BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI(1914-1918)

GENEL NEDENLER:

 Fransız ihtilalinin getirdiği (milliyetçilik akımı)

 Sanayi inkılabı sonucu yaygınlaşan (hammadde ve Pazar arayışı =sömürgecilik yarışı)
 Devletler arasındaki bloklaşma
 Silahlanma yarışı

ÖZEL NEDENLER

 Almanya ile İngiltere arasındaki hammadde ve Pazar rekabeti

 Fransa’nın Almanya’ya kaptırdığı Alsas-Loren (yer altı kaynakları bakımından son derece önemli bir
bölge=kömür yatakları bakımından zengin)geri almak istemesi (Günümüzde ise Fransız yönetimi altındadır)
(Bölgenin el değiştirme süreci FAFAF)
 Rusya’nın sıcak denizlere ulaşmak istemesi ayrıca balkanlarda otoritesini artırmak için Slav toplulukları
kendi idaresi altında birleştirmek istemesi (Panslavizm politikası)(Hırvatlar, Sırplar, Karadağlılar,Bulgarlar)
 Avusturya-Macaristan imparatorluğu’nun ülkesindeki ulusçuluk hareketlerini engelleyerek birliğini korumaya
ve Balkanlarda gücünü artırmaya çalışması (Pancermenizm politikası ise bütün Cermen topluluklarını bir çatı
altında toplamak) (Almanlar ve Avusturyalılar başta olmak üzere; Danimarkalılar Norveçliler , İsveçliler bu
ırktandır)
 Avusturya –Macaristan ve Rusya arasında Balkanlara hakim olma yarışı

SAVAŞI BAŞLATAN OLAY(GÖRÜNEN NEDEN)

Avusturya-Macaristan veliahtı (Ferdinand ve eşinin) Saraybosna (Bosna Hersek’in başkenti) gezisi sırasında Sırplı bir
genç tarafından öldürülmeleriyle savaş başlamıştır.

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞINDAKİ BLOKLAR(GRUPLAR)

İttifak devletleri (bağlaşma) itilaf devletleri (anlaşma)

Savaş
başlamadan Almanya İngiltere
önce İtalya Rusya
Avusturya- Macaristan Fransa
Savaş
başladıktan Osmanlı Devleti Japonya Sırbistan
sonra Bulgaristan ABD Yunanistan
Belçika Romanya

SAVAŞ BAŞLADIĞINDA OSMANLI DEVLETİNİN TUTUMU

 Osmanlı Devleti tarafsızlığını ilan etti.

 Osmanlı Devleti kapitülasyonları tek taraflı kaldırdı.(Bu durumdan en çok Almanya rahatsız oldu.
 Boğazları savaş gemilerine kapattı
 Ülkede seferberlik ilan etti.

OSMANLI DEVLETİNİN SAVAŞA GİRME NEDENLERİ

 Kaybedilen toprakların geri alınmak istenmesi

  Osmanlı Devleti’nin siyasi yalnızlıktan kurtulmak istemesi
 Savaşı Almanların kazanacağının inanılması
 İttihat ve Terakkinin Alman hayranlığı
 Almanya’nın Türk ve Müslüman bir sömürgeye sahip olmaması

Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni kendi yanında savaşa sokmak istemesinin nedenleri

 Osmanlı Devleti’nin jeopolitik gücünden yararlanmak istemesi

 Yeni cepheler açtırarak savaş yükünü hafifletmek istemesi
 Osmanlı Devleti’nin halifelik gücünden faydalanmak istemesi(itilaf devletlerinin Müslüman sömürgelerine)
 Osmanlı Devleti’nin Demografik(nüfus )gücünden faydalanmak istemesi
 Musul ve Kerkük petrollerinden faydalanmak istemesi

OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞA GİRME SONUÇLARI

 Yeni cepheler açıldı. Savaşın süresi uzadı. Savaş geniş alanlara yayıldı.
 V.Mehmet Reşat cihat ilan etti.
 İngiltere Kıbrıs’ı topraklarına kattığını ilan etti.(1878’de Rus tehlikesine karşı Kıbrıs geçici olarak ingiltere’ye

devredilmişti.)

OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞA GİRME OLAYI

Akdeniz’de bulunan ve İngiliz donanmasından kaçan iki Alman gemilerinin (Goben ve Breslav) Osmanlı Devleti’ne
sığınmaları sonrasında Osmanlı Devleti’nin bu gemileri satın aldığını bildirmesi isimlerini de (Yavuz ve
Midilli)olarak değiştirmesi.Bu gemilerin daha sonra Rus limanlarını bombalamasıyla Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne
resmen savaş açmıştır.Böylelikle savaşa girmiş oldu.

