Εισαγωγή στην Παγκόσμια Ιστορία

Καθηγήτρια: Ευθυμία Μαρία

Εξάμηνο Α’ (ΙΙ03)

Μάθημα 12ο (17/12/2014)

Έχουμε μιλήσει για τη Ρωσία και τα θέματά της. Πως εξελίχθηκαν τα πράγματα.
1812: η Ρωσία νίκησε τα στρατεύματα του Ναπολέοντα.
Προσπαθεί να εκσυγχρονιστεί.

Φτάσαμε στον 20ο αιώνα.

Ηττάται απρόσμενα από την Ιαπωνία (1905). Εσωτερικές ταραχές.
Παραχώρηση Δούμας (Κοινοβουλίου).
Το ρωσικό πολίτευμα είναι σε αλλαγή.
Μετατρέπεται σε Κοινοβουλευτική Δημοκρατία.
Υπάρχουν κόμματα, εφημερίδες.
1914 – 18: Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (μπαίνει από τις πρώτες χώρες). Είναι πιο πολύ
ευρωπαϊκός παρά παγκόσμιος, όπως ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος (που γίνεται σε όλες
τις ηπείρους).
1939 – 45: Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι δυο πλευρές είναι: Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Ελλάδα,
Ιταλία και Η.Π.Α. (Αντάντ – Καλή Συνεννόηση), από την μία πλευρά, Γερμανική
Αυτοκρατορία, από την άλλη.

Ρωσία
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι μακρόσυρτος και χωρίς διέξοδο.
Οι μεγάλες μάχες γίνονται στο δυτικό μέτωπο (Βόρεια Γαλλία και Βέλγιο) και στο
ανατολικό μέτωπο (περιοχές της Ρωσίας).
Στη Ρωσία θα συμβούν γεγονότα που θα αλλάξουν δραματικά την παγκόσμια
κατάσταση. Θα συμβούν εσωτερικά γεγονότα.
Ενόσω πολεμούν εναντίον των κεντρικών δυνάμεων, εντός της χώρας ομάδες
αναρχικών κομμουνιστών σοσιαλιστών θεωρούν ότι είναι ευκαιρία ο πόλεμος για
ανατροπή των Τσάρων και αλλαγή πολιτεύματος.
Εργατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα Ρωσίας: προέρχονται οι Μπολσεβίκοι και οι
Μενσεβίκοι.
Οι Μπολσεβίκοι θα πάρουν την εξουσία υπό τον Βλαντιμίρ Ιλίτς Ουλιάνοφ (Λένιν)
και τον Λέων Μπρονστέιν (Τρότσκι).
Οι Μπολσεβίκοι μέσα στις συνθήκες του πολέμου, πίστευαν ότι είναι ευκαιρία για
επανάσταση.
Οι άλλες ομάδες πίστευαν ότι δεν είναι ώρα για επανάσταση, την ώρα που η
πατρίδα μετέχει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Λένιν πίστευε ότι τώρα θα ανατραπεί η κατάσταση. Θεωρούσε ότι ο Α’
Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν καπιταλιστικός πόλεμος.
Οργανώνονται καταλήψεις εργοστασίων, δρόμων, διαμαρτυρίες.
Στέλνονται εκπρόσωποί τους στα χαρακώματα και τους λένε να αποχωρήσουν από
τον καπιταλιστικό πόλεμο και να μετάσχουν στην εσωτερική επανάσταση. Πολλοί
στρατιώτες ενώθηκαν με τους Μπολσεβίκους.
Ήταν αδιέξοδος πόλεμος, δεν είχε κινητικότητα.
Υπήρχε πατριωτισμός αλλά λόγω της βαριάς κατάστασης του πολέμου υπήρχαν
εκτεταμένες λιποταξίες.
Υπήρχε ιδεολογική προτροπή και κάλυψη.
