đã
A
a,A Con chữ thứ nhất của bảng chữ cái chữ
quốc ngữ: 1) viết nguyên âm “a”; 2) viết nguyên
âm “a” ngắn trong au, ay; 3) viết nguyên ânt
“e” ngắn trong ach, anh; 4) viết yếu tố thử hai
của một nguyên âm đôi trong ¿2z (và va, ở äya),
ta, wa,
a; d. Nông cụ gồm hai lưỡi cắt tra vào cán dài,
để cắt cỏ, rạ hay gặt lúa. Rèn một lưỡi a bằng ba
lưỡi hải (tng,).
a; d. Đơn vị đo diện tích ruộng đất, bằng 100
mét vuông.
a; đg. Sấn vào, xông vảo. Á vảo giật cho được,
a, I tr. (dùng ở cuối câu). Tử biểu thị ý hỏi, hơi
lấy làm lạ hoặc hơi mỉa mai, Cứ để mãi thể này a?
II c. Tiếng thốt ra biểu lộ sự vui mừng, ngạc
nhiên hoặc sực nhớ điều gì. 4/ Me đã về!4!Còn
việc nảy nữa.
 1 Ampere, viết tắt. 2 Kí hiệu phân loại trên
đưới: thứ nhất. Hàng loại A. Khán đài A. Nhà sổ
334 (trước số 53B).
Á Di Đà Phật d. Tên một vị Phật, người theo
đạo Phật dùng để niệm Phật hoặc để chảo nhau.
“a-dốt” x. azoi.
a dua đg. Làm theo, bắt chước do đại đột, mù
quáng hoặc do có dụng ÿ không tốt. Thới a dua,
nịnh hỏi.
“a-drê-na-lin” x. adrenalin.
a giao d. Keo chế từ da lửa, dùng làm thuốc
hoặc để dán gỗ.
a ha c. Tiếng thốt ra biểu lộ sự mừng rỡ, tán
thưởng. 4 &4, hay quả!
a hoàn d. Người ở gái trong nhả quyền quý thời
phong kiến.
“a-lô” x. aiö.
“a-lu-min” x. alumim.
“a-men” x. amen,
“a-mi-ăng"” x. amiant.
“a-mi-đan” x. amygdal.
“a-mi-nö a-xít" x. aminoacid.
“a-mÍp” x. amib.
“a-mô-ni-ác” x. amưnoniae.
“a-nồö-pheøn” x. anophel.
“a-nốt" x. anoả.
a pa tÍt x. apafit.
a pác thai x. apartheid.
a phiến d. cn. đ phiện. (cũ; id.). Thuốc phiện.
a posteriori p. (hoặc t.). cn. hậu nghiệm. Trên
cơ sở của kinh nghiệm, từnhững dữ liệu của kinh
nghiệm; trải với a priori. Suy luận a posteriori.
a priori p. (hoặc t.). cn. tiến nghiệm. Trước khi
có kinh nghiệm và không phụ thuộc vào kinh
nghiệm; trái với a posteriori. Suy luận a priori.
“a-tlát” x. a/las,
a tòng đg. Tham gia một cách thiếu suy nghĩ
vào một hành động phạm pháp do người khác
điều khiển. Phán biệt kẻchủ mưa với bọn d lòng.
“a-trö-pin” x. aopin.
“a-xen” x. arsenic.
“a-xê-ti-len” x. acetylen.
“a-xê-ton” x. aceton.
a xít x. acid,
“a-xít a-min” x. aminoacid.
“a-xphan” x. asphai:.
“a-Xpl-rin” x. aspirin.
ả; đg. (¡d.). Ua tới, sấn tới ạt cùng một lúc. L8
trẻ à vào vườn.
ä; I tr. ng; dùng ở cuối câu). Từ biểu thị ý hỏi
thân mật để rõ thêm vẻ điều gì đó. Mới đó mà
quên rồi à? Anh đi à?
II c. @ng.). Tiếng thốt ra biểu lộ sự ngạc nhiên
hoặc sực nhở ra điều gì, Ả, đẹp nhỉ! À quên!
