Chương 1. Thống Kê Mô Tả: Trường Đại Học Kinh Tế - Luật Khoa Toán Kinh Tế

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - LUẬT
KHOA TOÁN KINH TẾ
Chương 1.
THỐNG KÊ MÔ TẢ
Lê Thanh Hoa
Thành phố Hồ Chí Minh, Ngày 21 tháng 9 năm 2020
1 / 34
Phần 1. CÁC ĐỊNH NGHĨA CƠ BẢN
1.1 Định nghĩa

1.2 Các khái niệm căn bản
1.3 Cấp bậc đo lường và các loại thang đo dữ liệu
1.3.1 Thang đo định danh
1.3.2 Thang đo thứ bậc
1.3.3 Thang đo khoảng
1.3.4 Thang đo tỷ lệ
2 / 34
1.1 Định nghĩa
1 Thống kê là việc thu thập, phân tích, diễn giải hay giải thích và
trình bày các dữ liệu. Thống kê cũng được sử dụng để ra quyết định
trong tất cả mọi lĩnh vực kinh doanh và quản trị nhà nước.
2 Chức năng của thống kê
i. Thống kê mô tả là phương pháp sử dụng để tóm tắt hoặc mô tả
một tập hợp dữ liệu.
ii. Thống kê suy diễn là phương pháp mà dựa vào kết quả điều tra rút
ra các suy diễn về quá trình hay về tập hợp các đơn vị được nghiên
cứu.
3 / 34
1.2 Các khái niệm căn bản
i. Tổng thể thống kê hay tổng thể là tập hợp các đơn vị (hay phần
tử) thuộc hiện tượng nghiên cứu, cần quan sát.
ii. Mẫu bao gồm một số đơn vị được chọn ra từ tổng thể chung theo
một phương pháp lấy mẫu nào đó.
iii. Dữ liệu định tính và dữ liệu định lượng
Dữ liệu định tính phản ánh tính chất, sự hơn kém của đối tượng
của các đối tượng nghiên cứu, là các dữ liệu ban đầu không được thể
hiện dưới dạng số ví dụ như giới tính, vùng địa lý, ngành học...
Dữ liệu định lượng phản ánh mức độ hay mức độ hơn kém, là các
dữ liệu có thể cân, đong, đo, đếm được. . . ví dụ như thời gian làm
thêm của sinh viên bao nhiêu giờ trong một tuần hay một ngày. . .
4 / 34
Câu hỏi ôn tập
Câu 1. Câu nào dưới đây minh hoạ dữ liệu định lượng?
a. các màu quan trọng nhất (màu đỏ, vàng, cam, hoặc màu khác) của
hoa trong vườn
b. giới tính (nam hay nữ) của người sử dụng trang web
c. chiều dài (tính bằng mét) của chiều rộng bước nhảy
d. xếp hạng sự hài lòng (trên một quy mô từ "không hài lòng" đến
"rất hài lòng") bởi người dùng của một trang web
Đáp án: c
5 / 34
Câu 2. Câu nào dưới đây KHÔNG minh họa dữ liệu định lượng?
a. Nhiệt độ đóng băng (ở thang độ Celsius) của hỗn hợp hóa học
b. chiều cao (tính theo cm) của cây
c. Kết quả khảo sát (trên một quy mô từ "rất không đồng ý" với "rất
Đồng ý ") của cử tri có khả năng
d. số (0, 1, 2, hoặc một số nguyên lớn hơn) của những người tham dự
một hội nghị
Đáp án: c
6 / 34
Câu 3. Câu nào dưới đây minh hoạ dữ liệu định tính?
a. số (0, 1, 2, hoặc số nguyên lớn hơn) để ủng hộ đồng phục trường học
b. tên (họ và tên) của học sinh đã thi
c. lứa tuổi (tính theo tháng) của một lớp trẻ mầm non
d. chi phí (đô la và xu) học phí tại các trường đại học bốn năm trong
một tiểu bang cụ thể
Đáp án: b
7 / 34
i. Thang đo định danh

