St.

Paul University Philippines

Tuguegarao City, Cagayan 3500

SCHOOL OF ARTS SCIENCES AND TEACHER EDUCATION

SEX O SEKSWALIDAD – ay tumutukoy sa natural at biyolohikal na katangian bilang lalaki o babae.

GENDER O KASARIAN- tumutukoy sa isang aspektong kultural na natutuhan hinggil sa sekswalidad. Ang
ideya natin tungkol sa kasarian ay ating natutuhan mula sa lipunan ng ating kinabibilangan at
ginagalawan.

Ang sekswalidad ang tukuyin ang pinakapangkat ng mga tao bilang babae at lalaki

Kasarian ang ginagamit na termino ay pambabae o panlalaki.

Pagkilala kung ang isang tao ba ay lalaki o babae batay sa likas na katangian ng isang indibidwal o sa
kanyang kasarian noong siya ay pinanganak

Maaaring nakaayon o hindi sa kanilang kasarian noong sila ay ipinanganak.

Ang ilang mga karapatang ipinaglalaban ng mga homoseksuwal sa buong mundo ay:

♥Karapatang malayang ipahayag ang kanilang saloobin;

♥Karapatang maikasal ng sibil;

♥Mapagkalooban ng mga benepisyong ibinibigay ng pamahalaan sa mga kasal na heteroseksuwal at sa

kanilang mga anak; at

♥Karapatang mabuhay ng malaya at walang diskriminasyon

MGA ANYO NG DISKRIMINASYON AYON SA KASARIAN

● Hindi pagtanggap sa trabaho

● Mga pang-iinsulto at pangungutya

● Hindi pagpapatuloy sa mga establisyemento dahil sa kanilang kasuotan sa pagkilos

● Bullying sa paaralan.
DESKRIMINASYON BATAY SA KASARIAN

Sa tahanan, may pagkakaiba rin ang mga gawaing nakaatang sa kanila gaya ng paggawa ng desisyon at
paghanap ng mapagkukunan ng pangangailangan sa tahanan.

Sa panghanapbuhay, ang pang-aabuso ay mas madalas maranasan ng kababaihan at homosexual kaysa

sa mga kalalakihan.

DESKRIMINASYON BATAY SA KASARIAN

Ang mga pagkakaiba at hindi pantay-pantay sa pagtrato ng mga may kasarian ay makikita sa ating
lipunan tulad ng aspektong political, panghanapbuhay at maging sa tahanan.

Sa politikal, may pagkaiiba ang mga kasarian sa kapangyarihan political sa pamahalaan, komunidad at
institusyon.

WOMEN IN DEVELOPMENT AND NATION ACT (Republic Act No. 7192) - Integrasyon ng pagkapapantay
ng babae at lalake.

ORYENTASYONG SEKSUWAL (Sexual orientation) - Tumutukoy sa pisikal at emosyonal na atraksiyon na

nararamdaman ng isang indibidwal para sa isa pang indibidwal.

PAGKAKAKILALANG PANGKASARIAN (Gender Identity) - Nararamadaman o pinaniniwalaang kasarian

ng isang tao, maging akma o hindi sa kanyang seksuwalidad.

MGA PAPEL NA GINAGAMPANAN AYON SA KASARIAN (Gender Roles)

Ang kilos, mga gawain, at pananalita ay hinuhubog ng lipunan. Ang mga bahaging ito ay nagmumula sa
ating kinagisnang kultura hanggang sa mga taong ating nakakasalamuha.

Pamantayang panlipunan (norms) na nagtatakda kung anong kilos ang katanggap-tanggap para sa isang
tao batay sa kanyang sekswalidad

UPDATED GENDER EQUALITY AND WOMEN’S EMPOWERMENT - Tumutugon sa nagbabagong

pangangailangan ng kababaihan dahil sa pandemya ng COVID-19 at umayon sa na-update na mga
priyoridad ng PDP 2017-2022
GENDER ORIENTATION AND GENDER IDENTITY EXPRESSION EQUALITY BILL (Sogie Bill) - Panukalang
batas na iminungkahi ng kongreso. Maiwasan ang diskriminasyon laban sa mga tao batay sa kanilang
oryentasyon sekswal, pagkakakilanlang pangkasarian o ekspresyon.

WOMEN IN DEVELOPMENT AND NATION ACT (Republic Act No. 7192) - Integrasyon ng pagkapapantay
ng babae at lalake. Binibigyan ng parehong pag-access sa pagiging kasapi sa lahat ng mga sosyal, sibiko
at marami pang iba oati narin sa pagpasok sa paaralang military.