à ơi Tiếng đệm trong lời m.
à uôm t. (hay đg.). (kng.). Lẫn lộn tốt xấu, không
phân biệt rõ ràng. 1àm ả uôin cho xong chuyện.
ả d. 1 (cù). Người con gái. Â Chức, chàng Ngưu.
Ä giang hồ. 2 (kng.). Từ dùng trong đối thoại để
chỉ người con gái nảo đó với ý coi thường. Nói
thế nào d cũng không nghe. 3 (ph.). Chị. Tại anh
tại đ, tại cả đôi bên (tng.).
ả đảo d. Người phụ nữ làm nghề hát ca trù trong
các nhà hát riêng thời trước,
ả đầu d. (cù; ¡d.). Á đào.
ä hoàn d. (¡d.). Như a hoàn.
á c. Tiếng thốt ra biểu lộ sự sửng sốt hoặc cảm
giác đau đớn đột ngột. Á đau!
á à c. Œmg.; thưởng dùng ở đầu câu). Tiếnz thốt
ra biểu thị ý ngạc nhiên như mới vỡ lẽ ra điều gi.
Ả à, thì ra là thể!
á hậu
á hậu d. Người con gái chiếm giải nhỉ trong một
cuộc thí người đẹp, sau hoa hậu.
á khối d, I Như á nguyén. 2 Người con gái
chiếm giải nhì trong một cuộc thi người đẹp,
sau hoa khôi.
á Kim d. (cù). Tên gọi chung các đơn chất không
phải kim loại; nguyên tố không kim loại.
á nguyên d. Người đỗ thứ hai trong một khoa
thí thời phong kiến (thường nói về thi hương),
á nhiệt đới d. (cũ). Cận nhiệt đới.
á phiện d. (cù). Thuốc phiện.
á quân d. Đội (hoặc người) đứng thử hai trong
một giải thi đấu thể thao chính thức. Đội áđ
quân kém đội quản quân hai điểm. Chiểm giải
d quân.
á sừng d. Bệnh ngoài da, thường ở lòng bản
tay, lòng bản chân, có từng đám ngửa và đau
khiến da dày lên.
ä thánh d. Danh hiệu người đời tạng cho bậc có
vốn hiểu biết rộng, có phẩm chất đạo đức cao,
đứng sau bậc thánh trong nho giáo, Ä#qnh Tử
được các nhà nho tôn là á thánh.
ạ tr. (dùng ở cuổi câu hoặc ở liền sau từ chỉ ngôi
thứ hai). Từ biểu thị ý kính trọng hoặc thân mật
khi nói chuyện với ai. Anh cũng đi chứạ? Chào
bác ạ! Thôi, anh ạ, đừng nói nữa.
ạ ơi x. ¿ ơi,
ác; d. 1 (ph.). Quạ, Ác đắm zhi ráo, sáo tắm thì
mưa (tng.). Gửi trứng cho ác*. 2 Miếng gỗ đềo
hỉnh con qua để mắc đây go trong khung cửi.
3 (cù; vch.). Từ dùng để chỉ mặt trời. T2 lặn,
ác tả.
ác; t. 1 (Người hoặc việc) gây hoặc thích gây
đau khổ, tai hoạ cho người khác. Kẻ ác. Làm
điều ác. Đối xứ ác. 2 Có tác dụng gây nhiều tai
hại; dữ dội. Xăm nay rẻ! ác hơn mọi năm. Trận
đánh ác. 3 (kng.; thường dùng phụ sau đg.).
(Làm việc gì) ở mức độ cao khác thường, gây
ấn tượng mạnh. Đạo này cô ta điện ác lắm.
ác bá d. Địa chủ hoặc cường hảo có nhiều tội ác
với nông dân.
“ác-bít hối đoái” x. arbi bối đoái.
ác cảm d. Cảm giác không ưa thích đổi với ai.
Có ác cảm. Gáy ác cảm.
ác chiến đg. (thường dùng phụ sau đ.). Chiến
đấu ác liệt, Trận ác chiến.
