મીઠું માર્ચ

સોલ્ટ કૂચ , જેને મીઠું સત્યાગ્રહ , દાંડી કૂચ અને દાંડી સત્યાગ્રહ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે , તે સંસ્થાનવાદી
ભારતમાં મહાત્મા ગાંધીના નેતૃત્વમાં અહિંસક સવિનય આજ્ઞાભંગનું કૃત્ય હતું . 12મી માર્ચથી 5મી એપ્રિલ 1930 સુધી
ચોવીસ દિવસની કૂચ કર પ્રતિકાર અને બ્રિટિશ મીઠાની ઈજારાશાહી સામે અહિંસક વિરોધની સીધી કાર્યવાહી ઝુંબેશ તરીકે
ચાલી હતી . આ કૂચનું બીજું કારણ એ હતું કે સવિનય અસહકાર ચળવળને એક મજબૂત ઉદ્ઘાટનની જરૂર હતી જે
ગાંધીના ઉદાહરણને અનુસરવા માટે વધુ લોકોને પ્રેરણા આપે. ગાંધીએ તેમના 78 વિશ્વાસુ સ્વયંસેવકો સાથે આ કૂચ શરૂ
કરી હતી . આ કૂચ સાબરમતી આશ્રમથી દાંડી સુધી 387 કિલોમીટર (240 માઇલ ) સુધી ફેલાયેલી હતી , જે તે સમયે
નવસારી તરીકે ઓળખાતું હતું (હવે ગુજરાત રાજ્યમાં). [1] માર્ગમાં ભારતીયોની વધતી જતી સંખ્યા તેમની સાથે જોડાઈ.
જ્યારે ગાંધીજીએ 6 એપ્રિલ 1930ના રોજ સવારે 8:30 વાગ્યે બ્રિટિશ રાજ મીઠાના કાયદા તોડ્યા હતા , ત્યારે લાખો
ભારતીયો દ્વારા મીઠાના કાયદા સામે મોટા પાયે સવિનય અસહકારના કૃત્યોને વેગ આપ્યો હતો . [2]
 મીઠું માર્ચ

ગાંધી બ્રિટિશ મીઠાના કાયદાને નાબૂદ કરવા માટે પ્રખ્યાત

સોલ્ટ માર્ચમાં તેમના અનુયાયીઓને દોરી રહ્યા હતા.

તારીખ 12 માર્ચ 1930 - 5 એપ્રિલ

1930

સ્થાન સાબરમતી , અમદાવાદ ,

ગુજરાત , ભારત

તરીકે પણ જાણીતી દાંડી મીઠું માર્ચ, દાંડી મીઠા

સત્યાગ્રહ

સહભાગીઓ મહાત્મા ગાંધી અને અન્ય 78

દાંડી ખાતે બાષ્પીભવન દ્વારા મીઠું બનાવ્યા પછી, ગાંધી દરિયાકિનારે દક્ષિણ તરફ આગળ વધ્યા , મીઠું બનાવ્યું અને
રસ્તામાં સભાઓને સંબોધિત કરી. કોંગ્રેસ પાર્ટીએ દાંડીની દક્ષિણે 40 કિમી (25 માઇલ ) દૂર ધરાસણા સોલ્ટ વર્ક્સ ખાતે
સત્યાગ્રહ કરવાની યોજના બનાવી હતી . જો કે, ધરાસણા ખાતે આયોજિત કાર્યવાહીના થોડા દિવસો પહેલા , 4- 5 મે
1930ની મધ્યરાત્રિએ ગાંધીની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી . દાંડી કૂચ અને ત્યારપછીના ધરાસણા સત્યાગ્રહે વ્યાપક
અખબાર અને ન્યૂઝરીલ કવરેજ દ્વારા ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળ તરફ વિશ્વભરનું ધ્યાન દોર્યું . મીઠાના કર સામેનો
સત્યાગ્રહ લગભગ એક વર્ષ સુધી ચાલુ રહ્યો , જેનો અંત ગાંધીજીની જેલમાંથી મુક્તિ અને બીજી ગોળમેજી પરિષદમાં
વાઇસરોય લોર્ડ ઇર્વિન સાથેની વાટાઘાટો સાથે થયો . [૩] મીઠાના સત્યાગ્રહના પરિણામે 60,000 થી વધુ ભારતીયોને
જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા હોવા છતાં, [4] અંગ્રેજોએ તાત્કાલિક મોટી રાહતો આપી ન હતી . [5]

મીઠું સત્યાગ્રહ ઝુંબેશ ગાંધીજીના સત્યાગ્રહ નામના અહિંસક વિરોધના સિદ્ધાંતો પર આધારિત હતી , જેનો તેમણે ઢીલી
ભાષામાં "સત્ય - બળ " તરીકે અનુવાદ કર્યો હતો . [૬] શાબ્દિક રીતે, તે સંસ્કૃત શબ્દો સત્ય , "સત્ય ", અને આગ્રહ , "આગ્રહ "
પરથી બનેલ છે . 1920ની શરૂઆતમાં ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસે બ્રિટિશ શાસનથી ભારતીય સાર્વભૌમત્વ અને સ્વ - શાસન
જીતવા માટે તેમની મુખ્ય યુક્તિ તરીકે સત્યાગ્રહને પસંદ કર્યો અને ઝુંબેશનું આયોજન કરવા માટે ગાંધીની નિમણૂક કરી.
ગાંધીએ સત્યાગ્રહના પ્રથમ લક્ષ્ય તરીકે 1882 બ્રિટિશ સોલ્ટ એક્ટ પસંદ કર્યો. દાંડી તરફની સોલ્ટ માર્ચ, અને ધરાસણામાં
સેંકડો અહિંસક વિરોધીઓની વસાહતી પોલીસ દ્વારા મારપીટ , જેણે વિશ્વભરમાં સમાચાર કવરેજ મેળવ્યા હતા ,
સામાજિક અને રાજકીય અન્યાય સામે લડવાની તકનીક તરીકે નાગરિક અસહકારનો અસરકારક ઉપયોગ દર્શાવ્યો હતો .
[7]
1960 ના દાયકામાં આફ્રિકન અમેરિકનો અને અન્ય લઘુમતી જૂ થો માટે નાગરિક અધિકારો માટેના નાગરિક અધિકાર
ચળવળ દરમિયાન ગાંધીના સત્યાગ્રહ અને દાંડી માર્ચ સુધીના ઉપદેશોએ અમેરિકન કાર્યકરો માર્ટિન લ્યુથર કિંગ જુ નિયર ,
જેમ્સ બેવેલ અને અન્ય લોકો પર નોંધપાત્ર પ્રભાવ પાડ્યો હતો . [૮] કૂચ 1920- 22ના અસહકાર ચળવળ પછી બ્રિટિશ
સત્તા માટે સૌથી નોંધપાત્ર સંગઠિત પડકાર હતો , અને 26 જાન્યુઆરી 1930ના રોજ સ્વતંત્રતાની ઉજવણી કરીને ભારતીય
રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ દ્વારા સાર્વભૌમત્વ અને સ્વ - શાસનની પૂર્ણ સ્વરાજની ઘોષણાનું સીધું પાલન કરવામાં આવ્યું હતું. દિવસ . [૯]
તેણે વિશ્વભરમાં ધ્યાન ખેંચ્યું જેણે ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળને વેગ આપ્યો અને રાષ્ટ્રવ્યાપી સવિનય આજ્ઞાભંગ
ચળવળ શરૂ કરી જે ગુજરાતમાં 1934 સુધી ચાલુ રહી.

સવિનય આજ્ઞાભં ગ ચળવળ

માર્ચ દરમિયાન મહાત્મા ગાંધી , મિથુબેન પેટિટ

અને સરોજિની નાયડુ .

31 ડિસેમ્બર 1929 ના રોજ મધ્યરાત્રિએ , INC (ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ ) એ લાહોરમાં રાવીના કિનારે ભારતનો ત્રિવિધ
રંગનો ધ્વજ ઊભો કર્યો . ગાંધી અને જવાહરલાલ નેહરુની આગેવાની હેઠળની ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસે 26 જાન્યુઆરી
1930ના રોજ સાર્વભૌમત્વ અને સ્વ - શાસન અથવા પૂર્ણ સ્વરાજની ઘોષણા જાહેરમાં બહાર પાડી હતી . ," રાજ ,
"નિયમ ," તેથી "સંપૂર્ણ સ્વ - શાસન ") ઘોષણામાં કર રોકવાની તૈયારી અને નિવેદનનો સમાવેશ થાય છે :
 અમે માનીએ છીએ કે ભારતીય લોકોનો, અન્ય લોકોની જેમ, સ્વતં ત્રતા મે ળવવાનો અને તે મના
પરિશ્રમના ફળનો આનં દ માણવાનો અને જીવનની જરૂરિયાતો મે ળવવાનો અવિભાજ્ય અધિકાર છે ,
જેથી તે ઓને વિકાસની સં પૂ ર્ણ તકો મળી શકે . અમે એ પણ માનીએ છીએ કે જો કોઈ સરકાર લોકોને
આ અધિકારોથી વં ચિત રાખે છે અને તે મના પર જુ લમ કરે છે તો લોકોને તે માં ફે રફાર કરવાનો અથવા
તે ને નાબૂ દ કરવાનો વધુ અધિકાર છે . ભારતમાં બ્રિટિશ સરકારે માત્ર ભારતીય લોકોને તે મની
સ્વતં ત્રતાથી વં ચિત રાખ્યું નથી પરં તુ જનતાના શોષણ પર આધારિત છે અને ભારતને આર્થિક,
રાજકીય, સાં સ્કૃતિક અને આધ્યાત્મિક રીતે બરબાદ કરી નાખ્યું છે . તે થી અમે માનીએ છીએ કે ભારતે
બ્રિટિશ જો ડાણ તોડીને પૂ ર્ણ સ્વરાજ અથવા સં પૂ ર્ણ સાર્વ ભૌમત્વ અને સ્વ-શાસન પ્રાપ્ત કરવું જો ઈએ.
[૧૧ ]

કોંગ્રેસ કાર્યકારી સમિતિએ ગાંધીજીને સવિનય આજ્ઞાભંગના પ્રથમ અધિનિયમનું આયોજન કરવાની જવાબદારી સોંપી
હતી , જેમાં ગાંધીની અપેક્ષિત ધરપકડ પછી કોંગ્રેસ પોતે ચાર્જ લેવા તૈયાર હતી . [૧૨] ગાંધીની યોજના બ્રિટિશ મીઠાના
કરને ધ્યાનમાં રાખીને સત્યાગ્રહ સાથે સવિનય આજ્ઞાભંગની શરૂઆત કરવાની હતી . 1882ના સોલ્ટ એક્ટે બ્રિટીશને
મીઠાના સંગ્રહ અને ઉત્પાદન પર એકાધિકાર આપ્યો , તેના હેન્ડલિંગને સરકારી મીઠાના ડેપો સુધી મર્યાદિત કરી અને મીઠા
પર કર લાદ્યો . [૧૩] સોલ્ટ એક્ટનું ઉલ્લંઘન એ ફોજદારી ગુનો હતો . દરિયાકાંઠે રહેતા લોકો માટે મીઠું મુક્તપણે ઉપલબ્ધ
હોવા છતાં (સમુદ્રના પાણીના બાષ્પીભવન દ્વારા ), ભારતીયોને વસાહતી સરકાર પાસેથી તે ખરીદવાની ફરજ પડી હતી .

