1

Kedi denince aklımıza ne

gelir?

2
Korku denince aklınıza ne
geliyor?

3
Sevgi denince aklınıza ne
geliyor?

4
Kavram:Kavramlar, benzer veya ortak
özellikleri olan nesne, olay, fikir ve
davranışların oluşturduğu sınıflamaların
soyut temsilcileridir.
Eğitim açısından kavram ise, ortak
tepkiye yol açan ilişkili uyaran takımıdır
(Özyürek, 1984).
Kavramlar, insanların duygu, düşünce
ve hareket bütünlüğü içinde edindikleri
tecrübeleri ile oluşurlar.

5
Kavramlar somut ve soyut (tanımlanmış)
olarak incelenebilir;
Somut Kavramlar: Fiziksel özellikleri duyu
organları ile algılanabilen kavramlardır.
Somut kavramlar genellikle okul öncesi
dönemde öğrenilmektedir. Somut
kavramlar,
soyut kavramların öğrenilmesinde
önkoşuldur.
•Somut kavramlar, gözlem yoluyla
öğrenilebildiği için öğretilmesi de kolaydır.
Renk, şekil vb.
6
Soyut (tanımlanmış)
Kavramlar:
 Bazı kavramlar, kavramın nitelikleri ya
da kavramlar arasındaki ilişkiler,
objenin kendisi somut olarak
gösterilerek açıklanamaz. Bu tür
kavramların tanımlanması gereklidir.
• Soyut kavramlar gözlem yoluyla
öğrenilemezler; ancak tanımlama ve
hissetme yoluyla öğrenebilir. Bu nedenle
öğretilmesi güçtür. Korku, sevgi vb.
7
 26.08.2022
Kavram Öğretimine Başlamanın Ön-
Koşulları Nelerdir?

1. Öğrencinin alıcı dil becerilerinin gelişmiş olması;

“otur, bak, al, ver, göster gibi yönergeleri yerine
getirebilmesi. Öğrencinin öğretimi yarıda
kesecek , yada engelleyecek problem
davranışlarının bulunmaması. Öğrencinin görsel
,işitsel ve dokunsal uyaranlara en az beş dakika
suretle dikkatini yöneltebilmesi.
2. Öğrencinin nesneler arasında seçim
yapabilmesi.
3. Öğrencinin eşleme ve ayırt etme becerilerine
sahip olması. 8
Kavram Öğretiminde Dikkat
Edilecek Noktalar:
• Çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun olmalıdır.
• Öğretilen kavramlar birbirini takip etmelidir.
• Kavram öğretimi yapılmadan önce hangi kavramları
bildiği performans alımı ile belirlenmelidir.
• Çocuğun ihtiyaç duyduğu kavramlar öğretilmelidir.
• Kavram öğretilirken performans alımı sonucu bilmediği
kavramlardan öğretime başlanmalıdır.
• Her bir kavram için ayrı planlama yapılmalı ve farklı
materyaller seçilmelidir.
• Mümkün olduğunca günlük yaşantıyı destekleyen araç
gereçler seçilmelidir.
• Her öğretimde farklı niteliklerde araç gereçler
kullanılmalıdır. 9
DEVAM
• Kavramlar diğer akademik becerilerin ön
koşuludur. Kavramlar sağlıklı şekilde
öğretilmeden diğer akademik becerilere
geçilmemelidir. Aksi takdirde akademik
becerilerde kopukluk olacak ya da daha zor
öğrenecektir.
• Aynı nitelikten oluşan kavramlar daha kolay
öğrenilmektedir.
• Kavram öğretimi yapılmadan önce uzun ve
kısa dönemli amaçlar iyi belirlenmelidir.
10
DEVAM
• Aynı anda birden fazla kavram çalışılmamalıdır.
• Çocuğun ilgisini çekecek materyallerle
çalışılmalıdır.
• Aynı zamanda, ses çıkartan, çok renkli, ışık veren,
kaygan, yapışkan, kokulu vb araç gereçlerin
seçiminden kaçınılmalıdır.
• Kavram öğretilirken aynı zamanda o kavramı
destekleyen kavramların benzer örneklerin sunulması
öğretimi kolaylaştırır.
• İlk önce kolay kavramlar sonra zor kavramlar
öğretilmelidir.
• Kavramlarla çalışırken kavram kutusunun olması ve
sırasının belli olması öğretim aşamasını
kolaylaştırmaktadır.
11
 DEVAM
 • Öğretim sırasında çalışılan masa üzerinde sadece
çalışılacak öğretim seti yer almalıdır.
 • Öğretime başlanmadan pekiştireçler belirlenmelidir.
 • Yönergeleri verirken kesinlik bildiren, net, açık
cümleler kullanılmalıdır.
 • Öğretim ortamı sesten, dikkat dağıtacak görsel
kalabalıktan arındırılmalıdır.
 • Mümkün olduğunca erken yaşlarda kavram öğretimi
tamamlanmalıdır.
 • Büyük yaştaki çocuklar öz bakım becerilerini yerine
getirebiliyorsa akademik beceriler öğretilmelidir. Eğer
öz- bakım becerilerini yerine getiremiyorlarsa
akademik beceriler yerine ilk önce öz bakım becerileri
çalışılmalıdır.
12
DEVAM
 • Kavramı öğretirken bildirimlere ve materyal
sıralamasına uyularak öğretim yapılmalıdır.
 • Öğretime başlanmadan önce çocuğun
materyalleri incelemesine izin verilmelidir.
 • Her bildirim sorulduğunda çocuğun cevaplaması
için yeteri kadar zaman tanınmalıdır.
 • Farklı okullara giden çocukların öğretmenleri
çalışılan konular hakkında birbirlerine bilgi vermeli
ve paralel olarak ilerlemelidirler.
 • Çocuğun her doğru tepkisi ödüllendirilmelidir.
 • Çalışılan kavramın adı söylenirken diğer kavramın
adı “değil” olarak belirtilmelidir.
 Örneğin kırmızı öğretiminde; Bu kırmızı, bu kırmızı
değil gibi.