ác độc t. (id.). Như độc ác.
ác đức t. (cũ). Thường hay làm điều ác trong
quan hệ đối xử với người khác.
ác giả ắc báo Làm điều ác thi rồi sẽ gập
điền ác.
ác hại t. Có hại lớn, gây tai hại lớn. Trận bão
ác hại.
ác hiểm t. (¡d.). Như hiểm ác.
ác khẩu t. Hay nói những lời độc địa.
ác là d. Chỉm cỡ vừa, đuôi đài, lông đen, riêng
bụng và vai có lông trắng, hay đi kiếm ăn trên
ruộng.
ác liệt t. Dữ dội và gây nhiều thiệt hại. Cưộc
chiến đầu ác liệt.
ác miệng t. Như ác khẩu.
ác mỏ d, Vẹt; thường dùng để ví người cay
nghiệt. Quầm quăm như con ác mỏ.
ác mó ở. (kng,). Ác mỏ.
ác mô nÏ ca x. harzmomica.
ác mộng d. Giấc mơ ghê sợ; thường dùng để ví
tai hoạ lớn đã trải qua, nghĩ đến còn thấy rùng
Tợn. Con: ác mộng.
ác (một) cái là (kng.). Rủi ro là, khó khăn là
(cho nên bị trở ngại, không làm được điều đã
nói đến). Định đến sớm, nhưng ác một cải là
dọc đường hỏng xe.
ác nghiệt t. Độc ác và cay nghiệt. Sự đối xử ác
nghiệt.
ác nhân d. (cũ). Kẻ làm điều ác.
ác ôn I đ. Kẻ tham gia nguy quyền có nhiều tội
ác với nhân dân.
H t. (ng). Có nhiều hành động tản ác, dã man.
ác quÌ x. ác qwÿ,
“ác-quy” X. aCqMy.
ắc quỷ d. (¡d.). Quỷ đữ.
ác tăng d. Kẻ đội lốt nhà sư để làm điều ác.
ắc tâm d. Lòng đạ độc ác.
ác tật d. (cũ). Chứng bệnh nguy hiểm, khó chữa.
“ác-ten nông nghiệp” x. artel nông nghiệp.
ác thú d, Thú dữ lớn có thể làm hại người.
ác tính t. (Bệnh) có tính chất hiểm nghèo. Cơn
sốt ác tính. Khối u ác tính (ung thư).
ác vàngd. (cũ; vch.). Mặt trời.
ác ý d. ŸÝ định xấu, muốn gây điều không hay
cho người khác, Cáu nói đùa có ác ÿ.
acbit hối đoái x. arbit hối đoái.
accordeon
cv. äccoocđôông. d. cn. phong cẩm,
đàn xếp. Đàn gồm một hộp chứa hơi có thể gấp
xếp làm co dân thể tích của hộp khiến cho hơi
đi qua hệ thống lười gà phát ra tiếng nhạc.
aceton cv. axefon. d. Hợp chất lỏng không mảu,
dễ bay hơi, đễ cháy, dễ tan trong nước, dùng làm
dung môi và để tổng hợp nhiều chất hữu cơ.
acetylen cv. axerizn, d. Hợp chất khí không
mâu, đễ gây nổ, khi chảy có ngọn lửa sáng trắng,
thường dùng để hàn xi, cắt kìm loại.

ách; d. Đoạn gỗ cong mắc trên vai trâu bò để
buộc dây kéo cày, kéo xe. 2 Tai hoạ nặng nể
phải gánh chịu. Ảch nó lệ. Ách giữa đảng, quảng
vào cổ (tng.).
ách; I đg. 1 Ngừng, đồn ứ lại, không tiếp tục
tiến hành được. Công việc bị ách lại, 2 (kng.).
Ngăn, chặn, bắt phải dừng, Ách tại hỏi giấy tờ.