ISYU - Ito ay ang mga balitang nangyayari sa loob at labas ng bansa. Ito ay isang paksa na ating
napakinggan o nakikita sa ating radyo, telebisyon, internet, dyaryo, pampletes at iba pa.

Mga Isyung pangmagsasaka

1. Presyo

2. Kakulangan sa kagamitan ng magsasaka

3. Rice Tarrification Law (RTL)

Isyu ng mga Manggagawa

1. Mababang Pasahod

2. Pagiging Kontraktwal

3. Napapasawala ang problema sa magsasaka

4. Hindi maayos ang ahensiya

5. Hindi nagbibigay ng tamang pasahod

6. Nasasakrisipyo ang kalusugan ng mga mangagawa

7. Malaki ang kaltas ng buwis sa sahod

8. Hindi maganda ang Sistema ng edukasyon kaya hindi nakuha ang nais sa trabaho

Mga Isyung Pambansa

1. Kahirapan

2. Kakulangan ng edukasyon

3. Kakulangan at kawalan ng trabaho

 4. Inequality

5. Polusyon

6. Droga

ISYUNG PANGMAGSASAKA

Ang isyung pangmagsasaka ay patungkol sa mga mahahalagang pangyayari sa ating magsasaka,

particular sa kanilang produkto na mayroong epekto sa ekonomiya ng ating bansa. Nasasakop rin ng
isyung ito ang mga produkto ng ating magsasaka na inilabas at ibinebenta sa isang bansa.

KATUTURAN NG MANGAGAWA

Ang mga mangagawa ang tunay na prodyuser ng bansa at dahil ang mga mamamayan at ekonomiya ay
umaasa sa kanyang pagkilos upang magkaroon ng katugunan ang ating mga pangangailangan ng tao
lalong lalo na sa ating bansa.

Artikulo 91-92 Premuim Pay - Karagdagang bayad sa manggawa sa loob ng walong oras na trabaho, sa
araw ng paghinga, at special day

Artikulo 86 Night Shift Differential - Karagdagang pasahod sa pagtratrabaho ng gabi na hindi bababa sa
10 pursyento ng kaniyang regular na sahod

Artikulo 87 - Overtime Payment

Atikulo 96 - Service Charges

Artikulo 94 o Holiday Payment - Ito ay ang pagbayad sa mangagawa ng katumbas ng isang araw na
sweldo kahit pumasok.

Commonwealth Act No. 444 - Ang unang batas ukol sa walong oras na pagtratrabaho.

PANITIKAN – ito ay pinakapayak na paglalarawan lalo na sa pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula.

- Ay nagsasabi o nagpapahayag ng mga kaisipan, damdamin, karanasan, hangarin at

diwa ng tao.
Ang minorya ay ang maliit na bahagi ng populasyon na kadalasan ay nakakaranas ng diskriminasyon at
marginalisasyon.

Ang pangkat ay sector ng lipunan 

Ang katutubo o minorities ay salitang ginagamit upang ilarawan angmga pangkat etniko na
naninirahan sa isang rehiyon o lugar na samasama. Sila ay may koneksyong pangkasaysayan, mga
bagay na nag-uugnay at nagbubuklod sa kanila na ipinapamalas nila sa gawi ng kanilang pamumuhay.

Ang pambansang minorya ay mga mamamayang mardyinalisadong sa ekonomiya, pulitika, at panlipunan

sa Pilipinas. May mahabang kasaysayan ng pamumuhay a kanilang lupaing ansestral, binubuo nila ang 15
hanggang 20 porsiyento ng populasyon ng bansa.

• May tatlong pangunahing pulo ng Pilipinas, Luzon, Visayas, Mindanao

• Makikita sa katimugang bahagi ng pilipinas ay ang lugar ng mga lumad, ito ang salitang Cebuano
na nangangahulugan ng katutubo, samantalang

TATAY Remo Fenis – may-akda ng tulang Katutubo

KALINGA

• ang mga unang Kalinga ay mga dakilang mandirigma. Pinaniniwalaang pinupugutan nila ng ulo
ang kanilang mga kaaway. Kayaw ang tawag sa gawing ito.

• Budong, isang kasunduang pangkapayapaan para maiwasan ang labanan. Kilala rin ang mga
Kalinga sa pagsusuot ng makukulay at kapansin-pansing kasuotan.

Ang IGOROT ay ang unang kolektibong termino na ginamit ng mga Espanyol para tukuyin anglahat ng
tribong etniko ng rehiyon ng Gitnang Cordillera. Kabilang dito ang mga tribongKalinga, Ifugao, at Bontoc.