13
DEVAM
 • Öğretimi yaparken öğretmen ses tonunu iyi
ayarlamalıdır.
 • Öğretmen öğrenciyi ders başında güdülemelidir.
 • Kavramlar öğrenilirken benzer ve yakın örneklere
yer verilmesi kavramın öğrenilmesini kolaylaştırır.
 • Kavramın olumlu ve olumsuz örneklerini
olabildiğince somutlaştırmak öğrenmeyi
kolaylaştıracaktır.
 • Kavramın olumlu ve olumsuz örneklerinin karışık
olarak sunulması öğrenmeyi kolaylaştırmaktadır.
Çünkü kavramın olumlu ve olumsuz örneklerinin
karışık sunulması, kavramı tanımlayan niteliklerin
açıkça ortaya çıkmasını sağlamaktadır.

14
DEVAM
 • Öğretimi yaparken öğrencinin
kendisi öğretim aracı olarak
kullanılmamalıdır. Ör-neğin; “altında”
kavramı öğretilirken öğrencinin
masanın altına oturtulması öğrencinin
masanın altından çıkmak istememesi
gibi davranış problemlerine neden
olabileceği gibi öğrencinin öğretim
etkinliğini gözleyememesine de neden
olabilir.
15
DEVAM
 • Kavram sunusu sırasında farklı nesnelere yer
vererek sunu yapılmalıdır. Yalnızca bir çeşit
araçla sunum yapılması, yanlış öğretilmesine
neden olabilmektedir. Örneğin, “üstünde”
kavramını öğretirken sadece bir masa ve toptan
yararlanılırsa, öğrenci de “üstünde” kavramı ile
top ya da masa arasında bir bağlantı kurma
olasılığı ortaya çıkacaktır.
 • Kavram öğretimi sırasında doğru tepkilere
ilişkin olarak öğrenciye dönüt ve pekiştireç
sağlanır.
16
Kavram Öğretiminde Çocuğun Sahip
Olması Gereken Ön Koşul Beceriler
 • Öncelikle çocuk dikkatini belli bir süreliğine o
çalışmaya verebilmelidir.
 • Çocuğun ihtiyacına yönelik ve işlevsel bir
amaç konmalıdır.
 • Göz kontağı kurabilmelidir.
 • Alıcı dili yerinde olmalıdır. Bak, göster, yap,
gibi temel yönergelere tepki verebilmelidir.

