino III:
Anak ni Ninoy Aquino at Cory Aquino, Pangulo, 2010-2016, Senador, 2007-2010, Kongresista, 1988-
2007
Jejomar “Jojo” Binay:
Bise-Presidente ng Pilipinas, 2010-2016, Alkalde ng Makati, 2001-2010, Alkalde ng Makati, 1986-
1998
Dr. Elenita Sombillo-Binay:
Kabiyak ni Jojo Binay, Alkalde ng Makati mula 1998-2001
Jejomar Erwin “Junjun” Binay, Jr.:
Anak ni Jojo Binay, Alkalde ng Makati, 2010-2015, Konsehal ng Makati, 2001-2010
Nancy Binay:
Anak ni Jojo Binay, Senador mula 2013-kasalukuyan
Aquilino “Nene” Pimentel, Jr:
Senador, 1998-2010, Senador, 1987-1992, Assemblyman, 1984-1986, Alkalde ng Cagayan de Oro,
1980-1984
Aquilino “Koko” Pimentel:
Anak ni Nene Pimentel, Senador mula 2011-kasalukuyan
Jose Ma. Rubin Zubiri, Jr.:
Gobernador ng Bukidnon, 2007-2010, Kongresista ng tatlong magkakasunod na termino, 1987-
1998, Assemblyman sa Batasang Pambansa, 1984-1986
Juan Miguel F. Zubiri:
Anak ni Jose Ma. Rubin Zubiri, Jr., Senador, 2007-kasalukuyan, Kongresista, 1998-2007
Jose Maria Frenandez Zubiri III:
Kongresista, 2007
Manuel “Manny” Villar, Jr.:
Senador mula 2001-2013, Kongresista ng Las Pinas, 1992-2001
Cynthia Villar:
Asawa ni Manny Villar, Kapatid ng Las Pinas City Mayor, Vergel Aguilar, Senador mula 2013-
kasalukuyan, Kongresista ng Las Pinas 2001-2010
Mark Villar:
Anak ni Manny Villar, Senador
Camille Villar:
Anak ni Manny Villar, Congresswoman
Renato “Comapanero” Luna Cayetano
Senador, 1998-2003
Alan Peter Cayetano:
Anak ni Renato Cayetano, Senador, 2007, Kongresista, 1998-2004, Bise-Alkalde ng Taguig, 1995-
1998, Konsehal ng Muntinlupa, 1992-1995
Pilar Juliana “Pia” Cayetano:
Anak ni Renato Cayetano, Kapatid ni Alan Peter Cayetano, Senador, 2004-kasalukuyan
House Bill 2011-2015, Kongressman Oscar Romualdez
Senate Bill (Anti-Political Dynasty Act), Miriam Defensor-Santiago
Senate Bill 1764-2018, Francis Pangilinan
Senate Bill 11, Franklin Drilon
Push – Negative
Pull – Positive