1.

Poremeaji u inicijalnom stadiju razvoja zubnog zametka

genetski stabilni zubi - prvi u skupini (npr. 11, 24)
genetski labilni zubi - distalniji u skupini (npr. 12, 25, 37, 48)
- iznimka su donji sjekutii - obrnuto

1) EKTODERMALNA DISPLAZIJA
- djelomian ili potpun nedostatak tkiva koja nastaju iz ektoderma - epitel i
epiderm
- hereditarna i rijetka, ali ea u mukaraca
- distrofine promjene noktiju i koe - nedostatak konih lijezda, glatka i
sjajna koa + kongenitalna katarakta
u ustima : zadebljane usnice, visoko nepce, nema privrsne gingive

2) ABNORMALNOSTI U BROJU ZUBI

*hipodoncija - nedostatak 1 ili nekoliko zuba
- gornja eljust : 2, 5 i 8
- donja eljust : 1, 5 i 8
- ea u trajnoj denticiji i kod djevojica
- simetrina ili asimetrina
- esto povezana sa sindromima (Down, Bloch-Schulzbergov)
oligodoncija - nedostatak 6 i vie zubi
anodoncija - potpun nedostatak zubi
*hiperdoncija - prekobrojni zubi
- najee gornji drugi sjekutii i premolari
- ea u trajnoj denticiji i kod djeaka
- simetrina ili asimetrina
- hereditarna; hiperaktivnost zubnog organa
- moe biti suplementarni zub ili dentoid
- prema smjetaju : meziodens, distomolar i paramolar/parapremolar

2. Poremeaji za vrijeme morfodiferencijacije zubnog zametka

- poremeaji broja oblika i veliine zuba, funkcija ameloblasta i odontoblasta ouvana

1) PREKOBROJNE KVRICE I KORJENOVI

a. - premolarizacija povean tuberculum dentis sjekutia da podsjea
na pretkutnjake
2 tipa poveanih kvrica :

i. tuberculum dentis povezan je s oralnom povrinom

- oblik Y ugibanja labijalne povrine u oralnom smjeru
- prekobrojna palatinalna kvrica povlai labijalnu povrinu u
oralnom smjeru = orlovska panda (talon cusp)
- oblik T - zapoinje na incizalnom bridu, gubi se prema
zubnom vratu
- oblik X kvrica je nazona na lingvalnoj i labijalnoj povrini

ii. tuberkulum dentis se uzdie kao samostalna kvrica

b. - molarizacija donji drugi pretkutnjak ima palatinalno 2 kvrice

- Carabellijeva kvrica na meziopalatinalnoj kvrici gornjeg prvog
kutnjaka- bolje fiksiranje zubnih nizova u poloaju centralne okluzije =
predilecijsko mjesto za karijes

c. korijenovi na bilo kojem zubu

- radix biffida (dvostruki korijen) mnogo ei na donjim onjacima
- pretkutnjaci - 3 korijena najee prvi gornji pretkutnjak
- kutnjaci na prvom gornjem i drugom donjem kutnjaku prekobrojni
korijenovi su smjeteni lingvalno (radix entomolaris) ili bukalno (radix
paramolaris)
- umnjaci mnogo ee nepravilnosti

2) DENTES GEMINATI (zubi blizanci)

- najee sjekutii, gornja lateralna dvojka 0,5-2,5% osoba
- kalanjem zubne krune u zubnoj vreici, poinje na griznom bridu tako da
na izniklom zubu uoavaju urezi ili potpuna podjela krune u dvije manje
- pri potpunom dijeljenju krune = pravi zubi blizanci imaju potpuno
odvojene pulpne komorice
- potpuno i nepotpuno kalanje korijena

3) DENTES CONFUSI (synodonthia, stapanje zubi)

- fuzija 2 ili vie zubnih zametaka u jedan
- najee gornji sjekutii, pojava moe biti simetrina ili asimetrina
- dogaa se kada kruna jo nije mineralizirana
- stapanje je djelomino ili potpuno
- stapanje izmeu cakline ili izmeu cakline i dentina
- normalan i prekobrojan zub imaju 1 korijen sa zajednikom pulpom

4) CAKLINSKE TVORBE
- paraplastine caklinske tvorbe nakupine su cakline razliite veliine i oblika
na zubnom korijenu
- najee se pojavljuju na zubnom vratu i u podruju rastavljanja korijena
trajnih kutnjaka

a. Caklinski biseri -

jednostruke, dvostruke ili trostruke tvorbe glatke i

sjajne povrine, 1,6%
- imaju dentinsku jezgru
- stvaraju se od Hertwigove epitelne ovojnice prije nego ona izgubi
sposobnost stvaranja cakline , od unutarnjeg caklinskog epitela ili
Malasezovih ostataka

b. Caklinski trnovi
c. Caklinski otoci
d. Caklinske kapice
5) DENS INVAGINATUS
a. Klasa I udubljenje na oralnoj povrini = foramen caeccum
b. Klasa II udubljenje od cervikalnog dijela u smjeru pulpne komorice i
stvara dobro razvijen cingulum

c. Klasa III udubljene koje se protee dublje u pulpnu komoricu i u njoj

se proiruje

d. Klasa IV udubljenje koje se pojavljuje u korijenskoj pulpi, a moe se

proiriti ispod caklinsko-cementnog spojita

i. Klasa IV A duboka invaginacija u korijenskoj pulpi bez

izravne komunikacije s periapeksnim tkivom

ii. Klasa IV B duboka invaginacija u izravnoj svezi s

periapeksom
- klasa I i II su mnogo zastupljenije

- susree se na prednjim gornjim sjekutiima

- na lateralni gornji sjekuti najei
- uzroci : stapanje dvaju zametaka, premjetanje caklinskog organa u smjeru dentalne
papile, poremeen tlak

6) DENS EVAGINATUS
- nepravilnost zubnog oblika suprotna invaginaciji, zbog izguravanja zubnog
zametka na mjestu uranjanja
- vanjski oblik invaginacije koji u svojoj sredini ima osovinski kanal ispunjen
pulpnim tkivom
- okluzalna anomalija kvrica
- najee kod mongolske rase

7) DENS CONIFORMIS (kronini zub)

- u sklopu sindroma : Downova sindroma, Bloch-Sulzbergerova sindroma,
anhidrotine displazije, hondroektodermalne displazije

8) LOPATASTI SJEKUTII
- nepravilnost zubnog oblika prominentni rubovi i udubljene oralne povrine
gornjih sjekutia
- najee kod mongolske rase

