ROMANTYZM

Nazwa, czas trwania epoki, pojęcia, najwybitniejsi twórcy epoki,

uprawiane gatunki, cechy sztuki romantycznej, filozofia, wzorce
osobowe.
Podsumowanie epoki: historia i społeczeństwo, tematy i motywy,
idee, cechy tekstów kultury, wzory osobowe, prądy i kierunki
artystyczne, gatunki literackie.
1. Nazwa epoki
Pochodzi od łacińskiego słowa romanticus znaczącego „niezwykły”.
2. Romantyzm narodził się w Niemczech.
3. Ramy czasowe epoki
a) w Polsce:
 od 1822r. (wydanie I tomu „Poezji” Adama Mickiewicza),
 do 1864r. (klęska powstania styczniowego),
b) na świecie:
 od 1789r. (wybuch rewolucji francuskiej),
 do 1848/1849r. (Wiosna Ludów).
4. Pojęcia:
 mesjanizm – wiara w powszechne zbawienie; przekonanie o tym że Polska jest Mesjaszem
narodów i że przyniesie zbawienie całemu światu,
 prometeizm – postawa poświęcenia się jednostki dla dobra ogółu; nazwa wywodzi się od
imienia Prometeusza; postawa niezgody na istnienie zła w świecie i bunt przeciwko boskiej
instancji, która na nie zezwala,
 orientalizm – zainteresowanie kulturą Orientu (Wschodu),
 irracjonalizm – pogląd filozoficzny, mówiący, że rzeczywistość nie może być pojęta rozumem,
 mistycyzm – wiara w to, że świat składa się z elementów materialnych, realnych i duchowych,
 prowidencjalizm – pogląd, według którego dziejami ludzkości kieruje ludzka opatrzność,
 Wielka Emigracja – emigracja poetów, twórców, inteligencji polskiej.
5. Najwybitniejsi twórcy epoki:
a) literatury powszechnej:
 Fryderyk Schiller,
 Johann Wolfgang Goethe,
b) literatury polskiej; czwórka wieszczów:
 Adam Mickiewicz – „Reduta Ordona”, „Zdania i uwagi”, „Grażyna”, „Romantyczność”,
„Liryki lozańskie”,
 Juliusz Słowacki – „Lilla Weneda”, „Beniowski”, „Ksiądz Marek”, „Król Duch”, „Listy
do matki”, „Hymn”,
 Zygmunt Krasiński – „Agaj-Han”, „Nie-boska komedia”,
 Cyprian Kamil Norwid – „Rzecz o wolności słowa”, „Czarne kwiaty”, „Białe kwiaty”,
„Vade-mecum”, „Fortepian Szopena”, „Bema pamięci żałobnej - rapsod”.
6. Uprawiane gatunki

Epika Liryka Dramat

sonet, epopeja, powieść dramat romantyczny
poetycka

Gatunki mieszane to: ballada, poemat dygresyjny.

7. Cechy sztuki romantycznej:
 nawiązanie do przeszłości (neogotyk),
 malarstwo o tematyce historycznej,
 orientalizm,
 malarstwo pejzażowe (góry, morze),
 indywidualizm,
 ukazywanie życia wewnętrznego.
8. Filozofia epoki:
a) krytyka racjonalizmu,
b) Hegel:
 wolność jest istotą człowieczeństwa,
 szczęściem jest pokój, wolność,
 dzieje powszechne nie są kraina szczęścia,
 dzieje świata są procesem realizowania się rozumnej idei,
 postęp w historii łączy się z rozwojem samowiedzy i rozszerzaniem się wolności,
 każda forma istnieje dopóty, dopóki realizuje ideę postępu, następnie zostaje
zdegenerowana przez swoje przeciwieństwo, a z konfliktu powstaje nowa forma, łącząca
cechy poprzednich,
c) historiozofia,
d) mesjanizm,
e) mistycyzm.
9. Wzorce osobowe:
 Poeta-wieszcz (Adam Mickiewicz „Dziady” cz. III)
 Nieszczęśliwy kochanek (Johann Wolfgang Goethe „Cierpienia młodego Wertera”)
 Spiskowiec (Juliusz Słowacki „Kordian”)
 Buntownik (Adam Mickiewicz „Dziady” cz. III)
 Szaleniec (Adam Mickiewicz „Dziady” cz. IV)

Podsumowanie epoki:

A. historia i społeczeństwo,

B. tematy i motywy

C. idee

D. cechy tekstów kultury

E. wzory osobowe

F. prądy i kierunki artystyczne

G. gatunki literackie