Εβδομάδα 12: Η ολίσθηση προς τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Pjer Križanić,
Korida
(Ταυρομαχία),
1936
 ΑΛΒΑΝΙΑ: Η ΠΡΩΤΗ ΧΩΡΑ-ΘΥΜΑ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΟΥ Β΄ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ
ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
• 1931-34 Προσπάθειες απαγκίστρωσης από τον ασφυκτικό
εναγκαλισμό της Ιταλίας του Μουσολίνι
• 1933-34 Εμπορικές συμφωνίες με Γιουγκοσλαβία και Ιταλία
• 1934: Περικοπές δαπανών και απολύσεις. Η Αλβανία
«εκβιάζεται» οικονομικά από την Ιταλία
• 1935 Αύγουστος: Εξέγερση του Φίερ και καταστολή της
• 1935-1936: Κυβέρνηση Μέχντι Φρασέρι – εξομάλυνση σχέσεων
με την Ιταλία.
• 1935-36: Ιταλική εισβολή και κατάληψη της Αιθιοπίας. Η
Αλβανία του Ζόγου σιωπά στην ΚτΕ.
• 1938-39: Αγγλική και γιουγκοσλαβική «παθητικότητα» έναντι Ιταλική εισβολή στην Αλβανία (1939)
των σχεδίων Τσιάνο-Μουσολίνι. Μηχανοκίνητες μεραρχίες στα Τίρανα
• 1939, 7-12 Απριλίου: Εισβολή και κατάληψη της Αλβανίας. Ο
Ζόγου διαφεύγει. Το στέμμα της Αλβανίας στον Βίκτορα
Εμμανουέλε Γ΄

Μέχντι Φρασέρι,
O Βασιλιάς Ζόγου με τον φασίστα Υπουργό πρωθυπουργός της Χαϊλέ Σελασιέ, αυτοκράτορας της
Εξωτερικών της Ιταλίας Γκαλεάτσο Τσιάνο Αλβανίας, 1935-36 Αιθιοπίας, 1930-1974
Η «ΠΡΟΣΔΕΣΗ» ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ ΣΤΗ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Πηγή: Lampe & Jackson

Η ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ ΤΟΥ ΜΙΛΑΝ ΣΤΟΓΙΑΝΤΙΝΟΒΙΤΣ (1935-39) ΚΑΙ ΤΟ
ΦΛΕΡΤ ΜΕ ΤΟΝ ΚΕΝΤΡΟΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΣΙΣΜΟ
• 1936: Ιταλο-γιουγκοσλαβική εμπορική συμφωνία
• 1937, Ιανουάριος: Σύμφωνο φιλίας με τη Βουλγαρία
• 1937, Μάρτιος: Επίσκεψη Τσιάνο στο Βελιγράδι, Υπογραφή συμφωνίας Μή
Επίθεσης και Διαιτησίας
• 1937, Δεκέμβριος: Επίσημη επίσκεψη Στογιαντίνοβιτς στην Ρώμη
• 1938, Ιανουάριος: Επίσημη επίσκεψη φιλίας Στογιαντίνοβιτς στο Βερολίνο.
• 1938, Οκτώβριος: Συνάντηση με τον Βούλγαρο πρωθυπουργό Κιοσέιβανόφ στο
Στογιαντίνοβιτς-Κιοσέιβανόφ,
Νίς
Νίς 1938