I.DÜNYA SAVAŞINA GİREN DEVLETLERLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER

 İtalya:Savaşta taraf değiştiren devlet

 Yunanistan:Savaşa son katılan devlet(Bir kurşun dahi atmamıştır.)
 Osmanlı:Savaşın süresini uzatan devlet
 ABD:Savaşın süresini kısalttı ve savaşın seyrini değiştirdi.
 Japonya:Savaştan ilk çekilen devlettir.

OSMANLI DEVLETİ’NİN BİRİNCİ DÜNYADA SAVAŞTIĞI CEPHELER

Taarruz Cephesi Savunma Cephesi Müttefiklere Yardım Cepheleri

Kanal Cephesi Çanakkale Cephesi Galiçya Cephesi

Kafkas Cephesi Suriye –Filistin Cephesi Makedonya Cephesi

Hicaz – Yemen Cephesi Romanya Cephesi

Not:Mustafa Kemal Çanakkale, Kafkas ve
Suriye- Filistin cephesinde Irak Cephesi
savaşmıştır.şifre: ÇerKeS

KAFKAS CEPHESİNİN AÇILMA NEDENLERİ

 Elviye-yi Selaseyi(Kars, Ardahan ve Batum) Ruslardan geri almak

 Bakü petrollerini ele geçirmek
 Enver Paşa’nın Turancılık(Pantürkizm) Orta Asya’daki bütün Türkleri bir çatı altında toplama fikri
 Bu cepheyi Osmanlı Devleti Ruslara karşı açtı
 Sarıkamış harekatında Osmanlı Devleti başarısız olmuş ve 90.000 askerimiz şehit olmuştur.
  Erzurum,Trabzon,Bitlis,Muş,Erzincan elden çıkmıştır.

Sarıkamış harekatı:Enver Paşa’nın Kars, Ardahan ve Batum’u ele geçirmek için düzenlediği saldırıda olumsuz iklim
koşullarından ve bazı Ermenilerin Rusları desteklemesi ile Ruslara karşı başarısız olur.Bu harekatta 90.000
askerimiz savaşmadan donarak şehit olur.

Not:Atatürk bu sürede Çanakkale cephesinde savaşmaktaydı.Çanakkale de gösterdiği başarıdan dolayı Diyarbakır’a

görevlendirilir.Atatürk Ruslardan Muş ve Bitlisi geri almıştır.

Not:Başarısız olmamıza rağmen tek toprak kazandığımız cephedir.

Tehcir(Zorunlu Göç) Kanunu:Ermeniler Osmanlı Devletinde milleti – sadıka olarak anılırlardı(Sadık Millet) Ancak
Rusların kışkırtmasıyla birlikte Osmanlı Devletine saldırdılar.Van bölgesinde Ermeniler katliam yaptılar. Bu
kargaşayı önlemek için Osmanlı devleti bu kanunu çıkartarak daha sakin olan savaşın olmadığı Suriye’ye gönderdi
amacı bölgede güvenliği sağlamaktı.Fakat Ermeniler bu duruma Soykırım demektedir.

Kafkas Cephesinin Kapanması:Rusya’da Bolşevik İhtilali(Ekim Devrimi ) çıkması üzerine Sovyet Rusya Osmanlı
Devleti ile Brest- Litowsk Antlaşmasını imzalayarak bu cepheden ayrıldı.

 Sovyet Rusya ile İttifak devletleri arasında imzalandı.

 Kars, Ardahan ve Batum Osmanlı’ya geri verilecek
 İttifak grubu yenildiği için bu antlaşma uygulanamadı
 Bu antlaşmayla Sovyet Rusya Birinci Dünya Savaşı sırasında imzalanan gizli antlaşmaları dünyaya duyurdu.

KANAL CEPHESİNİN AÇILMA NEDENLERİ

 Süveyş kanalını ele geçirerek İngiltere’nin Uzakdoğu’daki sömürgelerine giden yolu denetim altına alıp
insan ve malzeme yardımı almasını engelleme
 Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı İngiltere’den geri almak.

Kanal Cephesinin Kapanması:Cephede başarısız olduk çünkü Araplar İngilizlerle işbirliği yaptı.İngilizler Sina
Yarımadası’nı alarak Suriye sınırına kadar dayandı.

