EDYTA JANUS

NOWA ROLA TERAPEUTY ZAJĘCIOWEGO W OPIECE

ZDROWOTNEJ I SPOŁECZNEJ NA RZECZ OSÓB PRZEWLEKLE

CHORYCH I Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

___________________________________________________________________________

Abstrakt
Celem niniejszego tekstu jest wskazanie zmian jakie zachodzą w pracy terapeutów
zajęciowych. Przeobrażenia te wiążą się m.in. ze zmianą sposobu kształcenia terapeutów
zajęciowych w Polsce zgodnie ze standardami europejskimi i światowymi, a co za tym idzie –
koniecznością dokonania redefinicji zawodu terapeuty zajęciowego oraz innowacyjnego
spojrzenia na zadania, które terapeuta powinien realizować, szczególnie wobec osób
przewlekle chorych i z niepełnosprawnością.

Słowa kluczowe
terapia zajęciowa, terapeuta zajęciowy, Osoba w Centrum Praktyki/ Działania

Abstract
The aim of this article is to identify the changes that occur in the work of occupational
therapists. The changes involve, for example, by changing the method of training therapists in
Poland, according to European standards and global, the need for a redefinition of the
occupational therapist and innovative look at the tasks to be executed by an occupational
therapist, especially to people with chronic illness and disability.

Key words
occupational therapy, occupational therapist, Person Centered Practice
 Nowa rola terapeuty zajęciowego w opiece zdrowotnej i społecznej na rzecz osób … 27
__________________________________________________________________________________

WPROWADZENIE

Zawód terapeuty zajęciowego jest w Polsce zestawiany przede wszystkim z jednym z

miejsc, w którym jest wykonywany, czyli najczęściej z Warsztatami Terapii Zajęciowej 1. Sam
terapeuta zajęciowy zaś kojarzy się z osobą, która zajmuje się arteterapią bądź pracuje z
osobami z niepełnosprawnością w różnego rodzaju pracowniach. Nie jest to jednak jedyne
miejsce, gdzie pracują terapeuci. Zatrudniani są również w placówkach rehabilitacji, szpitalach,
sanatoriach i innych podmiotach związanych z ochroną zdrowia i pomocą społeczną2.
Rozumienie terapii zajęciowej w Polsce różni się od jej pojmowania zgodnego ze
standardami WFOT (Światowej Federacji Terapeutów Zajęciowych). Podążając za
światowymi standardami w zakresie zadań jakie stoją przed terapeutami zajęciowymi,
konieczne są także zmiany w zakresie kształcenia terapeutów w Polsce. Dostosowanie
kształcenia do wspomnianych standardów, a co za tym idzie wprowadzenie modyfikacji w
zakresie usług świadczonych przez terapeutów, stanowi spore wyzwanie zarówno dla obecnych
i przyszłych terapeutów zajęciowych, osób korzystających z ich pomocy oraz placówek, które
obligatoryjnie mają terapeutów zajęciowych zatrudniać.

NOWE ROZUMIENIE TERAPII ZAJĘCIOWEJ

Pojmowanie terapii zajęciowej jest bezpośrednio związane z praktyką terapeutyczną,

ponieważ ma znaczny wpływ na podejmowane w jej zakresie działania.
Terapia zajęciowa w Polsce rozumiana jest przede wszystkim jako forma rehabilitacji
zawodowej, społecznej oraz fizycznej, którą stosuje się głównie w pracy z osobami z
niepełnosprawnością intelektualną i/lub fizyczną oraz z osobami z zaburzeniami psychicznymi.
Podstawowe formy terapii zajęciowej stanowią: ergoterapia, arteterapia i socjoterapia.
Ergoterapia przyjmuje następujące formy: stolarstwo, garncarstwo i ceramika, wikliniarstwo,
metaloplastyka, krawiectwo, dziewiarstwo, hafciarstwo, kaletnictwo, ogrodnictwo, tkactwo
oraz praca przy komputerze. Na socjoterapię składają się: ludoterapia, trening samoobsługi,
trening umiejętności społecznych. Arteterapię tworzą: sztuki plastyczne (malarstwo, rysunek,