વિરોધ ફોકસ તરીકે મીઠાની પસં દગી

શરૂઆતમાં, ગાંધીની મીઠાના કરની પસંદગી કોંગ્રેસની કાર્યકારી સમિતિ દ્વારા અવિશ્વસનીયતા સાથે મળી હતી , [૧૪]
જવાહરલાલ નેહરુ અને દિવ્યલોચન સાહુ દ્વિધાભર્યા હતા ; તેના બદલે સરદાર પટેલે જમીન મહેસૂલનો બહિષ્કાર કરવાનું
સૂચન કર્યું. [૧૫] [૧૬] ધ સ્ટેટ્સમેન , એક અગ્રણી અખબાર, પસંદગી વિશે લખ્યું: "હસવું ન મુશ્કેલ છે , અને અમે કલ્પના કરીએ
છીએ કે મોટાભાગના વિચારશીલ ભારતીયોનો મૂડ હશે." [16]

બ્રિટિશ સંસ્થાનવાદી વહીવટીતંત્ર પણ મીઠાના કર સામે પ્રતિકારની આ યોજનાઓથી પરેશાન નહોતું. વાઈસરોય પોતે,
લોર્ડ ઈરવિને , મીઠાના વિરોધની ધમકીને ગંભીરતાથી લીધી ન હતી , લંડનને લખ્યું, " હાલમાં, મીઠાની ઝુંબેશની સંભાવના
મને રાત્રે જાગતી નથી ." [૧૭]

જો કે, ગાંધીજી પાસે તેમના નિર્ણય માટે યોગ્ય કારણો હતા . રોજિંદી ઉપયોગની વસ્તુ મોટા રાજકીય અધિકારોની અમૂર્ત
માંગ કરતાં નાગરિકોના તમામ વર્ગો સાથે વધુ પડઘો પાડી શકે છે . [૧૮] મીઠાનો કર બ્રિટિશ રાજની કર આવકના 8.2% નું
પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને સૌથી વધુ ગરીબ ભારતીયોને સૌથી વધુ નુકસાન પહોંચાડે છે . [૧૯] તેમની પસંદગી સમજાવતા ,
ગાંધીએ કહ્યું, "હવા અને પાણીની બાજુ માં, મીઠું કદાચ જીવનની સૌથી મોટી જરૂરિયાત છે ." અન્ય નેતાઓથી વિપરીત ,
કોંગ્રેસના અગ્રણી રાજનેતા અને ભારતના ભાવિ ગવર્નર- જનરલ , સી . રાજગોપાલાચારી , ગાંધીના દૃષ્ટિકોણને સમજતા
હતા . તુતીકોરીનમાં જાહેર સભામાં તેમણે કહ્યું:
 ધારો કે , લોકો બળવો કરે છે . તે ઓ અમૂ ર્ત બં ધારણ પર હુ મલો કરી શકતા નથી અથવા ઘોષણાઓ
અને કાયદાઓ વિરુદ્ધ લશ્કરનું ને તૃત્વ કરી શકતા નથી ... સવિનય આજ્ઞાભં ગને મીઠાના કર અથવા
જમીન કર અથવા અન્ય કોઈ ચોક્કસ મુ દ્દા સામે નિર્દે શિત કરવું પડશે - એવું નહીં ; તે અમારો અં તિમ
અં ત છે , પરં તુ હાલમાં તે અમારો ઉદ્દેશ્ય છે , અને અમારે સીધું શૂ ટ કરવું જો ઈએ. [16]

ગાંધીજીને લાગ્યું કે આ વિરોધ પૂર્ણ સ્વરાજને એવી રીતે નાટકીય બનાવશે જે દરેક ભારતીય માટે અર્થપૂર્ણ છે . તેમણે એ
પણ તર્ક આપ્યો હતો કે તે હિંદુઓ અને મુસ્લિમો વચ્ચે સમાન રીતે સ્પર્શતા ખોટા સામે લડીને એકતાનું નિર્માણ કરશે. [૧૨]

વિરોધની વરાળ ભેગી થયા પછી, નેતાઓને પ્રતીક તરીકે મીઠાની શક્તિનો અહેસાસ થયો . નેહરુએ અભૂતપૂર્વ લોકપ્રિય
પ્રતિસાદ વિશે ટિપ્પ ણી કરી હતી , "એવું લાગતું હતું કે જાણે કોઈ ઝરણું અચાનક છૂ ટી ગયું હોય ." [16]

સત્યાગ્રહ
ગાંધીજીની અહિંસક સવિનય આજ્ઞાભંગની લાંબા સમયથી પ્રતિબદ્ધતા હતી , જેને તેમણે ભારતીય સાર્વભૌમત્વ અને સ્વ -
શાસન હાંસલ કરવાના આધાર તરીકે સત્યાગ્રહ તરીકે ઓળખાવ્યો હતો. [૨૦] [૨૧] સત્યાગ્રહ અને પૂર્ણ સ્વરાજ વચ્ચેના
સંબંધનો ઉલ્લેખ કરતાં , ગાંધીએ "બીજ અને વૃક્ષ વચ્ચે જેમ સાધન અને અંત વચ્ચે અદમ્ય જોડાણ જોયું હતું". [૨૨] તેમણે
લખ્યું, "જો ઉપયોગમાં લેવાતા માધ્યમો અશુદ્ધ છે , તો પરિવર્તન પ્રગતિની દિશામાં નહીં પરંતુ તેનાથી વિપરીત હશે. માત્ર
શુદ્ધ માધ્યમથી આપણી રાજકીય સ્થિતિમાં લાવવામાં આવેલ પરિવર્તન જ વાસ્તવિક પ્રગતિ તરફ દોરી શકે છે ." [23]

સત્યાગ્રહ એ સંસ્કૃત શબ્દો સત્ય (સત્ય) અને આગ્રહ (આગ્રહ ) નું સંશ્લેષણ છે . ગાંધી માટે , સત્યાગ્રહ માત્ર "નિષ્ક્રિય
પ્રતિકાર"થી આગળ વધી ગયો હતો અને અહિંસક પદ્ધતિઓનો અભ્યાસ કરવાની શક્તિ બની ગયો હતો . તેમના શબ્દોમાં:

સત્ય (સત્ય) પ્રેમ સૂ ચવે છે , અને મક્કમતા (અગ્રહ) પે દા કરે છે અને તે થી બળના પર્યા ય તરીકે કામ કરે
છે . આ રીતે મેં ભારતીય ચળવળને સત્યાગ્રહ કહે વાનું શરૂ કર્યું , એટલે કે સત્ય અને પ્રેમ અથવા
અહિંસામાં થી જન્મે લ બળ, અને તે ના સં બં ધમાં "નિષ્ક્રિય પ્રતિકાર" શબ્દનો ઉપયોગ છોડી દીધો, એટલું
બધું અં ગ્રેજી લે ખનમાં આપણે ઘણીવાર તે ને ટાળતા અને તે ના બદલે "સત્યાગ્રહ" શબ્દનો ઉપયોગ
કરીએ છીએ... [24]

1920 થી 1922 દરમિયાન સામૂહિક સત્યાગ્રહની આગેવાની માટે ભારતમાં તેમનો પહેલો નોંધપાત્ર પ્રયાસ અસહકાર
ચળવળ હતો . બ્રિટિશ નિર્મિત રૉલેટ એક્ટના વિરોધમાં લાખો ભારતીયોને એકત્ર કરવામાં તે સફળ હોવા છતાં , ચૌરી ચૌરા
ખાતે હિંસા ફાટી નીકળી હતી , જ્યાં એક ટોળું હતું. 22 નિઃશસ્ત્ર પોલીસકર્મીઓ માર્યા ગયા . કોંગ્રેસના અન્ય સભ્યોના
વિરોધ સામે ગાંધીએ વિરોધ સ્થગિત કર્યો હતો . તેણે નક્કી કર્યું કે ભારતીયો હજુ સફળ અહિંસક પ્રતિકાર માટે તૈયાર નથી .
[૨૫]
1928નો બારડોલી સત્યાગ્રહ વધુ સફળ રહ્યો હતો . તે બ્રિટિશ સરકારને લકવાગ્રસ્ત કરવામાં અને નોંધપાત્ર રાહતો
જીતવામાં સફળ રહી. વધુ મહત્ત્વ ની વાત એ છે કે, વ્યાપક પ્રેસ કવરેજને લીધે, તેણે તેના કદના તમામ પ્રમાણમાં પ્રચારમાં
વિજય મેળવ્યો . [૨૬] ગાંધીજીએ પાછળથી દાવો કર્યો કે બારડોલીમાં મળે લી સફળતાએ સત્યાગ્રહ અને સ્વરાજ પ્રત્યેની
તેમની માન્યતાને સમર્થન આપ્યું હતું: "આપણે ધીમે ધીમે બારડોલીમાં મળે લી જીતનું મહત્વ જાણીશું... બારડોલીએ રસ્તો
બતાવ્યો અને સાફ કરી દીધો . સ્વરાજ તે માર્ગ પર આવેલું છે , અને તે એકલો જ ઈલાજ છે ..." [૨૭] [૨૮] ગાંધીએ દાંડી કૂચ
માટે બારડોલી સત્યાગ્રહના સહભાગીઓમાંથી ભારે ભરતી કરી હતી , જે બારડોલી વિરોધમાં ભાગ લેનારા સમાન
ગામોમાંથી પસાર થઈ હતી . [૨૯] આ બળવાને વેગ મળ્યો અને તેને ભારતના તમામ ભાગોમાંથી ટેકો મળ્યો .

