MORFOLOGIJA- ISPITNA PITANJA

1. Definicija, klasifikacija i funkcija zuba.

-Zub je organ koji se nalazi na početku probavnog trakta, u
sastavu stomatognatog sistema. Osnovna funkcija zuba je u
početnoj obradi hrane(kidanjem, sječenjem, mljevenjem), a nakon
toga funkcije su mu i u govoru, mimici, estetici. Postoji više
klasifikacija zuba:
1. Prema lokalizaciji: prednji(intrakanina regija) i bočni(postkanina
regija), gornji(superior) i donji(inferior), desni(dexter) i
lijevi(sinister)
2. Prema izgledu(morfološkim karakteristikama):
sjekutići(incisivi), očnjaci(caninni), predkutnjaci(premolari),
kutnjaci(molari)
3. Prema periodu nicanja: mliječne i stalne
2. Stomatognati sistem.
-Stomatognati sistem predstavlja početni dio probavnog trakta. U
stomatognati sistem spadaju: zubi sa alveolarnim nastavcima,
jezik, tvrdo i meko nepce, pljuvačne žlijezde(pridodate), gornja i
donja vilica, temporomandibularni zglobovi, mišći žvakanja.
3. HRONOLOGIJA NICANJA MLIJEČNIH I STALNIH ZUBA
-Prvi liječni zub raste u periodu između 4 i 10 mjeseca,
optimalno vrijeme je u 6 mjesecu, pa ćemo na osovu toga
napisati hronologiju nicanja.
mliječni Stalni
Centralni sjekutić: Centralni sjekutić:
Donji 6 mjeseci Donji 6-7 godina
Gornji 7,5 mjeseci Gornji 7-8 godina
Laterlani sjekutić: Laterlani sjekutić:
Donji 7 mjeseci Donji 7-8 godina
Gornji 9 mjeseci Gornji 8-9 godina
 Očnjak:
Donji:16 mjeseci
Gornji:19 mjeseci
Premolar prvi nema
Premolar drugi nema
Prvi molar:
Donji: 12 mjeseci
Gornji: 14 mjeseci
Drugi molar:
Donji: 20 mjeseci
gornji: 24 mjeseca
Očnjak:
Donji:9-10 godina
Gornji:11-12 godina
Premolar prvi
Donji 10-11 godina
Gornji 10-11 godina
Premolar drugi
Donji 11-12 godina
Gornji 11-12
Prvi molar:
Donji: 6-7 godina
Gornji: 6-7 godina
Drugi molar:
Donji: 11-13 godina
gornji: 12-13 godina
Treći molar:
Donji: 17-23 godine
Gornji: 17-23 godine

4. Dentalna formula i nomenklatura

-Razlikujemo dentalnu formulu miječne denticije i stalne denticije.
Mliječna denticija 2-1-2
Stalna denticija 2-1-2-3
5. Obilježavanje zuba
-Postoji više načina obilježavanja zuba, najpoznatiji načini su:
numerički sistem, sistem znakova plus i minus, binarna metoda,
Palmerova metoda.
Numerička metoda se odnosi na obilježavanje zuba na osnovu
njegovog broja u zubnom nizu(1-32).
Sistem plus i minus se odnosi na obilježavanje zuba sa plus i minus i
brojem zuba u nizu, + su zubi gornje vilice, a – su zubi donje vilice.
 Binarna metoda je zasnovana na dva broja gdje prvi broj predstavlja
broj kvadranta, a drugi broj predstavlja broj zuba u kvadrantu.
Kvadranti se obilježavaju brojevima 1-4(stalna denticija), gornji
desni 1, gornji lijevi 2, donji lijevi 3, donji desni 4. Zubi u kvadrantu
su označeni brojevima od 1-8.
6. Topografsko-anatomski znaci na zubima
-Pod topografsko-anatomskim znacima na zubima
podrazumjevamo znak ugla i luka, nagib krunice i znak korijena.
Znak ugla predstavlja spoj okuzalne ili incizijalne ivice sa
proksimalnom ivicom vestibularne površine. Znak ugla posmatramo
sa vestibularne površine zuba. Postoji normalna/pravilan znak
ugla(mezijalni ugao oštriji od distanog)- skoro svi zubi,
nepravilan/obrnut znak ugla(distalni ugao oštriji od mezijalnog)-prvi
gornji premolar, i neutralan ugao (kada su mezijalni i distalni ugao
jednaki)-donji centralni sjekutić.
Znak luka predstavlja prelaz vestibularne strane u aproksimalne.
Postoji normalan/pravilan znak luka(prelazak u mezijalnu površinu
je oštriji nego u distalnu), nepravilan/obrnut(prelazak u distalnu
površinu je oštriji) i neutralan(prelazi su jednaki). Znak ugla i luka se
međusobno prate.