1
E. Janus (2015), Wokół terapii zajęciowej - od rozumienia pojęcia do określenia wyzwań związanych z
profesjonalizacją zawodu, ,,Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 4/2015, s. 25-32.
2
zob. też M. Szyszka (2016), Doradztwo, poradnictwo i wsparcie jako role i zadania terapeuty zajęciowego.
Terapia zorientowana na poszerzanie obszarów partycypacji i współpracę w środowisku klienta, w: Doradztwo,
poradnictwo, wsparcie, red. B. Płonka-Syroka, M. Dąsal, W. Wójcik, Warszawa: DIG, s. 353n.
 Nowa rola terapeuty zajęciowego w opiece zdrowotnej i społecznej na rzecz osób … 28
__________________________________________________________________________________

rzeźbę), muzykoterapia, choreoterapia, dramaterapia i bilioterapia. Warto jeszcze raz

podkreślić, że takie pojmowanie terapii zajęciowej charakteryzuje jej stan obecny w Polsce.
Poza Polską, a szczególnie w krajach Europy Zachodniej, Krajach Skandynawskich,
Stanach Zjednoczonych czy Australii, terapia zajęciowa jest rozumiana przede wszystkim jako
umożliwienie osobie osiągnięcia zdrowia, dobrostanu i satysfakcji życiowej poprzez
uczestnictwo w zajęciach. Ujęcie to koresponduje z definicją Światowej Federacji Terapeutów
Zajęciowych (WFOT)3 zgodnie, z którą podstawowym celem terapii zajęciowej jest wspieranie
ludzi tak, aby mogli uczestniczyć w codziennych aktywnościach (the activities of everyday life).
Terapeuta może osiągnąć to założenie przez pracę z ludźmi i społecznościami w celu
zwiększenia ich zdolności do uczestniczenia w zajęciach, które osoby chcą wykonywać, które
są im potrzebne i których się od nich oczekuje (they want to, need to, or are expected to do) lub
modyfikację zajęcia lub środowiska po to, aby zwiększyć zaangażowanie osób w zajęcie.
W odróżnieniu od polskiego rozumienia terapii na plan pierwszy wysuwają się
codzienne zajęcia i czynności życiowe ważne i znaczące dla odbiorców terapii. Akcentowane
są także interwencje podejmowane bezpośrednio w miejscu zamieszkania, czy najbliższym
otoczeniu klienta. Istotnym terminem jest tutaj słowo zajęcie, z angielskiego occupation.
Zgodnie z definicją American Occupational Therapy Association (AOTA)4 zajęcie to zwykłe
rzeczy, które ludzie robią każdego dnia. Definicja propagowana przez Canadian Association of
Occupational Therapists (CAOT)5 ujmuje zajęcie jako grupy aktywności i codziennych zadań
życiowych, nazwanych, zorganizowanych i posiadających wartość nadaną im przez jednostki i
kulturę; zajęciem jest wszystko to, co ludzie robią. W zajęciu zawierają się: samoopieka,
potocznie rozumiana jako samoobsługa (self care), czas wolny (leisure) oraz produktywność
(productivity). Według Kielhofnera6 zajęcie obejmuje pracę, gry i aktywności dnia codziennego
wraz z ich kontekstem czasowym, fizycznym i społeczno-kulturowym. Zajęcia mają znaczenie
indywidualne oraz społeczno-kulturowe – sankcjonują pełną partycypację podmiotu w
społeczeństwie.
Kluczowe podejście w terapii zajęciowej stanowi Person Centered Practice, postulujące
udział osoby uczestniczącej w terapii, w podejmowaniu decyzji dotyczącej tego, co chciałaby
robić i jakie zajęcia są jej potrzebne. Warto zwrócić uwagę na termin, którym określa się