કૂ ચ કરવાની તૈ યારી
5 ફેબ્રુઆરીના રોજ અખબારોએ અહેવાલ આપ્યો કે ગાંધી મીઠાના કાયદાને અવગણીને સવિનય અસહકાર શરૂ કરશે.
મીઠાનો સત્યાગ્રહ 12 માર્ચે શરૂ થશે અને 6 એપ્રિલે ગાંધીજીએ સોલ્ટ એક્ટનો ભંગ કરીને દાંડી ખાતે સમાપ્ત થશે. [૩૦]
ગાંધીએ પ્રતીકાત્મક કારણસર મીઠાના કાયદાના સામૂહિક ભંગની શરૂઆત કરવા માટે 6 એપ્રિલની પસંદગી કરી- તે
"રાષ્ટ્રીય સપ્તાહ "નો પ્રથમ દિવસ હતો , જે 1919માં શરૂ થયો હતો જ્યારે ગાંધીએ રોલેટ એક્ટ વિરુદ્ધ રાષ્ટ્રીય હડતાલ
(હડતાલ ) ની કલ્પના કરી હતી . [૩૧]

Gandhi prepared the worldwide media for the march by issuing regular statements from the
Ashram, at his regular prayer meetings, and through direct contact with the press. Expectations
were heightened by his repeated statements anticipating arrest, and his increasingly dramatic
language as the hour approached: "We are entering upon a life and death struggle, a holy war; we
are performing an all- embracing sacrifice in which we wish to offer ourselves as an oblation."[32]
Correspondents from dozens of Indian, European, and American newspapers, along with film
companies, responded to the drama and began covering the event.[33]

For the march itself, Gandhi wanted the strictest discipline and adherence to satyagraha and
ahimsa. For that reason, he recruited the marchers not from Congress Party members, but from
the residents of his own ashram, who were trained in Gandhi's strict standards of discipline.[34]
The 24- day march would pass through 4 districts and 48 villages. The route of the march, along
with each evening's stopping place, was planned based on recruitment potential, past contacts,
and timing. Gandhi sent scouts to each village ahead of the march so he could plan his talks at
each resting place, based on the needs of the local residents.[35] Events at each village were
scheduled and publicised in Indian and foreign press.[36]

On 2 March 1930 Gandhi wrote to the Viceroy, Lord Irwin, offering to stop the march if Irwin met
eleven demands, including reduction of land revenue assessments, cutting military spending,
imposing a tariff on foreign cloth, and abolishing the salt tax.[12][37] His strongest appeal to Irwin
regarded the salt tax:
 If my letter makes no appeal to your heart, on the eleventh day of this
month I shall proceed with such co-workers of the Ashram as I can
take, to disregard the provisions of the Salt Laws. I regard this tax to
be the most iniquitous of all from the poor man's standpoint. As the
sovereignty and self-rule movement is essentially for the poorest in the
land, the beginning will be made with this evil.[38]

અગાઉ ઉલ્લેખ કર્યો છે તેમ , વાઈસરોયે "મીઠાના વિરોધ"ની કોઈપણ સંભાવનાને અણગમતી ગણાવી હતી . તેમણે પત્રની
અવગણના કરી અને ગાંધી સાથે મળવાનો ઇનકાર કર્યા પછી, કૂચ ગતિમાં આવી . [૩૯] ગાંધીએ ટિપ્પ ણી કરી, "વાંકેલા ઘૂંટણ
પર, મેં બ્રેડ માંગી અને તેના બદલે મને પથ્થર મળ્યો ." [૪૦] કૂચની પૂર્વસંધ્યાએ નિયમિત સાંજની પ્રાર્થનામાં ગાંધીજીનું
ભાષણ સાંભળવા હજારો ભારતીયોને સાબરમતી લાવ્યા . ધ નેશન માટેના અમેરિકન શૈક્ષણિક લેખનમાં નોંધવામાં આવ્યું
છે કે "ગાંધી દ્વારા શસ્ત્રો બોલાવવા માટે 60,000 લોકો નદીના કિનારે એકઠા થયા હતા . શસ્ત્રો માટેની આ હાકલ કદાચ
અત્યાર સુધી કરવામાં આવેલ યુદ્ધની સૌથી નોંધપાત્ર કોલ હતી ." [41] [42]

દાં ડી તરફ કૂ ચ

1:21

મીઠાના સત્યાગ્રહમાં ગાંધી અને તેમના

અનુયાયીઓ દાંડી તરફ કૂ ચ કરતા મૂળ ફૂટેજ

12 માર્ચ 1930ના રોજ, ગાંધી અને 78 સત્યાગ્રહીઓ , જેમાં ભારતના લગભગ દરેક ક્ષેત્ર, જાતિ , સંપ્રદાય અને ધર્મના
પુરુષો હતા , [૪૩] ગુજરાતના નવસારી જિલ્લાના દાંડી નામના દરિયાકાંઠાના ગામ માટે પગપાળા નીકળ્યા , 385 કિ.મી .
સાબરમતી આશ્રમ ખાતે તેમના પ્રારંભિક બિંદુથી . [૩૦] સોલ્ટ માર્ચને સફેદ વહેતી નદી પણ કહેવામાં આવતી હતી કારણ કે
તમામ લોકો સફેદ ખાદી પહેરીને સરઘસમાં જોડાતા હતા .

ધ સ્ટેટ્સમેનના જણાવ્યા મુજબ , સત્તાવાર સરકારી અખબાર જે સામાન્ય રીતે ગાંધીના સમારોહમાં ભીડનું કદ ઓછું કરે
છે , 100,000 લોકોએ સાબરમતીને અમદાવાદથી અલગ કરતા રસ્તા પર ભીડ કરી હતી . [૪૪] [૪૫] 21 કિમીની પ્રથમ
દિવસની કૂચ અસલાલી ગામમાં સમાપ્ત થઈ, જ્યાં ગાંધીએ લગભગ 4,000 લોકોની ભીડ સાથે વાત કરી. [૪૬] અસલાલી
અને અન્ય ગામો કે જેમાંથી કૂચ પસાર થઈ ત્યાં સ્વયંસેવકોએ દાન એકત્ર કર્યું, નવા સત્યાગ્રહીઓની નોંધણી કરી અને
બ્રિટિશ શાસન સાથે સહકાર સમાપ્ત કરવાનું પસંદ કરનારા ગામના અધિકારીઓ પાસેથી રાજીનામું મેળવ્યું. [47]

જેમ જેમ તેઓ દરેક ગામમાં પ્રવેશ્યા , ટોળાએ ડ્રમ અને ઝાંઝ વગાડતા કૂચ કરનારાઓને આવકાર્યા. ગાંધીજીએ મીઠાના
કરને અમાનવીય ગણાવતા ભાષણો આપ્યા હતા અને મીઠાના સત્યાગ્રહને "ગરીબનો સંઘર્ષ" ગણાવ્યો હતો . દરરોજ રાત્રે
તેઓ ખુલ્લામાં સૂતા . ગ્રામવાસીઓ પાસે માત્ર એક જ વસ્તુ માંગવામાં આવી હતી , જેમાં ખોરાક અને ધોવા માટે પાણી
હતું. ગાંધીને લાગ્યું કે આ ગરીબોને સાર્વભૌમત્વ અને સ્વ - શાસન માટેના સંઘર્ષમાં લાવશે, જે અંતિમ વિજય માટે જરૂરી છે .
[48]

Thousands of satyagrahis and leaders like Sarojini Naidu joined him. Every day, more and more
people joined the march, until the procession of marchers became at least 3 km long.[49] To keep
up their spirits, the marchers used to sing the Hindu Bhajan Raghupati Raghava Raja Ram while
walking.[50] At Surat, they were greeted by 30,000 people. When they reached the railhead at Dandi,
more than 50,000 were gathered. Gandhi gave interviews and wrote articles along the way. Foreign
journalists and three Bombay cinema companies shooting newsreel footage turned Gandhi into a
household name in Europe and America (at the end of 1930, Time magazine made him "Man of the
Year").[48] The New York Times wrote almost daily about the Salt March, including two front- page
articles on 6 and 7 April.[51] Near the end of the march, Gandhi declared, "I want world sympathy in
this battle of right against might."[52]

Upon arriving at the seashore on 5 April, Gandhi was interviewed by an Associated Press reporter.
He stated:

I cannot withhold my compliments from the government for the policy

of complete non interference adopted by them throughout the march
.... I wish I could believe this non-interference was due to any real
change of heart or policy. The wanton disregard shown by them to
popular feeling in the Legislative Assembly and their high-handed
action leave no room for doubt that the policy of heartless exploitation
of India is to be persisted in at any cost, and so the only interpretation
I can put upon this non-interference is that the British Government,
powerful though it is, is sensitive to world opinion which will not
tolerate repression of extreme political agitation which civil
disobedience undoubtedly is, so long as disobedience remains civil and
therefore necessarily non-violent .... It remains to be seen whether the
Government will tolerate as they have tolerated the march, the actual
breach of the salt laws by countless people from tomorrow.[53][54]
 Mahatma Gandhi at Dandi Beach 6
April 1930. Standing behind him is his
second son Manilal Gandhi and
Mithuben Petit.

આગલી સવારે, પ્રાર્થના પછી, ગાંધીએ ખારી માટીનો ગઠ્ઠો ઉભો કર્યો અને જાહેર કર્યું, "આનાથી હું બ્રિટિશ સામ્રાજ્યના
પાયા હચમચાવી રહ્યો છું ." [૧૯] ત્યારબાદ તેણે તેને દરિયાના પાણીમાં ઉકાળીને ગેરકાયદે મીઠું ઉત્પન્ન કર્યું. તેમણે તેમના
હજારો અનુયાયીઓને વિનંતી કરી કે તે જ રીતે દરિયા કિનારે, "જ્યાં અનુકૂળ હોય ત્યાં" મીઠું બનાવવાનું શરૂ કરે અને
ગ્રામજનોને ગેરકાયદેસર, પરંતુ જરૂરી, મીઠું બનાવવાની સૂચના આપે. [૫૫] અન્ય લોકો તેમની પાછળ ગયા અને સરોજિની
નાયડુ ગાંધીને સંબોધતા , ' હેલ, કાયદો તોડનાર ' બૂમો પાડી. તેમની પુત્રીને લખેલા પત્રમાં નાયડુએ ટિપ્પ ણી કરી:

નાનો કાયદો તોડનાર 'મૌન' [મૌન] ની સ્થિતિમાં બે ઠો છે અને યં ગ ઈન્ડિયા માટે તે નો વિજયનો લે ખ
લખી રહ્યો છે અને હું એક વિશાળ રૂમની ખુ લ્લી બારી પર સખત બે ન્ચ પર લં બાયો છું જેમાં દરિયાઈ
પવન માટે 6 બારીઓ ખુ લ્લી છે . જ્યાં સુ ધી આંખ દે ખાય છે ત્યાં થોડી આર્મી છે - હજારો યાત્રાળુ ઓ
જે ગઈકાલથી આ નિર્જન અને માછીમારોના અત્યંત આદિમ ગામમાં આવી રહ્યા છે . [56]

