1 [limang puntos] Bakit mahalagang simulan sa mga bata ang pagkukuwento tungkol sa mga

suliraning panlipunan gaya ng korupsiyon, kahirapan, rebolusyon, digmaan, reyp, atbpa?

Maaaring gamitin sa iyong pagpapaliwanag ang mga pelikulang “Liway” ni Kip Oebanda
(partikular sa pagkukuwento ni Liway kay Dakip) at kuwentong pambatang "EDSA” nina Molina at
Bumatay.

Sa lipunan ngayon, importante na ang mga bata ay tinuturuan at nabibigyang kaalaman

tungkol sa mga suliraning panlipunan tulad ng korapsyon, kahirapan, rebolusyon, digmaan,
panggagahasa at iba pang kaugnay na isyu. Kung walang wastong edukasyon at pag-unawa
sa mga mabibigat na isyu na ito, maaaring lumaki ang mga bata nang walang kaalaman na
kinakailangan upang tugunan o tumayo laban sa kanila. Ang pagtuturo sa mga bata tungkol sa
mga suliraning panlipunan ay hindi lamang nakakatulong sa kanila na magkaroon ng mas
malawak na pang-unawa sa mundo, ngunit nagtataguyod din ng empatiya at hinihikayat ang
aktibong pagkamamamayan.
Mahalaga para sa mga bata na matutunan ang tungkol sa mga isyung panlipunan na ito sa
murang edad upang sila ay magkaroon ng kritikal na pag-iisip na mga kasanayan at maging
matalino, nakatuong mga mamamayan na nag-aambag sa positibong pagbabago sa kanilang
mga komunidad. Higit pa rito, ang mga bata na maagang nalantad sa mga isyung ito ay
maaaring mas malamang na makilala kapag may mali at humingi ng tulong o kumilos.
Sa pamamagitan ng pagsisimulang sabihin sa mga bata ang tungkol sa mga problemang ito
sa lipunan sa murang edad at pagtuturo sa kanila ng kahalagahan ng pagiging kamalayan sa
lipunan, makakatulong tayo sa pagpapaunlad ng positibong pagbabago sa lipunan at
magtrabaho patungo sa mas makatarungan at patas na kinabukasan para sa lahat.
Pagbatayan ko ang napanood ko pelikulang "Liway" ni Kip Oebanda. Ito ay nagsasalaysay ng
isang pamilya na nakulong noong Batas Militar dahil ipinaglalaban nila ang demokrasya at
kalayaan, habang ang kwentong pambata na "EDSA" nina Molina at Bumatay ay
nagsasalaysay kung paano nagdulot ng pagbabago ang isang mapayapang rebolusyon sa
bansa. Makakatulong ang mga kuwentong ito sa mga bata na maunawaan ang mga
kahihinatnan ng kaguluhan sa pulitika at magbigay ng inspirasyon sa kanila na kumilos tungo
sa pagkakaroon ng positibong pagbabago sa kanilang mga komunidad. Bilang karagdagan,
ang mga kuwento tungkol sa mga problemang panlipunan ay maaaring makatulong sa mga
bata na magkaroon ng mga kritikal na kasanayan sa pag-iisip at hikayatin silang magtanong
2.]Limangpuntos Panoorin angpahayag na ito ni Sara Duterte:
https://www.tiktok.com/@tigerxeagle2023/video/7073395223988129050?lang=en.
Sagutin ang sumusunod na tanong:
a. Paano ka pumapalagay sa pahayag na ito ni Duterte tungkol sa kaniyang pagiging miyembro
ng LGBT community?
b. Alalahanin ang mga suliraning kinahaharap ng mga bida sa “Geyluv” ni Honorio Bartolome De
Dios at “Ikaklit sa Aming Hardin” ni Bernadette Neri saka sagutin ang mga tanong: Ang pagiging
miyembro ba ng LGBT ay nakabatay sa pagpapagupit ng buhok? Ano ang problemang hatid ng
pronouncement na ito ni Duterte pagdating sa isyu ng kasarian sa Filipinas?

