Podstawowymi substancjami, które budują organizmy są pierwiastki chemiczne:

- węgiel - wodór - tlen - azot - siarka - fosfor

Pierwiastki chemiczne łączą się ze sobą w związki chemiczne:
- woda (65%): (główny składnik organizmów)
*transportuje różna substancje;
*umożliwia wydalanie szkodliwych i niepotrzebnych substancji
*pomaga regulować temperaturę ciała
*jest wykorzystywana przez rośliny podczas fotosyntezy
- sole mineralne (4%)
*budują części ciała organizmów (muszle, kości, pancerze)
*są źródłem pierwiastków regulujących przebieg wielu procesów np. oddychania i fotosyntezy
- cukry (1%)
*dostarczają energii (glukoza) koniecznej do rozwoju
*są materiałem zapasowym (cukry występujące w bulwach ziemniaka i nasion zbóż)
*budują organizmy – celuloza buduje ściany komórek roślinnych
*ochronna – cukry występujące w otoczce śluzowej u bakterii
-białka (18%)
*główny składnik budulcowy organizmów (budują pióra, włosy, pazury)
*są materiałem zapasowym (występują w nasionach grochu i fasoli)
*regulują pracę organizmu (niektóre enzymy zawarte w ślinie umożliwiają trawienie pokarmu)
-tłuszcze (10%)
*są materiałem zapasowym – źródło substancji pokarmowych dla młodych roślin (w nasionach)
*stanowią warstwę ochronna (tłuszcz znajdujący się pod skórą chroni ssaki przed zimnem i urazami)
*dostarczają energii – dwa razy więcej niż cukry (np. w mięsie)
-kwasy nukleinowe (2%)
*jednym z nich jest DNA – w tym związku jest zapisana informacje o cechach organizmu

Komórka – najmniejsza część organizmu zdolna do wykonywania czynności życiowych – podstawowa jednostka
życia
Odżywianie – polega na dostarczeniu organizmowi substancji pokarmowych, które m=budują jego ciało i są źródłem
energii
SAMOŻYWNOŚĆ
Organizmy samożywne: rośliny, niektóre protisty (brunatnice), nieliczne bakterie (sinice)
Organizmy samożywne – samodzielnie wytwarzają pokarm podczas fotosyntezy
Fotosynteza to proces, w którym z dwutlenku węgla i wody powstają substancje pokarmowe i tlen. Do jej przebiegu
potrzebne jest światło.
Substancją pokarmową jest glukoza (cukier), która stanowi źródło energii dla organizmu oraz materiałów do produkcji
związków budujących ciało i związków zapasowych.
PRZEBIEG FOTOSYNTEZY
Wnika do liści pobierana z
gleby światło są transportowane do komórek uwalniany do atmosfery
Dwutlenek węgla + woda -------------------- substancje pokarmowe + tlen
Chlorofil
INTENSYWNOŚĆ FOTOSYNTEZY
Czynniki, które wpływają na intensywność fotosyntezy:
*światło *dwutlenek węgla *woda *temperatura *sole mineralne
Wszystkie czynniki w nadmiarze lub niedoborze powodują zmniejszenie lub zwiększenie intensywności fotosyntezy.
W złych warunkach rośliny rosną słabiej.
CUDZOŻYWNOŚĆ – pobieranie pożywienia z otoczenia. Organizmy muszą poszukiwać, pobierać i trawić
różnorodne rodzaje pokarmów.
Do organizmów cudzożywnych zaliczamy:
*zwierzęta *grzyby *większość bakterii *niektóre protisty (tabela s. 44)
Roślinożercy – żywią się pokarmem roślinnym; mają dłuższy przewód pokarmowy, bo pokarm roślinny jest trudny
do strawienie (np. orzesznica)
Mięsożercy – odżywiają się innymi zwierzętami
- drapieżniki polują na swoje ofiary i je zabijają (np. orzeł) – mają ostre zęby, pazury i dzioby
- padlinożercy żywią się ciałem martwych zwierząt (np. hiena)
Wszystkożercy – zjadają pokarm roślinny i zwierzęcy (jedzą to co jest w danej chwili dostępne) np. niedźwiedzie,dziki
Pasożyty – pobierają składniki pokarmowe od żywych organizmów (np. bakterie, zwierzęta, grzyby, a nawet rośliny)
*pasożyty zewnętrzne – na powierzchni ciała żywiciela (np. kleszcz)
*pasożyty wewnętrzne – wnikają do wnętrza ciała żywiciele (np. tasiemiec)
Organizmy odżywiające się szczątkami organizmów – drobne zwierzęta, bakterie i grzyby – żyją na ściółce leśnej,
glebie oraz mule
Bakterie – połykają bogatą w szczątki glebę, którą rozkładają w przewodzie pokarmowym za pomocą enzymów
trawiennych
Bakterie i grzyby wydzielają enzymy trawienne do środowiska i trawią związki złożone do związków prostych i mogą
je wchłonąć jako pokarm.
Zapobiegają one nadmiernemu gromadzeniu się szczątków organizmów.
ODDYCHANIE
Oddychanie komórkowe to proces, który zachodzi w każdej żywej komórce i polega na uwalnianiu energii zawartej
w pożywieniu. Zachodzi z udziałem tlenu, kiedy jednak go brakuje, sposobem na uzyskanie energii jest fermentacja.
Oddychanie tlenowe polega na rozkładzie substancji pokarmowych, np. glukozy, do dwutlenku węgla oraz wody i
uwolnieniu energii. Proces ten zachodzi w mitochondriach i wymaga obecności tlenu.
U roślin cukier jest wytwarzany podczas fotosyntezy a u zwierząt pochodzi z trawienia pokarmu.

Glukoza + tlen ------- dwutlenek węgla + woda + energia

Glukoza w obecności tlenu ulega stopniowemu rozkładowi, w wyniku którego powstaje dwutlenek węgla i woda
Podczas rozkładu glukozy jest uwalniana energia
Wymiana gazowa polega na dostarczeniu organizmowi tlenu i usuwaniu z niego dwutlenku węgla.
Wymiana gazowa u zwierząt:
- u zwierząt wodnych (ryby, raki) – skrzela
- u zwierząt lądowych (pies, żaba, kura) – płuca
- dżdżownice, bakterie, pantofelek – całą powierzchnią ciała
Wymiana gazowa u roślin:
W ciągu dnia w komórkach roślin zachodzi fotosynteza i oddychanie komórkowe. Podczas fotosyntezy powstaje
bardzo dużo tlenu, którego roślina nie może zużyć, dlatego uwalnia go do otoczenia. W nocy fotosynteza ustaje (bo
nie ma światła), ale oddychanie komórkowe nadal trwa. Dlatego nocą rośliny pobierają tlen z powietrza, a uwalniają
dwutlenek węgla.
Fermentacja polega na beztlenowym rozkładzie substancji pokarmowych, np. glukozy, do prostszego związku i
uwolnieniu energii. Proces ten zachodzi w cytozolu.
Fermentacja dostarcza mniej energii niż oddychanie tlenowe, ponieważ podczas fermentacji glukoza zostaje tylko
częściowo rozłożona, a powstaje z niej alkohol etylowy. Jest to fermentacja alkoholowa:
Glukoza -------- alkohol etylowy + dwutlenek węgla + energia