ZABURZENIE

LĘKOWE
UOGÓLNIONE
Monika Dragunajtys-Sudoł
 ZABURZENIE LĘKOWE UOGÓLNIONE
– KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
A Okres przynajmniej 6 miesięcy nasilonego napięcia, martwienia się i odczuwania obaw dotyczących codziennych wydarzeń i
czynności
B Występują co najmniej cztery z następujących objawów, przy czym jednym z nich musi być objaw wymieniony w punktach od
1 do 4

Objawy pobudzenia autonomicznego

a odczucie bicia lub ciężaru serca albo przyspieszenie jego czynności,
b pocenie się,
c drżenie lub dygotanie ciała,
d suchość w jamie ustnej (niespowodowana lekami ani odwodnieniem)

Objawy z zakresu klatki piersiowej i brzucha

e utrudnienie oddychania,
f uczucie dławienia się,
g ból lub dyskomfort w klatce piersiowej,
h nudności lub nieprzyjemne doznania brzuszne,

Objawy obejmujące stan psychiczny

i zawroty głowy, brak równowagi, wrażenie omdlewania, uczucie oszołomienia,

j poczucie nierealności przedmiotów (derealizacja) albo dystansu czy nierealności samego siebie (depersonalizacja),
k obawa utraty kontroli, „zwariowania”, wyłączania się,
l lęk przed śmiercią,
c.d.
Objawy ogólne
m uderzenia gorąca, zimne dreszcze,
n poczucie drętwienia lub swędzenia.
Objawy napięcia
o napięcie, pobolewanie, ból mięśni
p niepokój, niemożność wypoczynku
r poczucie zamknięcia, „znalezienia się na krawędzi”, napięcia psychicznego
s poczucie ciała obcego w gardle lub trudności połykania.
Inne objawy niespecyficzne
t wzmożona reakcja na zaskoczenie lub przestrach
u stała drażliwość
w trudność w zasypianiu z powodu zmartwień.
Kwestionariuszowe narzędzia diagnozy

■ Inwentarz Myśli Lękowych

■ Skala Uogólnionego Zaburzenia Lękowego GADS
■ Kwestionariusz Kontrolowania Myśli TCQ
■ Kwestionariusz Treści Metapoznawczych MCQ
 Epidemiologia