ii. Thang đo thứ bậc
iii. Thang đo khoảng
iv. Thang đo tỷ lệ
8 / 34
1.3.1 Thang đo định danh
1 Thang đo định danh là loại thang đo dùng cho các dữ liệu định
tính. Người ta sử dụng các mã số để phân loại các đối tượng, chúng
không mang ý nghĩa nào khác.
2 Ví dụ giới tính: nam ký hiệu là số 1, nữ ký hiệu là số 0. Giữa các
con số ở đây không có quan hệ hơn kém, mà chỉ dùng để đếm số
tần số xuất hiện của các biểu hiện.
3 Ví dụ Lĩnh vực làm thêm ngoài giờ của anh (chị) là:
1. Gia sư
2. Bán hàng, tiếp thị
3. Các vấn đề liên quan đến sổ sách kinh tế
9 / 34
1.3.2 Thang đo thứ bậc
1 Thang đo thứ bậc là loại thang đo dùng cho các dữ liệu định tính
có tính chất hơn kém và các khoảng giá trị như thu nhập trên 35
triệu đồng/tháng, doanh thu công ty từ 100 triệu đồng đến 500
triệu đồng/tháng...).
2 Trong thang đo này, sự hơn kém của các con số thể hiện sự hơn kém
của các tính chất. Sự chênh lệch giữa các biểu hiện không nhất thiết
phải bằng nhau.
3 Ví dụ “Anh/ chị hãy xếp hạng các chủ đề sau trên báo online theo
mức độ quan tâm (chủ đề nào quan tâm nhất thì ghi số 1, quan
tâm thứ hai thì ghi số 2 và quan tâm số ba thì ghi số 3)
( ) Thể thao
( ) Chính trị
( ) Kinh tế - Xã hội”
4 Ví dụ “ Thu nhập của anh/ chị hàng tháng là:
1. Dưới 3 triệu đồng.
2. Từ 3 đến 4 triệu đồng.
3. Trên 4 triệu đồng.”
10 / 34
1.3.3 Thang đo khoảng
1 Thang đo khoảng là loại thang đo dùng cho các dữ liệu định lượng
(như nhiệt độ) và các dữ liệu định tính (như các trạng thái tâm lý
phức tạp...).
2 Thang đo khoảng là thang đo thứ bậc có các khoảng cách đều nhau.
3 Ví dụ Thang đo nhiệt độ, 32 0 C > 300 C và 800 C > 780 C , sự
chênh lệch giữa 320 C và 300 C cũng giống sự chênh lệch giữa 800 C
và 780 C đều cách nhau 20 C .
4 Ví dụ “Đề nghị quý thầy/ cô cho biết ý kiến của mình về tầm quan
trọng của các mục tiêu đào tạo sinh viên đại học sau đây bằng cách
khoanh tròn các con số tương ứng trên thang đánh giá chỉ mức độ
từ 1 đển 5 (1: không quan trọng, 5: rất quan trọng)."
Mục tiêu đào tạo SV Không đồng ý Rất đồng ý
Khả năng biết phê phán 1 2 3 4 5
Năng lực giải quyết vấn đề 1 2 3 4 5
Tư duy logic 1 2 3 4 5
Khả năng độc lập làm việc 1 2 3 4 5
Tinh thần học tập suốt đời 1 2 3 4 51 / 34
1
1.3.4 Thang đo tỷ lệ
1 Thang đo tỷ lệ là loại thang đo dùng cho dữ liệu định lượng, có thể

áp dụng các phép tính cộng trừ và số 0 mang giá trị thật.
2 Ví dụ: Bạn có 5 triệu đồng và anh của bạn có 10 triệu đồng. Như
vậy số tiền của anh bạn gấp đôi số tiền của bạn. Nếu ta đổi sang
dollars, poulds, yen hay mark thì số tiền của anh bạn vẫn gấp đôi số
tiền của bạn.
3 Ví dụ: Nếu số tiền của bạn bị mất hay bị đánh cắp thì bạn có 0
đồng. Số 0 ở đây là một trị số thật vì thật sự bạn không có đồng
nào cả. Như vậy tiền tệ có trị số 0 thật và là thang đo tỷ lệ.
12 / 34
Mối quan hệ giữa các thang đo