Ο Τσάρος Νικόλαος Β’ εξουσίαζε τη Ρωσία, πιστεύει σε αυτόν τον πόλεμο, θέλει η
Ρωσία να μείνει στον πόλεμο – θέλει να είναι με την πλευρά των νικητών και να
γίνει μεγαλύτερη δύναμη.
Οι Μπολσεβίκοι διαφωνούν.
Ο Τσάρος και οι δυνάμεις του βλέπουν τη Ρωσία να παραπαίει – προσπαθεί να
καταλαγιάσει το εσωτερικό μέτωπο.
1917: ο Νικόλαος παραιτείται από Τσάρος (3 Μαρτίου). Τερματίζεται η Απόλυτη
Μοναρχία.
Τη Ρωσία αναλαμβάνει μόνη της η Δούμα. Πρωθυπουργός της Ρωσίας γίνεται ο
Κερένσκι (ηγέτης της Ρωσίας – αρχηγός της Δούμας).
Η Ρωσία γίνεται «δημοκρατική χώρα».
Οι Μπολσεβίκοι συνεχίζουν τη δράση τους, δεν πιστεύουν στη Δούμα. Θέλουν την
επανάσταση και την καθιέρωση κομμουνιστικού καθεστώτος.
Οχτώ μήνες μετά την παραίτηση του Τσάρου ανατρέπεται η κυβέρνηση του
Κερένσκι (Οκτώβριος 1917). Οχτώ μήνες διήρκεσε η Δημοκρατία στη Ρωσία.

Η.Π.Α.
Έχει γίνει η Αμερικάνικη Επανάσταση (1775 – 1783). Η Γαλλική Επανάσταση
(1789) είναι παιδί της Αμερικάνικης.
Δεν είναι πόλεμος ανεξαρτησίας αλλά και ιδεολογικής επανάστασης.
Συντάσσεται το Σύνταγμα των Η.Π.Α.
Πατέρες του Αμερικανικού Έθνους: Φράνκλιν, Ουάσιγκτον, Τζέφερσον.
Θα γίνει μεγάλη χώρα – θα κατακτήσει κομμάτι του Μεξικού (δεκαετία 1840).
Απέσπασε το 40% του εδάφους του Μεξικού (οι νότιες πολιτείες του Μεξικού).
Οι Η.Π.Α. αγόρασαν την Αλάσκα (1867), την Λουϊζιάνα από τους Γάλλους, τη
Φλωρεντία κ.α.
1898: Αμερικανο – Ισπανική σύγκρουση. Γιγαντώνονται με αυτή τη νίκη οι Η.Π.Α.
Αποσπούν τη Χαβάη, την Καραϊβική, τις Φιλιππίνες και νησιά στον Ειρηνικό.
1900: οι Η.Π.Α. μοιάζουν με γίγαντα που δεν κάνει διεθνή εμφάνιση (δεν ήθελαν
να μετέχουν σε ξένα εδάφη).
1861 – 65: Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος. Είναι πόλεμος μεταξύ βόρειων και
νότιων πολιτειών. Νικούν οι βόρειοι υπό τον Λίνκολν. Πιστεύουν σε μια Αμερική
σύγχρονου τύπου με οικονομική υπεροχή.
Οι Η.Π.Α. θα γίνουν ο δυνατότερος παίκτης του 20ου αιώνα.
Παρατηρεί τις εξελίξεις στη Ρωσία.

Ρωσία (συνέχεια)
Είναι θέμα χρόνου να βγει η Ρωσία από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Έτσι οι Γερμανοί και οι Αυστριακοί θα συντρίψουν το ανατολικό μέτωπο και θα
επιτεθούν στο δυτικό. Θα ήταν οι νικητές του πολέμου.
Με την παραίτηση του Τσάρου, οι Αμερικανοί αποφασίζουν να μπουν στον πόλεμο
για να μην υπάρξει μια γερμανική υπερδύναμη στον κόσμο.