3
http://www.wfot.org/AboutUs/AboutOccupationalTherapy/DefinitionofOccupationalTherapy.aspx [dostęp
2.02.2015].
4
AOTA, (1997), Statement: Fundamental concepts of occupational therapy: Occupation, purposeful activity and
function, American Journal of Occupational Therapy, 51(10), 864-866.
5
CAOT, (1997), Enabling occupation: An occupational therapy perspective, Ottawa: CAOT Publications, s. 181.
6
zob. G. Kielhofner (2002), Nature of human occupation, Baltimore‒Philadelphia: Lippincott, Williams &
Wilkins.
 Nowa rola terapeuty zajęciowego w opiece zdrowotnej i społecznej na rzecz osób … 29
__________________________________________________________________________________

jednostkę korzystającą z usług terapeuty zajęciowego – to nie pacjent czy klient, ale osoba.
Słowo pacjent jest kojarzone z modelem medycznym, w którym choroba określa osobę i
wpływa na jej traktowanie jako zależnej, potrzebującej opieki. Termin klient kojarzy się z
kupowaniem usługi, ale też daje jednostce prawo do negocjowania jej warunków. I wreszcie
termin osoba akcentuje podmiotowość jednostki i jej pełnoprawne uczestnictwo w procesie
leczenia.

ZMIANY W ZAKRESIE KSZTAŁCENIA TERAPEUTÓW ZAJĘCIOWYCH

Do roku 2012 kształcenie terapeutów zajęciowych w Polsce miało miejsce jedynie na

poziomie średnim. Za terapeutę zajęciowego uznawano osobę, która legitymowała się
wykształceniem średnim medycznym w zawodzie terapeuta zajęciowy.
Obecnie za terapeutę zajęciowego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia
30 sierpnia 2009 roku w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej,
uznaje się osobę, która:
1. Ukończyła studia wyższe na kierunku lub w specjalności terapia zajęciowa, obejmujące co
najmniej 3000 godzin kształcenia, w tym 2000 godzin w grupie treści podstawowych i
kierunkowych obejmujących wiedzę z zakresu teorii i technik terapeutycznych i uzyskała tytuł
licencjata lub
2. Ukończyła szkołę policealną publiczną lub niepubliczną o uprawnieniach szkoły publicznej
i uzyskała tytuł zawodowy terapeuty zajęciowego lub dyplom potwierdzający kwalifikacje
zawodowe w zawodzie terapeuty zajęciowego.
Kształcenie w ramach studiów licencjackich w Polsce rozpoczęło się w roku 2012 i było
owocem projektu ,,Doskonalenie potencjału dydaktyczno-naukowego w zakresie terapii
zajęciowej kluczem do rozwoju uczelni wyższych” realizowanego w latach 2009 - 2012 przez
Akademię Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie w partnerstwie z
AWF J. Piłsudskiego w Warszawie, AWF we Wrocławiu, Wyższą Szkołą Administracji w
Bielsku-Białej oraz Stowarzyszeniem Edukacja dla Przedsiębiorczości. Projekt
skoncentrowany był na dostosowaniu polskiego systemu kształcenia w zakresie terapii
zajęciowej do standardów obowiązujących w krajach europejskich, ustalonych przez World
Federation of Occupational Therapy (WFOT) i European Network of Occupational Therapy
in Higher Education (ENOTHE), która funkcjonuje w ramach Council of Occupational
Therapists for the European Countries (COTEC). W ramach projektu – nauczyciela
akademiccy zatrudnieni w wymienionych uczelniach w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie i
 Nowa rola terapeuty zajęciowego w opiece zdrowotnej i społecznej na rzecz osób … 30
__________________________________________________________________________________