Nagib krune predstavlja nagib krune ka usni ili ka jeziku i na osnovu
toga razlikujemo gornje i donje(bočni zubi, njihova krunica i korijen
zaklapaju tup ugao) zube.
Znak korijena predstavlja nagib korijena ka distalno ili ka mezijalno.
Većina zuba ima distalan nagib korijena, tako da osaa korijena sa
vertikalnom gradi oštar ugao.
7. Anatomski dijelovi i stuktura zuba
-Anatomski dijelovi zuba: kruna, vrat i korijen.
Kruna(corona dentis) predstavlja vidljivi dio zuba, odosno dio zuba
iznad gingive.
 Vrat(collum dentis) zuba predstavlja dio zuba koji odvaja krunu od
korijena i za koji se pripaja gingiva.
Korijen(radix dentis) zuba predstavlja dio zuba koji se nalazi u
alveolarnoj čašici i drži zub čvrsto u njoj.
Struktura zuba: gleđ, dentin, cement i pulpa.
Gleđ(substancia adamentina) predstavlja najtvrđu strukturu zuba,
sadrži najviši udio neorganskih supstanci. Gleđ prekriva dentin u
predjelu krunice zuba. Od njene prozirnosti zavisi boja zuba.
Dentin(substancia eburnea) predstavlja strukturu zuba koja
prekriva pulpu u potpunosti. Jedino u dentinu se nalaze produžetci
nervnih vlakana i zato je rad u dentinu bolan.
Cement(substancia ossea) predstavlja strukturu zuba koja je
najsličnija građi kosti sa najvećim udjelom organskih materija.
Prekriva dentin u predjelu korijena zuba.
Pulpa (pulpa dentis)predstavlja unutrašnjost zuba, odnosno dio koji
je ispunjen krvnim sudovima i živcima i rastresitim vezivnim tkivom.
8. Potporne strukture zuba
-Potporne strukture zuba su gingiva, periodocijum i alveole.
Gingiva predstavlja sluznicu koja prekriva alveolarne nastavke
gornje i donje vilice. Razlikujemo slobodnu(koja oblaže vrat zuba) i
pripojnu(čvrsto pripojena za alveolarnu kost) gingivu.
Periodoncijum predstavlja tkivo koje okružuje korije zuba i
pričvršćuje ga za kost.
Alveole predstvljaju zubne čašice koje se nalaze u alveolarnim
nastavcima gornje i donje vilice koje su međusobno odvojene
pregradama.
9. Kvržično-grebenski kompleks
-Kvržično-grebenski kompleks predstavljaju kvržice, kvrge, okuzalna
uzvišenja, grebeni i okrugli brežuljci.
 Kvržice pedstavljaju šiljasta uzvišenja oblika četvorostrane piramide
sa zaobljenim vrhom. Prisutne su na bočnim zubima.
Kvrge predstvljaju obla ispupčenja koja se nekada nalaze ponrkada
na krunicama zuba.
Okluzalna uzvišenja/cingulum predstavlja ispupčenja koja se nalaze
na svim ostalim zubima i u cijelini okružuje dio oralne površine.
Grebeni predstavljaju linijska uzvišenja na kruni zuba i javljaju se u
više različitih oblika.
Okrugli brežuljci predstavlja malu gleđnu ekstanziju koja je prisutna
na sječivnom grebenu novoizniklim sjekutićima.
10. Fisurni kompleksi
-Fisurni kompleksi predstavljaju brazde i jame.
Brazde predstavlaju linijska udubljenja na griznoj površini i dijele se
na glavne, dopunske, poprečne i pomoćne brazde.
Jame predstavljaju nepravilna okeuglasta udubljenja na kruni zuba.
11. Atributi tipa gornjih stalnih sjekutića i varijacije
-Centralni sjekutić je širi u meziodistalnom pravcu, skoro prav
mezio-incizijalni ugao, dok je disto-incizijalni tup, mezijalni dio
krune je prav, dok je distalni zaobljen, mezijalni kontakt se nalazi u
incizijalnoj trećini, dok se distalni nalazi na spoju incizijalne i srednje
trećine, labijalna površina j relativno ravna. Palatinalni aspekt:
marginalni greben i cingulum umjereno izražen, fossa ligvalis
umjerene dubine, fisura lingoucervikalis ne postoji. Mezijalni
aspekt: gleđnocementni spoj je umjereno kriv, kontaktna oblast je
unutar incizijalne trećine, cingulum umjereno konveksan. Incizijalni
aspekt: kontura je trouglasta, labijalna površina je blago koveksna,
lobulusi vidljivi labijalno, mezio-labijalni i disto-labijalni ugao
istaknut.