Οι σύμμαχοι του
Στογιαντίνοβιτς Άντον
Κόροσετς (Σλοβενικό
Λαϊκό Κόμμα) και Μεχμέτ О Μίλαν Στογιαντίνοβιτς με τον Μπενίτο Ιανουάριος 1938: Επίσκεψη Στογιαντίνοβιτς στο
Σπάχο (Μουσουλμανική Μουσολίνι στην Ρώμη, κατά την επίσκεψη του Βερολίνο. Η Γιουγκοσλαβία δεν θα αποδεχόταν
Ένωση) πρώτου το Δεκέμβριο του 1937 καμμία δέσμευση εναντίον της Γερμανίας
Ίβο Άντριτς, Υπόμνημα για την Αλβανία, 1939
Η παραδοσιακή πολιτική της Σερβίας ήταν «Τα Βαλκάνια για τους λαούς των Βαλκανίων». Αυτή η
αρχή εφαρμόστηκε νωρίτερα στον αγώνα κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ενάντια στην
Αυστροουγγρική μοναρχία. Η Γιουγκοσλαβία τη χρησιμοποίησε αποτελεσματικά στον αγώνα της
ενάντια στις διατάξεις της Συμφωνίας του Λονδίνου που επέτρεπαν στην Ιταλία να προχωρήσει στη
Δαλματία και την Αλβανία. Αυτή η αρχή, κατά την άποψή μας, αποτελούσε πάντα την καλύτερη
εγγύηση για την ειρήνη στα Βαλκάνια, για τη συνεργασία μεταξύ των βαλκανικών εθνών και για την
ανεμπόδιστη ανάπτυξή τους. Η παρουσία οποιασδήποτε από τις Μεγάλες Δυνάμεις στα Βαλκάνια
ανοίγει τις πύλες της πλημμυρίδας στις ίντριγκες και την εισβολή.
Είναι πιθανό ότι η Ιταλία, έχοντας αναδειχθεί κύριος της νότιας και κεντρικής Αλβανίας, θα
περιοριστεί σε αυτήν τη στενή λωρίδα ακτών;
Δεν πιστεύαμε ότι αυτό θα συνέβαινε πριν από είκοσι χρόνια όταν οι Μεγάλες Δυνάμεις
προσέφεραν τη Βλόρα και την ενδοχώρα της στην Ιταλία. Είναι ακόμη πιο δύσκολο να το
πιστέψουμε τώρα που η Ιταλία δείχνει πολύ πιο δυναμική και αγέρωχη στην εξωτερική της
πολιτική...
Αντιμετωπίζοντας αυτό το ζήτημα με περιεκτικό τρόπο, πρέπει να τονιστεί ότι πρέπει να
αποφύγουμε με κάθε τρόπο μια ανοιχτή ή μυστική σύγκρουση με την Ιταλία. Πρέπει επίσης να
αποφύγουμε να επιτρέψουμε στην Ιταλία να καταλάβει όλη την Αλβανία, η οποία θα αποτελούσε
απειλή για εμάς σε ευαίσθητες περιοχές όπως ο Κόλπος του Κότορ και το Κοσσυφοπέδιο.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, θεωρούμε τη διχοτόμηση της Αλβανίας ως απαραίτητο και
αναπόφευκτο κακό και για εμάς ένα μεγάλο μειονέκτημα, αλλά από το οποίο πρέπει ωστόσο να
προσπαθήσουμε να αποκομίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη, πρέπει δηλαδή να
επωφεληθούμε από το λιγότερο από τα δύο κακά.
 ΤΟ ΣΕΡΒΟΚΡΟΑΤΙΚΟ SPORAZUM
Ντράγκισα (ΣΥΜΦΩΝΙΑ)
Τσβέτκοβιτς
Πρωθυπουργός ΤΗΣ 26ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1939 Ηγέτης
Βλάντκο Μάτσεκ
του Κροατικού
Γιουγοσλαβίας Αγροτικού Κόμματος,
(1939-1941) (1928-1941)