9) DENTES CONCRETI (srastanje zubi)

- nepravilnost koja se pojavljuje u podruju korjenova dvaju ili vie zubi

a. prava konkrescencija - ako se srastanje dogodi prije zavretka

oblikovanja korijenova
- uzrok je nedostatak prostora u eljusti

b. steene konkrescencija - ako se srastanje dogodi nakon

- uzroci : kronini upalni procesi u podruju korijena, hipercementoza
- najee u podruju drugog i treeg gornjeg kutnjaka

10) MIKRODONCIJA
- pojava mnogo manjih zubi
- ako zahvati sve zube = generalizirana mikrodoncija
- preteito u sklopu sindroma, genetski uvjetovana

11) MAKRODONCIJA
- pretjerano velika zubna kruna, posebice u podruju gornjih srednjih sjekutia
- kod trajnih zubi
- lokalna zbog pretjerane odontogeneze
- generalizirana zbog pretjerane aktivnosti hipofize

12) RIZOMIKRIJA
- normalno razvijene zubne krune a vrlo kratki korijenovi gornjih sjekutia, treih
donjih kutnjaka i donjih pretkutnjaka

13) RIZOMEGALIJA
- smanjena zubna kruna, a izrazito dugi i snani korijen
- donji onjaci, pretkutnjaci i kutnjaci

14) HUTCHINSONOVI SJEKUTII

- abnormalnost zubnog oblika, buvast izgled sredinjih gornjih sjekutia
- nedostatak srednje zametne jezgre tijekom morfodiferencijacije uzrokuje
pribliavanje lateralnih jezgri
- karakteristini simptom konatalnog sifilisa

15) PFLUGEROV KUTNJAK ( malinast kutnjak ili Moonov kutnjak)

- gubitak morfolokog oblika okluzijske povrine te nepravilna izboenja i
udubljenja
- konatalni sifilis

16) TAURODONTIZAM
- normalan izgled zubne krune i pretjerano velik trup korijena koji dosee do
apeksne treine, a korijen je vrlo alen
Shawnova podjela - hipotaurodontizam
- mezotaurodontizam
-hipertaurodontizam
Kallayeva podijela hipoendotaurodontizam
- mezotaurodontizam
- hiperendotaurodontizam
17) TUNEROV ZUB
- hipoplastine promjene na kruni trajnih zubi zbog upalnih promjena u periapeksom
podruju mlijenih zubi koje ometaju proces mineralizacije trajnih
- samo lokalna promjena na kruni pretkutnjaka
18) DILACERACIJA
- rastrgnue krune
- polovica krune trajnog zuba je mineralizirana
- utiskivanje tvrdog tkiva u nemineralizirani organski matriks zametka trajnog

3. Poremeaji u fazi apozicije tvrdih zubnih tkiva

1. HIPOPLAZIJA
- najee nastaje djelovanjem bolesti koje uzrokuju zastoj u izmjeni tvari za vrijeme
pozicije
- eluano-crijevne bolesti u dojenadi, infekcije, gripa, ospice, arlah
- lokalizacija, proirenost i vrsta hipoplazije ovise : intenzitetu, trajanju i vremenu
djelovanja nokse
2. AMELOGENEZA IMPERFEKTA ( genetske abnormalnosti cakline)
- pojedinani poremeaji posljedica nepravilne funkcijske aktivnosti ameloblasta
- poremeaji cakline u svezi s anomalijama ostalih tkiva i organa
--> 3 tipa :

a) hipoplastini - nedostatno stvorena caklina

- kao posljedica smetnji u stvaranju organske matrice
- smanjena debljina cakline

b) hipomineralizacijski

- manjkavost u poetnoj mineralizaciji organske matrice

(poremeaj u stadiju mineralizacije)

c) hipomaturacijski - nedostaci u stvaranju kristala hidroksiapatita

3. NASLJEDNE ABNORMALNOSTI DENTINA
- 2 skupine :

a) dentinogeneza imperfekta
- Shieldsov tip I
- Shieldsov tip II
- Shieldsov tip III

b) Dentinska displazija
- Shieldsov tip I
- Schieldsov tip II
Dentinogeneza imperfekta
Shieldsov tip I

- u sklopu generalizirane bolesti kostura osteogeneze imperfekte

- caklina se lomi i otpada zbog ega se troi mekani dentin
Shieldsov tip II
- nasljedni opalescentni dentin koji ima osobitosti kao tip I
Shieldsov tip III
- opalescentna boja zubi, zvonaste krune, zahvaenost obiju denticija
Dentinska displazija
Dentinska displazija tip I
- zubi bez korijena, zubi su normalne veliine, oblika i konzistencije
Dentinska displazija tip II
- razlika u boji izmeu mlijenih i trajnih zubi
4. NASLJEDNA DISPLAZIJA CAKLINE I DENTINA
- zubi ukaste do smee boje ija je kruna vrlo istroena

4. Poremeaji u boji zuba

- nastaju zbog ugraivanja razliitih iona tijekom mineralizacije tvrdih zubnih tkiva

1. DENTALNA FLUOROZA
- fluor u vodi i hrani > 1,5 mg/L
- nastaje fluor-apatit - hipomineralizacija labijalnih povrina
- 3 oblika : bjelkaste opalescencije, smee opalescencije i erozije cakline (Fe i
Mn)

2. FETALNA ERITROZA
- hemolitika anemija fetusa - bilirubin i biliverdin
- zubi ute boje

3. KONGENITALNA PORFIRIJA - erythrodontia

- hematoporfirin u krvi
- zubi crvenkastosmee boje

4. TETRACIKLINSKI ZUBI
- tetraciklin u prvih 28 tjedana trudnoe
- nastaju tetraciklinsko-kalcijski fluorofori
- ukastozlatna boja zubi

5. Nekarijesna oteenja - abrazija, atricija, erozija, abfrakcija

1. ABRAZIJA - nestajanje povrine cakline, dentina i cementa zbog neprirodnih

fizikomehaniih postupaka

a. vodoravna - incizalni bridovi i okluzijske povrine

b. okomita - smanjuje meziodistalni/bukolingvalni promjer zuba
a. demastikacijska - nastaje prilikom vakanja hrane
- modernizacijom drutva se smanjuje

b. umjetna - steeni defekti nastali dugotrajnim djelovanjem

nekog predmeta
- puai lule, svirai puhaih glazbala, umjetni zubi
- klinasti defekti - zubni vrat 3, 4 i 5 - etkanje

c. atricija - fizioloko troenje, bez posredovanja nekog sredstva

- moe biti patoloka zbog prejakih dodira
- stupnjevi 0-4 (bez atricije - kruna istroena do vrata)
- troenje incizalnih bridova
- aproksimalno kontaktne toke postaju kontaktne plohe
- nastaju mrtvi hodnici dentina - povlaenje nastavaka