Not:Cephede İslamcılık(ümmetçilik) düşüncesi çökmüştür.

ÇANAKKALE CEPHESİNİN AÇILMA NEDENLERİ

 İtilaf Devletlerinin İstanbul ve Boğazları alarak Rusya’ya yardım ulaştırmak istemeleri ve Osmanlı
Devleti’ni savaş dışı bırakarak savaşı kısa sürede bitirmek istemeleri üzerine açılmıştır.
 Ayrıca tarafsızlığını koruyan Balkan Devletlerini kendi yanlarına çekmek için

Savaşın Gelişimi:İtilaf devletleri önce deniz yoluyla savaşıp Boğazı geçmeyi denediler Nusret Mayın Gemisinin

Döktüğü mayınlar sebebiyle geri çekildiler.Denizlerden geçemeyeceğini anlayan İngilizler ve Fransızlar karaya
asker çıkarmışlar; fakat Anafartalar, Conkbayırı, Arıburnu ve Kireçtepe’ de Mustafa Kemal’in başarılı savunma
savaşları sonrasında geri çekilmek zorunda kalmışlardır.Ayrıca Atatürk’ün ‘‘Ben size savaşmayı değil, ölmeyi
emrediyorum’ sözü askerlerin üzerinde büyük bir etki yaratmıştır.

SAVAŞIN SONUÇLARI

 İttifak devletlerinin tek başarılı olduğu cephedir.İtilaf devletlerin ise ilk yenilgisidir.
 Savaşın süresi iki yıl uzamıştır.
 Rusya’ya yardım gitmemiştir.

NOT:Osmanlı Devletinin kazandığı zafer üzerine Bulgaristan İttifak devletlerinin savaşı kazanacağı düşüncesiyle
İttifakların yanında yer aldı.böylece Almanya-Osmanlı Devleti arasında kara bağlantı sağlanmış oldu.
 IRAK CEPHESİNİN AÇILMA NEDENLERİ

 İngiltere bu cephe ile Osmanlı-Alman güçlerinin Hindistan’a inmesini engellemeyi ve zengin petrol
bölgelerini denetim altına almayı amaçlamışlardır.
 Rusya’ya karadan yardım götürmek.

Savaşın Gelişimi:Kut-ül Amare Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale’den sonra Osmanlı Devleti’nin kazandığı
en büyük zaferlerden biridir.İngilizler Kut’ül Amare adı verilen bölgede Halil (Kut) Paşa (Enver Paşa’nın amcası)
ve ordusuna esir düşmüşlerdir.Buradaki başarı sürdürülmediği için bu cephede de başarısız olduk.İngilizlerin
Irak’ı işgal edişi önlenemedi.

Not:Bu cephe savaşın sonuna kadar kapanmadı.

SURİYE –FİLİSTİN CEPHESİNİN AÇILMA NEDENİ

 Bu cephede İngilizler ve onların destekçileri Araplarla savaşıldı.

 Bu cephede Atatürk sayesinde Anadolu işgal edilmekten kurtuldu.Düşmanı Halep’in kuzeyinde durdurmayı
başarabildi.

NOT:Atatürk bu cephede Türk ordusunun Alman ordusundan emir almasından rahatsız olmuş ve bir rapor yazarak bu
durumdan rahatsızlığını dile getirmiştir.

HİCAZ –YEMEN CEPHESİNİN AÇILMA NEDENİ

 Kutsal toprakları korumak amacıyla mücadele edilmişse de İngiliz ve Araplara karşı başarı sağlanamamıştır.
 Bu cephede yaşanan mücadeleler sonucunda kutsal topraklar kaybedilmiştir.

NOT:Ömer Fahreddin Paşa:Birinci Dünya savaşı sırasında Medine’ye gönderildi.İngilizlere karşı mücadele
etti.İstanbul’dan Medine’nin boşaltılması emri gelince ‘Türk bayrağını kendi elimle indiremem.’diyerek bu isteği
reddetti.Mondros Antlaşması’na uymayarak Medine’de İngilizlere karşı iki yıl yedi ay savunmasına devam
etti.Medineyi çekirge yiyerek müdafaa eden paşa , kutsal emanetleri İstanbul’a getirtmiştir.Çöl Kaplanı olarak tarihe
geçmiştir.