II t. (Bụng) đầy ứ, có cảm giác tức, khó chịu. Ấn
no ách cả bụng, lÍ Lây: anh ách (ý mức độ
nhiều). Vo anh ách. Tức anh ách. : ai bảo (kng.; dùng ở đầu câu hoặc đầu đoạn câu
ách tắc đg. Tắc, nghẽn, đỉnh trệ. zỏ gang bị
ách tắc.
ách vận d. (cũ). Vận xấu, vận không may.
acid cv. axử. d. Hợp chất cỏ thể tác dụng với
một base làm sinh ra một chất muối.
acid acetie cv. axít axetic. d. Acid không mảu,
thành phần chính của giấm, dùng trong công
nghiệp thực phẩm, trong sản xuất dược phẩm.
acid amin x. aminoacid.
acld béo cv. axứ báo. d. Tên gọi chung các acid
hữu cơ điều chế từ cáchydrocarbon, khi tác đụng
với glycerin tạo thành chất béo.
acid carbonic cv. axit cacboric. d. Acid do khí
carbonic tan trong nước tạo thành.
acid chlorhydric cv. axi ciohiđric. d. Acid do
khí hydrochlorur tan trong nước tạo thành,
acid nitrÌe cv. axữ nữờiïc, d, Acid không màu,
mùi hắc, dễ bị phân huỷ, dùng để sản xuất phân
đạm, để tẩy gỉ và hoà tan kim loại.
acid sulfuric cv. axit sunfizic. d. Acid không
tmảu, lỏng, sánh, rất háo nước, làm cháy đa, khi
hoà tan vảo nước toả ra nhiều nhiệt, dùng làm
hoá chất cơ bản để chế các hoá chất khác.
acmonica x. šarmonica.
acquy d. Khi cụ tích trữ điện năng nhờ các phản
ứng hoá học xảy ra bên trong nó khi được nạp
điện, dùng làm nguồn điện một chiều.
acre [a-cr(ơ)] d, Đơn vị cũ đo diện tích ruộng
đất, nay còn dùng ở các nước Anh - Mi, bằng
0;4047 hecta.
acten nông nghiệp x. arrel nông nghiệp.
ad học [át-hóc] p. Chỉ riêng cho một trường họp,
một việc cụ thể đó mà thôi. Lập u ban ad học.
Một giải pháp ad học.
adrenalin cv. ađrenalin d, Hormon của tuyến
thượng thận, dùng làm thuốc co mạch vả tăng
huyết áp.
afghanl [ap-ga-ni] d. Đơn vị tiền tệ cơ bản của
Afphanistan.
Ag Kí hiệu hoá học của nguyên tố b¿c (tiếng
Latin argentum).
ải ân
ai đ. Từ dùng chỉ người nào đó, không (Â
(thường dùng để hỏi). Không biết ai. Ai đấy? Nhà
cá những ai? 2 Từ dùng chỉ người nào đỏ, bất kì.
Ai cũng được. Tất cả, không trừ môi ái. 3 Từ
dùng chỉ người nào đó, cỏ khi là chính mình, mà
không muốn nêu rõ ra. 4i biết đâu đấy!
ai al đ. (chỉ dùng làm chủ ngữ, và thường dùng
trước căng). Tất cả mọi người. 4 ai cũng biết
điều đó.
có hinh thức câu hỏi), Tổ hợp dùng để giải thích
vả quy lỗi cho người nảo đỏ về điển không hay
đã xảy ra cho bản thân người ấy. Thi hóng là
phải, ai bảo lười học?
ai đời (kng.; dùng ở đầu cân). Tổ hợp biểu thị ý
nhấn mạnh về điều cho là trải với lẽ thưởng; lẽ
nảo, đời nảo. 4¿¡ đòi chuyện vô lí thế mà cũng tìn.
ai lại (kng.). Tổ hợp biểu thị điều sắp nêu ra là
hành vi, thái độ không bình thường đến mức vô
lí; chẳng có ai lại (như thể). Ä#ởi sốt dậy, ai lại
ra hỏng gió thế, Ai lại, bằng äy tuổi đầu còn ăn
bảm bổ mẹ.
ai mượn (kng., ¡đ.). Tổ hợp dùng để quy lỗi nhẹ
nhàng cho người nào đó, trách người ẩy đã làm
việc lẽ ra không nên tảm để xảy ra điều ït nhiều
không hay. Ái mượn mày xen vào việc của nó để
cho nó cẩu?
ai nấy đ. Người nào cũng vậy; tất cả, không trừ
một ai. Cả nhà ai nấy đều mạnh khoẻ.
ai ngờ Nào ai có ngờ, chẳng ngờ, ngờ đâu. Tưởng
là mưa, ai ngờ lại nẵng đẹp.
ai oán t. Buồn thương và oán trách. Tiếng khóc
than ai oán.
