Professional Documents
Culture Documents
C H E M I S T R Y
Unit 06|Theory Book
wldnksl ridhkh - 2
1 7 ldKavh
nkaOk Èf.ys úp,kh u; F2 jeäu nkaOk Yla;shla yd I2 wvq u nkaOk Yla;shla ±ßh hq;=h' kuq;a m%dfhda.l
s j
nkaOk Yla;sh u; ye,ck úp,kh my; mßÈ fõ'
by; wm.ukh ;=< isÿ ù we;s wm.ukh jkafka F2 ys nkaOk Yla;sh widudkH f,i wvq ùuhs'
óg fya;=j,
F hkq mDIaÀl iDK wfrdamK >k;ajh jeä mrudKqjls' tjeks mrudKq folla flá nkaOkhlska ne`§ we;s úg
mrudKq foflys we;s tlir bf,lafg%dak w;r by< úl¾IK l%shd;aul fõ' tu ksid wod< nkaOkh ;rula ÿ¾j,
fõ'
Cl2 ys by< úoHq;a RK;djh fya;=fjka th myiqfjka TlaisyrKh fjñka m%N, Tlaisldrlhla f,i yeisf¾'
is';'
Cl2 + 2 NaOH NaCl + NaOCl + H2O
W'id'
3Cl2 + 6NaOH 5NaCl + NaClO3 +3 H2O
my< WIaK;aj j, § ia:dhS jqj o r;a lsÍfï § OCl− my; mßÈ oaúOdlrKh fõ' flfia jqj o OBr − yd OI − my<
WIaK;aj j, § o wia:dhS jk neúka tajd my< WIaK;aj j, § o oaúOdlrKh ùu isÿ fõ' wdï,sl ;;a;aj hgf;a
HOCl g jvd ClO ̅ ia:dhs fõ' ta ksid NdIañl ;;a;aj hgf;a oaúOdlrK m%;sls%hd uQ,l
s fõ'
+1 -1 5
je'
3Cl2 + NH3 NCl3 + 3HCl
je'
3Cl2 + 8NH3 N2 + 6NH4Cl
Cu + Cl2 ∆ CuCl
yhsv%cka fya,hsv
by; yhsv%cka fya,hsv w;ßka HF muKla ÿn, wdï,sl jk w;r wfklajd m%N, wdï,sl fõ'
HF nkaOkh idfmalaIj flá neúka tu nkaOk jvd;a Yla;su;a fõ' tu ksid tu nkaOkh ú>gkh ù udOHhg H+
yd F − ksoyia lsÍu wvqfjka isÿ fõ'
HF yer wfkl=;a m%fNao wKql ialkaOh jeäjk ms<sfj,g wmlsrK n, m%N, jk ksid øjdxl o tu ms<sfj,g jeä
fõ'
HF ys H nkaOk l%shd;aul jk neúka tys øjdxl ;dmdxl widudkH f,i wvq ù we;'
18 ldKavhg wh;a uQ,øjH ish,a, m%;sls%hdYS,s ke;s tal mrudKql jdhq fõ'
Xe muKla O yd F iu`. ie,lsh hq;= ixfhda. m%udKhla idohs'
18 ldKavhg wh;a ish¨ uQ,øjH Ok bf,lafg%dak ,nd .ekSfï tka;e,amshla orhs'
;=kajk wdj¾;fha yhsfv%dlaihsv ta wdj¾;fha u Tlaihsvj,g iudk m%jK;djla fmkakqï lrhs '
yhsv%hv
s yd tajdfha .=K
wdj¾;hla yryd jfï isg ol=Kg hEfï § uQ,øjHj, úoHq;a RK;dj jeä jk ksid laf,darhsv c,úÉfþokh ùfï
yelshdj jeä fõ' ;=kajk wdj¾;fha we;s 𝐬 f.dkqfõ uQ,øjH j, laf,darhsv whksl jk w;r 𝐩 f.dkqfõ uQ,øjHj,
laf,darhsv iyixhqc fõ'
wekdhk úYaf,aIKh
wekdhk úYaf,aIKh
𝐍𝐎− −
𝟐 yd 𝐍𝐎𝟑 y`ÿkd .ekSu
;' H+
1) NO3− X
;' H+
NO2− ÿUqre jdhqj (NO2)
NO3−
id' H+
ÿUqre jdhqj (NO2)
NO2−
mÍlaIK k<hlg w¨; iEÿ FeSO4 ødjKhla yd NO3− wvx.= ødjKhla tl;= lrhs' wk;=rej k<fha ì;a;sh Èf.a
ìxÿ jYfhka idkaø wï,hla tl;= lrhs' fuúg FeSO4 yd NO3− l,dm fjka jk iSudfõ ÿUqre j,hla we;s fõ'
3) NO3−
Al fyda Zn fkia,¾
fyda NH3 ÿUqre mdg
OH- /∆
NO2−
SO2−
BaCl2 BaSO3 ;' H+ Èh fõ'
3
ÿ¾j, wï,j,ska jHq;amkak jk wekdhk
iqÿ ↓
idok wjlafIam ;kql wï, yuqfõ ødjKh
BaCl4 fõ'
SO2−
4 BaSO4 ;' H+ BaSO4