MÜTTEFİKLERE YARDIM CEPHELERİ

Osmanlı toprakları dışında açıldı.Osmanlı Devleti bu cephelerde İttifak Devletleri’ne yardım amacıyla savaşmıştır.

WİLSON İLKELERİ( 8 OCAK 1918)

1. Yenen Devletler Yenilen Devletlerden toprak almayacaktır.(Bu madde ile sömürgeciliğin yerini manda ve
himaye (koruma ve gözetme) almıştır.Yani güçlü devletlerin güçsüz devletleri koruması.Ayrıca bu madde
sömürgeci devletlerin çıkarlarına ve savaş sonrası Anadolu’nun işgale uğramasına terstir.
2. Yenilen Devletler savaş tazminatı ödemeyecektir.(Ancak İtilaf Devletleri bu maddeyi çıkarlarına göre
değiştirmiştir(bakım ve onarım bedeli) olarak yenilenlerden para almışlardır.
3. Devletler arası gizli antlaşmalar yapılmayacak (Tekrardan bir sorun oluşmasını engellemek ayrıca
arkasından işler çevrilmesini engellemek)
4. Devletlerin sorunlarının çözümü için uluslar arası bir kurum olan Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i
Akvam)kurulacak (amaç yeni bir dünya savaşının çıkmasını engellemek)
5. Osmanlı Devletinde Türklerin oturdukları bölgelerde bağımsızlık sağlanacaktır.Ancak Osmanlı da
yaşayan diğer uluslara da çoğunlukta oldukları bölgelerde kendi geleceklerini belirleme hakkı
verilecektir.

WİLSON İLKELERİNİN ÖNEMİ

 Savaşın sona ermesini ve ateşkesi hızlandırdı

 Milletler Cemiyetinin kurulmasına ortam hazırladı.
 BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞININ SONUÇLARI

1. Uluslar arası barışı korumak için Milletler Cemiyeti kuruldu.

2. İmparatorluklar dağıldı ve yeni ulus devletler kuruldu.
3. Yeni siyasi rejimler (sosyalizm, faşizm, Nazizm ) ortaya çıktı.
4. Mandater yönetim altında sömürgecilik yaygınlaştı.
5. Savaşı itilaf devletleri kazandı.
6. İlk kez kimyasal silahlar, denizaltı ve tanklar bu savaşta kullanıldı.
7. Kimyasal silahların ve uçakların kullanılması sivil savunma düşüncesinin doğmasında etkili oldu.

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SONUNDA İMZALANAN ATEŞKES ANTLAŞMALARI

Bulgaristan Selanik (29 Eylül 1918)

Avuturya -Macaristan Villaquiste (29 Eylül 1918)
Almanya Rethandes (11 Kasım 0-1918)
Osmanlı Devleti Mondoros(29 Eylül 1918)

Şifre:VaRSayıM

MONDOROS ATEŞKES ANTLAŞMASI

Tarih:30/ekim/1918

Yer:Limni Adası’nın Mondoros limanı Agamemnon Zırhlısı

Taraflar:Osmanlı Devleti’nden Bahriye Nazırı Rauf Orbay – İngiliz Amiralı Calthorpe

MADDELERİ

7.madde: İtilaf Devletleri güvenliklerini tehlikede gördükleri herhangi bir yeri işgal edebilecek.(Bu madde
ile Anadolu’nun tamamı işgallere açılmış oldu.Kurtuluş Savaşı’nı başlatan en önemli maddedir)

24.madde:Doğu’daki altı ilde( Vilayet-i Sitte) (Erzurum,Elazığ, Van, Diyarbakır, Sivas, Bitlis) karışıklık
çıkarsa İtilaf Devletleri bu illeri işgal edebilecek(Bu madde ile Doğu Anadolu’da bir Ermeni devleti kurulmak
istendi)

Sınırların korunması ve iç güvenliğin temini dışındaki Osmanlı ordusu terhis edilecek(Bu madde ile
Osmanlı’yı savunmasız bırakmak, işgalleri kolaylaştırmak)

Toros Tünelleri ve ulaşım araçları İtilaf Devletleri kontrolüne bırakılacak (Osmanlı ülkesindeki denetimi
sağlamak,işgale açık hale getirmek)

Çanakkale ve İstanbul açılacak istihkamlar İtilaflar tarafından işgal edilecek(Karadenize geçişi

sağlamak,Anadolu ve Rumeli bağlantısını kesmek,İstanbul’un işgalini kolaylaştır)

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASININ ÖNEMİ

 Mondros Ateşkesi ile Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.