ải, d. 1 Chỗ qua lại hẹp và hiểm trởởbiên giới
hoặc trên đường tiến vào một nước. .4¡ Chỉ Lăng.
2 (vch.). Bước thử thách lớn, khó vượt qua. 4:
cuối cùng đã vượt qua.
ải; I1. 1 (Chất hữu cơ thực vật) đễ gẫy nát, không
còn bền chắc đo chịu tác dụng lâu ngày của mưa
nắng, Lạt di. Cành cây khó đã bị di. 2 (Đất trồng
trọt sau khi đã được cảy cuốc và:phơi nắng) khô
và đễ tơi nát, Phơi cho đi đất.
II đg. (kết hợp hạn chế). Lâm ải (nỏi tắt, trong
sự đối lập với lâm dâm). Chuyển di sung dâm.
ải quan d. (cũ). Cửa ải.
ải thâm t. (Đất trồng trọt) khô đở dang, chưa
thật ải.
ãi c. Tiếng thốt lên khi bị đau đột ngột. Ái, đau
quả!
ái ân 1 d. Tình thương yêu đầm thắm giữa trai
Và gái.
ái chà
II đg. (vch.). Chung sống thành vợ chồng và ăn
ở đằm thắm với nhau.
ái chả -. (kng.). Tiếng thốt ra biểu lộ sự thích
thú hay ngạc nhiên. Ái chà, gió mát quả!Ảichà
chà, đông quả nhỉ!
át dà c. (kng.). Như đi chả.
ái hữu d. (cũ; dùng trong tên gọi của một tổ
chức). Hội ái hữu (nỏi tắt). Á¡ hữu thợ dệt.
ái khanh đ. Từ vua chúa dùng để gọi người đản
bả minh yêu khi nói với người ấy.
ái lực d. Khuynh hướng hoá hợp với một nguyên
tổ khác. Oxygen có ái lực lớn với sắt.
ái mộ đẹg. (cũ). Mến chuộng, kính mến. 7ở fòng
ái mộ.
ái nam ái nữt.Có bộ phận sình dục ngoài không
giống của nam, cũng không giống của nữ.
ái ngại đg. Không yên lòng, không đành lòng,
vì thương cảm (trước tình cảnh của người khác).
Thấy lä trẻ bơ vơ, ai cũng ái ngại.
ái nữ d. (cũ; kc.). Người con gái yêu quý (của
người nào đó).
ái phi d. Vợ lẽ yêu quỷ của vua chúa (thường
dùng để xưng gọi).
ái quần đg. (cũ; thưởng chỉ dùng đi đôi với ái
đuốc). `Yêu nhân dân, yêu đồng bào.
ái quốc đạ. (cũ; dùng phụ sau d.). Yêu nước.
Nhà ái quốc. Tỉnh thân ái quốc.
ái tình d. (cũ). Tình yêu nam nữ.
AIDS [êt-x(ơ)] (tiếng Anh Acguired Tmimune
Đgficiency Syndrome “hội chứng suy giảm miễn
dịch mắc phải”, viết tắt). cn. S724. d. Bệnh mất
khả năng miễn dịch, gây tử vong.
