II wojna samnicka – konflikt zbrojny, toczony w latach 326–304 r. p.n.e.

między Republiką
rzymską a Samnitami.

Przyczyny wojny
Po zakończeniu pierwszego konfliktu Rzymianie, zdając sobie sprawę z nieuchronności
potencjalnego starcia postanowili wykorzystać toczone przez Samnitów na Południu potyczki,
aby uzyskać przewagę w nadchodzących walkach. W tym celu podjęli ofensywną taktykę,
oblegając jedno z większych miast w Kampanii – Neapol, w 326 r. Wobec tych wydarzeń
wysłana została z Neapolu do Samnitów prośba o pomoc w walce z Rzymem. Niebawem
jednak w obliczu rychłego upadku miasta, Neapolitańczycy sprzymierzyli się z Republiką i
stanęli po stronie rzymskiej w nadchodzącym starciu[1][2].

Przebieg wydarzeń
Pierwsza faza wojny była bardzo niepomyślna dla Rzymian. Ponieśli oni ciężką klęskę na
terenie Samnium. W roku 321 p.n.e. wojska rzymskie zostały zamknięte przez Samnitów w
Wąwozie Kaudyńskim (koło Caudium) i aby uniknąć całkowitej zagłady musiały się poddać.
Rzymianie wydali Samnitom 600 zakładników, a wojsko rzymskie zostało pozbawione broni
i zmuszone do przejścia pod jarzmem, co było uważane za wielką hańbę. W tej sytuacji Rzym
zawarł niekorzystny dla siebie pokój z Samnitami, który historiografia rzymska starała się
zatuszować lub przemilczeć. Działania wojenne wznowiono w roku 316. Przygotowaniem do
nich była penetracja Rzymian na terenie Apulii, gdzie zawarli szereg sojuszy wojskowych –
co umożliwiło im zaatakowanie Samnitów od południa. Samnici, rozdrażnieni tymi
posunięciami Rzymian, zerwali pokój i wkroczyli do Lacjum. W roku 315 pod Lautulae
zagrodziło im drogę pośpiesznie zebrane wojsko rzymskie pod wodzą dyktatora Kwintusa
Fabiusza Rullianusa, które poniosło ciężką klęskę. W następnych latach sytuacja zmieniła się
jednak na korzyść Rzymian, zmienili oni taktykę, zreorganizowali armię tworząc na wzór
samnicki. Były to niewielkie, a szybko poruszające się oddziały, uzbrojone w krótkie miecze i
oszczepy. Granicę od strony Lacjum zaczęli ponadto ubezpieczać zakładając tam liczne
kolonie na prawie latyńskim[2]. Dla celów strategicznych zaczęto w 312 r. budowę wielkiej
bitej drogi, wiodącej z Rzymu do Kapui. Droga ta uzyskała miano Via Appia od i mienia jej
założyciela, cenzora Appiusza Klaudiusza. Kiedy zawiodły próby wyparcia Rzymian z
Apulii, Samnici zdołali polepszyć swoją sytuację zawiązując sojusz z Etruskami. W tej
trzeciej fazie wojny Etruskowie zostali jednak dość szybko wyeliminowani z walki dzięki
zwycięstwom armii rzymskiej pod wodzą Kw. Fabiusza Rullianusa. Zdani na własne siły
Samnici znaleźli się w defensywie, w 308 r. Rzymianie zajęli Nucerię w południowej
Kampanii rozciągając w ten sposób władzę rzymską na całą Kampanię. Samnici zostali
ostatecznie zmuszeni do zawarcia niekorzystnego dla nich pokoju w roku 304. Usadowienie
się bowiem Rzymian w całej Kampanii i Apulii odcinało Samnitów od morza[1]. Wkrótce
potem Rzymianie zabezpieczyli się od północy pobijając Ekwów i zawierając sojusz z
Marsami, Pelignami, Marrucynami i Frentanami. W ten sposób odcięli terytorialnie Samnitów
od Etrusków[3].

Skutki
W wyniku II wojny samnickiej Rzym stał się pierwszą potęgą w Italii, jego własne terytorium
liczyło około 8000 km², a panując dzięki systemowi sojuszy w całej środkowej Italii posiadali
Rzymianie władzę nad obszarem ok. 28 000 km². W trwającym ponad 20 lat konflikcie
Rzymianie mieli do czynienia z przeciwnikiem świetnie uzbrojonym i górującym w zakresie
taktyki. Wiele z tych samnickich umiejętności wojskowych zostało przejętych przez
zwycięzców, co w zdecydowany sposób przyczyniło się do rozwoju potęgi militarnej
Republiki oraz ostatecznego zwycięstwa Rzymu