ગાંધીજીએ મીઠાના કાયદા તોડ્યા પછી, દાંડી નજીક જલાલપોર ખાતેની પોસ્ટ ઓફિસમાંથી લગભગ 700 ટેલિગ્રામ
મોકલવામાં આવ્યા હતા . તેમાંના મોટા ભાગના પત્રકારો દ્વારા હતા , જેઓ આ સમાચારને તોડવા માટે ત્યાં હતા . [57]

પ્રથમ 78 માર્ચર્સ
ગાંધીની કૂચમાં 78 કૂચકારો તેમની સાથે હતા . તેમાંના મોટા ભાગના 20 થી 30 વર્ષની વચ્ચેના હતા . આ માણસો દેશના
લગભગ તમામ ભાગોમાંથી આવતા હતા . કૂચને વેગ મળતાં વધુ લોકો એકઠા થયા , પરંતુ નામોની નીચેની યાદીમાં
ગાંધીજીનો સમાવેશ થાય છે અને દાંડી કૂચની શરૂઆતથી અંત સુધી ગાંધીની સાથે રહેલા પ્રથમ 78 કૂચકારોનો સમાવેશ
થાય છે . કૂચ પૂરી થયા પછી તેમાંના મોટાભાગના વિખેરાઈ ગયા . [58] [59]
નંબર નામ ઉંમર પ્રાંત (બ્રિટિશ ભારત) રાજ્ય (પ્રજાસત્તાક ભારત)

1 મહાત્મા ગાંધી 61 પોરબંદર રાજ્ય ગુજરાત

2 પ્યારેલાલ નય્યર 30 પંજાબ

3 છગનલાલ નથ્થુભાઈ જોષી 35 અજ્ઞાત ગુજરાત

4 પંડિત નારાયણ મોરેશ્વર ખરે 42 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી મહારાષ્ટ્ર

5 ગણપતરાવ ગોડસે 25 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી મહારાષ્ટ્ર

6 પૃથ્વીરાજ લક્ષ્મીદાસ અસાર 19 પશ્ચિમ ભારત સ્ટેટ્સ એજન્સી ગુજરાત

7 મહાવીર ગિરી 20 દાર્જિલિંગ બંગાળ પ્રેસિડેન્સી

8 બાલ દત્તાત્રેય કાલેલકર 18 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી મહારાષ્ટ્ર

9 જયંતિ નાથુભાઈ પારેખ 19 અજ્ઞાત ગુજરાત

10 રસિક દેસાઈ 19 અજ્ઞાત ગુજરાત

11 વિઠ્ઠલ લીલાધર ઠક્કર 16 અજ્ઞાત ગુજરાત

12 હરખજી રામજીભાઈ 18 અજ્ઞાત ગુજરાત

13 તનસુખ પ્રાણશંકર ભટ્ટ 20 અજ્ઞાત ગુજરાત

14 કાંતિલાલ હરિલાલ ગાંધી 20 અજ્ઞાત ગુજરાત

15 છોટુભાઈ ખુશાલભાઈ પટેલ 22 અજ્ઞાત ગુજરાત

16 વાલજીભાઈ ગોવિંદજી દેસાઈ 35 અજ્ઞાત ગુજરાત

17 પન્નાલાલ બાલાભાઈ ઝવેરી 20 ગુજરાત

18 અબ્બાસ વરતેજી 20 ગુજરાત

19 પુંજાભાઈ શાહ 25 ગુજરાત

20 માધવજીભાઈ ઠક્કર 40 ગુજરાત

21 નારણજીભાઈ 22 પશ્ચિમ ભારત સ્ટેટ્સ એજન્સી ગુજરાત

22 મગનભાઈ વ્હોરા 25 પશ્ચિમ ભારત સ્ટેટ્સ એજન્સી ગુજરાત

23 ડું ગરસીભાઈ 27 પશ્ચિમ ભારત સ્ટેટ્સ એજન્સી ગુજરાત

24 સોમાલાલ પ્રાગજીભાઈ પટેલ 25 ગુજરાત

25 હસમુખરામ જાકાબાર 25 ગુજરાત

26 દાઉદભાઈ 25 ગુજરાત
27 રામજીભાઈ વણકર 45 ગુજરાત

28 દિનકરરાય પંડ્યા 30 ગુજરાત

29 દ્વારકાનાથ 30 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી

30 ગજાનન ખરે 25 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી

31 જેઠાલાલ રૂપારેલ 25 પશ્ચિમ ભારત સ્ટેટ્સ એજન્સી ગુજરાત

32 ગોવિંદ હરકરે 25 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી

33 પાંડુરંગ 22 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી

34 વિનાયકરાવ આપ્ટે 33 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી

35 રામધીરરાય 30 સંયુક્ત પ્રાંતો

36 ભાનુશંકર દવે 22 ગુજરાત

37 મુનશીલાલ 25 સંયુક્ત પ્રાંતો

38 રાઘવન 25 મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સી

39 શિવાભાઈ ગોકળભાઈ પટેલ 27 ગુજરાત

40 શંકરભાઈ ભીખાભાઈ પટેલ 20 ગુજરાત

41 જશભાઈ ઈશ્વરભાઈ પટેલ 20 ગુજરાત

42 સુમંગલ પ્રકાશ 25 સંયુક્ત પ્રાંતો

43 તેવરથુંડીયલ ટાઇટસ 25 મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સી કેરળ

44 ક્રિષ્ના નાયર 25 મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સી કેરળ

45 તપન નાયર 25 મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સી કેરળ

46 હરિદાસ વર્જી વનદાસ ગાંધી 25 ગુજરાત

47 ચીમનલાલ નરસીલાલ શાહ 25 ગુજરાત

48 શંકરન 25 મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સી કેરળ

49 યાર્નેની સુબ્રહ્મણ્યમ 25 મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સી

50 રમણીકલાલ મગનલાલ મોદી 38 ગુજરાત

51 મદનમોહન ચતુર્વેદી 27 રાજપુતાના એજન્સી

52 હરિલાલ મહિમતુરા 27 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી

53 મોતીબાસ દાસ 20 બિહાર અને ઓરિસ્સા પ્રાંત

54 હરિદાસ મઝુમદાર 25 ગુજરાત

55 આનંદ હિંગોરાણી 24 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી

56 મહાદેવ માર્તંડ 18 મૈસુર

57 જયંતિપ્રસાદ 30 સંયુક્ત પ્રાંત

58 હરિપ્રસાદ 20 સંયુક્ત પ્રાંતો

59 ગિરિવરધારી ચૌધરી 20 બિહાર અને ઓરિસ્સા પ્રાંત

60 કેશવ ચિત્રે 25 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી

61 અંબાલાલ શંકરભાઈ પટેલ 30 ગુજરાત

62 વિષ્ણુ પંત 25 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી

63 પ્રેમરાજ 35 પંજાબ

64 દુર્ગેશ ચંદ્ર દાસ 44 બંગાળ બંગાળ

65 માધવલાલ શાહ 27 ગુજરાત

66 જ્યોતિ રામ કં દપાલ 30 સંયુક્ત પ્રાંતો

67 સુરજભાન 34 પંજાબ

68 ભૈરવ દત્ત જોશી 25 સંયુક્ત પ્રાંતો

69 લાલજી પરમાર 25 ગુજરાત

70 રત્નાજી બોરીયા 18 ગુજરાત

71 ચેતન લકી 30 ગુજરાત

72 ચિંતામણિ શાસ્ત્રી 40 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી

73 નારાયણ દત્ત 24 રાજપુતાના એજન્સી

74 મણિલાલ મોહનદાસ ગાંધી 38 ગુજરાત

75 સુરેન્દ્ર 30 સંયુક્ત પ્રાંતો

76 હરિ કૃષ્ણ મોહની 42 બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી

77 પુરાતન બુચ 25 ગુજરાત

78 ખડગ બહાદુર સિંહ થાપા 25 દેહરાદૂન સંયુક્ત પ્રાંતો

79 શ્રી જગત નારાયણ 50 સંયુક્ત પ્રાંતો

પ્રખ્યાત દાંડી કૂચમાં ભાગ લેનારા આ સત્યાગ્રહીઓના સન્માનમાં IIT બોમ્બેના કેમ્પસની અંદર એક સ્મારક બનાવવામાં
આવ્યું છે . [60]

સામૂહિક નાગરિક આજ્ઞાભં ગ

મીઠાના સત્યાગ્રહ દરમિયાન જાહેર રેલીમાં ગાંધી .

સમગ્ર ભારતમાં સામૂહિક સવિનય અસહકાર ફેલાયો હતો કારણ કે લાખો લોકોએ મીઠું બનાવીને અથવા ગેરકાયદે મીઠું
ખરીદીને મીઠાના કાયદા તોડ્યા હતા . [૧૯] સમગ્ર ભારતના દરિયાકાંઠે મીઠું ગેરકાયદેસર રીતે વેચવામાં આવતું હતું.
ગાંધીજીએ જાતે બનાવેલું એક ચપટી મીઠું 1,600 રૂપિયામાં વેચાયું (તે સમયે $750 જેટલું હતું). પ્રતિક્રિયારૂપે, બ્રિટિશ
સરકારે મહિનાના અંત સુધીમાં સાઠ હજારથી વધુ લોકોની ધરપકડ કરી. [53]

મીઠાના સત્યાગ્રહ તરીકે જે શરૂ થયું હતું તે ઝડપથી સામૂહિક સત્યાગ્રહમાં વિકસ્યું. [૬૧] બ્રિટિશ કાપડ અને માલસામાનનો
બહિષ્કાર કરવામાં આવ્યો હતો . બોમ્બે , મૈસુર અને સેન્ટ્રલ પ્રોવિન્સમાં અપ્રચલિત વન કાયદાઓનો ભંગ કરવામાં આવ્યો
હતો . ગુજરાતી ખેડૂતોએ તેમના પાક અને જમીન ગુમાવવાની ધમકી હેઠળ કર ચૂકવવાનો ઇનકાર કર્યો હતો . મિદનાપુરમાં
, બંગાળીઓએ ચોકીદાર ટેક્સ ચૂકવવાનો ઇનકાર કરીને ભાગ લીધો હતો . [૬૨] અંગ્રેજોએ પત્રવ્યવહારની સેન્સરશિપ અને
કોંગ્રેસ અને તેના સહયોગી સંગઠનોને ગેરકાયદેસર જાહેર કરવા સહિત વધુ કાયદાઓ સાથે જવાબ આપ્યો . તેમાંથી
કોઈપણ પગલાંએ સવિનય આજ્ઞાભંગની ચળવળને ધીમી કરી નથી . [63]