1 Thang đo tỷ lệ là thang đo khoảng với số 0 mang giá trị thật.
2 Thang đo khoảng là thang đo thứ bậc với khoảng cách bằng nhau.
3 Thang đo thứ bậc là thang đo định danh với sự hơn kém của các
tính chất.
4 Dữ liệu định lượng với thang đo tỷ lệ hoặc thang đo khoảng chuyển
qua dữ liệu định tính với thang đo thứ bậc, bằng cách chuyển trẻ em
(dưới 16 tuổi), thanh niên (đủ 16 tuổi đến 30 tuổi), trung niên (đủ
30 tuổi đến 60 tuổi), già (đủ 60 tuổi trở lên).
5 Dữ liệu định tính với thang đo định danh và thang đo thứ bậc không
chuyển qua được dữ liệu định lượng.
13 / 34
Câu 4. Xác định thang đo cao nhất có thể được quy cho bộ dữ liệu mô
tả: Màu mắt (xanh lam, nâu, xanh lá, hazel) của trẻ sơ sinh
a. định danh
b. thứ bậc
c. khoảng
d. tỷ lệ
Đáp án: a
tả: Khoảng cách (Km) mà sinh viên đi du lịch từ trường
a. định danh
b. thứ bậc
c. khoảng
d. tỷ lệ
Đáp án: d
14 / 34
tả: Khảo sát phản ứng (trên một quy mô từ "rất không đồng ý" để "rất
đồng ý") của cử tri có thể
a. định danh
b. thứ bậc
c. khoảng
d. tỷ lệ
Đáp án: c
15 / 34
Câu 7. Thang đo nào sau đây thường được dùng cho dữ liệu định tính?
i. định danh
ii. thứ bậc
iii. khoảng
iv. tỷ lệ
Chọn đáp án đúng:
a. Chỉ i
b. Cả i và ii
c. Chỉ iii
d. Cả iii và iv
Đáp án: b
16 / 34
Câu 8. Thang đo nào sau đây thường được dùng cho dữ liệu định lượng?
i. định danh
ii. thứ bậc
iii. khoảng
iv. tỷ lệ
Chọn đáp án đúng:
a. Chỉ i
b. Cả i và ii
c. Chỉ iii
d. Cả iii và iv
Đáp án: d
17 / 34
Phần 2. THU THẬP DỮ LIỆU
2.1 Xác định dữ liệu cần thu thập

2.2 Nguồn thu thập dữ liệu
2.3 Các phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp
2.4 Các kĩ thuật chọn mẫu
2.4.1 Kỹ thuật lấy mẫu xác suất
2.4.2 Kỹ thuật lấy mẫu phi xác suất
18 / 34
2.1 Xác định dữ liệu cần thu thập
1 Xác định rõ những dữ liệu nào cần thu thập, thứ tự ưu tiên của các
dữ liệu này.
2 Ví dụ Các yếu tố ảnh hưởng đến giá bất động sản (triệu đồng /m2 )
i. Diện tích: diện tích lớn (siêu thị, cửa hàng, chung cư...), diện tích
vừa (biệt thự, nhà phố, phòng trọ...), diện tích nhỏ (phần còn lại sau
khi giải phóng mặt bằng, phần thừa sau phân lô do bị lệch...)
ii. Vị trí: quận nội ngoại thành, mặt tiền hay hẻm
iii. Tình trạng pháp lý: sổ đỏ, sổ hồng, đất thổ cư, đất vườn, đất trồng
cây lâu/hàng năm, đất trồng lúa, đất quy hoạch...
iv. Tiện ích: bệnh viện, trường học, siêu thị...
v. Tình trạng dân trí, an ninh...
vi. ...
3 Ví dụ Các yếu tổ ảnh hưởng đến chất lượng thư viện UEL
i. Số lượng sách chuyên ngành
ii. Thời gian được sử dụng sách
iii. Thái độ phục vụ của nhân viên thự viện...
19 / 34
2.2 Nguồn thu thập dữ liệu
1 Dữ liệu thứ cấp