Bielsku Białej, zrealizowali 12 anglojęzycznych modułów zajęć o łącznej liczbie 2250 godzin
oraz zajęcia kliniczne na placówkach w Polsce i innych krajach Europy m.in. Holandii, Wielkiej
Brytanii, Danii, Belgii, Portugalii. W oparciu o standardy ustalone przez ENOTHE i mające
uznanie Unii Europejskiej na dwóch uczelniach: AWF Kraków i AWF Wrocław zostały
uruchomione studia pierwszego stopnia o profilu praktycznym w zakresie terapii zajęciowej.
Zajęcia prowadzą tam m.in, specjaliści posiadający certyfikaty Teacher Training in
Occupational Therapy Theory, Practice and Education. W toku kształcenia studenci realizują
ponad 1000 godzin praktyk. Znaczna część zajęć ma charakter zajęć klinicznych realizowanych
poza uczelnią. W ramach godzin dydaktycznych studenci nabywają wiedzę z zakresu uznanych
w świecie modeli terapii zajęciowej, prowadzenia procesu terapii zajęciowej, terapii zajęciowej
skierowanej do różnych grup odbiorców (np. dzieci, młodzieży, osób starszych) oraz m.in.
anatomii, psychologii, fizjologii, pierwszej pomocy, języka migowego. Warto podkreślić, że
absolwenci studiów pierwszego stopnia mogą kontynuować kształcenie na studiach drugiego
stopnia, które uruchomiono w roku 2015 na krakowskim AWF-ie.

PODEJŚCIE PERSON CENTERED PRACITICE JAKO

PODSTAWA DZIAŁAŃ TERAPEUTY

Podejście Person Centered Practice stanowi podstawę dla właściwego traktowania

osoby w procesie terapii zajęciowej. Jego specyfikę w pełni oddaje twierdzenie: jesteśmy
ludźmi, nasi pacjenci też są ludźmi. I to jest nasze wspólne człowieczeństwo, które powinno
być podstawą relacji między nami7.
Źródeł traktowania osoby jako aktywnego podmiotu w procesie leczenia, na którym
koncentrują się działania nie tylko terapeutów zajęciowych, lecz także innych osób
stanowiących zespół terapeutyczny, można poszukiwać w koncepcji psychologicznej
promowanej przez Carla Rogersa pod nazwą Client Centerd Therapy albo Person Centered
Therapy8. Zgodnie z jej założeniem, każda osoba, niezależnie od płci, wieku, koloru skóry,
poglądów czy pochodzenia, może, korzystając z własnych zasobów i doświadczeń, wpływać
na samego siebie. Wpływ ten jest szczególnie uwidaczniany podczas relacji terapeutycznej
kiedy to terapeuta i klient doceniają subiektywne doświadczenie i subiektywną percepcję9.

7
L. Curtin, (1979), The nurse as advocate: A philosophical foundation for nursing. Advances in Nursing Science,
1(3), s. 1-10. Tłumaczenie własne.
8
zob. D. Mearns, B. Thorne (2010), Terapia skoncentrowana na osobie, Kraków: Wydawnictwo UJ.
9
B. Thorne (2006), Carl Rogers, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s.69.
 Nowa rola terapeuty zajęciowego w opiece zdrowotnej i społecznej na rzecz osób … 31
__________________________________________________________________________________