કલકત્તા (હવે કોલકાતા ), કરાચી અને ગુજરાતમાં હિંસા ફાટી નીકળી હતી . અસહકાર ચળવળ દરમિયાન હિંસા ફાટી
નીકળ્યા પછી તેમના સત્યાગ્રહને સ્થગિત કર્યાથી વિપરીત , આ વખતે ગાંધી "અચલ " હતા . હિંસાનો અંત લાવવાની
અપીલ કરતાં, તે જ સમયે ગાંધીએ ચિટાગોંગમાં માર્યા ગયેલા લોકોનું સન્માન કર્યું અને તેમના માતા - પિતાને "તેમના
પુત્રોના પૂર્ણ બલિદાન માટે ... એક યોદ્ધાનું મૃત્યુ ક્યારેય દુ:ખની બાબત નથી ." [64]

During the first phase of the Indian civil disobedience movement from 1929 to 1931, the second
MacDonald ministry headed by Ramsay MacDonald was in power in Britain. The attempted
suppression of the movement was presided over by MacDonald and his cabinet (including the
Secretary of State for India, William Wedgwood Benn).[65] During this period, the MacDonald
ministry also oversaw the suppression of the nascent trade unionist movement in India, which
was described by historian Sumit Sarkar as "a massive capitalist and government counter-
offensive" against workers' rights.[66]
Qissa Khwani Bazaar massacre

Khan Abdul Ghaffar Khan

with Mahatma Gandhi

In Peshawar, satyagraha was led by a Muslim Pashtun disciple of Gandhi, Ghaffar Khan, who had
trained 50,000 nonviolent activists called Khudai Khidmatgar.[67] On 23 April 1930, Ghaffar Khan
was arrested. A crowd of Khudai Khidmatgar gathered in Peshawar's Qissa Kahani (Storytellers)
Bazaar. The 2/18 battalion of the Royal Garhwal Rifles were ordered to open fire with machine
guns on the unarmed crowd, killing an estimated 200–250 people.[68] The Pashtun satyagrahis
acted in accord with their training in nonviolence, willingly facing bullets as the troops fired on
them.[69] One British Indian Army soldier, Chandra Singh Garhwali and some other troops from the
renowned Royal Garhwal Rifles regiment refused to fire at the crowds. The entire platoon was
arrested and many received heavy sentences, including life imprisonment.[68]

Vedaranyam salt march

C. Rajagopalachari leading the march

While Gandhi marched along India's west coast, his close associate C. Rajagopalachari, who would
later become India's first Indian Governor- General, organized the Vedaranyam salt march in parallel
on the east coast. His group started from Tiruchirappalli, in Madras Presidency (now part of Tamil
Nadu), to the coastal village of Vedaranyam. After making illegal salt there, he too was arrested by
the British.[16]

Women in civil disobedience

1930 માં સવિનય અસહકારને કારણે પ્રથમ વખત મહિલાઓ સ્વતંત્રતાની લડતમાં સામૂહિક સહભાગી બની હતી . મોટા
શહેરોથી માંડીને નાના ગામડાઓ સુધીની હજારો મહિલાઓ સત્યાગ્રહમાં સક્રિય સહભાગી બની હતી . [૭૦] ગાંધીજીએ
કહ્યું હતું કે માત્ર પુરૂષો જ મીઠાની કૂચમાં ભાગ લે, પરંતુ આખરે સ્ત્રીઓએ સમગ્ર ભારતમાં મીઠું બનાવવાનું અને વેચાણ
કરવાનું શરૂ કર્યું. તે સ્પષ્ટ હતું કે માર્ચમાં ફક્ત પુરુષોને જ મંજૂ રી આપવામાં આવી હતી , તેમ છતાં, પુરુષો અને સ્ત્રીઓ
બંનેને કામ આગળ વધારવાની અપેક્ષા હતી જે મીઠાના કાયદાને વિસર્જન કરવામાં મદદ કરશે. [૭૧] શરૂઆતના ગાંધીવાદી
કાર્યકર ઉષા મહેતાએ ટિપ્પ ણી કરી હતી કે "અમારી જૂ ની કાકીઓ અને કાકીઓ અને દાદીઓ પણ તેમના ઘરે મીઠાના
પાણીના ઘડા લાવતા હતા અને ગેરકાયદે મીઠું બનાવતા હતા . અને પછી તેઓ તેમના અવાજની ટોચ પર બૂમો પાડતા
હતા . : 'અમે મીઠાનો કાયદો તોડ્યો છે !'" [૭૨] સાર્વભૌમત્વ અને સ્વ - શાસન માટેની લડતમાં મહિલાઓની વધતી સંખ્યા એ
લોર્ડ ઇર્વિનના મતે "નવું અને ગંભીર લક્ષણ" હતું. મહિલાઓની સંડોવણી અંગેના સરકારી અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું
છે કે "તેમના હજારો ... તેમના ઘરના એકાંતમાંથી બહાર આવ્યા ... કોંગ્રેસના પ્રદર્શનમાં જોડાવા અને ધરણાંમાં મદદ કરવા
માટે : અને આ પ્રસંગોએ તેમની હાજરીએ પોલીસને જરૂરી કામ બનાવ્યું. ખાસ કરીને અપ્રિય પ્રદર્શન કરવા માટે ." [૭૩] જોકે
મહિલાઓ કૂચમાં સામેલ થઈ હતી , તે સ્પષ્ટ હતું કે ગાંધીએ મહિલાઓને હજુ પણ ચળવળમાં ગૌણ ભૂમિકા ભજવી હતી ,
પરંતુ ભવિષ્યમાં મહિલાઓને વધુ સામેલ કરવા માટે દબાણની શરૂઆત કરી હતી . [71]

"સરોજિની નાયડુ પૂર્વ- સ્વતંત્ર ભારતના સૌથી વધુ દેખાતા નેતાઓ (પુરુષ અથવા સ્ત્રી ) પૈકીના એક હતા . ભારતીય રાષ્ટ્રીય
કોંગ્રેસના પ્રમુખ અને મુક્ત ભારતના પ્રથમ મહિલા રાજ્યપાલ તરીકે, તેઓ ભારત માટે ઉત્સુક હિમાયતી હતા , ઉત્સાહપૂર્વક
ભારતીયો માટે સમર્થન એકત્ર કરી રહ્યા હતા . સ્વતંત્રતા ચળવળ . તે મીઠાની કૂચમાં ધરપકડ કરાયેલી પ્રથમ મહિલા પણ
હતી ." [74]

અસર
બ્રિટિશ દસ્તાવેજો દર્શાવે છે કે સત્યાગ્રહથી બ્રિટિશ સરકાર હચમચી ગઈ હતી . અહિંસક વિરોધે અંગ્રેજોને ગાંધીજીને
જેલમાં મોકલવા કે નહીં તે અંગે મૂંઝવણમાં મુકી દીધું. ઇંગ્લેન્ડના ભારતીય શાહી પોલીસ અધિકારી જ્હોન કોર્ટ કરીએ
તેમના સંસ્મરણોમાં લખ્યું છે કે જ્યારે પણ તેઓ 1930માં કોંગ્રેસના પ્રદર્શનો સાથે કામ કરતા હતા ત્યારે તેમને ઉબકા
આવતા હતા . કરી અને બ્રિટિશ સરકારમાં ભારતના સેક્રેટરી ઓફ સ્ટેટ વેજવુડ બેન સહિત અન્ય લોકો હિંસક લડાઈને
પસંદ કરતા હતા . અહિંસક વિરોધીઓને બદલે. [73]

ધારાસન સત્યાગ્રહ અને પછીની ઘટનાઓ

સરોજિની નાયડુ ધરાસણા સોલ્ટ વર્ક્સ સુધીની સોલ્ટ માર્ચનું નેતૃત્વ કરી રહ્યાં છે

Gandhi himself avoided further active involvement after the march, though he stayed in close
contact with the developments throughout India. He created a temporary ashram near Dandi. From
there, he urged women followers in Bombay (now Mumbai) to picket liquor shops and foreign
cloth. He said that "a bonfire should be made of foreign cloth. Schools and colleges should
become empty."[64]

For his next major action, Gandhi decided on a raid of the Dharasana Salt Works in Gujarat, 40 km
south of Dandi. He wrote to Lord Irwin, again telling him of his plans. Around midnight of 4 May, as
Gandhi was sleeping on a cot in a mango grove, the District magistrate of Surat drove up with two
Indian officers and thirty heavily armed constables.[75] He was arrested under an 1827 regulation
calling for the jailing of people engaged in unlawful activities, and held without trial near Poona
(now Pune).[76]

The Dharasana Satyagraha went ahead as planned, with Abbas Tyabji, a seventy- six- year- old
retired judge, leading the march with Gandhi's wife Kasturba at his side. Both were arrested before
reaching Dharasana and sentenced to three months in prison. After their arrests, the march
continued under the leadership of Sarojini Naidu, a woman poet and freedom fighter, who warned
the satyagrahis, "You must not use any violence under any circumstances. You will be beaten, but
you must not resist: you must not even raise a hand to ward off blows." Soldiers began clubbing
the satyagrahis with steel tipped lathis in an incident that attracted international attention.[77]
United Press correspondent Webb Miller reported that:

મારામારીને રોકવા માટે કૂ ચ કરનારાઓમાં ના એકે પણ હાથ ઊં ચો કર્યો ન હતો. તે ઓ દસ-પીનની જેમ
નીચે ગયા. હું જ્યાં ઉભો હતો ત્યાં થી મેં અસુ રક્ષિત ખોપરીઓ પર ક્લબના ડરના માર્યા અવાજો
સાં ભળ્યા. રાહ જો નારાઓની ભીડ દરેક ફટકામાં સહાનુ ભૂ તિભરી પીડામાં તે મના શ્વાસમાં નિસાસો
નાખતી અને ચૂ સી રહી હતી. જેઓ નીચે પટકાયા હતા તે ઓ છૂ ટાછવાયા, બે ભાન અથવા ફ્રેકચર
થયે લી ખોપરી અથવા તૂ ટે લા ખભા સાથે પીડાથી સળગતા પડ્યા હતા. બે -ત્રણ મિનિટમાં જમીન
મૃતદે હોથી છવાઈ ગઈ. તે મના સફે દ વસ્ત્રો પર લોહીના મોટા ધબ્બા પહોળા થઈ ગયા. રેન્ક તોડ્યા વિના
બચી ગયે લા લોકો ચુ પચાપ અને કુ શળ રીતે ત્રાટક્યા ત્યાં સુ ધી આગળ વધ્યા... અં તે પોલીસ બિન-
પ્રતિરોધથી ગુસ્સે થઈ ગઈ... તે ઓએ બે ઠે લા માણસોને પે ટ અને અં ડકોષમાં ક્રૂર રીતે લાત મારવાનું શરૂ
કર્યું . ઇજાગ્રસ્ત માણસો વે દનાથી ચીસો પાડતા હતા, જે પોલીસના રોષને ભડકાવે તે વું લાગતું હતું ...
પોલીસે પછી બે ઠે લા માણસોને હાથ અથવા પગથી ખેંચી લે વાનું શરૂ કર્યું , ક્યારેક સો યાર્ડ સુ ધી, અને
તે મને ખાડાઓમાં ફેંકી દીધા. [78]