i. Dữ liệu thứ cấp là dữ liệu thu thập từ những nguồn có sẵn, đó
chính là những dữ liệu đã qua tổng hợp, xử lý.
ii. Ví dụ Với những dữ liệu liên quan đến kết quả học tập của sinh viên
có thể lấy từ phòng đào tạo hay thư ký khoa như điểm trung bình, số
môn thi lại. . . là dữ liệu thứ cấp.
iii. Dữ liệu thứ cấp có ưu điểm là thu thập nhanh, rẻ. . . nhưng đôi khi ít
chi tiết và ít đáp ứng nhu cầu nghiên cứu.
2 Dữ liệu sơ cấp
i. Dữ liệu sơ cấp là dữ liệu thu thập trực tiếp, ban đầu từ đối tượng
nghiên cứu.
ii. Với những dữ liệu này không có sẵn mà chúng ta phải trực tiếp thu
thập từ sinh viên là dữ liệu sơ cấp.
iii. Dữ liệu sơ cấp đáp ứng nhu cầu tốt nhu cầu nghiên cứu nhưng phải
tốn kém chi phí và thời gian rất nhiều.
20 / 34
2.3 Các phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp
1 Quan sát
2 Phỏng vấn
3 Khảo sát qua điện thoại
4 Thư hỏi và những khảo sát dạng viết
21 / 34

a. Lấy mẫu ngẫu nhiên đơn giản
b. Lấy mẫu hệ thống
c. Lấy mẫu cả khối/ cụm và lấy mẫu nhiều giai đoạn
d. Lấy mẫu phân tầng
a. Lấy mẫu thuận tiện
b. Lấy mẫu định mức
c. Lấy mẫu phán đoán
...
22 / 34
1 Lấy mẫu ngẫu nhiên đơn giản: là phương pháp chọn mẫu trong đó
mỗi đơn vị của tổng thể được chọn với sự ngẫu nhiên như nhau.
2 Trước hết chuẩn bị khung lấy mẫu hay dàn chọn mẫu gồm danh
sách các đơn vị của tổng thể cần nghiên cứu, cần thu thập dữ liệu.
Các đơn vị trong danh sách này có thể được sắp xếp theo một thứ
tự nào đó như vần abc, theo quy mô, theo địa chỉ. . . và được gán
cho một số thứ tự đơn vị thứ 1 đến đơn vị cuối cùng.
3 Thực hiện lấy mẫu đơn vị ra, bằng nhiều cách như bốc thăm, quay
số hay dùng số ngẫu nhiên. . .
23 / 34
Ví dụ Số liệu về sản lượng lúa

’STT’ ’Sản lượng lúa’ ’Diện tích’
(triệu tấn) (nghìn ha)
1 1.1844 0.2239
2 0.2490 0.0792
3 0.1978 0.0664
4 0.1234 0.0350
5 0.3074 0.0604
6 0.1836 0.0530
7 0.1856 0.0675
8 0.1312 0.0474
9 0.4082 0.1216
10 0.2137 0.0557
24 / 34
Lấy mẫu ngẫu nhiên về sản lượng lúa gồm 3 phần tử
Kết quả ở các vị trí 7 4 8 là {0.1856, 0.1234, 0.1312}
1 1.1844 0.2239
2 0.2490 0.0792
3 0.1978 0.0664
4 0.1234 0.0350
5 0.3074 0.0604
6 0.1836 0.0530
7 0.1856 0.0675
8 0.1312 0.0474
9 0.4082 0.1216
10 0.2137 0.0557
25 / 34
Lấy mẫu ngẫu nhiên về diện tích gồm 4 phần tử
Kết quả ở các vị trí 6 1 9 4 là {0.0530, 0.2239, 0.1216, 0.0350}
1 1.1844 0.2239
2 0.2490 0.0792
3 0.1978 0.0664
4 0.1234 0.0350
5 0.3074 0.0604
6 0.1836 0.0530
7 0.1856 0.0675
8 0.1312 0.0474
9 0.4082 0.1216
10 0.2137 0.0557
26 / 34
1 Chuẩn bị danh sách chọn mẫu, xếp thứ tự theo một quy ước nào
đó, đánh số thứ tự cho các đơn vị trong danh sách. Tổng số đơn vị
trong danh sách là N.
2 Xác định cỡ mẫu muốn lấy là n.
3 Chia N đơn vị tổng thể thành k nhóm theo công thức k = N/n, k là
khoảng cách chọn mẫu.
4 Trong k đơn vị đầu tiên chọn ngẫu nhiên ra 1 đơn vị, các đơn vị
mẫu tiếp theo được chọn cách đơn vị mẫu đầu tiên này một khoảng
k, 2k, 3k . . . .
27 / 34
N
Ví dụ N = 60; n = 10 nên có khoảng cách chọn mẫu là: k = = 6.
n
1 Chọn một số ngẫu nhiên từ 1 đến 6 là số k0 thì các giá trị tiếp theo
sẽ là k0 + 6; k0 +2× 6; k0 + 3 × 6; . . . ; k0 +9×6.
2 Trường hợp nếu N không chia hết cho n tức là k là số thập phân ta
làm tuần tự các bước sau:
N
1 Tính khoảng cách chọn mẫu k = .
n
2 Chọn một số ngẫu nhiên từ 1 đến N, đơn vị mẫu đầu tiên có số thứ
tự với số đã được chọn ra.
3 Các đơn vị tiếp theo cách đơn vị mẫu đầu tiên một khoảng là
k, 2k, 3k . . ..
4 Nếu đến hết danh sách N đơn vị chưa đủ n đơn vị mẫu ta quay trở
lại đầu danh sách với quy ước: N + 1 tương ứng đơn vị thứ nhất;
N + 2 tương ứng đơn vị thứ hai trong danh sách.
28 / 34
Ví dụ Số lượng tổng thể và cỡ mẫu tương ứng là N = 13; n = 4.
STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Trọng 43 45 47 57 60 49 73 49 48 44 53 53 53
lượng