Podstawowymi czynnikami warunkującymi skuteczność terapii, której podstawę

stanowi relacja osoba – terapeuta, są10:
- autentyczność (kongruencja) terapeuty;
- pełna akceptacja klienta;
- empatyczne zrozumienie tego, co odczuwa klient.
Autentyczność zwana również kongruencją terapeuty to inaczej bycie w zgodzie z
samym sobą, bez przywdziewania maski wszechwiedzącego eksperta. Terapeuta nie może
odgrywać roli - jego zadaniem jest gotowość do wyrażania i prawdziwego przeżywania uczuć
pojawiających się w relacji.
Pełna akceptacja osoby wiąże się z posiadaną przez nią potrzebą uznania. Aby
akceptować własne Ja jednostka musi odczuć pełną aprobatę ze strony terapeuty. Specjalista
nie może zaakceptować tylko niektórych, wybranych aspektów klienta, ale powinien
przychylnie traktować jego wszystkie postawy i uczucia. Taki układ sprzyja budowaniu
zaufania oraz odkrywaniu potencjału rozwoju tkwiącego w osobie uczestniczącej w terapii.
Empatia to element pozornie najłatwiejszy do zaprezentowania, ponieważ wymaga od
terapeuty przyjęcia perspektywy klienta i zrozumienia w jaki sposób ów człowiek postrzega
samego siebie i świat. Oznacza wrażliwość na uczucia osoby i komunikowanie przez terapeutę
wrażeń na temat świata, w którym żyje klient, co pozwala na konfrontację i sprawdzenie czy
owe wrażenia są zasadne. Obecność empatii w relacji powoduje, że kontakt ten nabiera
znamion wyjątkowości.
Koncepcja CCP pokazuje, że pełne uczestnictwo terapeuty i klienta w procesie leczenia
powoduje rzeczywistą zmianę na korzyść wzrostu autonomiczności klienta, jego pewności
siebie i samodzielności. Zdecydowanie, poczucie bycia aktywnym podmiotem przekłada się na
wzrost bezpieczeństwa, którego doświadcza uczestnik terapii.
Jak już sygnalizowano, założenia koncepcji Rogersa stanowią istotne ramy odniesienia
(frame of reference) dla terapii zajęciowej. Rozpatrując podejście Person Centered Practice
(właściwe dla terapii zajęciowej) w relacji osoba – terapeuta zajęciowy, należy przyjąć, że w
toku tej interakcji obie strony są partnerami. A uczestnik terapii ma prawo do traktowania go
w taki sposób, w jaki tego oczekuje, czyli przede wszystkim z zachowaniem szacunku i
poszanowaniem jego godności. Budowanie rzeczywistej relacji zakorzenione jest w

10
zob. też E. Janus (2015), Podejście Person Centered Practice jako istotny czynnik wpływający na poczucie
bezpieczeństwa pacjenta, [w:] N. A. Fechner, Z. Nęcki (red.) Bezpieczeństwo zdrowotne : ujęcie
interdyscyplinarne: podmioty, środowiska i obszary wyzwań oraz zagrożeń zdrowotnych T2, Poznań:
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, s 37-46.
 Nowa rola terapeuty zajęciowego w opiece zdrowotnej i społecznej na rzecz osób … 32
__________________________________________________________________________________

prawidłowej komunikacji od której zależy wzajemne zrozumienie i powodzenie procesu

terapeutycznego.
W podejściu Person Centered Practice niebagatelne znaczenie ma szanowanie
odmienności klienta jako niepowtarzalnej osoby wraz z jej przekonaniami, preferencjami czy
oczekiwaniami. Istotny czynnik stanowi także podział władzy i odpowiedzialności, co oznacza,
że osoba jest równoprawnym uczestnikiem procesu leczenia. Ma prawo negocjować cele,
zadawać pytania, mieć wątpliwości. Należy zauważyć, że terapeuta i uczestnik terapii są
partnerami interakcji, a nie tylko zalecającym i wykonującym zalecenia.
Na przykładzie zaobserwowanych przez autorkę niniejszego tekstu oddziałów terapii
zajęciowej w szpitalach w Wielkiej Brytanii czy Portugalii można rzeczywiście przekonać się
jak może być traktowana osoba zgodnie z PCP. Od początku do końca pobytu to pacjent jest w
centrum zainteresowania nie tylko lekarza, ale całego teamu, który pomaga mu w powrocie do
zdrowia. Na osobie, z którą się rzeczywiście rozmawia, uwzględnia jej potrzeby, koncentrują
się wszyscy członkowie zespołu – począwszy od lekarza, poprzez pielęgniarki, fizjoterapeutę,
czy terapeutę zajęciowego. Nie można zaprzeczyć, że sprzyjają temu rozwiązania systemowe
oraz proces kształcenia w zawodach medycznych, gdzie podejście PCP jest postulowane i
wskazywane jako obowiązujące. Duży nacisk kładzie się na umiejętność współpracy z innymi
specjalistami, co ma na celu zapewnienie kompleksowego wsparcia osobie, specjalistów
zachęca się do dzielenia się wiedzą i ciągłego podnoszenia swoich umiejętności.
Odnosząc się do warunków polskich, nadużyciem nie będzie stwierdzenie, że podejścia
PCP do tej pory po prostu się nie nauczało. Przyjęcie standardów PCP to przede wszystkim
kwestia przekonań oraz manifestacji, że wobec wszechogarniających procedur każdy uczestnik
procesu leczenia i terapii jest człowiekiem i w związku z tym powinien być jak człowiek
traktowany.

