MEK 205

MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ

5. Hafta

Dr. Öğr. Üyesi Hacı Abdullah Taşdemir

-
1
 Ağırlık Merkezi

Bir cisim sonsuz sayıda küçük diferansiyel parçacıklardan meydana gelmiştir. Eğer bu cisim bir
yerçekimi alanına yerleştirilirse, bu parçacıklardan herbiri dW ağırlığına sahip olacaklardır (a).
Bu dW ağırlıkları yaklaşık olarak paralel kuvvet sistemi oluştururlar ve bu kuvvetlerin
bileşkesine cismin ağırlığı, W, tatbik noktasına ise cismin ağırlık merkezi, G, denir (b). Bir
cismin ağırlığı cismi oluşturan tüm parçacıkların ağırlıklarının toplamına eşittir,

Ağırlık merkezinin uygulama noktası, dW ağırlıklarının x, y ve z eksenlerine göre

momentlerinin toplamının, W ağırlığının x, y ve z eksenlerine göre momentine eşitlenmesi ile
bulunur. Yani , ,

Ağırlık merkezinin x, y ve z eksenlerine

göre tatbik noktası, 𝑥,ҧ 𝑦,
ഥ 𝑧ҧ
-
2
 Kütle Merkezi

Bir cismin Dinamik tepkisini veya ivmelenme

hareketinin çalışıldığı durumlarda, cismin kütle
merkezini (Cm) belirlemek önemlidir. Cismin
kütle merkezi, ağırlık merkezinin tayininde
olduğu gibi bulunabilir. Yani, dW = g dm
eşitliğinden

-
3
 Geometrik Merkez
Eğer cisim homojen bir yapıya sahip ise yoğunluğu ( 𝝆 = rho) sabittir.
Dolayısıyla, her bir diferansiyel elemanın hacmi dV = dm / 𝝆 . Bu eşitliği ağırlık
merkezini hesapladığımız denklemde yerine yazarsak, buradan geometrik
merkezi (C) hesaplamamıza yarayan formulü bulmuş oluruz.

Simetrik cisimlerde simetri eksenlerinin kesiştiği

nokta o cismin ağırlık merkezinin yeridir.

Yandaki koni gibi eğer bir

hacim iki simetri düzlemine
sahipse bu cismin geometrik
merkezi düzlemlerin kesişim
noktasından geçen eksen
üzerindedir.
-
4
 Bir Alanın Geometrik Merkezi

𝑥ҧ

Düzgün olmayan bir alanın geometrik merkezi,

x-y düzleminde y = f(x) sınırlandırılmış ise,
yandaki integraller yardımı ile bulunabilir.
(b)’deki dikdörtgen diferansiyel elemanın alanı
dA = y dx ve geometrik merkezleri 𝐱ത = x, 𝐲ത = y/2,
(c)’deki dikdörtgen diferansiyel elemanın alanı
dA = x dy ve geometrik merkezleri 𝐱ത = x/2, 𝐲ത = y,

-
5
 Çubuğun, telin veya çizginin gemometrik merkezi
x-y Düzleminde y = f(x) ile tanımlanan bir çubuğun veya
telin geometrik merkezi

Burada kullanılan diferansiyel elemanın uzunluğu,

Veya

dL hesabı için y = f(x) fonksiyonuna göre integrasyonu kolay olan

yukardaki denklemleden biri kullanılabilir. Örneğin (b)’de ki y = 2x2
fonksiyonu için elemanın uzunluğu için
ve dy/dx = 4x , dolayısıyla

-
6
 Önemli Hatırlatmalar

 Eğer yapı tek tip veya homojen ise geometrik

merkezi kütle ve ağırlık merkezi ile aynı
noktadadır.
 Ağırlık merkezi ve geometrik merkezi
hesaplamak için kullanılan formüller tüm
diferansiyel elemanların momentlerinin
toplamı ile bileşkelerinin momentlerinin
dengesini göstermektedir.
 Çemberde olduğu gibi bazı durumlarda
geometrik merkez yapının dışındadır. Ancak
yandaki şekilde olduğu gibi bazı durumlarda
geometrik merkez simetri ekseninin
üzerindedir.

-
7
 Örnek 1
Yandaki çubuğun geometrik merkezini bulunuz.

Şekildeki gibi bir dL diferansiyel elemanı tanımladığımızda,

x = y2 tanımlandığından, dx/dy = 2y

dL’yi denklemde yerine koyup integrali aldığımızda

-
8
 Örnek 2
Yandaki dairesel tel parçasının geometrik
merkezini bulunuz.

Bu problemin çözümünde silindirik koordinatları

kullanalım. Dolayısıyla diferansiyel elmanımızı dL = RdQ
şeklinde tanımlayalım. Geometric merkez 𝑥෤ = R cosQ
𝑦෤ = R sinQ ‘de yer alır. Denklemde yerine yazıp
integrali aldığımızda.

-
9
 Örnek 3
Yandaki üçgende geometrik merkezin y bileşeninin
(𝑦)
ത bulunuz.