2. EROZIJA - gubitak tvrdih tkiva zbog kemijskih, fizikalnih i mehanikih

procesa

a. egzogena
- kiseli napitci, voni sokovi, lijekovi
- kiseline koje nastaju metabolizmom plaka

b. endogena - HCl
- eluani ulkus, opstipacija, ezofagusna stenoza, bulimija
- zaostajanje kiseline izmeu jezinih papila i gingivnih sulkusa

c. idiopatska - citrati u slini

- dijetetske erozije, profesionalne erozije i perimilolize (povraanje)

3. ABFRAKCIJA - mikrostrukturni gubitak tvrdog zubnog tkiva zbog

djelovanja vanjskih sila na povrinu zuba

7. Primarni, sekundarni i tercijarni dentin

Primarni dentin - stvoren tijekom razvoja zuba
- ini najvei dio zuba i oblikuje pulpnu komoricu

a) dentinski ogrta - kod CDS-a

- von Korffova vlakna - okomita na CDS
- linearna mineralizacija

b) cirkumpulpni dentin - najvei dio zuba

- manja vlakna, okomita na smjer tubulusa
- globularna mineralizacija
Sekundarni dentin - nastao nakon zavretka razvoja zuba
- stvara se sporije od primarnog i hipomineraliziran je
- smanjuje pulpnu komoricu
Tercijarni/reparativni dentin - nastao zbog reakcije pulpe na podraaj
- brzina odlaganja ovisi o jaini ozljede
- atubularan (= nepropustan) ili iregularan
- osteodentin - ako zbog brzog stvaranja odontoblasti ostanu zarobljeni

8. Velike i male lijezde slinovnice

1. PAROTIDNA LIJEZDA
- isto serozna
- 60-65% dnevnog V sline
- glavni odvodni kanal ide preko m. masseter i kroz m. buccinator i otvara se
kod prvog gornjeg kutnjaka
- kanal je dug 4,5 cm, irok 4 mm;
- stijenka kanala - glatki miii, cilindrini epitel
- inervacija: IX. i VII. + simp.

2. SUBMANDIBULARNA LIJEZDA
- mjeovita, preteito serozna
- 20-30% sline
- odvodni kanal (ductus Whartoni) zavrava na dnu
usne upljine - caruncula sublingualis
- inervacija: n. lingualis, chorda tympani (VII.) + simp.

3. SUBLINGVALNA LIJEZDA
- mjeovita, preteito mukozna
- 2-5% sline
- radi nabore - plica sublingualis
- ima puno malih odvodnih kanala

- inervacija: : n. lingualis, chorda tympani (VII.)

Male lijezde:
- Ebnerova serozna lijezda - cirkumvalatne papile
- anteriorne lingvalne lijezde - na donjoj strani probijaju mukozu
- lingvalne, bukalne, palatinalne i labijalne - preteito mjeovite

9. Sekrecija i sastav sline

- dnevno se izlui od 500 do 1500 mL sline

- nou i ujutro luenje najmanje, najvie oko 18 sati, pa se opet smanjuje
- osjet okusa doprinosi luenju - okus kiselog stimulira najvie, gorkog najmanje
- njuni iritansi poveavaju luenje sline
SASTAV
- hipotonina (89% vode) otopina s promjenljivim koliinama soli, organskim spojevima i
elementima u tragovima

a) anorganske tvari - K+, Na+, Ca2+, PO43-, HCO3-, Mg2+, Cl-, I, F

b) organske tvari - proteini globulin, albumin;
serumski proteini IgG, IgA, IgM;
salivarni enzimi amilaza, lizozim, lipaza, peroksidaza;
glikoproteini, ugljikohidrati, hormoni, lipidi, laktoferin
pH iznosi 5.8 - 7.1; ovisi o metabolizmu bakterija i o prehrani
- puferski sustav sline - bikarbonati, fosfati i proteini

10. Funkcija sline u usnoj upljini

1. digestivna
a) stvaranje bolusa
b) amilaza - razgradnja kroba, kritini pH 6,8
c) okus

2. ravnotea tekuine
- dehidracija --> ADH --> smanjeno luenje sline
- kserostomija - Sjorgenov sindrom, postradijacijski; starost i lijekovi

3. izluivanje
- urea, amonijak + teki metali (iva, bizmut)

4. otapanje
- olakava probavu

5. zatitna funkcija
- ispire ostatke hrane i mikroorganizme s povrine zubi i sluznice

6. podmazivanje
- glikoproteini i mukoproteini
- olakava gutanje

7. OBRAMBENA
*lizozim - baktericidan; kida veze bakt. membrane
*sekrecijski IgA i IgG u slini, a IgM iz gingivnog eksudata
- IgA + lizozim + komplement = bakteriolizni sustav
*peroksidaze
*globulin i tiocijanat
*salivarni leukociti

11. Mjerenje koliine stimulirane i nestimulirane sline

Nestimulirana slina je ona koja se izlui u mirovanju i iznosi oko litru dnevno.
Izluivanje sline potiu neki okusi (kiselo), glatki predmeti, vakanje.
Mjerenje stimulirane sline
- ispitanik vae 1,5 g voska 5 minuta i ispljune slinu u mjernu epruvetu
- normalna koliina: 1-2 mL/min

- kserostomija; 0,7 mL/min

12. Mikroflora usne upljine

- prije roenja - sterilna
- tijekom poroda - prolazna flora
- dojenje - Str. salivarius, Staph. albus, Neisseriae i Veillonella
- nicanje zubi - jo i Str. mutans, Str. sanguis + laktobacili, aktinomicete i anaerobi
- kulminacija broja i vrsta mikroorganizama je u adolescentnoj dobi
- na floru usne upljine utjeu: anatomske osobitosti zubi, ortodontske nepravilnosti,
karijesi, slina, sulkusna tekuina, mikroorganizmi