Ang pagiging miyembro ng LGBT ay hindi batay sa gupit ng isang tao. Problema ang pahayag ni
Duterte na nag-uugnay sa mga pagpapagupit sa LGBT membership dahil pinapanatili nito ang
mga mapaminsalang stereotype at pinatitibay ang maling kuru-kuro na ang pagkakakilanlan ng
kasarian ay maaaring matukoy sa pamamagitan ng pisikal na hitsura. Ang pahayag na ito ay
maaaring higit na masiraan ng loob at gawing marginalize ang LGBT community, na
nagpapahirap sa kanila na ganap na tanggapin sa lipunan. Pinapahina rin nito ang mga
pagsisikap ng komunidad ng LGBT sa pagtataguyod para sa kanilang mga karapatan, partikular
na laban sa diskriminasyon at karahasan. Higit pa rito, ang gayong pahayag mula sa
pinakamataas na pinuno ng bansa ay maaaring magpapanatili ng kamangmangan tungkol sa
mga isyu ng LGBTQ at mapalakas ang mga mapaminsalang saloobin ng lipunan sa kanila. Ito ay
maaaring hadlangan ang pag-unlad tungo sa pagkamit ng pagkakapantay-pantay ng kasarian at
pagtataguyod ng pagiging inklusibo sa Pilipinas. Sa maikling kuwentong "Geyluv" ni Honorio
Bartolome de Dios, ang pangunahing tauhan, si Benjie, ay nakikipagbuno sa kanyang
pagkakakilanlan bilang isang bakla sa isang lipunan na madalas na tumatanggi at nag-iwas sa
mga indibidwal na lumilihis sa tradisyonal na pamantayan ng kasarian. Nakahanap si Benjie ng
aliw at pakikisama sa kanyang pakikipagkaibigan kay Mike, isang kapwa bakla na nagbabahagi
ng kanyang mga karanasan at pakikibaka. Magkasama silang nag-navigate sa mga kumplikado
ng kanilang sekswalidad habang nahaharap din sa hindi pag-apruba at diskriminasyon ng mga
tao sa kanilang paligid. Sinasaliksik din ng "Ikaklit ang Aming Hardin" ni Soc Rodrigo ang mga
hamon na kinakaharap ng mga indibidwal na hindi umaayon sa mga inaasahan ng lipunan sa
kasarian at oryentasyong sekswal. Ang kwento ay umiikot kay Ikaklit, isang tomboy na umibig sa
isang straight na babae na nagngangalang Norma. Ang pagmamahal ni Ikaklit kay Norma ay
sinalubong ng pagsalungat ng kanilang mga pamilya at ng komunidad, na naniniwala na ang mga
relasyon sa parehong kasarian ay hindi natural at mali sa moral.Itinatampok sa kuwento ang mga
pakikibaka nina Ikaklit at Norma habang sinusubukan nilang ipagkasundo ang kanilang
damdamin para sa isa't isa sa mga panggigipit at pamantayan ng lipunan na ipinataw sa
kanila.Ang parehong mga kuwento ay naglalarawan ng malaganap na panlipunang stigma at
diskriminasyon na kinakaharap ng mga indibidwal na LGBTQ sa isang lipunan na madalas na
nagtataguyod ng mga heteronormative na halaga at tradisyonal na mga tungkulin ng
kasarian.Tinutuklas ng mga salaysay ang mga panloob na pakikibaka, emosyonal na kaguluhan,
at paghihiwalay ng lipunan na nararanasan ng mga LGBTQ na indibidwal na naghahangad ng
pagtanggap, pag-unawa, at kalayaang mahalin ang sinumang pipiliin nila, anuman ang kasarian.
3. [sampung puntos] Laganap ang mga meme bilang lunsaran ng politika at ideyolohiya.Meme
din ang nagsisilbing araw-araw nating encounter sa panitikan, lalo pa’t ito’y mabilis nililikha at
lipon din ng mga dihital na teksto gaya ng pakahulugan natin sa panitikan. Upang mapatunayan
na ang memes ay panitikan at ito ay tumatalakay rin sa katawang bumabaklas at umaaklas,
pumili ng isang pangmalakasang meme sa Facebook (o Twitter o Tiktok) at sagutin ang
sumusunod na tanong:
a. Paano nagiging panitikan ang meme ito?
b. Nasaan ang katawan sa meme ito?
c. Paano ito dumarating (cue: Bienvenido Lumbera’s Datíng) sa iyo at sa lipunan?
d. Ano ang papel ng katawan ng meme sa lipunan?
Ang mga memes ay naging isang sentral na bahagi ng online na kultura at nagsisilbing isang
plataporma para sa pulitika, ideolohiya, at araw-araw na pakikipagtagpo sa panitikan.
Ang partikular memes na ito makikita sa Facebook ay nagiging panitikan sa pamamagitan ng
paggamit ng isang nakakatawa at relatable na imahe o teksto upang ihatid ang mensahe nito
tungkol sa pagsira ng katawan at kapansin-pansin. Sa pamamagitan ng paggamit nito ng mga
malikhain at visual na elemento, ang memes na ito ay nakapaghahatid ng makapangyarihang
mensahe tungkol sa suliraning panlipunan o nangyayari sa atin bansa. Sa isang nakakaakit na
paraan na nakakakuha ng atensyon ng makakita o makakabasa nito. Ang mga meme ay naging
ubiquitous na presensya sa ating pang-araw-araw na buhay mula sa pulitika hanggang sa
panitikan. Ang napili ko memes sa Twitter A picture of a cat sitting at a desk with the caption "I
have no idea what I'm doing, but I'm confident it". Ang meme na ito ay nagiging panitikan sa
pamamagitan ng paggamit ng satire at visual metapora upang magkomento sa estado ng pulitika
at pamahalaan. Gumagamit ito ng larawan ng isang pusa na nakaupo sa isang mesa, lumalabas
na may kumpiyansa sa kabila ng walang ideya kung ano ang ginagawa nito. Ang nakakatawang
paglalarawan na ito ay nagsisilbing komentaryo sa kawalan ng kakayahan at kakulangan ng
kadalubhasaan na madalas na nakikita sa mga pinunong pampulitika.
Ang katawan sa meme na ito ay kinakatawan ng pusang nakaupo sa mesa. Ang imahe ng pusa
ay naglalaman ng konsepto ng isang politiko o isang taong nasa kapangyarihan, habang ang
mesa ay sumisimbolo sa kanilang papel o posisyon sa lipunan. Ang pagkakatugma ng
kumpiyansa at kamangmangan ng pusa ay binibigyang-diin ang satirical na mensahe, na
nagbibigay-diin sa kahangalan o mga kontradiksyon sa loob ng mga sistemang pampulitika.
Sa pamamagitan ng pagbabahagi at pagpapakalat sa loob ng lipunan, ang meme na ito ay
nagiging bahagi ng mas malawak na pag-uusap sa kultura. Nagdudulot ito ng mga talakayan,
nagdudulot ng mga reaksyon, at hinihikayat ang mga tao na pag-isipan ang pampulitikang
tanawin. Maaari itong magsilbi bilang isang katalista para sa kritikal na pag-iisip, nakakatawang
hinahamon ang status quo at pag-udyok sa mga indibidwal na tanungin ang kakayahan at
pagiging tunay ng mga nasa kapangyarihan. Ang papel ng meme sa lipunan ay upang magsilbi
bilang isang simbolikong representasyon o metapora para sa mga indibidwal na natagpuan ang
kanilang sarili sa mga posisyon ng kapangyarihan o awtoridad nang hindi alam kung ano ang
kanilang ginagawa. Sa partikular na meme na ito, ang pusang nakaupo sa mesa ay
kumakatawan sa mga pulitiko o opisyal ng gobyerno na maaaring kulang sa kaalaman o
kadalubhasaan sa mga gawaing kanilang pananagutan.
Ang katawan ng meme ay nagsisilbing visual at konseptwal na anchor na kumukuha ng atensyon
ng madla at nagdudulot ng reaksyon. Ito ay gumaganap ng isang mahalagang papel sa
paghahatid ng mensahe at paglikha ng isang nakakatawa o kaisipan-pumupukaw epekto. Ang
kumpiyansa na postura ng pusa sa kabila ng kawalan nito ng pag-unawa ay nagpapakita ng
isang karaniwang damdamin sa ilang mga politiko na maaaring magpakita ng labis na
kumpiyansa sa kabila ng kanilang kawalan ng kakayahan
4. [bonus question, max credit: 5pts, optional lámang ang pagsagot] Sariwain ang akdang “Kapag
Tinotortyur” ni Rolando Tolentino at “Tata Selo” ni Rogelio Sikat. Pakinggan si Ka Ruben Manog:
https://www.youtube.com/watch?v=wCyTejDV_2A. Paghambingin ang mga naranasan nilang
tortyur saka sagutin ang tanong: paano binabago ng tortyur ang búhay ng táong lumalaban para
sa karapatan at kalayaan?