Μπαίνουν τον Απρίλιο του 1917 στον πόλεμο και τελειώνουν τον πόλεμο. Νίκησε
η Αντάντ.
Οι Μπολσεβίκοι συνεχίζουν τη δράση τους αλλά το Νοέμβριο του 1917 (Οκτώβριο
με το παλαιό ημερολόγιο) ανατρέπουν την κυβέρνηση Κερένσκι, κλείνουν τη
Δούμα και εγκαθιστούν κομμουνισμό.
Μέσα στη Ρωσία υπήρχε η άποψη ότι οι Μπολσεβίκοι ήταν σε διατεταγμένη
υπηρεσία από τον Κάιζερ της Γερμανίας για ανατροπή των ισορροπιών του
πολέμου.
Ο Λένιν και 30 στελέχη των Μπολσεβίκων ζούσαν στην Ελβετία και επέστρεψαν
στη Ρωσία με τρένο χωρίς πρόβλημα (ήταν διαβόητοι). Θεωρούνταν πράκτορες των
Γερμανών.
Οι Μπολσεβίκοι συλλαμβάνουν τον Νικόλαο Β’ και την οικογένειά του και τους
εκτελούν.
Τα γεγονότα συμβαίνουν την ώρα που τελειώνει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος λόγω
Αμερικανών.
Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα είναι το τι θα κάνουν με το θέμα του πολέμου.
Ήθελαν να βγει η χώρα από τον πόλεμο. Υπήρξε η διάσταση στους Μπολσεβίκους,
αφού εφόσον ο πόλεμος τελειώνει ας τον αφήσουν να τελειώσει.
Αρχές 1918: στέλνουν αντιπροσωπεία στο στρατηγείου του Γερμανικού στρατού.
Βάση του είχε την περιοχή Μπρεστ – Λιτόφσκ. Συζητούν με τους επικεφαλής τις
Γερμανικής πλευράς και συμφωνούν τη λήξη του πολέμου από πλευράς της Ρωσίας
(υπογράφουν δηλαδή την ήττα της Ρωσίας). Θα υπάρξουν όροι. Οι Γερμανοί ζητούν
ανταλλάγματα, τα λαμβάνουν και υπογράφεται η ανήκουστη ειρήνη του Μπρεστ
Λιτόφσκ. Ζητούν και παίρνουν: τη Ρωσική Πολωνία, μεγάλο μέρος της
Λευκορωσίας, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Φιλανδία, παραχωρήσεις σε Τουρκία.
Η Ρωσία χάνει το 90% των πηγών της σε άνθρακα, το 70% της μεταλλουργίας και
το 55% των αγροτικών εδαφών της. Πρόκειται για κάτι απερίγραπτο. Παραχώρησε
τα πιο σημαντικά εδάφη της.
Την ώρα που γίνεται γνωστή η συνθήκη στη Ρωσία, εκείνοι που πίστευαν ότι οι
Μπολσεβίκοι ήταν πράκτορες των Γερμανών, επιβεβαιώθηκαν.
Επέρχεται βαθύτερη πόλωση.
Θα ακολουθήσει Εμφύλιος Πόλεμος (1918 – 1922). Πόλεμος Ερυθρών και Λευκών
(και η Ελλάδα έστειλε εκστρατευτικό σώμα, που έδρασε στην Ουκρανία).
Οι Κόκκινοι υπερισχύουν. Οι Λευκοί τους κατηγορούν ότι χρηματοδοτούνται από
τον Κάιζερ. Ηττώνται οι Λευκοί. Ο Λένιν είναι άρρωστος, δεν μπορεί να ασχοληθεί
με την πολιτική.
Ο Λέων Τρότσκι (αρχηγός του Κόκκινου Στρατού) μοιάζει ως ο αυτονόητος
διάδοχος.