Lateralni sjekutić je sužen u meziodistalnom promjeru, mezio-
incizijalni ugao je neznatno zaobljen, disto-incizijalni ugao je jasno
 zaobljen, mezijalni profil zuba je neznatno zaobljen, distalni profil je
izrazito zaobljen, mezijlni kontakt se nalazi na spoju incizijalne i
srednje trećine, distalni kontakt se nalazi u srednjoj trećini, labijalna
površina je zaobljena. Palatinalni aspekt: marginalni grebeni i
cingulum jače istakut, fossa lingvalis je duboka, fissura
lingvocervikalis je često prisutna. Mezijalni aspekt: gleđnocementni
spoj je manje kriv, kontaktna oblast se nalazi na spoju incizijalne i
srednje trećine, cingulum je konveksan. Incizijalni aspekt: ontura je
ovalna, labijalna površina je jače konveksna, lobulusi su nevidljivi,
mezio-labijalni i disto-labijalni ugao zaobljen.
Varijacije centralnog sjekutića: oblik labijalne konture, izraženost
labijalnih razvojih depresija, izgled labijalng profila sa proksimalnog
aspekta, iregularnost broja i ekspresije kumulusa, oblik cinguluma,
veličina korijena.
Varijacije lateralnog sjekutića: oblik labijalne konture, oblik
cinguluma, oblik proksimalnih površina, zakrivljenost korijena.
12. Atributi tipa donjih stalnih sjekutića i varijacije
-Centralni donji sjekutić je sužen meziodistalno, ima bilteralnu
simetriju, mezijalni i distalni kumulusi su iste veličine, incizijalno-
proksimalni uglovi su jednaki. Incizijalni aspekt: incizijalni greben je
rvan u meziodistalnom pravcu.
Lateralni donji sjekutić je blago širi u proksimalnom pravcu, asimtričan
je, distalni kumulus manje prominentan, distalni ugao zaobljen.
Incizijalni aspekt: incizijalni greben zakrivljen u distalnom segmntu.
Varijabilnost donjih sjekutića: stepen inklinacije labijalne površine,
izgled kumulusa, zakrivljenost korijena.
13. Atributi tipa gornjih očnjaka i varijacije
-Gornji očnjak ima manju visinu krune, proksimalne strane
konvergiraju, dužina i širina krune i korijena je veća, morfoloke
 ekspresije elemenata oralne površine dobro izražene, kvržica dobro
razvijena i oštra, lingvalni nagib krune ne postoji.
Varijacije gornjeg očnjaka: veličina i obik kvržice, inklinacije
proksimalnih kvržičnih grebenova, izraženost ramena očnjaka,
izražnost cinguluma, izraženost korijena.
14. Atributi tipa donjih očnjaka i varijacije
- Donji očnjak ima veću visinu krune, proksimalne strane skoro
paralelne, dužina i širina krune i korijena je manja, ekspresije
morfoloških elemeata oralne površine slabije izražene, kvržica je
slabije izražen i manje oštra, lingvalni nagib krune dobro izražen.
Varijacije donjeg očnjaka: veličina i obik kvržice, inklinacije
proksimalnih kvržičnih grebenova(lingvalni kvržični greben dobro
razvijen, a lingvalni marginalni greben izražen), izraženost ramena
očnjaka(različit stepen ekspresije), izražnost cinguluma, izraženost
korijena.
15. Atributi gornjih premolara i varijacije
-Gornji prvi premolar veličina krune:približno jednaka; kontura
krune: slabo zaobljena; visina kvržice: bukalna viša od palatinalne;
mezijalni konkavitet i meziomarginalna brazda: dobro izražena; broj
korijenova: obično dvije korijenske grane.
Gornji drugi premolar veličina krune: u cjelost neznatno manja;
kontura krune: u cjelosti zaobljena; visina kvržice: bukalna
neznatno viša ili jednaka palatinalnoj; mezijalni konkavitet i
meziomarginalna brazda: odsutna; broj korijenova: obično jedan
korijen.
Varijacije prvih gornjih premolara: stepen konvergacije prosimalnih
površina(sa okluzalnog aspekta), interkuspalne širine, stepen
nagiba kvržičnih grebena i oblik kvržica(sa bukalnog aspekta),
stepen konvergacije proksimalnih profila(sa bukalnog aspekta),
prisustva jamica i fisura na bukalnoj površini, broj korijenova.
 Varijacije drugog gornjeg premolara: oblik kvržica, pojave
dopunskog grebena, izgled marginalnog grebena, pojava
iregularnog fisurnog kompleksa, izgled krune sa bukalnog aspekta,
oblik, veličina i broj korijenova.
16. Atributi donjih premolara i varijacije
-Donji prvi premolar bukalni aspekt: kruna bilateralno simetrična,
kontaktne zone su skoro na istom nivou proksimalnih površina kao i
marginalni grebeni. Lingvalni aspekt: cijeli bukalni profil vidljiv,
skoro cijelo unutrašnje okluzalno polje vidljivo, obično ima dvije
kvržice(bukalna i lingvalna), bukalna kvržica viša od lingvalne.