17
DEVAM

 • Öğretimi engelleyecek davranış

sorunu olmamalıdır.
 • Sorulan sorulara tepki verebilmelidir.
 • Öğrenci nesneler arasından seçim
yapabilmelidir.
 • Öğrencinin eşleme ve ayırt etme
becerilerine sahip olması gerekir.

18
Kavram Öğretiminde İzlenmesi
Gereken Basamaklar
 1-ÖĞRENCİ PERFORMANSININ BELİRLENMESİ:
Özel gereksinimli çocuklarınözürlerinin türüne ve
derecesine göre gelişim özellikleri,
bireyselözellikleri, ayırt etme, analiz etme,
sentez gücü, transfer etme ve öğrenmestilleri
gibi bilişsel özellikleri dikkate alınarak öğretim
amaçları belirlenmelidir.

19
2-Kavram Analizi:
 Kavram analizi basamağında, aşağıdaki
sorulara
verilecek cevaplar dikkate alınarak bireysel
eğitim planı hazırlanmalıdır:
o Özel gereksinimli çocuğun özür ve tür
derecesine göre hangi kavram(lar)
kazandırılacak?
o Yeni öğretilecek kavramla ilgili olan ve daha
önce öğrenilmiş kavramlar hangileridir?

20
3-Materyallerin Seçimi ve
Geliştirilmesi:
 Materyallerin seçiminde ve geliştirilmesi
basamağında, aşağıdaki sorulara verilecek
cevaplar dikkate alınarak bireysel eğitim planı
hazırlanmalıdır:
 Özel gereksinimli çocuğa öğretilecek kavrama
en uygun materyaller hangileridir?
 Materyaller diğer kavramların öğrenilmesinde
geliştirilip kullanılabilir mi?

21
4-Öğretim Amaçlarının
Belirlenmesi ve Listelenmesi:
 Öğretim amaçlarının belirlenmesi ve listelenmesi
basamağında, aşağıdaki ölçütler dikkate alınarak
bireysel eğitim planı hazırlanmalıdır:
 Öğretmen açık ve uygun yönergeler belirlemelidir.
 Aynı zamanda öğretmen öğretim sırasında
aktarılacak kavramın anlamında karar kılmalıdır.
 Öncelikle sade, yalın tanımlar öğretilmelidir.
Öğretim sırasında kavramın iki ya da daha fazla
sayıda anlamının bir arada öğretilmeye çalışılması
durumunda, öğrenci kavramın bir anlamını bile
öğrenemeyebilir.
22
6-Ayırt Etme Analizi:
 Ayırt etme analizi aşağıdaki sorulara verilecek
cevaplar dikkate alınarak bireysel eğitim planı
hazırlanmalıdır. Ayırt etme (eşleme), aynı (eş)
nesneleri bir araya getirmek demektir.
 Kavram öğretiminden önce, öğretilecek
kavramın ayırt etme düzeyinde öğrenilmiş
olması gereklidir.
 Kavram ayırt etme düzeyinde öğrenilmemiş ise
kavram öğretimi gerçekleşemez. Bu nedenle
öncelikle öğrenciye öğretilmesi istenen
kavramın ayırt etme analizi yapılmalıdır.
23
ÖRNEK:
 Örneğin eğitimci “uzun” kavramını, özel gereksinimli
çocuğa öğretmek için önce çevresinde bulunan
nesnelerden faydalanarak kavramın anlamını çocuğun
sembolleştirip öğrenmesine yardımcı olabilir. Sınıfta veya
çevresinde bulunan nesneleri göstererek “Bak bu uzun
kalem, bu uzun blok, bu uzun mum, bu uzun saç” vb. gibi
örnekler sunarak çocuğa gösterebilir. Sonra resimli
kartlar hazırlar. Kartların üzerinde uzun merdiven, uzun
saçlı kız, uzun bir mum olabilir. Başka kartlara da
figürlerin zıtlarını hazırlayabilir (kısa merdiven, kısa saçlı
kız, kısa mum gibi). Çocuğa “Şimdi bana uzun olan
merdiveni göster”, “Şimdi uzun saçlı kızı göster”, “Uzun
mumu göster” diye yönergeler vererek çocuğun “uzun”
kavramını, ayırt etme analizi basamağını kullanarak
öğrenmesini sağlar.