Όμως ο νεαρός Γεωργιανός, Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι (Στάλιν =
Ατσάλινος, Σιδερένιος) θα είναι ο διάδοχος του Λένιν. Ήταν φοιτητής της σχολής
κληρικών, θα γινόταν ιερέας της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Έγινε ο εμβληματικός
ηγέτης της Κομμουνιστικής Περιόδου (1917 – 1989) της Ρωσίας.
Η Ρωσία μπαίνει σε φάση ίδρυσης και λειτουργίας του πρώτου κομμουνιστικού
κράτους στη γη.
Το 1918, το 1/3 του πληθυσμού της, με τη Συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ, παύει να
είναι πληθυσμός της Ρωσίας, δεν είναι μέλος της.
1918: οι νικητές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, συγκεντρώνονται στο Παρίσι και
υπογράφεται η Συνθήκη των Βερσαλλιών (1919). Η Ρωσία δεν είναι στις νικήτριες
δυνάμεις. Στο Παρίσι, υπογράφηκαν τα όσα θα πληρώσουν οι ηττημένες Αυστρία
και Γερμανία. Αυτά που θα δώσει η Γερμανία είναι ασήμαντα σε αυτά που
παραχώρησε η Ρωσία με τη Συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ.
Θα επιβληθούν πολλά στους ηττημένους.
Η λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου έφερε τεράστιες αλλαγές στην Ευρώπη.
Τη διάρκεια αυτού του πολέμου διαλύθηκαν οι Αυτοκρατορίες (Αυστριακή,
Ρωσική, Οθωμανική). Με τη διάλυση των Αυτοκρατοριών, η Ευρώπη αποκτά τα
περισσότερα σημερινά εθνικά κράτη: Αυστρία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία,
Γιουγκοσλαβία, Εσθονία, Λετονία, Φιλανδία, Λευκορωσία, Ουκρανία (τα κράτη
που η Ρωσία παραχώρησε έγιναν ανεξάρτητα), δημιουργείται μια μεγάλη Πολωνία
(ήταν στόχος των νικητών), δίδονται παραδοσιακά γερμανικά εδάφη (το μεγαλύτερο
τμήμα της Πρωσίας).

Προς τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Στο Μεσοπόλεμο, θα εμφανιστεί ο Εθνικοσοσιαλισμός.
Θα εμφανιστεί άνθρωπος με τεράστια λαϊκή αποδοχή, λόγω της Συνθήκης των
Βερσαλλιών, επειδή ήταν εκδικητική για τη Γερμανία.
Η Γαλλία ζήτησε τεράστιες οικονομικές αποζημιώσεις.
Η Γερμανία θεωρεί θρασύδειλες την Γαλλία και την Αγγλία, διότι δεν ηττήθηκε
από αυτές αλλά από την Αμερική.
Η Αμερικανική πλευρά αρνείται να υπογράψει τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Ο
εκπρόσωπος της, Ουίλσον, είπε: «Αυτή η συνθήκη έτσι όπως διαμορφώθηκε θα
φέρει Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε 20 χρόνια».
Στο Μεσοπόλεμο έχουν δημιουργηθεί νέα εθνικά κράτη.
Η Ευρώπη είναι γεμάτη από νεαρά εθνικά κράτη, που ήταν τμήματα των παλαιών
Αυτοκρατοριών.
Υπάρχει έντονο το εθνικό αίσθημα.
Δημοκρατία εκτός από τα εθνικά κράτη γίνεται και η Γερμανία (Δημοκρατία της
Βαϊμάρης).
Άνοδος εθνικοσοσιαλιστικών, φασιστικών, ναζιστικών κομμάτων και καθεστώτων
(Ρουμανία, Ισπανία, Ιταλία, Γερμανία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Βουλγαρία, Αυστρία,
Πολωνία, Ουγγαρία, Γιουγκοσλαβία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία).
Είναι λαοπρόβλητα καθεστώτα – υπάρχει λαϊκή υποστήριξη.