Mezijalni aspekt: unutrašnje okluzalno polje nagnuto lingvalno,
transverzali greben povezuje vrhove kvržica, proksimalni marginalni
grebenovi nagnuti cervikalno(45°), visina konture lingvalnog profila
nalazi se na spoju okluzalne u srednje trećine krune, prisutna
meziomarginalna brazda. Okluzalni aspekt: kontura spoljašnjeg
okluzalnog polja u obliku romboida, mezijalni i distalni profili
konverguju ingvalno, kontura unutrašnjeg okluzalnog polja u obliku
trougla, bukalna kvržica skoro dva puta veća od lingvalne, mezijalni
marginalni grebe kraći i manje istaknut nego distalni, centralna
fisura postoji, ne postoji y obrazac fisurnog kompleksa, ne postoji
fossa centralis.
Donji drugi premolar bukalni aspekt: simetrična kruna, distalan
marginalni greben i kontaktna zona cervikalnije su lokalizovani.
Lingvalni aspekt: djelimično vidljiv, samo neznatno vidljivo, onično
ima tri kvržice(bukalna, mezio i disto lingvalna), bukalna i
meziolingvalna kvržica skoro iste visine. Mezijali aspekt: skoro
horiznontalno, transverzalni greben ne postoji, proksimalni greben
skoro horizontalan, u okluzalnoj trećin se nalazi visina konture
lingvalnog profila, dsutna meziomarginalna brazda. Okluzalni
aspekt: kontura spoljašnjeg okluzalnog polja u obliku kvadrata,
 prosimalni profili skoro paralelni, kontura uutrašnjeg okluzalnog
polja u obliku kvadrata ili kružna, bukalna i meziolingvalna kvržica
su skoro iste veličine, mezijalni marginalni grebeni su simetrične
dužine i razvijenosti, umjesto centralne fisure prisutna je mezijalna
razvojna brazda, glavne brazde formiraju y obrazac, fossa centralis
je prisutna.
Varijacije prvog donjeg premolara: broj lingvalnih kvržica, položaj
lingvalnih kvržica, kontinuitet i izraženost transverzalnog grebena,
broj lingvalnih brazdi, broj korijenova.
Varijacije drugog donjeg premolara: broj i razvijenost kvržica, izgled
fisurnog kompleksa, izgled korijena.
17. Atributi gornjih molara i varijacije
-Gornji prvi molar bukalni aspekt: najširi, bukalne kvržice iste visine,
apeks meziobukalnog korijena direktno u liniji sa vrhom
meziobukalne kvržice. Palatinalni aspekt: distalno-palatinalna
kvržica je najveća, palatinalni korijen širi je meziodistalno nego
bukooralno. Mezijni aspekt: tuberkulumi na mezijalnom
marginealnomgrebenu su brojni i dobro razvijeni, mezio-bukalni i
palatinalni korijen projektuje svje profile izvan odgovarajućih
profila krune. Okluzalni aspekt: kontura spoljašnje okluzalno polje u
obliku romboida, izražen kosi greben, velii talon.
Gonji drugi molar bukalni aspekt: srednje širine, disto-bukalna niža
od mezio-bukalne kvržice, apeks mezio-bukalnog korijena u liniji je
sa centrom krune. Palatinalni aspekt: disto-palatinalna kvržica
manje širine i visine, palatinalni korijen pokazuje obrnutu
proporciju. Mezijalni aspekt: tuberkulumi su manje brojni i slabije
razvijeni, mezio-bukalni i palatinalni korijen divergiraju. Okluzalni
aspekt: kontura spoljašnje okluzalno polje u obliku romboidne
forme, slabije izražen kosi greben, talon srednje veličine.
 Gornji treći molar bukalni aspekt: najuži, disto-bukalna kvržica
značajno je niža od mezio-bukalne kvržice, disto-bukalni korijen
pokazuje jako izraženu distalnu inklinaciju. Palatinalni aspekt:
distalno-palatinalna kvržica obično nedostaje, najuž palatinalni
korijen. Mezijalni aspekt: tubrkulumi odsutni, mezio-bukalni i
palatinalni korijen obično fuzionisani. Okluzalni aspekt: kontura
spoljašnje okluzalno polje u obliku trougla ili srca, jedva vidljiv ili
nedostaje kosi greben, talon jedva vidljiv kao preostali dio.
Varijacije prvog gornjeg molara: prisustvo carabellieve kvržice,
prisustvo prednjeg transverzalnog grebena, stepen izraženosti
kosog grebena, prisustvo pomoćnih tuberkuluma na mezijalnom
ivičnom grebenu, broj i raspored dopunskih brazda i stileta,
prisustvo bukalne jamice, iregularnost korijenskih grana.
Varijacije drugog gornjeg molara: izraženost distoplatinalne kvržice,
kontura okluzalne površine, fisurni kompleks, broj i stepen fuzije
koijenova.