13. Naslage na povrini zuba

= plak
- oralni, gingivni i dentalni
- mekana naslaga ivih i neivih mikroorganizama u matriksu od polisaharida i
glikoproteina koja vrsto prianja uz povrinu zuba
- produkt je razmnoavanja i metabolizma mikroorganizama
- uklanja se mehaniki
- otkriva se bojama - relevatori
- fizioloki neista mjesta = predilekcijska :
1. vrat zuba i dijelovi ispod ekvatora
2. aproksimalne povrine izmeu kontaktne toke i dentalne papile
3. fisure i jamice
4. slijepe udubine gornjih prednjih zuba
- obilniji ako se uzima slatka, mekana i ljepljiva hrana
SASTAV:
intercelularni matriks

odljutene epitelne stanice

leukociti i IgA i IgG
organske ( pH) i neorganske tvari (K, Na, Ca, P)
voda - 80% volumena
mikroorganizmi - najvei dio 'suhog ostatka'
- salivarni glikoproteini stvore proteinski matriks koji povezuje bakterije u kolonije
MIKROORGANIZMI PLAKA:
- sniavaju oksidoredukcijski potencijal plaka (poetni +200 mV)

1. Streptococcus sanguis
- afinitet prema tvrdim povrinama
- sniava pH
- stvara PAH potreban mutansu
- fisure i jamice; aproksimalne plohe

2. Neisseria i Branhamella - G- koki

- rana kolonizacija bakterija - izgled klipa kukuruza

3. Streptococcus mutans
- iri se aktivnim prijenosom (npr. sonda)
- prije nicanja i nakon gubitka svih zuba nema ga u ustima
- sniava pH
- fisure i jamice; aproksimalne plohe

4. Streptococcus salivarius
- fisure i jamice

5. Lactobacillus spp
- sniavaju pH
- koriste ekstracelularne polisaharide koji nastaju od drugih bakterija
- aproksimalne plohe

6. Actinomyces (israelli/viscosus)
- anaerobi
- aproksimalno

7. Veillonellae
- treba im vii pH
- koriste stvorene laktate i spreavaju pad pH
- fisure

8. Corynebacterium
- proizvode vitamin K
- fisure

9. Bacteroides spp
- anaerobi
- treba im visok pH
- anaeroba ima vie u subgingivalnom plaku - tamo se bre sniava pH
EKSTRACELULARNI POLISAHARIDI:

a) dekstran
- polisaharid N-glukoze nastao iz saharoze (enzim dekstran-saharoza)
- voluminoznost plaka
- dobro prilijee na caklinu (to smanjuju fosfati sline), aglutinira bakterije,
smanjuje propusnost plaka
- izvor E za bakterije
- tijelo na njega stvara protutijela

b) levan
- nestabilan --> pirogroana kis. + mlijena kis.
- polisaharid N-fruktoze

c) mutan
- izvor i spremite E
- polisaharid N-glukoze, razgrauje ga mutanaza
INTRACELULARNI POLISAHARIDI:
- izvor E bakterijama u dubini plaka
- u vakuolama
- sintezu im smanjuju fluoridi

14. Mikrobiologija karijesne lezije (caklina, dentin, cement)

dentin - obligatni anaerobi
+
- G tapii - Propionibacterium, Lactobacillus, Bifidobacterium
- Actinomycetae, Clostridiae
-G tapii - Bacteroides, Fusobacterium
cement
- Streptococcus mutans, Actinomycetae i Rothia dentocariosa
- G - Bacteroides gingivalis

15. Nastanak dentobakterijskog plaka

1. STVARANJE PELIKULE
- tanka prozirna glikoproteinska naslaga
- nastaje djelovanjem bakt. enzima (neuraminidaza) na salivarne glikoproteine
tako da im dodaje sijalinsku kiselinu - bolje prilijeu
- mehaniku titi caklinu
- djelomino neutralizira kiseline
- na poliranim zubima za 20 min, na jetkanim za 2 h

2. NASELJAVANJE BAKTERIJA
- par h do 2 dana
- aerobi i fakultativni anaerobi (mutans, sanguis, mitis, Neisseriae)
-3 naina naseljavanja:

1. izravni dodir
2. putem vlaknastih nastavaka bakterija
3. putem pahuljiastog sloja epitelnih stanica
- glikozid-hidrolaza - precipitira mucin i odvaja se sijalinska kiselina - kolabiraju
ugljikohidratni lanci i ostaju samo peptidi koji povezuju bakterije meusobno
- jo uvijek vladaju aerobni uvjeti (nezreli plak) - CLK --> CO2 i H2O ali puferi iz
sline odravaju pH
- poetak stvaranja ekstracelularnih glikoproteina

3. STVARANJE EKSTRACELULARNIH GLIKOPROTEINA

- 3. do 7. dan - metaboliki jako aktivan plak
dekstran, levan i mutan - poveavaju voluminoznost plaka
- smanjuju propusnost plaka - onemoguen izlazak kiselina i ulaz pufera
zreli plak - nepropusan za velike molekule i neke ione
- moe ui saharoza
- H2O ne moe ulaziti
-

- anaerobni uvjeti --> fuzobakterije, aktinomicete, vibrioni, G koki

razgradnja saharoze --> fruktoza i glukoza --> pirogroana i mlijena
kiselina --> pad pH do 5,2 - 5,4 --> demineralizacija

16. Fisurni plak i plak glatkih ploha (mikrobiologija i struktura)

Fisurni plak - fisure i jamice griznih ploha
- Str. mutans i Str. sanguis + Str. salivarius (samo tu)
- Corynebacterium i Veillonellae
- tanak ekstracelularni matriks koji sadri i intracelularne polisaharidne granule
- zbog anatomskog oblika su predilekcijska mjesta za nakupljanje plaka
Plak glatkih ploha - aproksimalne, bukalne i oralne plohe uz vrat zuba, ispod ekvatora
- Actinomyces viscosus i israelli
- Str. sanguis i mutans
- Lactobacillus i Veillonella

17. Metabolizam dentobakterijskog plaka

- razgradnja duinih organskih spojeva poveanje pH

- razgradnja ugljikohidrata u organske kiseline smanjenje pH
- izvori E
egzogeni hrana

endogeni iz sline i gingivnog sekreta

- biokemijski procesi plaka:

1. Sinteza glikogena
- spremite energije

- fosforilira se molekula glukoze :

glukoza + ATP (heksokinaza) glukoza-6-fosfat + ADP
- glukoza-6P djelovanjem fosfoglukomutaze prelazi u glukozu-1P
- glukoza-1P reagira s uridintrifosfatom i nastaje UDP-glukoza
- podsredstvom glikooziltransferaze prenosi se ostatak glukozila iz UDPglukoze na glikogenski lanac
- produuje se lanac glikogena
- obratni proces je glikogenoliza prvi produkt je glukoza-1P koja se
pretvara u glukozu-6P kako bi se razgradnja nastavila do pirogroane i
mlijene kiseline

2. Glikoliza
- razgradnja slobodnih molekula glukoze
- nastavak glikogenolize ili slobodna
glukoza + ATP glukoza-6P +ADP

pirogroana kiselina

mlijena kiselina (anaerobno) acetocetena kiselina (aerobno) CO2 + H2O

3. Pentozni tip razgradnje glukoze

- alternativni put
- glukoza-6P (oksidacija) lakton (oksidacija) riboza-5P,
glicerinaldehid-3P, heksoza, heptoza
- bakterije tako dobivaju supstrate za sintezu svojih ovojnica
- riboza-5P - za sintezu nukleinskih kiselina

4. Pretvaranje pirogroane kiseline u druge molekule

- aerobno u acetoctenu kiselinu (CLK)
- anaerobno u mlijenu kiselinu, octenu, formalinsku, propionsku, maslanu

5. Katabolizam uree
- urea + H2O (ureaza) CO2 + 2 NH3
- CO2 stvara ugljinu kiselinu
- baza (amonijak) neutralizira kiselost plaka

6. Katabolizam aminokiselina
- aminokiseline - iz proteina plaka, salivatornih proteina i zaostalih estica iz
hrane
- razgrauju se pri pH 5-6,5 - pokreu se dekarboksilaze
- regulira acido-baznu ravnoteu plaka

18. Kemijske interakcije tijekom nastanka karijesne lezije

(demineralizacija/remineralizacija)
DEMINERALIZACIJA
kalcijev hidroksiapatit
- slabo topljiv i slabo reaktivan
- u reetci sadri 2-4% karbonata i 1% drugih elemenata
- uronjen u organski matriks - voda, proteini i lipidi,
- proteini i lipidi ine difuzijske kanale kroz koje prolaze ioni kiselina i minerala za vrijeme
demineralizacije i remineralizacije
- oko kristala je hidratacijska ovojnica
- prvi gubitak iona je iz hidratacijske ovojnice, zatim iz kristala
- brzina otapanja kristala razmjerna je koliini karbonata u njima (najosjetljiviji su
2+
karbonati i Mg - u sreditu i na povrini kristala)

- bakterije stvaraju organske kiseline - mlijena kiselina + malo mravlje, duine,

propionske i masne kiseline
+
- neionizirani oblici svake kiseline izvor su H iona potrebnih za kemijske reakcije u
procesu demineralizacije
+
2+
- H ion - napada caklinske apatite, a anioni veu Ca
- najlake se razgrauje mlijena kiselina
Proces nastanka karijesa :

1. Naseljavanje bakterija na pelikulu - stvara se zreli plak

- bakterije metaboliziraju ugljikohidrate iz hrane --> kiseline i proteolitiki
enzimi

2. Stvaranjem kiselina nastaje koncentracijski gradijent - omoguuje difuziju

vodikovih iona i nerazgraenih kiselina
- kada uu u caklinu kiseline se razgrauju na ione vodika
- vodikovi ioni u reakciji s caklinom oslobaaju iz nje ione kalcija i fosfata

3. Nerazgraene kiseline spremite su i izvor novih vodika, njihova

koncentracija ovisi o pH

4. Ioni H+ i L- i A- napadaju apatitne kristale na dislokacijama

5. Demineralizacijski proces napreduje sve dok se ne iscrpi postojea kiselina ili
dok se ne zaustavi difuzijski dotok nove kiseline

6. Poveanim otapanjem cakline poveava se koncentracija iona kalcija i fosfora

u interkristalnoj tekuini to omoguuje aktiviranje procesa remineralizacije
na povrini demineralizacijom oteenih kristala

7. to je difuzija kalcija i fosfata iz unutranjosti prema van sporija to je vea

vjerojatnost da e nastati remineralizacija kristala povrinske zone

8. Izjednaava se koncentracija kiseline i iona s obje strane polupropusne

membrane
Naizmjenino djelovanje demineralizacije, precipitacije i rekristalizacije
glavno je obiljeje nastanka karijesa

9. Ako se demineralizacija nastavi, reparacija ne moe odrati kontakt

te nstaje

kavitacija

10. Otapanjem caklinskih minerala, organski matriks postaje podloniji

djelovanju proteolitikih enzima
- interkristalni prostori vani su za precipitaciju i rekristalizaciju
- vanija je koncentracija kiseline od njenog pH, pri 5.25 zapoinje demineralizacija
REMINERALIZACIJA
- proces obnove karijesom oteene cakline novim mineralnim materijalom
- prirodna sloena fizikalno-kemijska reakcija koja se pojavljuje kao reparacijska
sposobnost svih poetnih demineralizacija cakline
- znai obnovu apatitnih kristala oteenih karijesom
- 2 procesa :

1. rekristalizacija sloen fizikalnokemijski proces pri kojem se na ispranjena

mjesta ugrauju ioni kalcija, fosfata, fluorida, elemenata u tragovima
- ioni minerala potjeu iz tekuina u interkristalnim prostorima

2. precipitacija fizikalni proces taloenja slobodnih minerala iz tekuine u

interkristalnim prostorima u hidratacijsku ovojnicu ili na povrinu oteenih
kristala = povrinsko otvrdnue
- na rekristalizaciju i precipitaciju iznutra utjee opseg demineralizacije tj. koliko ima iona

u interkristalnoj tekuini
- to je otapanje kristala sporije to ima vie vremena da se osloboeni ioni ponovno ugrade
u oteene kristale
- neoteeni kristali mogu primiti u svoju hidrataciju ovojnicu dio slobodnih iona i postati
hipermineralizirani
- za remineralizaciju izvana izvor su slobodnih iona slina i plak
- samoograniena prema dubljim slojevima cakline, zato se esto remineralizira samo
povrina, a lezija u cjelini ostaje demineralizirana
- prevlada li u rekristalizaciji ugradnja fluora nastanu fluorapatiti koji su otporniji na
djelovanje kiselina, oni se ugrauju na mjestu izgubljenih karbonatnih iona - kariostatsko
djelovanje
- najvei je problem remineralizacije izvana da se ioni s pozitivnim i negativnim nabojem
najprije moraju spojiti s nekim drugim da postanu neutralni i prou kroz polupropusnu
membranu (pelikula+plak+povrina cakline)
- demineralizacija i remineralizacija se neprestano izmjenjuju i dopunjuju, a
remineralizacija se esto zna aktivirati jo u tijeku trajanja demineralizacije