Πρωτοπόρος ήταν ένας Ιταλός κομμουνιστής, ο Μπενίτο Μουσολίνι (αρχηγός
κομμουνιστικών και αναρχικών ομάδων, είχε εκδιωχθεί και καταφύγει στην
Ελβετία).
Τα καθεστώτα βασίστηκαν στο έντονο πατριωτικό εθνικό αίσθημα.
Δημοκρατία δυτικού τύπου (Αγγλοσαξονική): κοινοβούλιο, κόμματα, εκλογές,
ελευθεροτυπία.
1929: κρίση στο χρηματιστήριο της Αμερικής.
Ο Μουσολίνι θεώρησε ότι πολλά από αυτά που λέει ο κομμουνισμός είναι σωστά
πράγματα αλλά ο διεθνισμός των κομμουνιστών (ότι δεν υπάρχουν πατρίδες) ήταν
έγκλημα για εκείνον.
Εκείνη την εποχή σοσιαλισμός = κομμουνισμός.
Το σήμα του Μουσολίνι ήταν ενωμένα χέρια (όλοι μαζί οι Ιταλοί).
Ο Μουσολίνι πήρε την εξουσία με πραξικόπημα.
Ο Χίτλερ με εκλογές το 1933.
Οι Μελανοχίτωνες οπαδοί του έκαναν πορεία προς την Ρώμη και κατέλαβε την
εξουσία.
Αρχίζει την αναμόρφωση της Ιταλίας – παρουσιάζει τους υψηλότερους δείκτες
ανάκαμψης και οικονομίας.
Βελτίωσε τις θέσεις των εργατών και των εργαζομένων.
Εχθρός του είναι η πλουτοκρατία.
Οργανώνει την πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των κατοίκων (όπως και
στην Ελλάδα από τον Μεταξά).
Πήρε μέτρα για τα εργατικά ατυχήματα στα εργοστάσια.
Έδωσε διακοπές στους εργαζομένους και κατασκηνώσεις για τα παιδιά.
Λατρευόταν από τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα.
Αδόλφος Χίτλερ: Αυστριακής καταγωγής.
Μετείχε στο Γερμανικό Εργατικό Κόμμα τη δεκαετία του 1920.
Ήταν κομμουνιστής. Ήθελε να γίνει ζωγράφος.
Οι Γερμανοί είναι θυμωμένοι για την αδικία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Στη δεκαετία του 1910 και 1920 υπήρχε τεράστια πείνα.
Ο κομμουνισμός δεν είναι πατριωτισμός – η πατρίδα είναι σημαντική.
Μιλά εναντίον της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Είπε στο λαό: «Αν το κόμμα πάρει
την εξουσία, η συνθήκη αυτή θα διαγραφεί πλήρως».
Υποσχέθηκε πάταξη της ανεργίας.
Γίνεται Καγκελάριος της Γερμανίας.
Αρχίζει απρόσκοπτη παραγωγή στη Γερμανία, η ανεργία πέφτει στο 2%
Τα σημαντικά έργα δημιουργούνται την εποχή του, όπως έκανε ο Μουσολίνι.
Μέσα σε έξι χρόνια έχει γίνει η μεγαλύτερη δύναμη της Ευρώπης, έτοιμη να
κατακτήσει τον κόσμο. Οι άνθρωποι τον λάτρευαν.
Είχε υποσχεθεί να πάρει πίσω τις πατρίδες που τους πήραν (Αλσατία, Λωρραίνη,
Δυτική Τσεχία, όπου κατοικούσαν 4.000.000 Γερμανοί).
Ο πιο μεγάλος καημός ήταν η Δυτική Πολωνία (το δυτικό κομμάτι).
Από το 1935 και έπειτα, με δημοψήφισμα ενσωματώνει την Αυστρία, την Τσεχία
χωρίς πόλεμο. Ετοιμάζεται να ενσωματώσει και την Ανατολική Τσεχία.