Varijacije trećeg molara:mogu biti kongenitalno odsutni ili u
cijelosti inpaktirani, različite molarne forme u pogledu krune i
korijena.
18. Atributi donjih molara i varijacije
-Donji prvi molar bukalni aspekt: kruna je šira meziodistalno nego
bukolingvalno, tri bualne kvržice meziobukalna, distobukalna i
distalna, ima dvije bukalne brazde, korijen široko razdvojen i
relativno vertikalan. Lingvalni aspekt: bukalni profil i proksimalne
površine vidljive, kruna najuža u cervikalnom dijelu. Mezijalni
aspekt: mezijalni korijen širok. Okluzalni aspekt: kontura
spoljašnjeg okluzalnog polja u obliku pentagona, talonid i trigonid
iste širine, mezijalni i distalni profili su pravi i konvergiraju
lingvalno, glavne brazde formiraju y obrazac, unutrašnje oluzalno
polje je veliko u odnosu na ukupnu okluzalnu površinu.
 Donji drugi molar bukalni aspekt: kruna je uža od prvog donjeg
molara, ima dvije bukalne kvržice bukomezijalnu i
bukodistalnu,jedna bukalna brazda, korijeni bliže jedan drugom i
inkliniraju distalno. Lingvalni aspekt: bukalni profil i proksimalne
površine se ne vide, kruna šira u cervikalnom dijelu. Mezijalni
aspekt: mezijalni korijen uži. Oluzalni aspekt: ontura spoljašnjeg
okluzalnog polja je pravougaono, trigonid širi od talonida, mezijalni
i distalni profili su zakrivljeni i ne konvergiraju lingvalno, glavne
brazde formiraju +4 obrazac, uutrašnje okluzalno polje je isto kao i
kod prvog donjeg molara.
Donji treći molar bukalni aspekt: najmanja kruna, dvije bukalne
kvržice, slične drugom molaru, jedna bukalna brazda, korijeni
kontakt sa primjetnom inklinacijom distalno. Lingvalni aspekt:
bukalni profili i proksimalne površine se ne vide, kruna je šira u
cervikalnom dijelu. Mezijalni aspekt: mezijalni korijen uži. Okluzalni
aspekt: kontura spoljašnjeg okluzalnog polja je ovoidna, trigonid
značajno širi od talonida, mezijalni i distalni profili su izrazito
zakrivljeni i ne konvergiraju lingvalno, glavne brazde ne formiraju
određen obrazac, unutrašnje okluzalno polje je malo u odnosu na
cijelu oluzalnu površinu.
Varijacije donjeg prvog molara: smanjen broj glavnih kvržica,
prisustvo prekobrojnih kvržica, prisustvo bukalne jamice,
iregularnost fisurnog kompleksa, iregularnost korijenskih grana.
Varijacije donjeg drugog molara: broj kvržica, različite ekspresije
bukalne jamice, iregularnost fisurnog kompleksa, iregularnost
korijenskih grana.
Varijacije donjeg trećeg molara: veličine i oblika krune, korijenskih
grana.
19. Atributi klase, tipa i dentalnog luka mliječnih sjekutića, očnjaka i
molara.
20. Anatomija zubne šupljine
-Zubna šupljina(cavum dentis) se sastoji od komore pulpe(dio
cavuma koji je lokalizovan u anatomskoj kruni zuba), pulpni
kanal(kanal korijena, dio cavuma koji je lokalizovan u anatomskom
korijenu zuba), rogovi pulpe(incizalne ili okluzaln elongacije komore
pulpe, osliavaju kvržičnu ili lobulusu morfologiju zuba), apikalni
otvor(suženi dio cavuma na ili u blizini vrha korijena kroz koji
prolaze nutritivni i nervni elementi pulpe), lateralni/akcesorni
kanal(sitni kanali koji se pružaju bočno u horizontalnom pravcu od
dna kanala korijena ka susjdnom periodontalnim prostorom, sreće
se u apikkalnoj površni polovine korijena), pomoćni/suplementarni
kanal(predstavlhahz preobrojne kanale korijena u odnosu na
normalan broj kanala u korijenu), anastomoze(dodatne grane
kanala korijena koje obično horizontalno povezuju pulpne kanale)
21. Rast i razvoj zuba
-Glavne karakteristike ove faze su kalcifikacija krune i formiranje
korijena zuba. Faza rasta i razvoja zuba prolazi kroz stadijume:
Stadijum zametka počinje u šestoj sedmici
intrauterinog života ploda. Ektodermalni epitel zadebljava i formira
epitelnu gredicu, koja se razvija i spušta u dubinu mezoderma. Ona
se dijeli na vanjski i unutrašnji segment (primarna dentalna lamina)
na kojem se u osmoj sedmici počinju formirati zameci prvih
mliječnih zuba (koji su ujedno i gleđni organ).
U stadijumu kape započinje kalcifikacija gleđnog organa,
proliferacija epitelnih stanica zametka u okolni mezoderm i
invaginacija bazalnog dijela gleđnog organa.