19. Kliniki i histoloki izgled karijesa cakline (bijele mrlje)

20. Napredovanje karijesne lezije u caklini
1. Razaranje kristala hidroksiapatita
- najprije povrinski, kasnije se iri u dubinu
- kiselinskoj razgradnji najprije podlijeu sredinji kristali intraprizmatske cakline, a kasnije
kristali ruba prizama i interprizmatskih prostora
- u kristalogenezi : kristali sredita prizama nastaju brzo i pritom u unutranjosti ostanu
molekule vode, ostatke organskog matriksa, ione elemenata u tragovima
kristali ruba prizama i interprizmatskih prostora razvijaju se sporije, polako sazrijevaju
- kristali intraprizmatske cakline se demineraliziraju, dok se rubni prizmatski i
interprizmatski kristali demineraliziraju sporije - odrava se oblik prizama
- fragmentacija kristala i povrinsko otapanje uzrokuje proirenje interkristalnih prostora
(mikropore)
2. Povrinsko omekanje cakline
- blago zamuenje ili fina hrapavost
- otopljene su caklinske kapice, sredita Tomesovih nastavaka udubljuju se i postaju
porozna, zapaa se i gubitak interprizmatske cakline
- demineralizacijske promjene do dubine 80 do 100 m dubine
- poveava se broj mikropora, a njihovim spajanjem nastaju velike pore
3. Bijele mrlje = inicijalna karijesna lezija
- histopatoloki : lezija samo u caklini i nema kaviteta
- lezija je oblika stoca - vrh prema CDS-u (u ravnoj caklini)
- baza prema CDS-u (u fisurama)
Polarizacijski mikroskop 4 zone :

1. POVRINSKA ZONA - 40m

- gubitak kalcija i fosfata iskazuje se stvaranjem pora koje ine 1-10%
volumena
- mogua remineralizacija i precipitacija - smanjuju poroznost zone

2. SREDITE LEZIJE sredinji i najvei dio lezije, pore 5-25% vol

- gubitak minerala i organske tvari cakline

3. TAMNA ZONA 2-4% pora (mikropore)

- pore su manjeg promjera zbog precipitacije slobodnih iona iz sredita lezije

4. TRANSLUCENTNA ZONA 1% pora koje su na rubovima prizama

- oznaava smjer napredovanja karijesa
Rentgenskodenzitometrija
na mjestima vee demineralizacije je tamnije
- najbolje vidljive povrinska i sredinja zona
- slabo vidljive tamna i translucentna zona
Elektronski mikrosokop

1. povrinska zona gubitak kalcija, fosfata, karbonata

- precipitacija ionima izvana i iznutra
- proireni interkristalni prostori

2. sredite najizraenija demineralizacija, veliki interkristalni prostori

3. tamna zona najvei kristali, slaba demineralizacija, jaka precipitacija
4. translucentna kristali gotovo jednaki kao u zdravoj caklini

21. Kliniki i histoloki izgled karijesa dentina

22. Napredovanje karijesne lezije u dentinu
- demineralizacija + proteolitika akitvnost i razgradnja kolagenog matriksa
- kolagena vlakna okomita na tubuluse - ne mogu ograniti bono irenje
- granice karioznog dentina usporedne su s tubulusima
- peritubulusni dentin - otporniji - ograniava poetnu leziju
- karijes se postranino iri po CDS-u - olakano organskim tvarima u grmovima i
vretenima CDS-a
- lezije u dentinu dijelimo na:
1. Sredinja lezija - vanjski sloj

a) sloj razorenog dentina

- uniteni dentinski tubulusi i peritubulusni dentin
- u dubljim dijelovima tubulusi ispunjeni bakterijama
- mekan i moe se bezbolno ukloniti

b) sloj prodora bakterija u dentin

- nastaju proirenja tubulusa - ampularni dentin
- neki tubulusi zatvoreni 'karijesnim kristalima' i mineraliziranim bakterijama

c) sloj demineraliziranog dentina

- tubulusi ouvani, ali se minerali gube u okolni prostor
- nema bakterija - sterilan
- 'koasto tkivo'
2. Translucentni sloj
- sloj sklerozacije tubulusa putem odontoblastinih nastavaka kao oblik zatite dentina i
pulpe

23. Odgovor dentina na napredovanje karijesne lezije

REMINERALIZACIJA
- reprecipitacija karijesnih kristala koji mogu zatvoriti tubuluse
- hipermineralizacija okolnog tkiva = poveana debljina intertubulusnog dentina
PULPA
- reagira ve kad je lezija samo u caklini
- pobueni su odontoblastiki nastavci
- smanjuje se broj i veliina odontoblasta
- stvara kalcij-traumatsku crtu na rubu primarnog dentina
- tercijarni (reparatorni) dentin

24. Podjela karijesa

Na temelju klinikog izgleda dijelimo ga prema:
1. mjestu nastanka:

I. karijes cakline
a. tip I - karijes griznih ploha - jamice i fisure
b. tip II - na glatkim plohama + gingivni ili cerviksni karijes
c. linearni karijes cakline - atipian, u podruju neonatalne pruge
II. karijes dentina
- vrlo rijetko primarni karijes jer je prekriven caklinom
- cerviks - ako se caklina i cement ne dodiruju pa je dentin ogoljen
- nakon traume zuba ili zbog abrazije

III. karijes cementa

- ili prodorom iz krune ili primarno na cementu (ako se cement izloi
uvjetima u usnoj upljini
- mladi ljudi - bukalne i lingvalne strane korijena
- stariji ljudi - aproksimalne strane korijena
2. brzini napredovanja

I. tip I - vrlo sporo, jamice i fisure donjih kutnjaka

II. tip II - sporo, obini karijes griznih ploha
III. tip III - umjereno brzo, okluzijske jamice 5, 6, 7 i postranine plohe
sjekutia