UMIEJĘTNOŚCI TERAPEUTY ZAJĘCIOWEGO

W literaturze anglojęzycznej znajdują się szczegółowe opisy dotyczące kompetencji,

które powinien posiadać terapeuta zajęciowy. Edward Duncan11 wskazuje trzy grupy
umiejętności, które powinien rozwijać terapeuta. To umiejętności podstawowe (core skills);
ogólne (shared (generic) skills) oraz specjalistyczne (specialist skills).

11
E. A.S. Duncan (2009) , Skills for Practice in Occupational Therapy, Edinburgh, Churchil Livingstone.
 Nowa rola terapeuty zajęciowego w opiece zdrowotnej i społecznej na rzecz osób … 33
__________________________________________________________________________________

Umiejętności podstawowe to przede wszystkim współpraca z klientem przejawiająca

się poprzez budowanie relacji, promowanie autonomii klienta i angażowania go w proces
terapii. To także praca w grupie, rozwiązywanie problemów. Ważne miejsce zajmuje
umiejętność oceny (assesment), a co za tym idzie stosowania narzędzi specyficznych dla
procesu terapii zajęciowej. Jako umiejętność podstawowa wskazywana jest także adaptacja
otoczenia (środowiska), co wymaga znajomości zasad ergonomii.
Umiejętności ogólne obejmują: przywództwo, czyli zdolność wywierania wpływu
opartą na osobistych właściwościach terapeuty; zarządzanie skoncentrowane na procesie oraz
terapeutyczne wykorzystanie siebie polegające na korzystaniu z zasobów terapeuty przede
wszystkim w zakresie oceny i planowania interwencji terapeutycznej. Terapeutyczne
wykorzystanie odgrywa zasadniczą rolę w kontakcie i współpracy z osobą uczestniczącą w
procesie terapii. Wymaga od terapeuty zajęciowego wysokiego poziomu samoświadomości,
utrzymywania wewnętrznej motywacji, uczciwości wobec siebie i innych, systematycznego
dokonywania wglądu oraz kontrolowania siebie.
Umiejętności specjalistyczne to umiejętności rozwijane w trakcie szkoleń, superwizji.

WYZWANIA DLA TERAPEUTY ZAJĘCIOWEGO

W PRACY Z OSOBAMI Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ
I PRZEWLEKLE CHORYMI.

Opisywane zmiany w obszarze kształcenia terapeutów pociągają za sobą zmiany w zakresie

stawianych przed nimi zadań i wysuwanych wobec nich oczekiwań, zarówno ze strony
pracodawców jak i osób korzystających z ich usług i ich rodzin.
Jednym z wyzwań w pracy osobami z niepełnosprawnością i przewlekle chorymi jest
zaistnienie terapeuty zajęciowego w środowisku domowym klienta. Powinno to mieć miejsce
w ramach wizyt domowych, w trakcie których terapeuta poznaje nie tylko środowisko fizyczne
klienta, lecz także jego środowisko społeczne. Poznając rodzinę i bliskich terapeuta może
zidentyfikować kapitał tkwiący w osobach stanowiących najbliższe otoczenie uczestnika
terapii. Na ten moment część terapeutów zajęciowych, nawet w ramach pracy w WTZ odwiedza
podopiecznych w ich domach, trudno jednak wskazać jak owe wizyty przebiegają. Zgodnie z
europejskimi i światowymi standardami, obecność w środowisku domowym pozwala na jego
ocenę i ewentualne dokonanie adaptacji adekwatnych do stanu chorego w zakresie
umożliwienia osobie poruszania się, samodzielnego wykonywania codziennych czynności
 Nowa rola terapeuty zajęciowego w opiece zdrowotnej i społecznej na rzecz osób … 34
__________________________________________________________________________________