Γερμανία (1939)
• Δημιουργία αυτόμομης Κροατικής Μπανοβίνας
Ουγγαρία
(Επαρχίας), με δική της εκλεγμένη συνέλευση
(Sabor) και Μπάνο (αντιβασιλέα) στα εδάφη της
Κροατίας, της Δαλματίας, τμήματος της Βοσνίας
και της Βοϊβοντίνας (το 1/3 της γιουγκοσλαβικής
επικράτειας και του γιουγκοσλαβικού
πληθυσμού)
• Ο Μπάνος και η συνέλευση αποφασίζουν για
ό,τι αφορά την Κροατική Μπανοβίνα, εκτός από
ζητήματα άμυνας, κρατικής ασφάλειας,
Όρια Επαρχιών (Μπανοβίνα 1931-39)
εξωτερικής πολιτικής και εξωτερικού εμπορίου
Όρια αυτόνομης Κροατίας (Σπόραζουμ 1939)
 Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΑΝΤΑΝΤ ΚΑΙ Ο ΑΚΡΩΤΗΡΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ
ΜΕΓΑΛΗΣ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΟΛΟΥ Β΄
• Μάιος 1936: Σύνοδος της Μικρής Αντάντ στη Μπρατισλάβα
Γιουγκοσλαβία και Ρουμανία δεν δεσμεύονταν από την
συμμαχία ΕΣΣΔ-Τσεχοσλοβακίας σε περίπτωση εμπλοκής τους
με Ιταλία και Γερμανία
• Αύγουστος 1936: Απόλυση Τιτουλέσκου και εκδίωξή του από τη
χώρα.
• 1936: σύσφιξη σχέσεων Ρουμανίας-Πολωνίας
• Απρίλιος 1937: Σύνοδος της Μικρής Αντάντ στο Βελιγράδι.
Άρνηση Γιουγκοσλαβίας και Ρουμανίας να διευρύνουν τα άρθρα
στατιωτικής αμυντικής συμμαχίας. Η Τσεχοσλοβακία στο έλεος
του Χίτλερ. Ουσιαστική κατάργηση της μικρής Αντάντ.
Νικολάε • Ιούλιος 1940: Η ΕΣΣΔ προσαρτά την Βεσσαραβία και την Βόρεια
Τιτουλέσκου Μπουκοβίνα
Υπ.Εξ, Ρουμανίας • Αύγουστος 1940: Παραχώρηση στην Ουγγαρία της μισής
1927-28 Τρανσυλβανίας
Πρόεδρος της ΚτΕ
• Σεπτέμβριος 1940: Επιστροφή της Νότιας Δοβρουτζάς στη
(1930-32) Βουλγαρία. Kάρολος Β΄
(1930-1940)
• Φυγή Καρόλου Β΄. Ο φασίστας στρατηγός Ίον Αντονέσκου στην
εξουσία και ο γιός του Καρόλου Μιχαήλ στον θρόνο.
 Η ΔΙΣΤΑΚΤΙΚΗ ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΤΟΥ
ΜΠΟΡΙΣ Γ΄ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ
• 1937, Ιανουάριος: Σύμφωνο Αιώνιας Φιλίας με τη Γιουγκοσλαβία στο
Βελιγράδι, υπό τις επιδοκιμασίες της ναζιστικής Γερμανίας.
• 1938, Ιούλιος: Συνθήκη Φιλίας και Μη Επιθετικότητας της Βαλκανικής
Συμμαχίας με τη Βουλγαρία στη Θεσσαλονίκη. Επανεξοπλισμός,
έναντι δέσμευσης για ειρηνική επίλυση των διαφορών με τους
γειτόνους της
• 1938, Αύγουστος: Συνάντηση Κιοσεϊβανόφ-Στογιαντίνοβιτς στο Νίς –
η γιουγκοσλαβική Μακεδονία αγκάθι στην περαίτέρω προσέγγιση.
• 1938 Οκτώβριος: Συμφωνία του Μονάχου για παραχώρηση της
Μπορίς Γ΄ Τσεχικής Σουδητίας στον Χίτλερ. Ο Μπορίς Γ΄ σε διαμεσολαβητικό Σοβιετική έκθεση στη Σόφια,
΄και Χίτλερ, 1938 ρόλο μεταξύ Αγγλίας και Γερμανίας. αρχές 1940
• 1937-39: Πιέσεις από Ε.Σ.Σ.Δ. και Γερμανία. Η Βουλγαρία διατηρεί
ουδετερότητα και την επίσημη γραμμή της «ειρηνικής
αναθεώρησης»
• 1939: Μυστικά πρωτόκολλα εξοπλισμού της Βουλγαρίας από το Τρίτο
Ράϊχ.
• 1940, Φεβρουάριος: Πρωθυπουργός ο Γερμανόφιλος Μπογκντάν
Φίλοφ
• 1940, Σεπτέμβριος: Συμφωνία της Κραϊόβας, Η Νότια Δοβρουτζά
επιστρέφεται στην Βουλγαρία με Γερμανική αλλά και σοβιετική
υποστήριξη.
Μπογκντάν Φίλοφ • 1941, 1 Μαρτίου: Η Βουλγαρία συντάσσεται με τις δυνάμεις τους Ο Ι. Μεταξάς υπογράφει τη Συνθήκη
Πρωθυπουργός Άξονα παρέχοντας διάδρομο στα Γερμανικά Φιλίας στη Θεσσαλονίκη. Ο Γ.
1940-44 Κιοσεϊβανόφ όρθιος αριστερά.
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΑΞΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ: ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ
ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΤΗΣ 27ης ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Εφημερίδα «Πολιτίκα»: Σύμφωνο 25ης Μαρτίου με τον Άξονα (αριστερά)
«Καλύτερα ο τάφος από την σκλαβιά» (κάτω)
Καλύτερα ο πόλεμος από το σύμφωνο» (δεξιά)
Πάνδημες διαδηλώσεις υπέρ του πραξικοπήματος (κάτω αριστερά)
«Είναι λίγα τα γεγονότα στην ιστορία για τα οποία μπορεί
να ειπωθεί με βεβαιότητα ότι συνέβησαν λόγω του
αυθόρμητου και ζωντανού λαϊκού ενθουσιασμού. Το
γιουγκοσλαβικό πραξικόπημα ήταν ένα από αυτά. Όσοι
στερούνται γενναιότητας πνεύματος υποστηρίζουν ότι η
συνομωσία διάλεξε την κακή στιγμή για να κτυπήσει. Ίσως
έχουν δίκιο. Η Γερμανία ήταν εκείνη την στιγμή η
ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη του κόσμου και ρίχτηκε
πάνω στη Γιουγκοσλαβία με όλη της τη δύναμη, σε μια
περίοδο που το κράτος ήταν απροετοίμαστο και
εγκατειλημμένο με τις δικές του και μόνο δυνάμεις. Ό,τι
όμως είναι το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι αυτό που
συνέβη ήταν μια από τις πιο υπέροχες χειρονομίες της
εποχής αυτής».

Lovett Edwards, BBC

10 Απριλίου 1941: Ανακήρυξη του Ανεξάρτητου Κροατικού Κράτους