U stadijumu zvona se nastavlja proliferacija epitela i produbljivanje
invaginacije u bazalnom području gleđnog organa. U udubljenje
urasta mezoderm i formira dentalnu papilu, od koje će
nastati zubna pulpa. Od mezenhimnih stanica razvija se folikularna
 vrećica, koja s dentalnom papilom i gleđnim organom čini zubnu
klicu.
Zubna pulpa s periferno raspoređenim odontoblastima započinje
stvaranje dentina (dentinogeneza), a gleđni organ pomoću
ameloblasta stvaranje gleđi (amelogeneza). Folikularna vrećica
formira fibrovaskularnu kapsulu oko zuba u razvoju, koja je
odgovorna za nutriciju, a ima i druge važne uloge. Na kraju
stadijuma zvona počinje stvaranje kosti u mezodermu, folikul se
transformira u periodontalno tkivo, a od gleđni organa nastaje
sekundarna dentalna lamina (za supstituentne zube). Takođe gleđ i
dentin formiraju zonu koja će postati gleđno-dentinski spoj.
Stadijum formiranja korijena se karakteriše stvaranjem strukture
korijenova od Hertvigove epitelne ovojnice, koja nastaje u
stadijumu zvona od unutrašnjeg sloja gleđnog organa.
Dakle, gleđ zuba je ektodermalnog, a ostale strukture (pulpa,
dentin i cement) mezodermalnog porijekla.

22. Oblici površine krune zuba

-Oblik trougla, trapeza i romboida.
23. Oblik i broj korijenskih grana zuba
-Prema broju korijenova zube dijelimo na jednokorijene(sjekutići,
očnjaci, pretkutnjaci(osim gornjeg prvog premolara)) i
višekorijene(gornji prvi premolar i svi molari).
Oblik, dužina i broj korijenova najviše zavisi od oblika i funkcije
zuba. Prema tome, očnjak kao ugaoni zub, ali i zub koji ima funkciju
kidanja hrane ima najduži i najjači korijen, dok molari imaju veći
broj korijenova zbog povećane okluzalne površine. Kada govorimo
o višekorijenskim zubima onda razlikujemo korijensko stablo(dio
korijena između gleđnocementnog spoja i furkacije) i korijensku
granu(dio korijena između furkacije i apeksa korijena)
24. Položaj maksimalne interkuspidacija
-Kada govorimo o interkuspidaciji podrazumjevamo maksimalan
broj kontakata između mandibule i maksile, odnosno odnos
dentalnih lukova koji karakteriše najveći mogući broj okluzalnih
kontakata je maksimalna interkuspidacija ili centralna oluzija. Kada
imamo maksimalnu interkuspidaciju tada jedan zub(dentalna
jedinica) uspostavlja neposredan okluzalni kontakt sa dva zuba iz
suprotnog dentalnog luka(antagonist) i tako dolazi do formiranja
okluzalne jedinice, koja je saglasna pravilu interkuspidacije: svaki
gornji zub komunicira sa antalognim zubom iz donje vilice i zubom
koji je distalnije postavljen u donjem dentalnom luku, svaki onji zub
komunicira sa analognim zubom iz gornje vilice i zubom koji se
nalazi mezijalnije u gornjem dentalnom luku. (Izuzetak od ovog tipa
kontakta između zuba je kod donjih centralnih sjekutića koji
komuniciraju samo sa gornjim centralnim sjekutićima i gornji treći
molar koji komunicira samo sa analognim antagonističkim zubom.)

25. I stadijum rasta i razvoja normalne okluzije

-Od rođenja do 6 mjeseca, odnosno do nicaja prvog mliječnog
zuba(period od 4 do 10 mjeseca). U ovom periodu dolazi do razvoja
vilica za smještanje mliječnih zuba. Svako nicanje zuba prije 4
mjeseca smatra se prijevremenim nicanjem, a poslije 10 mjeseca
zakašnjelim nicanjem. Optimalno vrijeme nicanja je 6 mjesec života.
26. II stadijum rasta i razvoja normalne okluzije
-Od 6 mjeseca do 2,5 godine, odnosno period od nicanja prvog
mliječnog zuba, pa sve do nicanja posljednjeg mliječnog zuba.
Dijete kada navrši 2,5 godine trebalo bi da ima sve miječne
zuba(mliječni zubi su svi osim premolara i trećeg molara, rema
tome dijete bi trebalo da ima 20 mliječnih zuba)
27. III stadijum rasta i razvoja normalne oluzije
 -Od 2,5 godine do 6 godine života, odnosno do pojave prvog
stalnog zuba, to jeste prvog stalnog molara. Ovaj period se naziva
period mliječne denticije.