IIII. tip IV - brzo, postranine i grizne plohe i cerviksna podruja svih zubi

osim donjih prednjih

V. tip V - rapidni karijes, zahvaa sve zube, a i plohe koje inae nisu
predilekcijska mjesta

3. klinikom nalazu

I. poetna lezija - bijelo zamuenje

- nema kavitacije, mineralizacija pod povrinom
- ako se istaloi pigment = smea mrlja (zaustavljeni karijes)

II. sekundarni karijes - na rubovima ispuna

III. zaustavljeni karijes - mjesto nastanka promjenom odnosa postalo je
fizioloki isto
- mogua remineralizacija
- odlae se pigment

IIII. rekurentni/povratni karijes - ostatak primarnog

- nastaje ispod ispuna

V. retrogradni karijes - posljedica primarnog koji se proirio po CDS-u

- demineralizira se udaljena caklina iz smjera CDS-a prema povrini

VI. karijes suhih usta - karijes se iri od vrata uokrug zuba

4. dobi pacijenta u trenutku nastanka
- primarno bolest djece i adolescenata, s godinama se smanjuje incidencija

I. karijes zbog dudanja

- rapidni karijes s loom prognozom
- prvo gornji sjekutii, kasnije donji
- posebice nono hranjenje

II. karijes u adolescenata

- 11.-18. godina - rapidni karijes
- na plohama koje su inae otporne na karijes
- ulaz u caklinu mali, ali je lezija u zubu velika
- esto nema odgovora pulpe i tercijarnog dentina

25. Karijes na povrini korijena

CEMENT
- zapoinje u acelularnom cementu
- iri se plono i vrlo brzo zahvaa dentin
DENTIN
- moe i zapoeti u dentinu

- sklerozacija tubulusa
- demineralizacija intertubulusnog dentina
- unitenje zatvorenih tubulusa i peritubulusnog dentina
*dublji sloj - proziran (skleroza)
*povrni sloj - neproziran
- ei je kod starijih osoba

26. Okluzijski karijes i karijes glatkih ploha

OKLUZIJSKI KARIJES
- u jamicama i fisurama = predilekcijska mjesta
- teko se iste, nakuplja se plak
- ei od karijesa glatkih ploha
- karijes cakline tip I
KARIJES GLATKIH PLOHA
- bukalne i oralne plohe uz vrat zuba, a ispod ekvatora
- napreduje sporije
- karijes cakline tip II
- uoljiv kao bijela mrlja koja nestane kad se zub navlai

27. Klinika dijagnostika karijesa glatkih ploha, jamica i fisura, aproksimalnog

karijesa?
- vizualni, taktilni (sondom) i radiografski pregled
KARIJES OKLUZALNIH PLOHA
- zapinjanje sonde u fisuri i promjena boje ili translucencije
KARIJES APROKSIMALNIH PLOHA
- najtonije radiografski - tamniji
- prosvjetljivanje prednjih zubi - usmjeravanje svjetlosti kroz zub, karijes se prikae kao
tamniji dio
- sondom - paljivo ispitivanje otkriva upljinu
KARIJES GLATKIH PLOHA
- na gingivnom predjelu vestibularnih i oralnih ploha
- poetno uoljiv kao 'bijela mrlja' koja nestane kad se zub navlai - ne moe se otkriti
palpacijom jer je povrina glatka i tvrda
- uznapredovali karijes - promjena boje - moe se palpirati (razmekanje)
- karijes koji napreduje sporije (kronini) lezija je tamna i tvrda
- akutni karijes je svijetle boje

28. Radioloka dijagnostika karijesa

- rano otkrivanje poetnog karijesa
- nepristupana mjesta
- pravodobno lijeenje
- sprjeavanje irenja patolokih procesa

Tehnike snimanja :

1. Intraoralne :
a. Tipina najee, kruna, vrat, korijen
- film na jezinoj strani okomit ili vodoravan

b. Ugriz u traku kruna, vrat i korijen zuba

c. Kose (okluzijske)
d. Aksijalna
2. Ekstraoralne prikaz : lubanja, lice, djelovi eljusti, eljusni zglob,
maksilarni sinus

a. Panoramske esta upotreba, prikazuje se gornja i donja eljust

3. SPECIJALNE
a. Sijalografija, Artrografija kontrastna sredstva
b. Tomografija slojevito snimanje
c. Rotacijske cijevi
d. Ortopantomografija slojevito snimanje cijele eljusti
29. Suvremeni postupci dijagnostike karijesa

30. Prevencija karijesa

- cilj je postii:
1. bolju otpornost zuba
2. ukloniti to vei broj uzronika
3. osigurati najpovoljniju okolinu
- otpornost se postie FLUORIDACIJOM

a) smanjuju topljivost cakline i dentina u kiseloj okolini

- F zamijeni Ca u hidroksiapatitu)

b) poveavaju remineralizaciju lezije

- taloi se CaF2

c) smanjuju adheziju mikroorganizama

d) djeluju baktericidno
- u veim konc.

e) spreavaju razvoj ekstra i intracelularnih polisaharida

- onemoguen razvoj mutansa
- djelotvornost fluorida ovisi o sastavu (SnF2>NaF), koncentraciji i pH otopine fluorida i
duljini djelovanja otopine
*paste za pranje zubi
*vodica za ispiranje usta
STOMATOLOG

A. otopine fluorida - 2%-tni NaF

B. floridne paste za poliranje
C. fluoridni gelovi - kod zraenih osoba/kserostomija
D. fluoridni lakovi - vee konc. fluorida od otopina
31. Oralna higijena i zubni karijes (etkanje zuba, uporaba zubne svile,
profesionalno ienje zuba)
etkice za zube
- od 1938. umjetna vlakna
- mehaniko odstranjanje ostataka hrane i plaka
- nain etkanja prema Bassu:
etkica se pod kutom od 45 prisloni na dulju os zubi, a ekinje idu prema
gingivalnom sulkusu i interdentalnom prostoru
pomie se unaprijed i unatrag (+ kruno)

svako podruje etka se 10 do 15 sekundi

ukupno etkanje treba trajati oko 3 minute
Paste za zube
- mjeavine sredstava za ienje i abraziju + popravljai okusa
- sadre fluoride koji spreavaju karijes
Pomona sredstva

a) zubna svila (konac) - omoguava odstranjivanje plaka i hrane iz

interdentalnih prostora
- ienje aproksimalnih ploha

b) profesionalno ienje
- otopine 2% NaF - 3-4 puta u razmaku od jednog tjedna ili 8% SnF prema
receptu
- paste za poliranje poliranjem se gubi bogati dio povrine cakline,
nadoknauje se pastama
- gelovi 0.2-1% fluorida,osobe sa smanjenom salivacijom
- lakovi za premaz rabe se za pojedine zube, 1 puta godinje