વિધાનસભાના ભૂતપૂર્વ અધ્યક્ષ વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે માર મારતો જોયો અને ટિપ્પ ણી કરી, "બ્રિટીશ સામ્રાજ્ય સાથે ભારતને
સમાધાન કરવાની તમામ આશા કાયમ માટે ખોવાઈ ગઈ છે ." [૭૯] ઈંગ્લેન્ડમાં તેના પ્રકાશકને વાર્તા ટેલિગ્રાફ કરવાના
મિલરના પ્રથમ પ્રયાસોને ભારતમાં બ્રિટિશ ટેલિગ્રાફ ઓપરેટરો દ્વારા સેન્સર કરવામાં આવ્યા હતા . બ્રિટિશ સેન્સરશીપનો
પર્દાફાશ કરવાની ધમકી આપ્યા પછી જ તેની વાર્તા પસાર થવા દેવામાં આવી . આ વાર્તા વિશ્વભરના 1,350 અખબારોમાં
પ્રકાશિત થઈ હતી અને સેનેટર જોન જે. બ્લેઈન દ્વારા યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ સેનેટના સત્તાવાર રેકોર્ડ માં વાંચવામાં આવી હતી .
[80]

મીઠાનો સત્યાગ્રહ વિશ્વનું ધ્યાન ખેંચવામાં સફળ રહ્યો . લાખો લોકોએ માર્ચ દર્શાવતી ન્યૂઝરીલ્સ જોયા . ટાઈમે ગાંધીને
1930ના વર્ષનો મેન ઓફ ધ યર જાહેર કર્યો, "બ્રિટનના મીઠાના કરને અવગણવા માટે , જેમ કે કેટલાક ન્યૂ
ઈંગ્લેન્ડવાસીઓએ એકવાર બ્રિટીશ ચાના કરને અવગણ્યો હતો " તેમ ગાંધીની સમુદ્ર તરફની કૂચની સરખામણી કરી. [૮૧]
1931ની શરૂઆત સુધી સવિનય આજ્ઞાભંગ ચાલુ રહ્યો , જ્યારે ઇરવિન સાથે વાટાઘાટો કરવા ગાંધીને આખરે જેલમાંથી
મુક્ત કરવામાં આવ્યા . તે પ્રથમ વખત હતું જ્યારે બંનેએ સમાન શરતો પર વાતચીત કરી, [૮૨] અને ગાંધી - ઇર્વિન સંધિમાં
પરિણમ્યું . વાટાઘાટો 1931 ના અંતમાં બીજી રાઉન્ડ ટેબલ કોન્ફરન્સ તરફ દોરી જશે.

લાં બા ગાળાની અસર

 સોલ્ટ માર્ચને સમર્પિત ભારતની 2005ની સ્ટેમ્પ શીટ

મીઠાના સત્યાગ્રહે ભારત માટે આધિપત્યની સ્થિતિ અથવા સ્વ - શાસન તરફ તાત્કાલિક પ્રગતિ કરી ન હતી , બ્રિટિશરો
પાસેથી મોટી નીતિગત છૂ ટછાટો મેળવી ન હતી , [૮૩] અથવા વધુ મુસ્લિમ સમર્થન પ્રાપ્ત કર્યું ન હતું. [૮૪] કોંગ્રેસના
નેતાઓએ 1934માં સત્તાવાર નીતિ તરીકે સત્યાગ્રહનો અંત લાવવાનું નક્કી કર્યું, અને નેહરુ અને કોંગ્રેસના અન્ય સભ્યો
ગાંધી સિવાય વધુ દૂર થઈ ગયા , જેમણે તેમના રચનાત્મક કાર્યક્રમ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા કોંગ્રેસ છોડી દીધી , જેમાં હરિજન
ચળવળમાં અસ્પૃશ્યતાને સમાપ્ત કરવાના તેમના પ્રયાસોનો સમાવેશ થાય છે . [૮૫] જો કે, 1930ના દાયકાના મધ્ય સુધીમાં
બ્રિટિશ સત્તાવાળાઓ ફરીથી અંકુશમાં આવ્યા હોવા છતાં, ભારતીય , બ્રિટિશ અને વિશ્વ અભિપ્રાય વધુને વધુ ગાંધી અને
કોંગ્રેસ પાર્ટી દ્વારા સાર્વભૌમત્વ અને સ્વ - શાસન માટેના દાવાની કાયદેસરતાને ઓળખવા લાગ્યા . [૮૬] 1930ની સત્યાગ્રહ
ઝુંબેશએ પણ અંગ્રેજોને એ સ્વીકારવાની ફરજ પાડી કે ભારત પરનો તેમનો અંકુશ સંપૂર્ણપણે ભારતીયોની સંમતિ પર
નિર્ભર છે - બ્રિટિશરો દ્વારા તે સંમતિ ગુમાવવામાં મીઠું સત્યાગ્રહ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું હતું. [87]

નેહરુએ મીઠાના સત્યાગ્રહને ગાંધી સાથેના તેમના જોડાણનું ઉચ્ચ- પાણીનું ચિહ્ન માન્યું, [૮૮] અને લાગ્યું કે ભારતીયોના
વલણને બદલવામાં તેનું કાયમી મહત્વ છે :

અલબત્ત આ હિલચાલથી બ્રિટિશ સરકાર પર ભારે દબાણ આવ્યું અને સરકારી તં ત્રને હચમચાવી
નાખ્યું . પણ ખરું મહત્વ, મારા મનમાં , આપણા પોતાના લોકો અને ખાસ કરીને ગામડાના લોકો પર
તે મની અસર હતી... અસહકારે તે મને કાદવમાં થી બહાર કાઢ્યા અને તે મને આત્મસન્માન અને
આત્મનિર્ભ રતા આપી... તે ઓએ હિંમતપૂ ર્વ ક કામ કર્યું અને અન્યાયી જુ લમને આસાનીથી સબમિટ કર્યું
 નહીં ; તે મનો દૃષ્ટિકોણ વિસ્તર્યો અને તે ઓ સમગ્ર ભારતના સં દર્ભ માં થોડું વિચારવા લાગ્યા... આ એક
અદ્ભુત પરિવર્ત ન હતું અને ગાં ધીજીના ને તૃત્વમાં કોંગ્રેસને તે નો શ્રેય મળવો જો ઈએ. [89]

ત્રીસ વર્ષથી વધુ સમય પછી, સત્યાગ્રહ અને દાંડી માર્ચે અમેરિકન નાગરિક અધિકાર કાર્યકર્તા માર્ટિન લ્યુથર કિંગ જુ નિયર
અને 1960ના દાયકામાં અશ્વેતો માટે નાગરિક અધિકારો માટેની તેમની લડાઈ પર મજબૂત પ્રભાવ પાડ્યો :

મોટાભાગના લોકોની જેમ, મેં ગાં ધી વિશે સાં ભળ્યું હતું , પરં તુ મેં ક્યારેય તે મનો ગં ભીરતાથી અભ્યાસ
કર્યો ન હતો. જેમ જેમ મેં વાં ચ્યું તે મ તે મ હું તે મના અહિંસક પ્રતિકારની ઝું બે શથી ખૂ બ જ આકર્ષિત
થયો. હું ખાસ કરીને સમુ દ્ર તરફની તે મની સોલ્ટ માર્ચ અને તે મના અસં ખ્ય ઉપવાસથી પ્રેરિત થયો હતો.
સત્યાગ્રહનો આખો ખ્યાલ ( સત્ય એ સત્ય છે જે પ્રેમની સમાન છે , અને આગ્રહ એ બળ છે ; સત્યાગ્રહ
એટલે સત્ય બળ અથવા પ્રેમ બળ) મારા માટે ખૂ બ જ મહત્વપૂ ર્ણ હતી. જેમ જેમ હું ગાં ધીજીની
ફિલસૂ ફીમાં ઊં ડા ઉતરતો ગયો તે મ તે મ પ્રેમની શક્તિ અં ગે નો મારો સં શય ધીરે ધીરે ઓછો થતો ગયો
અને સામાજિક સુ ધારણાના ક્ષેત્રમાં તે ની શક્તિ પ્રથમ વખત જો વા મળી. [8]

2005 માં પુ નઃઅધિનિયમ

ગ્રેટ સોલ્ટ માર્ચની સ્મૃતિમાં, મહાત્મા ગાંધી ફાઉન્ડેશને તેની 75મી વર્ષગાંઠ પર, તેના ચોક્કસ ઐતિહાસિક સમયપત્રક અને
માર્ગમાં, મહાત્મા અને તેમના 78 કૂચકારોના જૂ થ દ્વારા સૉલ્ટ માર્ચને ફરીથી અમલમાં મૂક્યો . આ ઇવેન્ટ "ઇન્ટરનેશનલ વોક
ફોર જસ્ટીસ એન્ડ ફ્રીડમ " તરીકે જાણીતી હતી . મહાત્મા ગાંધીના પ્રપૌત્ર તુષાર ગાંધીની અંગત યાત્રા તરીકે જે શરૂ થયું હતું
તે નવ રાષ્ટ્રોના 900 નોંધાયેલા સહભાગીઓ સાથે આંતરરાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમમાં ફેરવાઈ ગયું અને રોજના ધોરણે સંખ્યા વધીને
બે હજાર થઈ ગઈ. આંતરરાષ્ટ્રીય મીડિયામાં વ્યાપક અહેવાલો આવ્યા હતા .

સહભાગીઓ 5 એપ્રિલની રાત્રે દાંડી ખાતે રોકાયા , 7 એપ્રિલના રોજ સમાપન સમારોહ સાથે. દાંડી ખાતેના અંતિમ
સમારોહમાં, ભારતના વડા પ્રધાન ડૉ . મનમોહન સિંઘે કૂચ કરનારાઓને અભિવાદન કર્યું હતું અને કૂચ કરનારાઓ અને
ઐતિહાસિક ઘટનાની યાદમાં દાંડી ખાતે યોગ્ય સ્મારક બનાવવાનું વચન આપ્યું હતું. સાબરમતી આશ્રમથી દાંડી સુધીના
માર્ગને હવે દાંડી પથ તરીકે નામ આપવામાં આવ્યું છે અને તેને ઐતિહાસિક વારસાનો માર્ગ જાહેર કરવામાં આવ્યો છે .
[90] [91]

દાંડી માર્ચની 50મી અને 75મી વર્ષગાંઠ પર ભારતે 1980 અને 2005માં સ્મારક ટિકિટોની શ્રેણી બહાર પાડી હતી . [૯૨]

સ્મારક
નેશનલ સોલ્ટ સત્યાગ્રહ મેમોરિયલ , એક સ્મારક સંગ્રહાલય , જે આ પ્રસંગને સમર્પિત છે , દાંડીમાં 30 જાન્યુઆરી 2019
ના રોજ ખોલવામાં આવ્યું હતું.