iqÿ ↓ iqÿ ↓
𝐒𝟐 𝐎𝟐−
𝟑 y`ÿkd .ekSu
1) S2 O2−
3 + 2H+ S ↓ + SO2↑ + H2O
Wod :-
2)
Èh fõ'
id'NH3
AgNO3
Br − AgBr ↓ iqÿ X
;'NH3
✓
id'NH3
AgNO3
I− AgI ↓ <d ly X
;'NH3
X
id'NH3
3) nqnqf,a mÍlaIdj
legdhk úYaf,aIKh
① ldKavh
m<uqjk fmrkhg msg;ska H2S nqnq,kh lrhs' 1 ldKavfha § fhÿ HCl fya;=fjka udOHfha by< H+ idkaøKhla mj;shs'
tu ksid H2S ys ú>gkh ÿ¾j, ù udOHfha [S2-] wvq fõ'
②
③
H2S 2H+ ↑ + S2- ↓
①
③ ldKavh
NH4OH NH4+ ↑ + OH − ↓
① ③
Ni2+ NiS
l`:
Co2+ CoS
⑤ ldKavh
Ca2+ CaCO3
Ba2+ BaCO3
wjq*andjq uQ,O¾uhg wkqj bf,lafg%dak msÍfï§" wjika bf,lafg%dakh d WmYla;s uÜgug msfrk uQ,øjH fõ' wdj¾;s;d
j.=fõ 3 isg 12 olajd ldKav d f.dkqjg wh;a fõ'
wdka;ßl f,day
d f.dkqfõ uQ,øjHhla uQ,øjHuh wjia:dfõ fyda ia:dhs whk wjia:djl § wiïmQ¾Kfhka msÍ we;s d WmYla;s uÜgï j,ska
iukaú; jkafka kï tu uQ,øjHh wdka;ßl uQ,øjHhla fõ'
3d f.dkqfõ tl u wdka;ßl fkdjk uQ,øjHh 𝐒𝐜 fõ'
✓ mrudKql wrh s f.dkqfõ uQ,øjH j,g idfmalaIj wvq jk w;r wdj¾;h Tiafia b;d l=vd m%udK j,ska fjkia fõ' th
flfiao h;a wdj¾:fha jfï isg ol=Kg hdfï § Ni olajd mrudKql wrh l%ufhka wvqjk w;r t;eka isg Zn olajd
kej; jeäfõ'
✓ úoHq;a RK;djh jfï isg ol=Kg iq`M m%udK j,ska jeäjk w;r Mn yd Zn ys § th ;rula wvq fõ'
✓ whkSlrK Yla;ska s yd p f.dkq j,g w;rueÈ w.hhka orhs'
✓ whkSlrK Yla;sh wdj¾:fha jfï isg ol=Kg o< jYfhka jeä fõ' kuq;a w;rueo iq`M wvqùï o ksÍlaIKh fõ'
✓ Sc yd Zn yer b;sß uQ,øjHhka úp,H TlaislrKdxlhka fmkajhs' wiïmQ¾K 𝑑 ldlaIsl fkdue;s ùu Sc yd Zn úp,H
TlaislrKdxl fkdfmkaùug fya;=jhs'
✓ 3d104s1 úkHdifha m%;sM,hla f,i fmdÿfõ, Cu j,g +1 TlaislrK wxlh ,nd .; yels h' flfia fj;;a, Cr+ w;sYhska
ÿ,n jk w;r wia:dhs fõ'
✓ d f.dkqfõ uQ,øjHhlg fmkakqï l< yels by< u TlaislrK wxlh tys 4s iy 3d bf,lafg%dakj, tl;=jg iudk fõ'
w¾O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mej;Su fya;=fjka fndfydA wdka;ßl f,day iy ixfhda. W;afm%arl f,i yeisf¾¡ fuu`.ska
d ldlaIslj,g bf,lafg%dak ,nd .ekSu fyda odhl lsÍu isÿ l< yels h¡ fï ,laIKh W;afm%arl .=K M,odhs nj fmkajhs¡
WodyrK -
yhsv%ckSlrKh i|yd Pd
wefudakshd khsg%cka Tlaihsv njg TlaislrKh lsÍu i`oyd Pt/Rh
SO2, SO3 njg TlaislrKh i`oyd V2O5
t;Ska nyqwjhùlrKh i|yd TiCl3/Al(C2H5)6
Wod-
c,Sh ødjKj, we;s fndfyda wdka;ßl uQ,øjH whk úoHq;a pqïnl j¾Kdj,sfha oDYH m%foaYfha we;s úlsrK wjfYdaIKh
lr úúO j¾K ksmojhs' fï yelshdj we;s jkafka w¾O f,i msreKq d Wm ldCIsl mej;Su ksid h' (MnO4- yd CrO42-
j, j¾K we;s ùu isÿ jkafka d ldCIsl w;r bf,lafg%dak ixl%uK ksid fkdfõ¡) ;j o s f.dkqfõ we;s f,day whk
wj¾K jk w;r" tajdfha iïmQ¾K f,i msreKq d Wm ldCIsl we;'
w¾O jYfhka msreKq d ldCIsl fkdmej;Su fya;=fjka c,Sh Sc3+ iy Zn2+ whk wj¾K fõ'