Η Αγγλία και η Γαλλία δεν ήθελαν νέο πόλεμο διότι ο προηγούμενος ήταν κοντά.
Ο Χίτλερ φαινόταν αξιοσέβαστο πρόσωπο, θεωρούταν ο σημαντικότερος πολιτικός
της Ευρώπης.
Έλεγε στους λόγους του ότι η Γερμανία δεν θέλει πόλεμο – θέλει να ενώσει τις
πατρίδες του – άλλοι λέει θέλουν να αρχίσουν τον πόλεμο.
Είναι βαθύτατοι εχθροί των Μπολσεβίκων και της Σοβιετικής Ένωσης.
Πρωθυπουργός της Αγγλίας είναι ο Τσάμπερλαιν. Πίστευε στον εφησυχασμό των
πραγμάτων. Τρεις φορές πήγε στο Μόναχο για να πάρει βεβαιώσεις ότι δεν θα
ξεπεράσει τα όρια.
Ο Χίτλερ καθησύχαζε τους Άγγλους.
Υπήρχε ένας ιδιόρρυθμος πολιτικός στην Αγγλία που έλεγε ότι ο Χίτλερ θα
καταστρέψει την Ευρώπη. Ήταν ο Τσόρτσιλ.
Ο Χίτλερ ενσωμάτωσε και την Ανατολική Τσεχία. Είναι πια ο λατρεμένος
άνθρωπος του κάθε Γερμανού.
Έρχεται η σειρά της Πολωνίας. Είναι η δικλείδα ασφαλείας των Βερσαλλιών.
Ο Τσάμπερλαιν του δίνει τελεσίγραφο να μην επέμβει.
Στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων ανακοινώνεται συμφωνία Χίτλερ – Στάλιν
(Συμφωνία Ρίμπεντροπ – Μολότωφ). Συμφώνησαν σε αμοιβαία μη επίθεση. Στην
πραγματικότητα, υπήρχαν και άλλα άρθρα.
Η Γερμανία θα εισβάλλει και θα ενσωματώσει τη Δυτική Πολωνία, η Ανατολική
Πολωνία θα πάει στη Σοβιετική Ένωση (όπως η Λευκορωσία και η Ουκρανία).
Είναι η ανατροπή της Συνθήκης Μπρεστ Λιτόφσκ.
1939: εισβολή στην Πολωνία. Κήρυξη πολέμου Αγγλία και Γερμανίας.
Η Ανατολική Πολωνία, όπως και η Φιλανδία, Εσθονία, Λετονία, ενσωματώνονται
στη Σοβιετική Ένωση.
1941: η Σοβιετική Ένωση θα μπει στον πόλεμο μετά την εισβολή του Χίτλερ.
Χτυπά επιτυχημένα τους ναζί και τους εκδιώκει.
Μία χώρα πολεμά τους Γερμανούς μέχρι το 1941: η Βρετανία.
Μπαίνουν η Σοβιετική Ένωση και η Αμερική (μετά την κήρυξη του πολέμου από
την Ιαπωνία).
Η Γαλλία κατέρρευσε.
Στάλιν, Ρούσβελτ και Τσόρτσιλ: Σύμμαχοι.
Μετά την νίκη των συμμάχων, θα διεξαχθεί ιδεολογικός πόλεμος προπαγάνδας
(Ψυχρός Πόλεμος).
Κατάλαβαν ότι ήταν διαφορετικές.
1949: δημιουργία N.A.T.O.
Σύμφωνο της Βαρσοβίας (συνασπισμός κομμουνιστικών κρατών). Η Γιουγκοσλαβία
του Τίτο και η Αλβανία του Χότζα, δεν ανήκαν στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας.
1989: ολοκληρώθηκε ο Ψυχρός Πόλεμος με νικητή τις Η.Π.Α.
Από το 1990 και έπειτα στην Ευρώπη δεν υπάρχει κανένα κομμουνιστικό κράτος.