13
1 Tính khoảng cách chọn mẫu k = = 3.
4
2 Chọn một số ngẫu nhiên từ 1 đến 13, ví dụ chọn được số 6, thì các
đơn vị mẫu tương ứng sẽ là 6; 6+3; 6+3×2; (12+3-13)=2.
3 Mẫu bao gồm các giá trị của trọng lượng là 49, 48, 53, 45
29 / 34
c. Lấy mẫu cả khối/ cụm và lấy mẫu nhiều giai đoạn
1 Đầu tiên tổng thể được chia thành nhiều khối, mỗi khối xem như
một tổng thể con, lấy ngẫu nhiên đơn giản m khối, sau đó khảo sát
hết các đối tượng trong các khối mẫu đã được lấy ra.
2 Ví dụ Quận 3 có 14 phường, sau khi chọn ra hai phường mẫu thì
khảo sát hết tất cả các hộ trong phường; hoặc quận 3 có 700 tổ dân
phố, sau khi chọn ra 7 tổ dân phố mẫu thì sẽ khảo sát hết tất cả
các hộ trong 7 tổ dân phố này.
3 Trong thực tế, nếu khảo sát hết tất cả các đơn vị khối mẫu đã chọn
ra thì: một là cỡ mẫu khảo sát thực tế quá lớn và chi phí cao; hai là
các đơn vị trong cùng một khối có khuynh hướng khá giống nhau
nên không nhất thiết phải khảo sát hết. Lúc đó trong một khối mẫu
chọn ra, chỉ khảo sát một số đơn vị trong khối này mà thôi. Đây
chính là chọn mẫu nhiều giai đoạn.
30 / 34
1 Theo phương pháp này, tổng thể nghiên cứu được chia thành các
tầng lớp, mục tiêu là để các giá trị của các đối tượng tổng thể ta
quan tâm thuộc cùng một tầng càng ít khác nhau càng tốt. Sau đó
các đơn vị mẫu được chọn từ các tầng lớp này theo các phương
pháp lấy mẫu xác suất thông thường như lấy mẫu ngẫu nhiên đơn
giản hay lấy mẫu hệ thống.
2 Giả sử chúng ta cần lấy n đơn vị mẫu từ N đơn vị tổng thể, các đơn
vị tổng thể được phân tầng thành k lớp.
i. Nếu dùng phân bổ mẫu đều thì công thức tính số lượng đơn vị mẫu
n
lấy ra trong từng tầng lớp đơn giản là n1 = n2 = . . . = nk = .
k
ii. Nếu dùng mẫu phân bổ theo tỷ lệ thì công thức tính số lượng đơn vị
mẫu lấy ra trong từng tầng lớp sẽ theo tỷ lệ thức là n/N tức là
n1 n2 nk n
= = ... = = .
N1 N2 Nk N
31 / 34
Ví dụ
Tại một trường đại học có 20.000 sinh viên ở 5 hệ đào tạo và cấp bậc
khác nhau được cho trong bảng sau. Số lượng mẫu dự định lấy ra là 1.000
(5 phần trăm của tổng thể). Nếu phân bổ mẫu từng tầng theo tỷ lệ thì
chúng ta sẽ lấy 5 phần trăm đơn vị mẫu ở mỗi tầng như trong bảng sau:
Hệ đào tạo / Số lượng Phần trăm Số lượng sinh viên