takich jak mycie czy ubieranie, jedzenie czy picie a także pomocy bliskim w zakresie opieki
nad osobą przewlekle chorą.
Kolejnym wyzwaniem dla terapeutów jest działanie w środowisku społecznym. Można
to założenie realizować poprzez współpracę z organizacjami i instytucjami pozarządowymi
działającymi na rzecz wspierania osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych czy chorych
psychicznie. Ważny jest także współudział w kreowaniu projektów społecznych wpisanych w
nurt occupational justice oznaczający promowanie zmian społecznych i gospodarczych w celu
zwiększania świadomości indywidualnej, społecznej i politycznej po to by dawać ludziom
sprawiedliwe szanse dostępu do różnorodnych zajęć, które pozwolą im zrealizować ich
potencjał i doświadczyć dobrostanu. Terapeuta zajęciowy powinien także stanowić dla osoby
chorej i jej rodziny źródło wiedzy w zakresie dostępnych form pomocy i wskazywania
podmiotów do których można zwrócić się po wsparcie.
Zadaniem terapeuty zajęciowego jest także aktywne promowanie zdrowia i dobrostanu
obejmującego wszystkie domeny życia człowieka, w tym aspekty fizyczne, psychiczne i
społeczne, które składają się na to, co można nazwać "dobrym życiem.”

ZAKOŃCZENIE

Dostosowanie pracy polskich terapeutów zajęciowych do wymogów światowych

wymaga długotrwałego wysiłku. Nie tylko ze strony osób, które dopiero w tym zakresie się
kształcą, lecz także tych terapeutów, którzy wykonują swoją pracę od lat. Celem
wprowadzanych zmian nie jest walka i odrzucenie dotychczasowych osiągnięć dotyczących
pracy z osobami uczestniczącymi w procesie terapii, lecz stopniowe wzbogacanie repertuaru
zachowań i zadań, które winien realizować terapeuta.

BIBLIOGRAFIA

AOTA, (1997), Statement: Fundamental concepts of occupational therapy: Occupation,

purposeful activity and function, American Journal of Occupational Therapy, 51(10).
CAOT, (1997), Enabling occupation: An occupational therapy perspective, Ottawa: CAOT
Publications.
 Nowa rola terapeuty zajęciowego w opiece zdrowotnej i społecznej na rzecz osób … 35
__________________________________________________________________________________

Curtin L., (1979), The nurse as advocate: A philosophical foundation for nursing. Advances in
Nursing Science, 1(3).
Duncan E.A.S., (2009), Skills for Practice in Occupational Therapy, Edinburgh, Churchil
Livingstone.
Janus E. (2015), Podejście Person Centered Practice jako istotny czynnik wpływający na
poczucie bezpieczeństwa pacjenta, [w:] N. A. Fechner, Z. Nęcki (red.), Bezpieczeństwo
zdrowotne: ujęcie interdyscyplinarne: podmioty, środowiska i obszary wyzwań oraz zagrożeń
zdrowotnych T2, Poznań: Wyd. Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa.
Janus E. (2015), Wokół terapii zajęciowej - od rozumienia pojęcia do określenia wyzwań
związanych z profesjonalizacją zawodu, ,,Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 4/2015.
Thorne B., (2006), Carl Rogers, Gdańsk: GWP.
Mearns D., Thorne B. (2010), Terapia skoncentrowana na osobie, Kraków: Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Szyszka M. (2016), Doradztwo, poradnictwo i wsparcie jako role i zadania terapeuty
zajęciowego. Terapia zorientowana na poszerzanie obszarów partycypacji i współpracę w
środowisku klienta, w: Doradztwo – Poradnictwo – Wsparcie, red. B. Płonka-Syroka, M. Dąsal,
W. Wójcik, Warszawa: DiG.

Źródła internetowe:
www.aota.org
www.wfot.org

Rozdział zamieszczony w monografii:

Niepełnosprawność i choroba przewlekła w perspektywie terapeutycznej, zawodowej i
społeczno – opiekuńczej. Red. naukowa: Płonka – Syroka B., Szyszka M., Wójcik W.
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Janusza Korczaka w Warszawie, Warszawa
2016.