FORM BİLGİSİ NOTLARI

MELODİK ORGANİZASYON

FİGÜR ve MOTİF

Figür: Birbirini izleyerek melodik ve ritmik bakımdan bir bütün oluşturan notalar grubudur. (TDK)
Motif: Kompozisyonun temel gereçlerinden biri olan motif, kısa, ritmik veya melodik bir figürdür.

Motifler iki şekilde görülür:

1 - Melodik Motif: Ezgisel aralıklara bağlı olarak tekrarlanan figürdür.

#
2 - Ritmik Motif: Ritmik yapılara bağlı olarak tekrarlanan figürdür.

#1
SEKVENS

Bir melodik motifin veya daha uzun bir figürün aynı çalgısal veya sessel partide daha tiz veya
daha pes bir sesten tekrar etmesidir.Tekrar eden her parçaya “sekvens dilimi” denir. Ezgi oluşturmada
18. ve 19. yüzyıllarda çok önemli bir rol oynamıştır.

Sekvensin genel özellikleri:

1-Bir yapının sekvens olabilmesi için en az “2” sekvens dilimi gerekir.

2-Birçok sekvens üç ya da dört dilimden oluşur.
3-Sekvens sürekli pese veya sürekli tize doğru olmak üzere bir tek yönde ilerler.
4-Sekvens dilimleri genellikle aynı aralıklarla sürdürülür. Örneğin; birinci dilim “do” ile başlıyor,
ikincisi de “mi”ile başlıyorsa dilimler üçlü aralıklarla ilerler.

Sekvens Türleri

Sekvensler üç türlüdür:

1-Birebir sekvens 2-Tonal sekvens 3-İşlenmiş sekvens

1-Birebir sekvens: Sekvens dilimleri kesinlikle aynı aralıkları içerir.

#
2-Tonal sekvens: Sekvens diyatonik diziye dayanır. Her dilimde başlangış sesi değişir ve dilim
içindeki aralıklar diziye göre şekillenir. Aralıklar “birebir sekvens” te olduğu gibi aynen aktarılmaz.

3-İşlenmiş sekvens: İlk dilimin asıl karakteri bozulmaksızın diğerleri ritmik oyunlar ve süsleme
sesleriyle işlenir.

CÜMLE

#2
 Genellikle bir armonik, melodik veya ritmik kadansla biten bütün bir müzikal düşüncedir.
Anlam bakımından edebiyattaki cümleden pek farklı değildir. Klasik literatürde genellikle dört ölçü
olmakla birlikte daha uzun veya daha kısa da olabilir.

CÜMLE ÜYESİ

Cümleler genellikle kendi içlerinde iki parçaya ayrılırlar. Her bir parçaya “cümle üyesi” denir.
Cümle üyeleri arasında ki ayrım, suslar veya daha uzun değerli notalarla oluşturulur.
Cümle üyelerinin birbirleriyle ilişkisi üç türlüdür.

1-Karşıt Cümle Üyesi

İkinci cümle üyesi, birinciden tamamen farklıdır.

#
2-Sekvens Cümle Üyesi
İkinci cümle üyesi, birincinin sekvens dilimidir.

#
3-Tekrar Cümle Üyesi: İkinci cümle üyesi birincinin tekrarıdır.

#
Not: Bazı cümleler daha fazla üye de içerebilir.

#3
DÖNEM

En az iki cümlenin bir araya gelerek oluşturduğu bütünlüğe dönem denir. İki cümleli
dönemlerin cümle ilişkileri üç maddede genellenebilir:

1-İkinci cümle güçlü bir kadansla biter.

2-Birinci cümlenin bitişi ikinciden daha zayıftır.
3-İki cümle birbiri içinde bir ilişki barındırır. Bu ilişki edebiyattaki “soru-cevap” ilişkisi gibidir ki
“öncül-soncul” olarak da adlandırılabilir.

Dönem Türleri

1-İki Cümleli Koşut Dönem: Dönemi oluşturan iki cümle en az yarı yarıya aynı olmakla birlikte
bitişleri ve kadansları farklıdır.

2-İki Cümleli Karşıt Dönem: Dönemi oluşturan iki cümle birbirinden oldukça farklıdır. Motifsel
benzerlikler farklılığı etkilemez.

#4
 b
a

3-Üç Cümleli Dönem: Üç cümle arasındaki ilişki “Öncül-Öncül-Soncul” veya “Öncül-Soncul-Soncul”

şeklinde olabilir. Ancak üçüncü cümle diğerlerinden daha güçlü bir kadansla bitmek zorundadır.

a b

b’

4-Çift Dönem: Genellikle ikinci dönem birinci dönemin işlenmiş halidir.

#5
#

CÜMLELERIN DEĞIŞIME UĞRAMASI

Besteciler alışıla gelmiş kalıpları kırmak için çoğu zaman cümleler üzerinde diğişimler
yaparlar. Cümleyi genişletmek, işlemek, modunu değiştirmek bunlardan bazılarıdır.

Cümlelerin Genişlemesi:

Besteci cümlenin çeşitli yerlerine motif tekrar ederek veya yeni bir figür yerleştirerek
uzamalar gerçekleştirir.

1-Cümlenin başlangıç kısmına yakın uzama:

#6
#
2-Cümlenin ortasına yakın uzama:

#
3-Cümlenin sonuna yakın uzama:

Not: Bazı cümleler içinde uzama yapılmaksızın bestelendiği anda uzun yazılmış olabilir:

#
Mod Değişimi:

Cümleler zaman zaman mod değişerek değişime uğrar. Aynı eksende majörden minöre ya da
tam tersi bu duruma örnektir.

#7