AI Ki hiệu hoá hợc của nguyên tố nhóm (tiếng
Anh akøœninum).
album cv. z#ðum. ở. 1 Anbom. Tập album ảnh
gia đình. Đưa ảnh vào album. 2 Tập hợn những
tác phẩm (thường là bản nhạc, bài hát) xuất bản
ở dạng đĩa hoặc băng từ. 4/bưm nhạc bán chạy
nhất trong năm. Xuất bản một album riêng.
albumin cv. anbumin. đ. Một loại protid, thành
phần chính của lòng trắng trửng.
alcaloid cv. anczioi:. d. Chất hữu cơ gây phản
ứng kiểm, có trong một số cây, vả là một chất
độc dùng làm thuốc chữa bệnh. Ä#orphin trong
nhựa thuốc phiện là chất alealoid.
aldehyd cv. azđehi:. d. 1 Hợp chất hữu cơ
mùi nềng, có thể điểu chế tử rượu hoặc
acetylen. 2 Tên gọi chung loại chất hữu cơ có
tính chất của aldehyd.
algorithm cv. argori. d. x. thuật toán.
almanac cv. almanach, awnanae. d. Xuất bản
phẩm ra hằng năm dưới hình thức quyển lịch, có
kèm dự báo khỉ tượng, thông báo thiên văn học,
những lời khuyên về những công việc làm theo
mùa, v.v. 4bnanac 199].
alô c. Tiếng gọi dùng trong điện thoại hoặc khi
gọi loa để gợi sự chú ý.
alpha cv. anpha. d. Tên con chữ đầu tiên (Œ,
viết hoa Á) của chữ cái Hi Lạp.
alphabet [an-pha-bê] d, x. bảng chữ cải.
alumin d. Nhôm oxid.
am d. 1 Chùa nhỏ, miếu nhỏ. 2 Nhà ở nơi héo
lánh, tĩnh mịch của người ở ẩn thời xưa.
am hiểu đg. Hiểu biết tường tận. Ám biểu tình
hình. Am hiểu về kĩ thuật.
“am-pe” x. ampere.
“am-pli” x. ampli.
am thanh cảnh vắng (vch.). Cảnh vắng vẻ, tĩnh
mịch ở nơi chùa chiến.
am tường đg. Biết tường tận.
ảm đạm t. I Thiếu ánh sáng và tàu sắc, gợi lên
sự buồn tẻ. Nền rởi ám đạm. Chiều mùa đóng
ảm đạm. 2 Thiếu hẳn vẻ tươi vui, gợi cảm giác
rất buồn. Né/ mặt ảm đạm.
ám; d. Món ăn nấu nguyên cả con cả hoặc khúc
cá to với gạo, nhiều nước và các thử rau thơm.
Nấu món ám, Cá ám (cả nấu ám).
ám; đg. Bám vào làm bẩn màu, làm cho có màu
tối. Thân nhà dm khói.
ám; đg. (kng.). Quấy rầy bên cạnh, làm ảnh
hưởng đến việc đang làm. Người ¡a đã bản, lại
còn đến ám.
ám ảnh đg. Hiện ra luôn trong trí óc và làm cho
lo lắng không yên. Nỗi lo âu ngày đêm dm ảnh.
ám chỉ đa. Ngắm chỉ người nào, việc gì. Cảu
nói có ý ám chỉ anh ta.
ám hại đg. Hãm hại ngắm.
ám hiệu d. Dấu hiệu quy ước bí mật để thông
tin cho nhau. Xhận được đm hiệu liên lạc. Nhảy
mắt làm ám hiệu. :
ám muội 1. Lén lút, không chính đáng. Ý định
dm muội. Việc làm ám muội.
ám quẻ đg. 1 (Ma quỷ) cản ttở, quấy rầy việc
gieo quẻ bói, theo mê tín, 2 (kng.). Quấy rầy,
cần trở công việc đang tiến hành. Đang định làm
nốt việc thì nó đến ám quẻ.
ám sát đg. Giết người một cách bí mật, có mưu
tính trước. ð¿ ám sát hụt.
ám tả d. (cũ). Môn học chính tả bằng cách tập
viết đúng từng chữ của bải đọc.
ám thị đg. I (¡d.). Tỏ cho biết một cách kín đáo,
gián tiếp. 2 Dùng tác đông tâm lí làm cho người