Ang paggamit ng tortyur ay isang karumal-dumal na paglabag sa karapatang pantao na

nagdudulot ng malaking pisikal, emosyonal, at sikolohikal na pinsala sa mga biktima nito
. Higit pa rito, ang mga aktibistang pulitikal at tagapagtanggol ng karapatang pantao ay nasa
mataas na panganib na pahirapan sa kustodiya.Napag-alaman na ang karanasan ng tortyur ay
nagdudulot ng makabuluhan at pangmatagalang pagbabago sa buhay ng mga lumalaban para sa
karapatan at kalayaan. Ang pagpapahirap ay maaaring humantong sa malalang pisikal na
pananakit, mga kapansanan, at sikolohikal na trauma gaya ng depresyon, pagkabalisa, at post-
traumatic stress disorder. Dagdag pa rito, maaaring masira ng torture ang tiwala ng indibidwal sa
kanilang komunidad at lipunan sa pangkalahatan.Ang resulta ng tortyur ay maaaring makapinsala
sa kakayahan ng isang indibidwal na isagawa ang kanilang trabaho, na nililimitahan ang kanilang
pagiging epektibo at produktibidad. Ang paggamit ng tortyur laban sa mga indibidwal na
lumalaban para sa mga karapatan at kalayaan ay maaari ding magkaroon ng nakakatakot na
epekto sa mas malawak na kilusan, na humahadlang sa iba na magsalita at gumawa ng aksyon
dahil sa takot sa katulad na pagtrato.Ang pagbawi mula sa tortyur ay maaaring isang mahaba at
mahirap na proseso, na nangangailangan ng access sa medikal na paggamot, mga serbisyo sa
kalusugan ng isip, at suporta sa lipunan. Ang dokumentasyon ng torture ay mahalaga upang
panagutin ang mga may kasalanan at bigyan ng hustisya ang mga biktima. Samakatuwid, ang
paggamit ng tortyur ay hindi lamang isang paglabag sa karapatang pantao ngunit mayroon ding
malalayong kahihinatnan na maaaring makagambala at makapinsala sa buhay ng mga tao.