Eksponencijalni I logistički rast populacije

Jelena Beljić
Eksponencijalni I logistički rast populacije Jelena Beljić

Sadržaj
Uvod............................................................................................................................................................2
Eksponencijalni rast.....................................................................................................................................2
Primer eksponencijalnog rasta populacije...................................................................................................3
Logistički rast...............................................................................................................................................4
Primer logističkog rasta populacije..............................................................................................................4
Literatura.....................................................................................................................................................7

1
Eksponencijalni I logistički rast populacije Jelena Beljić

Uvod
Populacije se neprestano menjaju u zavisnosti od različitih faktora. Ovaj dinamički proces
obuhvata dolazak novih jedinki kroz rađanje ili imigraciju i odlazak jedinki kroz smrt ili
emigraciju. Osim promene u ukupnoj veličini, populacije doživljavaju i promene u strukturi po
starosti, polu i slično. Dok neke populacije, kao što su stabla četinara ili nekih drugih biljaka,
ostaju relativno stabilne tokom vremena, druge mogu brzo da se menjaju. Kroz upotrebu
idealizovanih modela, dobijamo mogućnost predviđanja kako će se veličina određene populacije
menjati tokom vremena pod različitim uslovima.

Eksponencijalni rast
Eksponencijalni rast je jedan od najjednostavnijih primera rasta populacije. U prirodi se
ne pronalazi vrlo često zato što je za njega potrebno da neograničena količina resursa bude
dostupna određenoj populaciji. Ovaj model je idealizovan, tako da izostavlja određene
nepredvidive faktore koji mogu da dovedu do smanjenja populacije.

Kada se modeluje eksponencijalni rast, podrazumeva se da populacija raste za fiksni

procenat tokom vremena. Svaka jedinka se razmnožava istom brzinom i podrazumeva se da se
od svake dobija isti broj jedinki. Ovaj podatak će predstavljati stopom porasta po jedinki (r) koja
će biti izražena u procentima. Rast populacije će takođe zavisiti od veličine trenutne populacije,
odnosno broja jedinki (N). Ovaj tip rasta može se predstaviti sledećom matematičkom
formulom:

G=r×N

Ili

dN/dt = r × N

gde G (dN/dt) predstavlja broj jedinki dodatih u populaciju u jedinici vremena.

2
Eksponencijalni I logistički rast populacije Jelena Beljić

U ovom modelu r se ne menja (fiksni procenat), a promena u stopi rasta populacije

(G)dešava se zbog promene veličine populacije (N). Kako se nove jedinke dodaju populaciji,
svaka od njih doprinosi rastu populacije istom stopom (r) kao i jedinke već prisutne u populaciji.
Stopa porasta po jedinki (r) zapravo predstavlja odnos stope nataliteta i mortaliteta. Ukoliko je
pozitivna (r > 0) populacija će da raste, a ako je stopa porasta negativna (r < 0) populacija će se
smanjivati. Kada je r = 0, veličina populacije se neće menjati. [1][2]

Primer eksponencijalnog rasta populacije

Jedan od retkih primera eksponencijalnog rasta populacije moji se može naći u prirodi
jeste rast populacija određenih vrsta bakterija (u slučajevima kada su im obezbeđene velike
količine resursa). Ako se uzme u obzir da se bakterije razmožavaju prostom deobom, odnosno,
da se od jedne jedinke posle određenog vremenskog intervala (jedan sat u proseku) dobijaju
dve, stopa porasta po jedinki (r) bi bila 100%. Ukoliko se posmatra početna populacija od 10
jedinki, grafik porasta populacije bakterija bi bio sledeći:

Promena populacije bakterija

25000

20000
Veličina populacije (N)

15000

10000

5000

0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Vreme u satima (t)

3
Eksponencijalni I logistički rast populacije Jelena Beljić

Logistički rast
Kao što je ranije spomenuto, eksponencijalni rast populacije je vrlo retka pojava u
realnom svetu zbog ograničene količine resursa koji su dostupni nekoj populaciji. Populacija
raste do momenta kada je populaciji potrebno više resursa nego što je dostupno, a nakon toga
počinje da se smanjuje.

U svrhu približavanja matematičkog modela realnom problemu, u formulu se uvodi još

jedna veličina koja opisuje odnos između veličine populacije i količine dostupnih resursa. Ova
veličina predstavlja maksimalan broj jedinki neke populacije koju je njihovo okruženje u stanju
da podrži. Ovakav rast populacije, u okruženju sa ograničenim resursima, naziva se logistički.
Formula koja se koristi za logistički rast populacije je sledeća:

G = r × N × (100% – N/K)

K predstavlja maksimalan broj jedinki koju okruženje može da podrži. U svrhu

pojednostavljenja matematičkog modela, količina dostupnih resursa će biti posmatrana kao
fiksan broj za svako okruženje. N/K opisuje odnos veličine populacije i predhodno pomenute
veličine izražen u procentima. Ukoliko je veličina populacije manja od količine dostupnih resursa
(N < K), populacija će da raste. Ako se desi da je N = K, veličina populacije se neće menjati, a
kada veličina populacije bude veća od one koju okruženje može da podrži (N > K), ona će početi
da se smanjuje. [1][2]

Primer logističkog rasta populacije

Kada se predhosno prikazan matematički model nadogradi ograničenjem resursa, grafik
promene populacije bakterija će biti sledeći:

4
Eksponencijalni I logistički rast populacije Jelena Beljić

Promena populacije bakterija

1200

1000
Veličina populacije (N)

800

600

400

200

0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Vreme u satima (t)

Na ovom grafiku je prikazan porast populacije bakterija u okruženju koje ima dovoljno
resursa da podrži populaciju od najviše 1000 jedinki. Rast na početku podseća na
eksponencijalni rast, zato što je u prvim satima N/K približno nula. Kako se broj jedinki povećava,
broj novih jedinki koje su dodate populaciji se smanjuje, sve dok ne dostigne svoj maksimum u
tom okruženju. Kada N/K dostigne vrednost koja je prilbližno jedan, populacija prestaje da raste.

U realnom svetu, kada populacija dostigne svoj maksimum u određenom okruženju,

dostupni resursi polako počinju da se troše tj. K počinje polako da se smanjuje. Kao rezultat
smanjenja dostupnih resursa i populacija počinje da opada. Generalno, nakon što veličina
populacije opadne dovoljno, veći broj resursa opet postane dostupan i to dovodi do ponovnog
porasta broja jedinki određene vrste. [2]

Kada se u matematički model ubaci dodatni uslov, koji omogućava da se količina

dostupnih resursa smanji kada populacija dostigne svoj maksimum na određenom području,
model je u stanju da predstavi još realističniju sliku situacije.

5
Eksponencijalni I logistički rast populacije Jelena Beljić

Promena populacije bakterija

1200

1000
Veličina populacije (N)

800

600

400

200

0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Vreme u satima (t)

Na ovom grafiku predstavljen je porast populacije bakterija u okruženju koje može da

podrži maksimalno 1000 jedinki. U momentu kada populacija dostigne svoj maksimum broj
dostupnih resursa smanji se za 20%. Kako se broj jedinki smanjio dovoljno da bi se resursi
oporavili i ponovo postali dostupni, populacija opet počinje da raste. U momentu kada ponovo
dostigne svoj maksimum ovaj proces će se opet ponoviti.

6
Eksponencijalni I logistički rast populacije Jelena Beljić

Literatura
1. https://www.khanacademy.org/science/ap-biology/exponential-and-logistic-growth [1 ]
2. https://eng.libretexts.org/Population_Growth_Models [2]