28. IV stadijum rasta i razvoja normalne okluzije
-Od 6 do 12 godine, odnosno od perioda nicanja prvog stalnog
zuba, sve do ispadanja posljednjeg mliječnog zuba. Ovaj period se
smatra periodom mješovite denticije, jer dijete u ustima ima i
mliječne i stalne zube.
29. V stadijum rasta i razvoja normalne oluzije
-Od 12 godine pa nadalje. Ovaj period je period stalne denticije,
kada dolazi do nicanja posljednjih stalnih zuba, odnosno 2 i 3
stalnog molara.
30. Resorpcija i eksofilijacija zuba
31. Odnos dentalnog luka, pojam okluzije
-Okluzija predstavlja kontakt zuba gornje i donje vilice, razlikujemo
statički i dinamički aspekt okluzije. Statčki aspekt okluzije
predstavlja kontakt zuba gornje i donjie vilice u periodu mirovanja
mandibule. Dinamički aspekt okluzije predstavlja kontakt zuba
gornje i donje vilice prilikom kliznih kretanja mandibule.
Odnos dentalnog luka predstavlja se kroz klase po Angle-u.
Razlikujemo tri klase: neutrookluzija, distookluzija i meziookluzija.
Neutrookluzija(I klasa) predstavlja normalan odnos dentalnih
lukova, odnosno bukomezijalna kvržica prvog gornjeg molara ulazi
u prostor između bukomezijalne i bukosrednje kvržice prvog donjeg
molara, ovaj odnos dentalnih lukova smatra se ključem okluzije.
Distookluzija(II klasa) je kada je donji zubni niz pomjeren za
polovinu širine premolara(poludruga klasa), za punu širinu
premolara(puna druga klasa), a najteža situacija se javlja kada je
donji zubni niz pomjeren unazad za jednu ipo do dvije širine
premolara. Drugu klasu dijelimo na dva odjeljenja na osnovu
 položaja frontalnih zuba(sjekutića). Ako su gornji sjekutići inklinirani
unaprijed to je prvo odjeljenje druge klase(frontalno otvoren
zagrižaj), a ako su centralni pomjereni unazad, a lateralni unazad to
je drugo odjeljeje druge klase.
Meziookluzija(III klasa) je kada je donji zubni niz pomjeren
unaprijed za pola širine, punu širinu ili jednu ipo do dvije širine
premolara. III klasa se još naziva i pravi mandibularni prognetizam i
pacijent ima kokavap profil lica, kada gornja šestica komunicira sa
donjom šesticom i ovo predstavlja odnos tet-a-tet ili obrnuti
preklop.
32. Potporne i vodeće kvržice zuba
-Potporne kvržice su palatinalne kvržice gornjih bočnih zuba i
bukalne kvržice donjih bočnih zuba. Ove kvržice osiguravaju
vertikalnu dimenziju okluzije, stabilan odnos mandibule prema
maksili, učestvuju u procesu mastikacije, prihvataju i prenose
pritisak žvakanja na koštani fundament.
Vodeće kvržice su bukalne kvržice gornjih bočnih zuba i lingvalne
kvržice donjih bočnih zuba. Ove kvržice osiguravaju takođe odnos
mandibule prema maksili i učestvuju u usitnjavanju hrane prilikom
žvakanja, učestvuju u aktivnom vođenju mandibule pri kliznim
kretanjima preko zuba antagonista.
33. Okluzalni kontakt u položaju interkuspidacije
-Interkuspidacija predstavlja kontakt zuba gornje i donje vilice.
Kada postoji maksimalan broj kontakata između zuba gornje i donje
vilice tada govorimo o maksimalnoj interkuspidaciji ili centralnoj
okluziji, ukoliko postoji manji broj kontakata tada se radi o
izvancentričim okluzalnim položajima. Okluzalni kontakt određen je
sa više morfoloških faktora: oblik, veličina i položaj zuba; oblik
dentalnog luka; međusobni odnosi dentalnih lukova, oblik
kraniofacijalnog skeleta(skeletni odnos vilica). Jedna vrsta okluzije
može da ima više tipova interkuspidacije. Glavni nosioci
morfoloških karakteristika okluzione površine zuba su kvržice,
grebeni, brazde i jamice(u vidu elevacija ili depresija, obično
zakrivljeni). Kada dolazi do interuspidacije neaberantnih zuba
najčešće su to odnosi kvržica-fosa, kvržica-marginalna zona ili
njihova kombinacija. Prilikom usklađivanja ili rekonstrukcije okluzije
zubnim nadoknadama potrebno je uspostaviti tačkasti okluzalni
kontakt. Kada potporna kvržica ostvaruje okluzalnu interakciju u
najmanje dvije ili tri tačke sa odgovarajućim elementima
unutrašnjeg okluzalnog polja antagonista, pri tome vrh kvržice u
fiziološkim uslovima ne uspostavlja neposredan okluzalni kontakt.

