Notatka do referatu „Freud” z zakresu:

- rozważań w nauce i społ., które umożliwiły S. Freudowi zaproponowanie teorii,

- psychoanalitycznej teorii osobowości: popędy, struktura osobowości, stadia rozwoju.

Rozważania w nauce i społ.

Psychoanaliza wyrosła z tradycji medycyny i psychiatrii, dlatego jej celem było leczenie
psychopatologii, co było nowością w porównaniu do tego, czym wówczas zajmowała się
psychologia. Freudowi podobała się zmiana standardów w leczeniu chorych psychicznie –
odwrócenie od somatycznego ujęcia chorób psychicznych na rzecz poszukiwania przyczyn
choroby w emocjach człowieka. Szczególnie interesowało go wykorzystanie hipnozy oraz
rozmowy do leczenia pacjentów.
Psychoanaliza dużą rolę przypisywała nieświadomości. Na Freuda wpłynęły
filozoficzne rozważania na temat nieświadomości (Leibniz i monady, Fechner i góra lodowa
itp.) oraz prace Darwina (rozwój dziecka, popęd seksualny jako silna motywacja zachowań
człowieka itp.). Freud był również zafascynowany doniesieniami z badań naukowych nad
ludzką seksualnością, które w owym czasie były chętnie publikowane.

Wątki biograficzne:
 surowy ojciec vs. czuła matka;
 Freud jako najstarszy z 8 rodzeństwa był ulubieńcem matki –> ambicja i pewność siebie;
 W trakcie studiów badał budowę jąder węgorza, przebadał 400 męskich osobników –>
zainteresowania dotyczące płci;
 trudności z pożyciem małżeńskim, obwinianie żony, a nawet celibat;
 diagnozowanie samego siebie –> nerwice.

Popędy
To psychiczna reprezentacja pobudzenia w ciele. Jeśli w ciele pojawia się pobudzenie, tj.
potrzeba np. głodu, w umyśle obserwujemy reprezentację tej potrzeby, czyli popęd, który
motywuje do działania, aby zmniejszyć/ pozbyć się pobudzenia.
Popędy:
1. Popęd życia (Eros lub Libido) - Przetrwanie/podtrzymanie życia/tworzenie, czyli np.
głód, pragnienie, popęd seksualny
2. Popęd śmierci (Tanatos lub Destrudo) - Destrukcja/zniszczenie:
a) skierowany do wewnątrz – masochizm, samobójstwo;
b) skierowany na zewnątrz – agresja, nienawiść.
Popędy pozostają w stałym konflikcie, np. kiedy dziecko chce zbudować wierzę z klocków to
z jednej strony chce, aby była jak najwyższa (Libido), a drugiej pragnie ją zburzyć
(Destrudo).

Struktura osobowości – nie są to miejsca, ale funkcje w organizmie:

1. Id – najbardziej pierwotna część osobowości, połączona z popędami, nieświadoma, dąży
do natychmiastowego zaspokojenia, działa zgodnie z zasadą przyjemności. Id nie rozróżnia
fantazji od rzeczywistości, dlatego możliwe jest spełnienie potrzeb id w fantazji.
2. Ego – pojawia się w fazie analnej rozwoju, pośredniczy między id a światem zewnętrznym
a superego, najbardziej świadoma część osobowości, racjonalna, pozwala na zaspokojenie
id w sposób akceptowalny, czerpie siły z id (nie może bez niego istnieć), reaguje na moralne
żądania superego.
3. Superego – rozwija się najpóźniej jako efekt zakończenia fazy fallicznej, częściowo
świadome, stara się zahamować id, dzieli się na sumienie (wewnętrzny cenzor, kształtowane
przez lęk przed karą) oraz ideał ego (oczekiwania społeczne, kształtowane przez
oczekiwanie nagrody).
Zbyt silne naciskanie na ego przez id i superego powoduje lęk i doświadczanie konfliktów.
Lęki mogą być realne (rzeczywistość-ego), neurotyczne (o to czego pragniemy-id), moralne
(o to, że zachowujemy się niezgodnie z normami-superego). Mechanizmy obronne powstają
jako obrona przed lękami przez zniekształcenie rzeczywistości i spychanie doświadczeń do
nieświadomości, gdzie trzyma je tam opór. Wyzdrowienie przez uzyskanie wglądu.

Stadia rozwoju psychoseksualnego – zależne od określonej strefy erogennej i źródła

zaspokajania potrzeb.
Jeśli nie zostaną zaspokojone potrzeby dziecka na danym etapie rozwoju, może ono w
pewnych sferach życia zatrzymać się na tym etapie (fiksacja), a potem jako dorosły człowiek
będzie powtarzało charakterystyczne dla tego etapu dojrzewania schematy zachowań.

1. Stadium oralne (0-1/2) – pobudzanie jamy ustnej przez gryzienie, ssanie, połykanie.
Nieadekwatne zaspokojenie potrzeb na tym etapie prowadzi w późniejszym okresie do
objadania się, palenia papierosów, picia.
Konflikt między libido a tanatos. Jeśli konflikt został nieprawidłowo rozwiązany i wygra libido
to powstanie osobowość bierna, posłuszna, a jeśli wygra tanatos to powstanie osobowość
agresywna i kłótliwa. Jeśli się uda to powstanie relacja ufnej zależności.
2. Stadium analne (2-3) – dziecko staje się świadome siebie i wymagań rzeczywistości
(powstaje ego). Związane z treningiem czystości. Konflikt między kontrolą a brakiem kontroli.
Powstrzymywanie się od wypróżniania (kontrola) tworzy osobowość analno-retencyjną, czyli
osobę skąpą, nadmiernie porządną, sztywną, uporządkowaną.
Zachowanie przeciwne (brak kontroli) tworzy osobowość analno-ekspulsywną, czyli osobę
niechlujną, niezorganizowaną, rozrzutną, cechującą się słabą kontrolą swojego zachowania.
3. Stadium falliczne/edypalne (3-5/6) – w tym studium widoczne różnice międzypłciowe.
Prawidłowe rozwiązanie konfliktu na tym etapie konieczne do powstania superego.
Chłopcy: Kompleks Edypa – nieświadome pragnienie seksualnego związku z matką i
rywalizacja z ojcem (na podstawie mitu o królu, który nieświadomie zabił ojca i ożenił się ze
swoją matką).
Chłopcy są dumni z posiadania członka, gdy dostrzegają, że dziewczynki go nie posiadają
pojawia się lęk przed utratą członka, zwany lękiem kastracyjnym. Skutkiem jest lęk przed
ojcem, hamowanie pożądania wobec matki i uznanie autorytetu ojca (uwewnętrznienie jego
wartości i zasad –> powstanie superego).
Dziewczynki: Kompleks Elektry (termin zaproponowany przez Junga) – zazdrość o członka i
nienawiść wobec własnej matki za to, że dziewczynka go nie posiada, pragnienie posiadania
dziecka z własnym ojcem (mityczna Elektra nakłaniała brata do zabicia matki dla
pomszczenia
zamordowanego przez nią ojca). Brak identyfikacji z własną matką skutkuje wyparciem
popędów, dlatego konflikt nie może zostać rozwiązany i trwa do dorosłości (powstaje
superego słabsze niż u mężczyzn). Rozwiązanie konfliktu możliwe przez urodzenie dziecka,
karierę zawodową lub manifestowanie męskich cech w wyglądzie/zachowaniu.
4. Okres latencji (5-12/do okresu dojrzewania) – ustalony wzorzec osobowości.
5. Stadium genitalne – dojrzałość seksualna.