માર્ચ રૂટ
દિવસ 1. અમદાવાદથી અન્સલાલી : 12 માર્ચ 1930

દિવસ 2. અસલાલી થી નવાગામ : 13 માર્ચ 1930

દિવસ 3. નવાગામથી માતરઃ 14 માર્ચ 1930

દિવસ 4. માતર થી નડિયાદ : 15 માર્ચ 1930

દિવસ 5. નડિયાદ થી આણંદ : 16 માર્ચ 1930

દિવસ 6. આણંદમાં આરામનો દિવસ : 17 માર્ચ 1930

દિવસ 7. આણંદથી બોરસદ : 18 માર્ચ 1930

દિવસ 8. બોરસદ થી કારેલી (મહી નદી પાર કરવી ): 19 માર્ચ 1930

દિવસ 9. કારેલીમાં આરામનો દિવસ : 20 માર્ચ 1930

દિવસ 10. કારેલી થી આંખી : 21 માર્ચ 1930

દિવસ 11. આંખી થી આમોદ : 22 માર્ચ 1930

દિવસ 12. આમોદ થી સમની : 23 માર્ચ 1930

દિવસ 13. સમનીમાં આરામનો દિવસ : 24 માર્ચ 1930

દિવસ 14. સમની થી ડેરોલ : 25 માર્ચ 1930

દિવસ 15. ડેરોલ થી અંકલેશ્વર (નર્મદા નદી પાર કરવી ): 26 માર્ચ 1930

દિવસ 16. અંકલેશ્વર થી માંગરોળ : 27 માર્ચ 1930

દિવસ 17. માંગરોળથી ઉમરાચીઃ 28 માર્ચ 1930

દિવસ 18. ઉમરાચી થી ભટગામ : 29 માર્ચ 1930

દિવસ 19. ભટગામ થી દેલાડ: 30 માર્ચ 1930

દિવસ 20. દેલાડમાં આરામનો દિવસ : 31 માર્ચ 1930

દિવસ 21. દેલાડથી સુરત (તાપી નદી પાર કરવી ): 1 એપ્રિલ 1930

દિવસ 22. સુરત થી વાંઝ: 2 એપ્રિલ 1930

દિવસ 23. વાંઝ થી નવસારી: 3 એપ્રિલ 1930

દિવસ 24. નવસારી થી મટવાડ: 4 એપ્રિલ 1930

દિવસ 25. મટવાડ થી દાંડી: 5 એપ્રિલ 1930 [93]

આ પણ જુ ઓ
બોસ્ટન ટી પાર્ટી
સેલ્માથી મોન્ટગોમેરી કૂ ચ
મતાધિકાર હાઇક્સ
ગાંધી હેરિટેજ પોર્ટ લ
રાષ્ટ્રીય મીઠું સત્યાગ્રહ સ્મારક

સં દર્ભ
ટાંકણો

1. "સોલ્ટ માર્ચ" (https://www.oxfordreference.c

om/viewbydoi/10.1093/acref/978019517
6322.013.1384) . ઓક્સફર્ડ એનસાયક્લોપીડિયા
ઓફ ધ મોર્ડન વર્લ્ડ . ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ.
2008. ISBN 978-0-19-517632-2. 4 જાન્યુઆરી
2021ના રોજ સુધારો .

2. "Mass civil disobedience throughout India

followed as millions broke the salt laws",
from Dalton's introduction to Gandhi's Civil
Disobedience, Gandhi and Dalton, p. 72.

3. Dalton, p. 92.

4. Johnson, p. 234.

5. Ackerman, p. 106.
6. "Its root meaning is holding onto truth,
hence truth-force. I have also called it
Love-force or Soul-force." Gandhi (2001),
p. 6.

7. Martin, p. 35.

8. King Jr., Martin Luther; Carson, Clayborne

(1998). The Autobiography of Martin
Luther King, Jr (https://archive.org/detail
s/autobiographyofm00king) . Warner
Books. p. 23 (https://archive.org/details/a
utobiographyofm00king/page/23) .
ISBN 978-0-446-67650-2.
 9. Eyewitness Gandhi (https://books.google.
com/books?id=hY3WAwAAQBAJ&q=dhar
asana+navsari&pg=PA45) (1 ed.).
London: Dorling Kindersaley Ltd. 2014.
p. 44. ISBN 978-0241185667. Retrieved
3 September 2015.

10. Wolpert, Stanley A. (2001). Gandhi's

passion : the life and legacy of Mahatma
Gandhi (https://archive.org/details/gandhi
spassionli00wolp/page/141) . Oxford
University Press. pp. 141 (https://archive.o
rg/details/gandhispassionli00wolp/pag
e/141) . ISBN 019513060X.
OCLC 252581969 (https://www.worldcat.o
rg/oclc/252581969) .
11. Wolpert, Stanley (1999). India. University
of California Press. p. 204. ISBN 978-0-
520-22172-7.

12. Ackerman, p. 83.

13. Dalton, p. 91.

14. Dalton, p. 100.

15. "Nehru, who had been skeptical about salt

as the primary focus of the campaign,
realized how wrong he was ..." Johnson, p.
32.

16. Gandhi, Gopalkrishna. "The Great Dandi

March – eighty years after" (http://www.th
ehindu.com/opinion/op-ed/article38885
8.ece) , The Hindu, 5 April 1930

17. Letter to London on 20 February 1930.

Ackerman, p. 84.
18. Gross, David M. (2014). 99 Tactics of
Successful Tax Resistance Campaigns.
Picket Line Press. p. 64. ISBN 978-
1490572741.

19. Gandhi and Dalton, p. 72.

20. "Gandhi's ideas about satyagraha and

swaraj, moreover, galvanised the thinking
of Congress cadres, most of whom by
1930 were committed to pursuing
sovereignty and self-rule by nonviolent
means." Ackerman, p. 108.

21. Dalton, pp. 9–10.

22. Hind Swaraj, Gandhi and Dalton, p. 15.

23. Forward to the volume of Gokhale's

speeches, "Gopal Krishna Gokahalenan
Vyakhyanao" from Johnson, p. 118.
24. Satyagraha in South Africa, 1926 from
Johnson, p. 73.

25. Dalton, p. 48.

26. Dalton, p. 93.

27. Collected Works of Mahatma Gandhi 41:

208–209

28. Dalton, p. 94.

29. Dalton, p. 95.

30. "Chronology: Event Detail Page" (http://ww

w.gandhiheritageportal.org/dandi-march-d
etails) . Gandhi Heritage Portal. 15 June
2012. Retrieved 16 August 2018.

31. Dalton, p. 113.

32. Dalton, p. 108.

33. Dalton, p. 107.

34. Dalton, p. 104.

35. Dalton, p. 105.

36. Ackerman, p. 85.

37. "The Collected Works of Mahatma Gandhi"

(https://www.gandhiheritageportal.org/cw
mg_redirect/ZW5fX18x/NDNfX18zNg=) .
Gandhi Heritage Portal. Retrieved
16 August 2018.

38. Gandhi's letter to Irwin, Gandhi and Dalton,

p. 78.

39. Majmudar, Uma; Gandhi, Rajmohan

(2005). Gandhi's Pilgrimage of Faith: From
Darkness To Light. New York: SUNY Press.
p. 184. ISBN 978-0-7914-6405-2.
40. "Parliament Museum, New Delhi, India –
Official website – Dandi March VR Video"
(https://web.archive.org/web/201205230
22518/http://www.parliamentmuseum.or
g/fr_dandee_vr.html) .
Parliamentmuseum.org. Archived from the
original (http://parliamentmuseum.org/fr_
dandee_vr.html) on 23 May 2012.
Retrieved 1 August 2012.

41. Miller, Herbert A. (23 April 1930) "Gandhi's

Campaign Begins", The Nation.

42. Dalton, p. 107

43. "Dandi march: date, history facts. All you
need to know" (https://www.inc.in/en/in-fo
cus/dandi-march-date-history-facts-all-you
-need-to-know) . Website of Indian
National Congress. 25 October 2018.
Retrieved 27 August 2020.

44. Weber, p. 140.

45. The Statesman, 13 March 1930.

46. "The Collected Works of Mahatma Gandhi"

(https://www.gandhiheritageportal.org/cw
mg_redirect/ZW5fX18x/NDNfX185Mw=) .
Gandhi Heritage Portal. Retrieved
16 August 2018.

47. Weber, pp. 143–144.

48. Ackerman, p. 86.

49. "The March to Dandi" (http://www.english.
emory.edu/Bahri/Dandi.html) .
English.emory.edu. Retrieved 1 August
2012.

50. "The Man – The Mahatma : Dandi March"

(https://web.archive.org/web/201203300
54049/http://library.thinkquest.org/2652
3/mainfiles/dandi.htm) .
Library.thinkquest.org. Archived from the
original (http://library.thinkquest.org/2652
3/mainfiles/dandi.htm) on 30 March
2012. Retrieved 1 August 2012.

51. Dalton, p. 221.

52. Collected Works of Mahatma Gandhi 43:

180, Wolpert, p. 148

53. Jack, pp. 238–239.

54. "The Collected Works of Mahatma Gandhi"
(https://www.gandhiheritageportal.org/cw
mg_redirect/ZW5fX18x/NDNfX18yMTc=)
. Gandhi Heritage Portal. Retrieved
16 August 2018.

55. Jack, p. 240.

56. Guha, Ramchandra (2018). Gandhi: The

Years That Changed the World. Penguin
Allen Lane. p. 336. ISBN 978-0670083886.

57. Guha, Ramchandra (2018). Gandhi: The

Years That Changed the World. Penguin
Allen Lane. p. 337. ISBN 978-0670083886.
58. Sonawala, Dipti Ramesh (9 February
2014). "Mapping the unknown marcher" (h
ttp://indianexpress.com/article/india/indi
a-others/mapping-the-unknown-marche
r/) . The Indian Express. Retrieved
16 August 2018.