■ W populacji ogólnej 2-3%

■ Zachorowalność 7-9% w ciągu życia
■ 2,5 razy częściej chorują kobiety
■ 80% chorych z GAD ma inne zaburzenia psychiczne – depresyjne (duża depresja
39%, dystymia 22%)
■ Częściej początek w młodym wieku
■ Zmienne nasilenie, fluktuujący przebieg, chroniczne
 Zamartwianie się
■ Zamartwianie się to łańcuch myśli i wyobrażeń obciążony negatywnym afektem i
względnie niekontrolowalny; ujmowany jest jako aktywność ukierunkowana na
rozwiązywanie problemów
■ Osoby zamartwiające się mają słaby kontakt z rzeczywistością, za mało koncentrują się
na rzeczywistości, aby móc się do niej zaadoptować, co nasila lęk
■ Brak elastyczności układu autonomicznego wzmaga zamartwianie się
■ Zamartwianie się jako forma unikania obaw (Borkovec i in. 1998); martwienie się ma
bardziej charakter werbalny, mniej wiąże się z wyobrażaniem sobie i wzbudzeniem
układu autonomicznego
■ Wells (1994) postulował, by rozróżnić prawidłowe zamartwianie się (podtrzymywane) od
nieprawidłowego (zainicjowanego), które różnią się treścią i stopniem kontrolowalności
■ Deficyty regulacji emocji
 Model poznawczy
■ Treść i znaczenie zamartwiania się dla pacjenta wg Wellsa:
■ Typ I – dotyczy codziennych zdarzeń oraz nie poznawczych zdarzeń wewnętrznych
(doznania somatyczne)
■ Typ II – odnoszący się do charakteru i występowania myśli (zamartwianie się
zamartwianiem); negatywne oceny lub zamartwianie się typu II są odbiciem
negatywnych przekonań nt. martwienia się
■ Osoba widzi również korzyści czy ma pozytywne przekonania nt. ruminacji
■ Martwienie się zwiększa wrażliwość na informacje związane z zagrożeniem, a także
wytwarza szereg negatywnych następstw i scenariuszy, które nasilają zamartwianie
się
■ Do eskalacji i podtrzymywania zamartwiania prowadzą reakcje behawioralne, próby
kontrolowania i objawy emocjonalne.
Model poznawczy GAD
 Czynniki podtrzymujące
■ Reakcje behawioralne – unikanie lub poszukiwanie otuchy; przedmiotem unikania
mogą być zagrożenia zewnętrzne charakterystyczne dla zmartwiania się typu I, jak
również samo zamartwianie się
poszukiwanie otuchy ukierunkowane jest na przerwanie cyklu zamartwiania się lub
zapobieganie początkowi przewlekłego zamartwiania się, jednak może również być
źródłem niepewności i zwiększenia zamartwiania się
■ Kontrolowanie myśli – próby powstrzymywania martwienia się wywołane są
negatywnymi przekonaniami co do konsekwencji podtrzymywania go; próby
powstrzymywania lub kontrolowania martwienia się mogą nasilić występowanie
niepożądanych myśli
Borkovec uważa, że zamartwianie się i ruminacje mogą pełnić funkcję tłumienia
poznawczo-emocjonalnego innych bardziej przykrych myśli
odpowiednik zachowań zabezpieczających
■ Emocje – zamartwianie się prowadzi do wzrostu lęku, objawy lęku mogą być
dowodem słuszności obaw II typu
 Cele terapii

■ Modyfikacja metaprzekonań i zastąpienie bardziej funkcjonalnymi przekonaniami

 Plan terapii / techniki
■ Konceptualizacja z uwzględnieniem czynników podtrzymujących (emocje, kontrola
myśli, unikanie)
■ Identyfikacja metaprzekonań (zalety i wady martwienia się)
■ Socjalizacja z modelem (tabela zapisu obaw, wady i zalety martwienia się,
eksperymenty behawioralne)
■ Modyfikacja przekonań nt. braku kontroli martwienia się (pytanie: Jeśli nie jest
możliwe kontrolowanie, to jak to się dzieje, że to się w ogóle zatrzymuje?,
eksperymenty behawioralne)
■ Modyfikacja metaprzekonań o szkodliwości zamartwiania się (normalizacja,
eksperyment)
■ Modyfikacja pozytywnych metaprzekonań dotyczących zamartwiania się
(eksperyment, ekspozycja)
 Inne podejścia w terapii

■ Relaksacja (oddechowa, progresywna) oraz wczesne wykrywanie sygnałw

martwienia się i napięcia
■ Oparte na uważności
■ Terapia metapoznawcza
 Skuteczność CBT zaburzenia lękowego
uogólnionego
■ Potwierdzona skuteczność treningu relaksacyjnego – lepszy poziom funkcjonowania niż
pacjentów z grup kontrolny (oczekujący na terapię i poddana terapii niedyrektywnej); 72%
dobrze zareagowało na leczenie, a poziom funkcjonowania utrzymywał się po 12-24
miesiącach (Barlow i in. 1992, 1993)
■ 64% pacjentów z GAD dobrze zareagowało na terapię poznawczą, choć tylko 25%
spełniało kryteria prawidłowego poziomu funkcjonowania (Barlow, 1992)
■ Butler i in. 1991) 32% poddanych terapii poznawczej bezpośrednio po jej zakończeniu
osiągnęło prawidłowy poziom funkcjonowania, a u 42% z nich utrzymywał się on 6
miesięcy po zakończeniu
■ White (1992) terapia poznawcza GAD nie była skuteczniejsza niż placebo
■ Skuteczna jest terapia poznawczo-behawioralna i oddziaływania psychospołeczne