32. Prehrana i karijes (sistemski i lokalni utjecaj prehrane)

- prehrana utjee na razvoj karijesa u 3 razdoblja
1. prije erupcije zuba - endogeno
2. razdoblje maturacije zuba - endogeno i egzogeno
3. razdoblje odravanja zuba u funkciji - egzogeno
- za pravilan razvoj zuba i njegovu maturaciju potrebni su razliiti vitamini i minerali koji
se unose odgovarajuom prehranom
vitamini A, C i D

minerali F, P, Ca, Mg, Si, Li i dr. (Ca:Mg:F = 10:1:1 idealno)

- monosaharidi i disaharidi odgovaraju bakterijama za njihov metabolizam - saharoza,
glukoza, fruktoza, laktoza
- krob je polisaharid, ali karijesogen
- masti i proteini pokazuju antikarijesogene uinke
masti - mijenjaju topljivost eera i ljepljivost mikroorganizama

proteini - mijenjaju metabolizam plaka - raste salivarna urea

- onemoguavaju adherenciju mikroorganizama

- karijesogenost hrane ovisi o sastavu, grai, topljivosti hrane u slini i ustima, mogunosti
zadravanje na povrini, i mogunosti stimulacije sline
- pravilnom prehranom smanjuje se broj acidogenih bakterija (Str. mutans i lakrobacili)
smanjena upotreba saharoze i slatkih meuobroka

zamjenom saharoze npr. ksilitolom

kemijski - fluoridima i klorheksidinom
33. Kemoprofilaksa karijesa
Temeljna naela kemoprofilakse karijesa:

1. poveana otpornost domaina fluoridacija

2. smanjen broj uzronika
- treba ukloniti retencijska mjesta (loi ispuni, duboke fisure)
- provoditi oralnu higijenu (pravilno etkanje poslije svakog obroka)

3. povoljna okolina
- prehrana malo saharoze, umjetnih sladila
- slina poveanja sekrecija bjelanevine, povre, povoljan pH

34. Peaenje fisura (indikacije, kontradikcije, materijali za peaenje)

- fisure i jamice su vrlo osjetljivo podruje za pojavu zubnog kvara
- fisure oblik : V(34%) U (14%) I (19%) IY (26%) A (7%)
POSTUPCI
a) profilaktina odontomija (enameloplastika)
b) unoenje kemijskih sredstava u fisurnom sustavu i jamica
c) neinvazijski postupci
- vaan je niskoviskozni smolasti materijal jer prodire u fisurni sustav
FAZE :

1. PROFILAKTINO IENJE mehaniki etkicom i pastom

2. ISPIRANJE, SUENJE
3. JETKANJE 37% H3PO4 60 sekundi pa ispiranje H20 30 sekundi
4. SUENJE, ISPIRANJE
5. ZALIJEVANJE sredstvom za zatvaranje fisura uz pomo pipete, teflonskog
kuglastog inst.

6. POLIMERIZACIJA
- dvokomponentno stvrdnjavanje meusobno mijeanje do 4 min
- jednokomponentno stvrdnjavanje halogeno svjetlo, 20-40 s

7. ZAVRNA uklanjanje vika materijala, poliranje povrine

35. Testovi za procjenu rizika nastanka karijesa

- za odreivanje uzronika:

1. Snyderov test - temelji se na procjeni ukupne kiselosti

- acidogene bakterije

2. kultivacija kolonija Str. mutans i Lactobacillus

- iz uzorka stimulirane sline
- izraun broja bakterija na mL sline
- testiranje okoline:

1. postupak mjerenja koliine stimulirane sline

2. mjerenje pH sline
- normalno 5-7
- analiza hrane:

1. 24-satno prisjeanje
2. pisanje dnevnika 3-7 dana
3. povijest prehrane
36. Imunoloki aspekt zubnog karijesa (imunoloki sustav, zubni karijes, naini
imunizacije i cjepiva za aktivnu i pasivnu imunizaciju)
PREVENCIJA IMUNIZACIJOM
-protutijela na S. mutans nalazimo u slini i serumu, sudjeluju u zatiti od zubnog kvara
- osobe s niskom pojavnou karijesa imaju vii titar protutijela IgG i IgM
- imunost na karijes : salivarni IgA i serumski IgG
Imunizacija je najuinkovitija ako se provodi prije ili za vrijeme nicanja

I. Sistemna cjepivo cijele stanice S. mutansa

II. Lokalna
a. aktivna
- niskomolekularni proteini antigeni
- internazalna jednostavna i djelotvorna
- proteinski antigen I/II potie tvorbu IgA i IgG
- parenteralna antigen I/II potie IgG

b. pasivna IgG monoklonska protutijela spreavaju kolonizaciju

S.

mutansa

37. Epidemiologija zubnog karijesa (indeksi karijesa, analiza i interpretacija

podataka)
Epidemiologija znanost koja prouava ulogu i znaenje razliitih imbenika u nastanku,
razvoju, raspodjeli ili kretanju, spreavanju i suzbijanju bolesti
- zubni kvar je najuestalija bolest kod ovjeka epidemiologija usmjerava pozornost na
skupinu ljudi
- provodi se prema : dobi
spolu
zemljopisnom podruju
socioloko-ekonomskom stanju
- prevalencija brojnost populacije zahvaene boleu u trenutku ispitivanja

- zubni kvar oteen je na 3 naina : karijesno oteenje(kavitacija) K

ispun (karijesna oteenja sanirana) P
gubitak zuba E
(daju KEP-indeks)
- prednji zubi od onjaka do onjaka imaju etri povrine (mezijalna,distalna,labijalna,
palatinalna)
= ukupno 148 povrina
KI o indeks govori o postotku osoba iz neke skupine sa zubnim kvarom
= broj osoba sa KEP / broj svih pregledanih osoba x 100
KI z indeks daje postotak zubnog kvara izvaenih i popunjenih zubi neke skupine
= broj KEP-zuba / broj postojeih zuba+ ekstrahiranih x100
KI p indeks govori koliko prosjeno KEP-a otpada na jednu osobu
= broj KEP-zubi / broj pregledanih osoba
KI pp indeks prosjeka povrine
= broj KEP-zubnih povrina / broj pregledanih osoba

38. Prognoza karijesne lezije

26