59. "Chronology: Event Detail Page" (http://ww

w.gandhiheritageportal.org/dandi-march/t
he-marchers) . Gandhi Heritage Portal. 15
June 2012. Retrieved 16 August 2018.
60. "Photos: Remembering the 80 unsung
heroes of Mahatma Gandhi's Dandi
March" (http://indianexpress.com/photos/
picture-gallery-others/remembering-the-80
-unsung-heroes-of-mahatma-gandhis-dan
di-march/#dandimarchprotestors) . The
Indian Express. 9 February 2014. Retrieved
16 August 2018.

61. "The Salt Satyagraha in the meantime

grew almost spontaneously into a mass
satyagraha." Habib, p. 57.

62. Habib, p. 57.

63. "Correspondence came under censorship,
the Congress and its associate
organizations were declared illegal, and
their funds made subject to seizure. These
measures did not appear to have any
effect on the movement..." Habib, p. 57.

64. Wolpert, p. 149.

65. Newsinger, John (2006). The Blood Never

Dried: A People's History of the British
Empire. Bookmarks Publications. p. 144.

66. Sarkar, Sumit (1983). Modern India 1885–

1947. Basingstoke. p. 271.

67. Habib, p. 55.

68. Habib, p. 56.

69. Johansen, Robert C. (1997). "Radical
Islam and Nonviolence: A Case Study of
Religious Empowerment and Constraint
Among Pashtuns". Journal of Peace
Research. 34 (1): 53–71 [62].
doi:10.1177/0022343397034001005 (http
s://doi.org/10.1177%2F00223433970340
01005) . S2CID 145684635 (https://api.se
manticscholar.org/CorpusID:145684635) .
70. Chatterjee, Manini (July–August 2001).
"1930: Turning Point in the Participation of
Women in the Freedom Struggle". Social
Scientist. 29 (7/8): 39–47 [41].
doi:10.2307/3518124 (https://doi.org/10.
2307%2F3518124) . JSTOR 3518124 (http
s://www.jstor.org/stable/3518124) .
"...first, it is from this year (1930) that
women became mass participants in the
struggle for freedom.... But from 1930,
that is in the second non-cooperation
movement better known as the Civil
Disobedience Movement, thousands upon
thousands of women in all parts of India,
not just in big cities but also in small
towns and villages, became part of the
satyagraha struggle."
71. Kishwar, Madhu (1986). "Gandhi on
Women". Race & Class. 28 (41): 1753–
1758. doi:10.1177/030639688602800103
(https://doi.org/10.1177%2F03063968860
2800103) . JSTOR 4374920 (https://www.
jstor.org/stable/4374920) .
S2CID 143460716 (https://api.semanticsc
holar.org/CorpusID:143460716) .

72. Hardiman, David (2003). Gandhi in His

Time and Ours: The Global Legacy of His
Ideas. Columbia University Press. p. 113.
ISBN 978-0-231-13114-8.

73. Johnson, p. 33.

74. Arsenault, Natalie (2009). Restoring
Women to World Studies (https://liberalart
s.utexas.edu/hemispheres/_files/pdf/wo
men/RestoringWomenFull.pdf) (PDF).
The University of Texas at Austin. pp. 60–
66.

75. Jack, pp. 244–245.

76. Riddick, John F. (2006). The History of

British India: A Chronology. Greenwood
Press. p. 108. ISBN 978-0-313-32280-8.

77. Ackerman, pp. 87–90.

78. Webb Miller's report from May 21, Martin,

p. 38.

79. Wolpert, p. 155.

80. Singhal, Arvind (2014). "Mahatma is the
Message: Gandhi's Life as Consummate
Communicator" (https://www.researchgat
e.net/publication/309286393) .
International Journal of Communication
and Social Research. 2 (1): 4.

81. "Man of the Year, 1930" (https://web.archi

ve.org/web/20071224105013/http://www.
time.com/time/magazine/article/0,9171,9
30215,00.html) . Time. 5 January 1931.
Archived from the original (http://www.tim
e.com/time/magazine/article/0,9171,930
215,00.html) on 24 December 2007.
Retrieved 17 November 2007.

82. Gandhi and Dalton, p. 73.

83. Ackerman, p. 106: "...made scant progress
toward either dominion status within the
empire or outright sovereignty and self-
rule. Neither had they won any major
concessions on the economic and
mundane issues that Gandhi considered
vital."

84. Dalton, pp. 119–120.

85. Johnson, p. 36.

86. "Indian, British, and world opinion

increasingly recognized the legitimate
claims of Gandhi and Congress for Indian
independence." Johnson, p. 37.
87. Ackerman, p. 109: "The old order, in which
British control rested comfortably on
Indian acquiescence, had been sundered.
In the midst of civil disobedience, Sir
Charles Innes, a provincial governor,
circulated his analysis of events to his
colleagues. "England can hold India only
by consent," he conceded. "We can't rule it
by the sword." The British lost that
consent...."

88. Fisher, Margaret W. (June 1967). "India's

Jawaharlal Nehru". Asian Survey. 7 (6):
363–373 [368]. doi:10.2307/2642611 (htt
ps://doi.org/10.2307%2F2642611) .
JSTOR 2642611 (https://www.jstor.org/st
able/2642611) .

89. Johnson, p. 37.

90. "Gandhi's 1930 march re-enacted" (http://n
ews.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4342745.
stm) . BBC News. 12 March 2005.
Retrieved 27 December 2007.

91. Diwanji, Amberish K (15 March 2005). "In

the Mahatma's footsteps" (http://specials.
rediff.com/news/2005/mar/15sld1.htm) .
Rediff. Retrieved 27 December 2007.

92. Category:Salt March on stamps (https://c

ommons.wikimedia.org/wiki/Category:Sal
t_March_on_stamps) .
commons.wikimedia.org

93. Based on 'Map Retracing Gandhi’s Salt

March' produced by Greg Polk, Himanshu
Dube snd Linda Logan-Condon (https://w
ww.facebook.com/groups/166189761074
7403/) .
Cited sources

Ackerman, Peter; DuVall, Jack (2000). A

Force More Powerful: A Century of
Nonviolent Conflict. Palgrave Macmillan.
ISBN 978-0-312-24050-9.

Dalton, Dennis (1993). Mahatma Gandhi:

Nonviolent Power in Action (https://archive.o
rg/details/mahatmagandhinon00dalt) .
Columbia University Press. ISBN 978-
0231122375.

Gandhi, Mahatma; Dalton, Dennis (1996).

Selected Political Writings (https://archive.or
g/details/mahatmagandhisel00maha) .
Hackett Publishing Company. ISBN 978-0-
87220-330-3.
Habib, Irfan (September–October 1997).
"Civil Disobedience 1930–31". Social
Scientist. 25 (9–10): 43–66.
doi:10.2307/3517680 (https://doi.org/10.230
7%2F3517680) . JSTOR 3517680 (https://ww
w.jstor.org/stable/3517680) .

Jack, Homer A., ed. (1994). The Gandhi

Reader: A Source Book of His Life and
Writings (https://archive.org/details/gandhire
adersou00gand) . Grove Press. ISBN 978-0-
8021-3161-4.

Johnson, Richard L. (2005). Gandhi's

Experiments With Truth: Essential Writings
By And About Mahatma Gandhi (https://archi
ve.org/details/gandhisexperimen0000unse) .
Lexington Books. ISBN 978-0-7391-1143-7.
 માર્ટિન, બ્રાયન (2006). ન્યાય પ્રજ્વલિત . રોવમેન અને
લિટલફિલ્ડ . ISBN 978-0-7425-4086-6.
વેબર, થોમસ (1998). ઓન ધ સોલ્ટ માર્ચઃ ધ
હિસ્ટોરિયોગ્રાફી ઓફ ગાંધીઝ માર્ચ ટુ દાંડી . ભારત:
હાર્પરકોલિન્સ. ISBN 978-81-7223-372-3.
વોલ્પર્ટ , સ્ટેનલી (2001). ગાંધીઝ પેશન: મહાત્મા ગાંધીનું
જીવન અને વારસો (https://archive.org/details/ga
ndhispassionli00wolp) . ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ
. ISBN 978-0-19-515634-8.

વધુ વાં ચન
ડીકોર્સી, એલિસા. "જસ્ટ અ ગ્રેન ઓફ સોલ્ટ?: ભારતીય
રાષ્ટ્રવાદી ચળવળ દરમિયાન પ્રતીકાત્મક બાંધકામ," મેલબોર્ન
હિસ્ટોરિકલ જર્નલ, 2010, વોલ્યુમ. 38, પૃષ્ઠ 57–72
ગાંધી, એમકે (2001). અહિંસક પ્રતિકાર (સત્યાગ્રહ) .
કુરિયર ડોવર પબ્લિકેશન્સ. ISBN 978-0-486-41606-
 9.

માસેલસ, જિમ. "પ્રેક્ષકો, અભિનેતાઓ અને કોંગ્રેસ નાટકો:

1930માં બોમ્બે સિટીમાં ભીડની ઘટનાઓ," દક્ષિણ
એશિયા: જર્નલ ઓફ સાઉથ એશિયન સ્ટડીઝ, એપ્રિલ
1985, વોલ્યુમ. 8 અંક 1/2, પૃષ્ઠ 71–86

બાહ્ય લિંક્સ
વિકિમીડિયા કોમન્સ પર સોલ્ટ માર્ચ થી સંબંધિત
મીડિયા છે .
મીઠાના સત્યાગ્રહના ન્યૂઝરીલ ફૂટેજ (http://www.
harappa.com/wall/1930.html)

સોલ્ટ માર્ચ રિ-એક્ટમેન્ટ સ્લાઇડ શો (http://speci

als.rediff.com/news/2005/mar/15sld1.
htm)
ગાંધીની 1930ની કૂ ચ ફરીથી અમલમાં આવી (htt
p://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/434
2745.stm) ( બીબીસી સમાચાર )

(https://web.archive.org/web/20071118
013933/http://pmindia.nic.in/speech/co
ntent.asp?id=93) દાંડી માર્ચની 75મી વર્ષગાંઠ
પર ભારતના વડા પ્રધાનનું ભાષણ . (https://web.
archive.org/web/20071118013933/htt
p://pmindia.nic.in/speech/content.asp?i
d=93)

દાંડી માર્ચ (http://www.gandhiheritageporta

l.org/dandi-march) સમયરેખા

પોર્ટલ : ખોરાક
" https://en.wikipedia.org/w/index.php?
title=Salt_March&oldid=1210882084 " પરથી મેળવેલ

આ પૃષ્ઠ છેલ્લું સંપાદિત 28 ફેબ્રુઆરી 2024 ના રોજ 20:21

(UTC) પર કરવામાં આવ્યું હતું . •
સામગ્રી CC BY-SA 4.0 હેઠળ ઉપલબ્ધ છે સિવાય કે અન્યથા
નોંધવામાં આવે.