Cấp đào tạo sinh viên sinh viên lấy ra từ các tầng
Cử nhân chính quy 10000 50 500
Cử nhận hệ hoàn 2000 10 100
chỉnh đại học
Cử nhân văn bằng hai 2000 10 100
Cử nhân hệ tại chức 5000 25 250
Cao học 1000 5 50
Tổng số 20000 100 1000
32 / 34
1 Hoặc chúng ta có thể áp dụng một cách phân bổ đơn vị mẫu vào
các tầng khác, đó là phân bổ đều 1000 mẫu/5 tầng=200 đơn vị
mẫu ở mỗi tầng.
2 Tuy nhiên, khi cần tính toán chung cho toàn bộ mẫu thì trong đó
tính toán cần chọn cơ cấu mẫu giống với cơ cấu tổng thể nghiên
cứu, để kết quả chung của mẫu đại diện được cho toàn bộ tổng thể.
33 / 34
1 Lấy mẫu thuận tiện Lấy mẫu ngẫu nhiên được sử dụng trong
nghiên cứu khám phá, để có cảm nhận về “điều gì đang diễn ra ở
thực tế” và để kiểm tra trước bản câu hỏi nhằm bảo đảm là các đặc
điểm cần thu thập dữ liệu trong bảng câu hỏi rõ ràng và không gây
lo lắng cho người trả lời.
2 Lấy mẫu định mức Trong lấy mẫu định mức, bạn sẽ quyết định các
tổng thể con (tương tự như các tầng lớp trong lấy mẫu phân tầng)
cần quan tâm tỷ lệ của tổng thể con này trong mẫu của bạn lấy ra.
3 Lấy mẫu phán đoán Trong lấy mẫu phán đoán, bạn chính là người
quyết định sự thích hợp các đối tượng để mời họ tham gia vào mẫu
khảo sát. Tuy nhiên vấn đề còn lại là phỏng vấn viên là người trực
tiếp phán đoán sự thích hợp của các đối tượng để họ mời. Do đó,
tính đại diện của mẫu khảo sát thực tế sẽ phụ thuộc nhiều vào kiến
thức và kinh nghiệm không những của người nghiên cứu điều tra mà
còn phụ thuộc vào kiến thức và kinh nghiệm của những người đi thu
thập dữ liệu trực tiếp.
34 / 34

Chương 1. Thống Kê Mô Tả: Trường Đại Học Kinh Tế - Luật Khoa Toán Kinh Tế

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 1. Thống Kê Mô Tả: Trường Đại Học Kinh Tế - Luật Khoa Toán Kinh Tế

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - LUẬT

KHOA TOÁN KINH TẾ

Thành phố Hồ Chí Minh, Ngày 21 tháng 9 năm 2020

1.1 Định nghĩa

i. Thang đo định danh

1 Thang đo tỷ lệ là loại thang đo dùng cho dữ liệu định lượng, có thể

Mối quan hệ giữa các thang đo

2.1 Xác định dữ liệu cần thu thập

1 Dữ liệu thứ cấp

2.4.1 Kỹ thuật lấy mẫu xác suất

Ví dụ Số liệu về sản lượng lúa

Ví dụ Số lượng tổng thể và cỡ mẫu tương ứng là N = 13; n = 4.

You might also like