TINGGIAN

• Ang mga Tinggian ay katutubo ng Abra. Nagmula rin ang ilan sa kanila sa mga bundok ng Ilocos
Norte at Ilocos Sur. Bahay-kubo na gawa sa kawayan at pawid ang kanilang mga bahay.
Nagsasaka at nangangaso sila. Tinatatuhan nila ang kanilang mga katawan.Mahilig din sila sa
musika. Ang Salidomay ay isang sikat na awit nila. Inaawit nila ito kasabayang Gansa o gong.
Sa wikang Mangyan, totoo o tunay ang ibig sabihin ng Hanunuo.

NEGRITO O ITA

•  Sinasabing nagmula ang lahing Pilipino sa mga Negrito o Ita. Sila ang unang nanirahan sa ating
lupain. Nakarating sila itto sa pamamagitan ng dugtung-dugtong na lupain at nagpalipat-lipat sila
ng mga lugar. Sa ngayon, marami sa kanila ay makikita sa mgabundok ng Sierra Madre at
Zambales. Pangangaso ang pangunahing ikinabubuhay ng mga Negrito. Nagkakaingin din sila,
nagsusunog ng gubat para makapagtanim ng palay o kamote.

ANG MGA AGTA

• ang mga Agta ay kabilang din sa tribong Negrito na makikita sa Palanan, Isabela. Karaniwa’y
nakatirik sa tabing dagat ang kanilang mga bahay na hugis tatsulok. Palipatlipat sila ng mga
lugar. Pangangaso at pangingisda ang kanilang pangunahingikinabubuhay. Tulad ng mga Negrito,
nagkakaingin din sila.

IVATAN

• Pangkat etnikong naninirahan sa Batanes na karaniwang nagsusuot ng vaccul.

• Matatagpuan naman sa Mindoro ay ang mga Mangyan

HANUNUO

• kabilang ang Hanunuo sa tribong Mangyan ng Mindoro. Sa wikang Mangyan, totoo o tunay ang
ibig sabihin ng Hanunuo. Nakatira sila sa mga bahay na gawa sa kahoy at kogon. Pagkakaingin at
pagsasaka ang kanilang hanapbuhay. Nagpuputol ng puno at nangangahoy ang kalalakihan
samantalang tumutulong sa pagtatanim ang kababaihan. Napanatili ng mga Hanunuo ang
kanilang minanang katutubong alpabetong Pilipino. Nagsusulat sila sa papel na kawayan.

Dalawang Batas na nagsusulong ng Karapatan ng mga katutubo 

1. Ang United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples o UNDRIP) at

2. ang Batas Ukol sa Karapatan ng Katutubo ng 1997 (IPRA o RA 8371) ay dalawang batas na
mahalaga para sa pagsusulong at pagdepensa sa mga karapatan ng mga katutubo dito sa ating
bansa.
MAGNIFICIENCE ni Estrella Alfron

Tauhan

-VICENTE- siya ang konduktor ng bus na nagtuturo sa dalawang bata.

IBONG MANDARAGIT

Ibong Mandaragit – sumisimbolo ito sa hindi pagkakapantay-pantay ng tingin sa mga tao sa lipunan.

Ibon na iba-iba ang sukat, kung ito ay Malaki, ito’y katatakutan, tila ba ito ang pinakamakapangyarihan
sa lahat. Sa isipan nito lahat ay takot sa kanya, kung kaya makukuha niya anuman ang gustuhin niya.

MGA TAUHAN

MANDO PLARIDEL -Alejandro Paminuan – pangunahing tauhan. Nakahanap sa kayamanan ni

Simoun, na itinapon ni Padre Florentino sa karagatang Pasipiko, sa tulong ni Tata Matyas, ang punong
patnugot ng Kampilan.

TATA MATYAS - Ama-amahan ni Mando na isang rebolusyonaryo sa Tatlong Panahon ng

Pananakop mula sa Kastila, Amerikano hanggang sa Hapon. Nagmanman sa mga lugar na maaaring
pinagtagpuan ni Padre Florentino sa mga kayaman ni Simoun.

DOLORES MONTERO - “Dolly” – Bugtong na anak ng pamilya Montero na nagging karelasyon ni

Koronel Moto noong Panahon ng Hapon at nabuntis ni Tiniyente Whitey sa Panahon ng Liberasyon.
Makakarelasyon ni Mando sa Paris

DON SEGUNDO - Ang madugas na negosyante at nagmamay-ari ng Hacienda Montero

Ang mga mangagawa ang tunay na prodyuser ng bansa at dahil ang mga mamamayan at ekonomiya ay
umaasa sa kanyang pagkilos upang magkaroon ng katugunan ang ating mga pangangailangan ng tao
lalong lalo na sa ating bansa.
GODBLESS!!!!! MAGREVIEW NG MABUTI♥♥♥

MA’AM CHARM