 Mondros ile birlikte Osmanlı topraklarında ilk işgal edilen yer zengin petrol yatağına sahip olan
Musul’dur.Anadolu topraklarında ilk işgal edilen toprak ise Hatay (Dörtyol)dur.Batı Anadolu’da ilk
işgal edilen yer ise İzmir’dir.

PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1919)

Birinci Dünya Savaşı’nı bitirecek antlaşmaları tespit etmek amacıyla toplanan bu konferansta görüşülen başlıca
konular şunlardır:
 Wilson ilkelerinde karar verilen Milletler Cemiyeti’nin (Cemiyet-i Akvam) kurulması kararlaştırılmıştır.
 Doğu Anadolu’da bağımsız Ermeni Devleti’nin kurulması kabul edilmiştir.
 Gizli antlaşmayla İtalya’ya bırakılan İzmir ve çevresi, İngiltere’nin çabasıyla Yunanistan’a verilmiştir.
(Güçlü İtalya yerine zayıf Yunanistan tercih edilmiştir)İzmir’in işgaline neden olmuştur.
 İlk defa itilaf devletleri arasında görüş ayrılığı olmuştur.
 Wilson İlkeleri’ne uymak amacıyla sömürgeciliğin yerine manda ve himaye yönetimleri getirilmiştir.

İZMİR’İN YUNANLILAR TARAFINDAN İŞGALİ

Not:İşgale dayanak olan belge:Paris Barış Konferans kararı

Yunan ve İngilizlerin İşgalden Önceki İddaları:

 Batı Anadolu’da Rum nüfus daha fazladır

 Batı anadolu’da Müslümanlar, Hristiyan halkı katlediyor.
 Batı Anadolu Bölgesi, coğrafi olarak Yunan kıtasının devamıdır.

NOT: Amaçları işgali haklı gerekçelere dayandırmak Wilson İlkeleri’ne uygun davranıldığını göstermek.

CEMİYETLER
 CEMİYETLER

MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN CEMİYETLER YARARLI CEMİYETLER

Trakya-Paşa eli Müdafaa-i Hukuk

AZINLIKLARIN KURDUĞU YERLİ ZARARLI Cemiyeti
ZARARLI CEMİYETLER CEMİYETLER
Sulh ve Selamet-i Osmaniye İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
ERMENİLER RUMLAR YAHUDİLER Fırkası

Taşnak Mavri Mira Alyans İsrailit Hürriyet Ve İtilaf Fırkası Trabzon Müdafaa-i Hukuk-u
Milliye Cemiyeti
Pontus Rum Makabi İslam Teali Cemiyeti
Hınçak Kilikyalılar Cemiyeti
Etnik-i Eterya Kürt Teali Cemiyeti
Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk
İngiliz Muhipleri Cemiyeti Cemiyeti
Kardos

Wilson İlkeleri Cemiyeti Milli Kongre Cemiyeti

Anadolu Kadınları Müdafaa-i

Vatan Cemiyeti

AZINLIKLARI KURDUĞU CEMİYETLERİN

ORTAK ÖZELLİKLERİ
1. İtilaf devletleri tarafından desteklenmişlerdir.
2. Bağımsız devlet kurma düşüncesine sahiplerdir.
3. İtilaf Devletlerinin işgallerine zemin hazırlamışlardır.
4. Osmanlı Devletinin parçalanması için faaliyet
yürütmüşlerdir.

YARARLI CEMİYETLERİN ORTAK

ÖZELLİKLERİ
1. İşgallere tepki olarak kurulmuşlardır.
2. Çoğu bölgeseldir.
3. Ulusal bilincin gelişmesine katkı sağlamışlardır.
4. Basın yayın yoluyla haklarını dünyaya
duyurmaya çalışmışlardır.
5. Zararlı cemiyetlerin faaliyetlerini önlemeye
çalışmışlardır.
YERLİ ZARARLI CEMİYETLERİN 6. Sivas Kongresinde tek çatı altında
ORTAK ÖZELLİKLERİ toplanmışlardır.
1. Türk ve Müslümanlar tarafından kurulmuşlardır
2. İtilaf Devletlerinin işgallerine zemin hazırlamışlardır.
3. Ulusal direnişe karşı faaliyet yürütmüşlerdir.
4. İtilaf devletleri tarafından desteklenmişlerdir.
5. Manda ve Himaye yönetimini benimsemişlerdir.