*SA PREDAVANJA*
-Faza okluzalne adaptacije postiže se potpuna oluzija usljed
remodelovanja elemenata dentalne morfologije, zavržava se rast
korijenova.
-Suprapozicija zuba se uglavnom dešava kao posljedica gubitka
zuba, pa antagonista izraste u prazan prostor, odnosno zub prelazi
preko okluzalne ravni. Uzrok nastanka ove vertikalne nepravilnosti
je najčešće gubitak zuba antagonista. Frontalni zubi koji se nalaze u
suprapoziciji, a uz to su zbog drugih ortodontskih anomalija
dodatno prominirani, podložniji su traumatskim frakturama, nego
zubi čije su okluzalne površine i incizalni bridovi u jednoj ravnini.
-Karakteristike mliječne denticije: između mliječnih zuba postoje
dijasteme(razmaci), primarne dijasteme, postmolarna ravan, dubok
zagrižaj, svijetiji su, gleđ je tanka, abrazivna.
-Abrazija-nastaje kao posljedica tanke gleđi, zubi se troše, kvržice
gotovo ne postoje, zubi poprimaju manje dimenzije, osim mliječnih
molara koji su mezio-distalno širi od zuba zamjenika.
-Primarna dijastema koja se javlja zbog povećanog frenuluma
gornje usnice kod mliječnih zuba i trajnih zuba (širine od 2 do 3
mm).
-Karakteristike stalne denticije:32 zuba, gornji zubi preklapaju
donje, prisutni su svi zubi zamjenici, sredine zuba su u istoj ravni,
gornji zubi preklapaju donje.
-U gornjoj vilici zadnji zub koji niče je treći molar(17-21 godine).
-Resorpcija korijena zuba fiziološki je ili patološki proces koji dovodi
do gubitka cementa, dentina i kosti. Resorpcija u mliječnih zubi
normalna je fiziološka pojava, koja rezultira zamjenom mliječnih
zubi trajnom denticijom. Proces resorpcije korijena kod trajnih zubi
ima patološku osnovu.
-Perzistencija predstavlja zadržavanje mliječnog zuba u zubnom
nizu nakon vremena predviđenog za njegovu zamjenu sa stalnim
zubom.
-Često može da dođe do nenicanja stalnog zuba zbog: distopije-
pogrešan položaj zuba u zubnom luku ili izvan njega, izazvan
nedostatkom prostora za normalno nicanje zuba;
retencije/impakcije- predstavljaju u potpunosti formiran zub koji
nije nikao, odnosno impaktiran je ili je samo djelimično nikao,
nastaje kao posljedica nepravilnosti položaja zubne klice,
nesrazmjerna veličina i razvoj vilica, ili prerani gubitak mliječnog
zuba.
-Patološko stanje zuba predstavlja svako kašnjenje nicanja zuba.
-Ankiloze se najčešće nalaze na donjim molarima(donji drugi
molar), predstavljaju srastanje miječnog zuba sa kosti.
-Oblik i položaj zuba: zub može da bude u obliku trapeza, trougla i
romboida. Položaj zuba u zubnom nizu određen je nagibom
uzdužne osovine zuba u sagitalnoj i transverzalnoj ravni, opisan je
terminom nagib korijena(kruna nagnuta u suprotnu stranu), gornji
prednji zubi su više nagnuti palatinalno kada se posmatraju u
sagitalnoj ravi, a kada se posmatraju u transverzalnoj ravni sjekutići
su nagnuti mezijalno, a očnjaci distalno; gornji premolari su obično
nagnuti prema palatinalno u transverzalnoj, a prema distano u
sagitalnoj ravi; gornji molari su u transverzalnoj ravni nagnuti
palatinalno, a umjereno distalno u sagitalnoj ravni; donji prednji
zubi pokazuju lingvalan nagib u sagitalnoj ravni, dok su skoro
vertikalni ili nagnuti mezijalno u transverzalnoj ravni(sjekutići), a
očnjaci su nagnuti ka distalno; donji premolari pokazuju distalan
nagib korijena u sagitalnoj ravni, a prvi premolar u transverzalnoj
ravni ima veći lingvalni nagib, dok drugi premolar ima bukalni nagib
korijena; donji molari imaju bukalan nagib u transverzalnoj ravni, a
distalan nagib u sagitalnoj ravni.
-Oblici mezijalnih i distalnih površina prednjih i bočnih zuba:
mezijalne i distalne površine prednjih zuba su obično trouglastog
izgleda sa bazom trougla okrenutoj cervikalno, a vrhom trougla
okrenutim incizijalno; gornji bočni zubi imaju proksimalne površine
u obliku trapeza, sa bazom okrenutom cervikalno, kraćom
parallnom stranicom u predjelu marginalnog grebena; donji bočni
zubi imaju proksimalne površine romboidnog oblika.
-Oblici gornjeg i donjeg zubnog luka: gornji zubni luk je u obliku
poluelipse, a donji zubni luk je u obliku parabole.