Şekildeki gibi dy kalınlığında bir diferansiyel dikdörtgen

düşünelim, bu dikdörtgenin alanı

𝑦ത geometrik merkezini bulabilmek için integrali yazıp çözelim

-
10
 Örnek 4
Yandaki çeyrek dairenin geometrik
merkezini bulunuz.

Yine silindirik koordinatları kullanalım. dA

diferansiyel alanını hesaplayalım

Diferansiyel alanımızı bir üçgen gibi düşündüğümüzde

ve bir önceki örnekten üçgenin geometrik merkezinden.

-
11
 Örnek 5
Yandaki alanın geometrik merkezi için, dA = ydx ve bu
𝑦
diferansiyel elemanın geometrik merkezi 𝑥෤ = 𝑥 𝑦෤ = 2

Veya (b)’de ki gibi dA = (1 - x) dy

ve Dif. Alanın geometrik merkezi

-
12
 Örnek 6

Alan y eksenine göre simetrik olduğunda 𝑥ഥ = 0

Dif. Alan dA = ydx ve dif.
Alanın geo. Merkezleri 𝑥෤ = 𝑥
𝑦
𝑦෤ = 2 ,

𝑦
𝑥෤ = 𝑥 𝑦෤ = 2
Dif. Alan dA = 2xdy ve dif.
Alanın geo. Merkezleri 𝑥෤ = 0
𝑦෤ = 𝑦 ,

-
13
 Örnek 7

Dif. Element olarak dy kalınlığında ince

bir disk seçelim, ve bu diskin hacmi

Ve bu dif. Alanın geometrik merkezi

𝑦෤ = 𝑦 , ( x ve z ′ ye göre simetrik olduğundan 𝑥෤ =
0, ෥𝑧 =0)

-
14
 Örnek 8
Yandaki silindirin yoğunluğu tabanından
itibaren 𝝆 = 𝟐𝟎𝟎𝒛 olarak değişmektedir.
Kütle merkezinin yerini bulunuz.

Kütle merkezi için, Simetriden dolayı

Diferansiyel elemanın hacmi

𝒅𝑽 = 𝝅 𝟎. 𝟓 𝟐 𝒅𝒛
Ve 𝒅𝒎 = 𝝆𝒅𝑽

-
15
 Kompozit (Birleşik) Yapılar
Basit yapıların (temel geometrilerin)
birleşmesinden oluşmuş karmaşık yapılara
kompozit yapılar denir. Bunların geometrik
merkezi veya ağırlık merkezi bulunurken
basit yapıların geometrik merkez
özelliklerinden yararlanılır.
 Karmaşık yapı basit geometrili alt
parçalara ayrılır.
 Eğer delik veya kesilmiş kısım varsa
bunlar negatif alan gibi düşünülür.
 Simetri varsa geometrik merkez bu
simetri ekseni üzerindedir.
 Tablo oluşturulur ve çözüm yapılır.

-
16
 Basit Alanların Geometrik Merkezleri

-
17
 Basit Hacimlerin ve Çubukların Geo. Merkezleri

-
18
 Örnek 9

Şekil (a)’ daki çubuğun geometrik merkezini bulabilmek için (b)’de ki gibi 3 basit parçaya
ayıralım.

-
19
 Örnek 10
Yandaki düzgün homojen plakanın geometrik
merkezini bulalım.
Bunun için önce parçayı, 3 basit parça olarak
düşünelim 1. ve 2. parçadan 3. parçayı çıkaralım

-
20
 Örnek 11
Yandaki parçanın kütle merkezini bulunuz. Koninin
yoğunluğu 𝜌𝑐 = 8 𝑀𝑔/𝑚3 ve yarım kürenin
yoğunluğu 𝜌ℎ = 4 𝑀𝑔/𝑚3 dir. Koninin ortasında
25 mm çapında silindirik boşluk mevcuttur.

-
21
 Pappus-Guldinus teoremleri
Pappus-Guldinus teoremleri 2 adet olup bir eksen etrafından
dönerek oluşturulan alan ve hacim hesaplamaları için kullanılırlar.

Yandaki yüzey alanını oluşturmak için L

eğrisini yatay eksen etrafında
döndürmemiz yeterlidir. Oluşturulan
yüzey alanını şu şekilde hesaplayabiliriz.

eğrisinin

-
22
 Pappus-Guldinus teoremleri (2)

Yandaki Hacimi oluşturabilmek için dA

alanını yatay eksen etrafında
döndürmemiz yeterli olacaktır. Bu
şekilde belli bir alanın, belli bir eksen
etrafında döndürülmesi ile oluşturulan
hacimleri şu şekilde hesaplayabiliriz.

-
23
 Örnek 12

Bir kürenin yüzey

alanının
Ve hacminin
Olduğunu
gösteriniz.

-
24
 Örnek 13
Yandaki Şeklin yüzey
alanını ve hacmini
bulunuz.
4 ayrı çizgisel parçadan
alanı hesaplayabiliriz (b).
2 ayrı alandan hacmi
hesaplayabiliriz (c).

-
25
-
26