Romantyzm

Europa
1. Nazwa wywodzi się z romansu. Często były to historie miłosne zawierające także
elementy fantastyczne, cudowne, nasycone silną emocjonalnością.

2. Romantyzm rodzi się na zachodzie Europy – koniec XVIII w.

3. Kontekst historyczny
 Dziedzictwo wielkiej rewolucji francuskiej
 Twórczość Johana Wolfganga Goethego - ,,Faust”
 Literatura grozy Edgara Allana Poe
 Powstanie narodowe w Grecji
 Klęska Napoleona
 Wiosna ludów

4. Romantyzm rozwija się w epoce niespokojnej z powodu licznych wojen, powstań.

Okres obejmuję cała Europę.

Polska
1822 r. – Ballady Mickiewicza (rozpoczęcie)
1863 r. – Wybuch powstania styczniowego (zakończenie)
1. Kontekst historyczny
 Powstanie listopadowe
 Wielka emigracja

Hasła Epoki
1. Irracjonalizm - pogląd filozoficzny głoszący, że rzeczywistość jest niedostępna
poznaniu racjonalnemu. Fascynacja pozarozumowymi środkami poznawczymi np.
złem w duszy. (metafizyka)

2. Panteizm - pogląd filozoficzno-religijny utożsamiający wszystko z bogiem. Neguje

istnienie boga osobowego, głosi zaś przenikanie absolutu we wszystkie substancje
jakie istnieją (w romantyzmie szczególnie przyroda).
 3. Indywidualizm - zasada filozofii politycznej i etyki, zgodnie z którą jednostka ludzka
uznawana jest za najwyższe dobro. Genialne jednostki w pojedynkę potrafią zmienić
świat.

4. Orientalizm – fascynacja kulturą bliskiego wschodu.

5. Bunt młodych – biorą na siebie ciężar zmiany Europy.

6. Ludowość – romantycy cenią obyczaje, fantastykę, cudowność. Kultura ludowa tworzy

kulturę narodową. Czerpią inspirację z ludowych pieśni, legend, obyczajów.

7. Demagogia – populizm.

8. Kult wolności!

9. Tragizm romantyczny – istotą tragizmu jest postawienie bohatera w sytuacji wyboru

pomiędzy dwiema równorzędnymi racjami. W romantyzmie miłość i ojczyzna.

10. Spirytualizm – pogląd według, którego rzeczywistość ma naturę duchową a świat

materialny jest tylko przejawem ducha.

11. Mistycyzm – pogląd zakładający możliwość ponadzmysłowego bezpośredniego

kontaktu człowieka z Bogiem.

Bohater romantyczny
 Ból istnienia (weltschmerz)
 Wrażliwy kochanek
 Skłócony ze światem
 Aktywna walka ze złem
 Dynamiczny - kochanek kobiety -> kochanek ojczyzny

1. Werteryzm (,,Cierpienia młodego Wertera” J. W. Goeth) – polega na nieakceptacji

świata, bezradności wobec nieszczęścia bierności i uległości a także na skłóceniu z
rzeczywistością prowadzącego do samobójstwa.

2. Bajronizm (,,Giaur” G.G. Byron) – polega na dumnym odwróceniu się od świata,

wyborze samotności, niepokornym i impulsywnym działaniu prowadzącym do zemsty
pod wpływem potężnych uczuć.
 3. Wallenrodyzm (,,Konrad Wallenrod” A. Mickiewicz) – cechuję się moralnością
spiskową. Podstęp i zdrada powodują rozterki etyczne, jednak są jedyną słuszną
metodą w walce z miażdżącą siłą wroga.

4. Ważne postawy romantycznych postaci

 Prometeizm – cechuję się altruizmem, buntem, postawą bogoburczą i
poświęceniem dla dobra ludzkości.
 Mesjanizm – pogląd głoszący analogię między historią Polski a losami
Chrystusa. Poświęcenie męczeńskie.
 Winkelriedyzm - wybór postawy aktywnej, gotowość do podjęcia walki o
niepodległość narodu.

5. Poeta Wieszcz – obdarzony geniuszem literackim, prorok, kocha naród i ludzkość,

czuję się duchownym przywódcą narodu.

Miłość romantyczna
Romantycy uważali, że nawet jeśli uda się odnaleźć tę jedyną osobę, najczęściej pojawiają się
przeszkody, które uniemożliwiają kochankom miłosne spełnienie. W ten sposób miłość
zyskuje wymiar tragiczny i staje się źródłem duchowego cierpienia.

Motywy

 Miłość, natura, ludowość, fantastyka, orientalizm, historyzm, naród, podróż, walka o

wolność

Literatura
1. Gatunki
 Liryka: ballady, sonety, poematy, ody, wiersze
 Dramat: dramaty romantyczne
 Epika: epopeja ,,Pan Tadeusz”

2. Cechy dramatu romantycznego

 Synkretyzm (niejednorodność) - łączenie stylów i kategorii estetycznych (np.
komizmu i tragizmu), wątków realistycznych z fantastycznymi, różnych form
wypowiedzi (np. wplatanie chóru, bajek, powiastek, partii lirycznych).
 Zerwanie z zasadą trzech jedności (czasu, miejsca, akcji) - wiele epizodów w utworze
toczących się w różnym czasie i różnych miejscach.
  Otwartość kompozycji - wrażenie niedokończonych utworów.
 Obecność elementów fantastycznych i nadprzyrodzonych - wprowadzenie wymiaru
metafizycznego, elementów fantastycznych, irracjonalnych.
 Symbolizm - posługiwanie się symbolem pogłębiającym przesłanie utworu

Adaś etapy twórczości

1. Okres Wileńsko-Kowieński
 ,,Oda do młodości”
 ,,Ballady i Romanse”
 II i IV część ,,Dziadów”
2. Rosja
 ,,Konrad Wallenrod”
 ,,Sonety Krymskie”
3. Emigracja
 III część ,,Dziadów”
 ,,Pan Tadeusz”
 ,,Liryki Lozańskie”