Teoria Hirschiego – Teoria kontroli społecznej

*teoria posługująca się wyłącznie socjologicznymi zmiennymi

*całościowa i konsekwentna propozycja analizy zjawiska dewiacji z perspektywy kierunku
kontroli społecznej
*zasadnicza teza teorii: „Jednostka może dokonywać czynów przestępczych, ponieważ jej
więzi z porządkiem konformistycznym zostały w jakiś sposób zerwane”
*wyodrębnił cztery komponęty więzi jednostki ze społeczeństwem, które – choć na ogół ze
sobą ściśle powiązane – mogą jednak wywierać niezależny wpływ na zachowanie dewiacyjne
1. Przywiązanie [attachment]
 Emocjonalne związki jednostki z otoczeniem.
 Jeśli człowiek jest przywiązany do otoczenia, jeśli je ceni i szanuje, to liczy się z opinią
„istotnych innych” – jednostka czuje się więc zobligowana do przestrzegania przyjętych
w grupie norm
 Perspektywa zachowania wychodzącego poza społeczną normę uruchamia w jednostce
wewnętrzny sygnał alarmowy, powstrzymuje on od dewiacyjnych zachowań. Gdy słabnie
więź człowieka z otoczeniem, to słabnie też wewnętrzny alarm – jeśli jednostki nie
obchodzą oczekiwania innych, jest niewrażliwa na ich opinię, to nie czuje się
zobowiązana normami, może angażować się w dewiacje.
 Istota Przywiązania: ludzie wrażliwi na opinie, biorą pod uwagę ewentualne negatywne
reakcje otoczenia na ich zachowanie, więc powstrzymują się od zachowań dewiacyjnych,
a u tych, którzy nie przejmują się zdaniem innych, droga do dewiacji staje otworem
 Przywiązanie to socjologiczny odpowiednik sumienia, superego czy internalizacji.
 O właściwej internalizacji norm społecznych wnosi się zazwyczaj z faktu, że normy te
nie są naruszane. Dowodem zaś niedorozwoju sumienia czy niewłaściwej internalizacji
norm jest najczęściej zachowanie dewiacyjne
 Przywiązanie do otoczenia może być pewnym okresie życia człowieka większe, a w
innym zaś mniejsze i można to ustalać empirycznie

2. Zaangażowanie [commitments]
 Ludzie stosują się do reguł czasami po prostu z obawy przed konsekwencjami.
 Zaangażowanie jest odpowiednikiem ego bądź zdrowego rozsądku.
 Konformizm jednostki także wynika z chłodnej kalkulacji zysków i strat. Konformizm
musi się „opłacać”, dewiacja natomiast powinny przynosić „straty”.
 Groźba utraty prestiżu, pozycji zawodowej, ośmieszenia, ostracyzmu środowiskowego,
stanowi skuteczną zaporę przed naruszaniem norm.
 Idea Zaangażowania: ludzie, którzy „zainwestowali” w działalność konformistyczną,
stając w obliczu ewentualności naruszania normy rozważają zazwyczaj „opłacalność”
takiego postępowania w kontekście poczynionych poprzednio „inwestycji
konformistycznych”. Rachunek strat i zysków przemawia za na ogół za konformizmem.
 Społeczeństwo jest zorganizowane w taki sposób, aby interesy większości ludzi były
zagrożone, gdyby angażowali się oni w dewiacje. Możność robienia kariery, odnoszenia
 sukcesu, itd. Są swoistym zabezpieczeniem przed pojawieniem się zachowań
dewiacyjnych.
 Hirschi przyjmował iż naruszanie norm społecznych jest szczególnie prawdopodobne u
tych jednostek, które mają stosunkowo mało do stracenia w wypadku zachowań
odbiegających od normy tj. upośledzone warstwy społeczne lub osoby o niskim statusie.
Są one mniej zaangażowane w działalność konformistyczną

3. Zaabsorbowanie [involvement]
 Przed zachowaniem dewiacyjnych chroni także brak czasu lub sposobności. „Wielu ludzi
prowadzi cnotliwe życie niewątpliwie z braku innych możliwości”.
 Jedenastkę pochłania działalność konformistyczna, tj. nieprzekraczanie terminów,
godziny pracy, plany, spotkania, więc nie może nawet pomyśleć o czynach
dewiacyjnych, pomijając już nawet to, czy miałaby na nie ochotę.
 Zaabsorbowanie jest pochodną zaangażowania – ludzie, którzy obierają konformistyczną
linię postępowania i starają się coś w życiu osiągnąć niejako automatycznie są zmuszeni
poświęcać temu wiele czasu i wysiłku, tym samym nie mają czasu na działania
dewiacyjne.

4. Przekonanie [belief]
 Zrodziło się założenie: nie istnieją postawy nonkonformistyczne. Koncepcja ta ma za
zadanie wyjaśniać zachowanie dewiacyjne ludzi, którzy są skądinąd przekonani o
zasadności naruszania przez siebie norm.
 Im jednostka jest mniej przekonana o konieczności przestrzegania norm w tym bardziej
prawdopodobne że będzie je naruszała.
 Jeżeli jednostka jest mało przekonana o tym, że należy przestrzegać norm społecznych –
jeżeli ma „słabą wiarę w porządek konformistyczny” nie oznacza to wcale, że zwiąże się
ona jakimś alternatywnym nonkonformistycznym system wartości a co za tym idzie, że
przyswoi sobie „postawy dewiacyjne”.
 W teorii kontroli przekonania to postawy w innych koncepcjach dewiacji.
 Są jednostki bardziej i mniej przekonane o konieczności przestrzegania norm, a stopień
przekonania określa jednocześnie siłę uporu wobec ewentualnej pokusy zachowań
nonkonformistycznych