HÀ NỘI XƯA HÀNH TRÌNH THỜI GIAN Số 1 – Tháng 2/2024

ĐƯỜNG LÂM
HỒI ỨC CỘI NGUỒN LỊCH SỬ
Nguyễn Thục Chi
Làng cổ Đường Lâm được công nhận là Di tích quốc gia năm 2005. Xuôi về dòng
chảy quá khứ, nơi đây thuộc vùng đất cổ xứ Đoài rộng lớn, nơi sinh ra các anh hùng
dân tộc và lưu trữ nhiều giá trị văn hóa của làng quê Bắc Bộ.

Làng cổ Đường Lâm - “Cổ trấn yên bình” giữa lòng Hà Nội (Nguồn: Vntrip)

Làng cổ Đường Lâm – Lịch
sử ra đời
Làng cổ Đường Lâm nằm cách
44 km về phía tây của trung tâm
thành phố Hà Nội, thuộc thị xã Sơn
Tây. Tên gọi Đường Lâm được
nhắc tới trong Đại Việt sử ký toàn
thư là nơi sinh của Phùng Hưng,
Ngô Quyền. Còn trong An Nam chí
lược của Lê Trắc lại ghi kèm Châu
Ái. Nơi này cũng xuất hiện với tên
gọi Thôn Đường trong sự kiện Loạn
hai thôn Đường Nguyễn xảy ra ở
đất Thái Bình (tỉnh Sơn Tây) khi
vua Ngô Quyền mất, Dương Tam
Kha cướp ngôi và cháu của Ngô
Quyền là Ngô Nhật Khánh đã nổi
lên chống họ Dương, trở thành một
trong 12 sứ quân đóng tại đây. Trải
qua nhiều thời kỳ, tới sau tháng
8/1945 xã Đường Lâm được tái lập
từ các làng cũ của tổng Cam Giá
Thịnh, huyện Phúc Lộc, vốn là nơi
đặt lỵ sở của trấn Sơn Tây.
Đường Lâm trở thành làng cổ
đầu tiên ở Việt Nam được Nhà nước
trao bằng Di tích lịch sử văn hóa
quốc gia ngày 19 tháng 5 năm
2006. Tuy thường được gọi là làng
cổ nhưng thực ra Đường Lâm từ
xưa gồm 9 làng thuộc tổng Cam Giá
Thịnh huyện Phúc Thọ trấn Sơn
Tây, trong đó 5 làng Mông Phụ,
Đông Sàng, Cam Thịnh, Đoài Giáp
và Cam Lâm liền kề nhau. Các làng
này gắn kết với nhau thành một thể
thống nhất với phong tục, tập quán,
và tín ngưỡng hàng ngàn năm nay
không hề thay đổi. Đầu làng, cây đa
hơn 300 năm tuổi đứng vững tạo

8
HÀ NỘI XƯA
nên bức tranh yên bình, cổ kính và
ấm áp cho ngôi làng. Cổng làng
trước kia là điểm dừng chân, tám
trò, gặp gỡ của những người nông
dân, thương nhân... Dần dần, cổng
làng trở thành biểu tượng của quê
hương, nơi tâm hồn người con xa
xứ luôn hướng về.
Địa danh gắn liền với những
vị anh hùng dân tộc
Đường Lâm là ngôi làng ở Hà
Nội có hai vua: vua Phùng Hưng và
vua Ngô Quyền. Vị vua đầu tiên của
ngôi làng cổ là vua Phùng Hưng.
Nửa sau thế kỷ VIII, đất nước ta
chịu ách đô hộ của nhà Tùy Đường
cực kỳ hà khắc. Phùng Hưng đã
cùng em là Phùng Hãi và Bồ Phá
Cần chiêu tập binh sĩ cùng nhân dân
phất cờ khởi nghĩa. Đền thờ vua
Phùng Hưng được xây dựng ở thôn
Cam Lâm, cũng chính là nơi nhà
vua chiêu mộ quân sỹ, phất cờ khởi
Đền thờ vua Ngô Quyền ở Đường Lâm (Ảnh: Đắc Hải)
HÀNH TRÌNH THỜI GIAN
nghĩa năm 791 chống lại ách đô hộ
của nhà Đường.
Ông Phùng Khắc Thành ở thôn
Cam Lâm, cho biết: "Ngày xưa vua
Phùng Hưng triệu tập quân tướng
về đây tổ chức tập luyện để mở màn
cuộc khởi nghĩa. Sau khi ông mất,
dân làng xây dựng Đền ở đây.
Khuôn viên ngôi đền trước đây to
rộng lắm, nhưng những năm kháng
chiến chống Thực dân Pháp, làng
tiêu thổ kháng chiến, ngôi Đền bị
phá hủy rồi được xây dựng lại, chứ
trước đây có đền có các hàng cột to
và ngôi đền uy nghi tráng lệ lắm".
Vị vua thứ hai của đất Đường
Lâm là vua Ngô Quyền. Ngô Quyền
sinh ra tướng mạo đã tuấn kiệt hơn
người, sáng mắt như sao. Thuở
tráng niên đã từng ghì sừng hai con
trâu đực đánh nhau làm cho chúng
hoảng sợ mà buông nhau bỏ chạy.
Số 1 – Tháng 2/2024
Vua Ngô Quyền là vị vua nổi tiếng
với trận đánh trên sông Bạch Đằng
nhấn chìm toàn bộ chiến thuyền của
quân Nam Hán. Trận chiến lịch sử
ấy đã chấm dứt 1000 năm đô hộ của
phong kiến Trung Hoa, lập nên triều
Đại Ngô, nêu cao nền độc lập tự chủ
của dân tộc Việt. Đền thờ vua Ngô
Quyền đã được tu sửa nhiều lần, lần
gần đây nhất là vào thời Vua Tự
Đức (1848 – 1883).
Cùng với sự phát triển của kinh
tế và du lịch, làng cổ Đường Lâm
đã trở thành điểm đến nổi tiếng với
du khách trong và ngoài nước. Nơi
đây ghi dấu ấn với vẻ đẹp cổ kính,
trang nghiêm, đồng thời mang đến
không khí bình yên và ấm áp. Quay
về Đường Lâm là trở về với mảnh
đất lịch sử, trở về với nguồn kí ức,
với sự trong trẻo, hồn hậu mà ta khó
tìm thấy trong cuộc sống hối hả của
thành phố ngày nay.