24
Kavram çeşitleri ve
örnekleri;
Kavramların Sınıflanması

25
Renk Kavramı

26
Şekil Kavramı

27
Zıt Kavramlar

28
Kavram çeşitleri ve örnekleri;
 o Yer bildiren kavramlar (konum kavramları): Üstünde-
altında,arasında, içinde-dışında, sağında-solunda, önünde-arkasında,
yanında, yakında-uzakta, ilk-son
 o Zıtlık bildiren kavramlar: Sıcak-soğuk, açık-kapalı, temiz-kirli,
yumuşak-sert.
 o Miktar kavramları: Az-çok, ağır-hafif, dolu-boş, bütün-yarım-çeyrek.
 o Niteleme kavramları: Uzun-kısa, kalın-ince, büyük-küçük
 o Karşılaştırmalı kavramlar: Daha geniş, daha büyük, daha ağır
 o Eylem bildiren kavramlar: Gel, koş, al, ver, doldur, boşalt, getir, at,
fırlat, vur, yerleştir, kes, yırt, atla, oyna, bırak, kalk, otur, git, yürü, dur
 o En üst dereceyi bildiren kavramlar: En geniş, en büyük, en ağır
 o Renk kavramları: Kırmızı, kırmızı, mavi, yeşil, siyah, beyaz,
kahverengi
 o Ad bildiren kavramlar
 o Genel kavramlar: Yiyecek, içecek, giyecek, bitkiler, hayvanlar,
oyuncak, mobilya, geometrik şekille.
 o Belirgin kavramlar: Et, portakal, araba, erkek, sandalye, masa,
gömlek, daire
29
 Ölçüt Bağımlı Testler
 Ölçü araçları kullanılmadan önce çocuğun kavramla
ilgili ön koşul davranışları kazanıp kazanmadığına
bakılmalıdır. Eğer ön koşul davranışları kazanmamışsa
öncelikle ön koşul davranışlar öğretilmelidir.
 Ölçü araçları hazırlanırken, öğretilmesi amaçlanan
konu veya kavramın analizi yapılmalıdır. Yani kavramın
ilişkili ve ilişkisiz özellikleri belirlenmelidir. Her bildirimle
ilgili materyalin diğerinden farklılık göstermesine dikkat
edilmelidir.
 Ölçü aracı ile bire bir çalışılmalı ve ortamın da sessiz
olması gerekmektedir. Kayıt çizelgesi eğitimcinin
kolaylıkla ulaşabileceği bir yerde olmalı ve her
bildirimden sonra gerekli sütun işaretlenmelidir.

30
ÖLÇÜT ARACI OLUŞTURMA
 Ölçü aracı oluşturulurken ilişkili nitelik hiç
değişmeden her bildirimde yer almakta ve
ilişkisiz nitelikler sırayla devreye sokulmaktadır.
 Herhangi bir nesne seçtiğimizde dört
niteliğinden bahsederiz. Bunlar; renk,şekil,
malzeme ve büyüklük olarak tüm nesnelerde
ortak niteliklerdir.

31
 Kavram Öğretiminde
Kullanılan Yöntemler
1-Doğrudan öğretim (Açık
anlatım)
2-Basamaklandırılmış Öğretim
3-Yanlışsız Öğretim Yöntemleri

32
 1-Doğrudan Öğretim-Açık Anlatım
 Tümdengelim de denir.
 Açık anlatım yönteminde ayırt edici
öğrenme sürecinden yararlanılmaktadır
.
 Uygulayıcı, öğreteceği kavramın ilişkili
ve ilişkisiz niteliklerini belirler. Daha sonra
kavramın olumlu ve olumsuz örneklerini
oluşturur.

33
 Örneğin“üçgen” kavramı için ilişkili nitelik üç
kenarı ve üç köşesinin olmasıdır. Üçgeni
temsil eden nesnenin büyüklüğü, malzemesi
gibi nitelikler ilişkisiz niteliklerdir.
 “üçgen” kavramının olumlu örnekleri “plastik
üçgen”, “tahta üçgen”, “karton üçgen”dir.
Üçgen kavramının olumsuz örnekleri ise
“plastik kare”, “tahta daire”, “karton
dikdörtgen”dir.

34
 Kavramın olumlu ve olumsuz örnekleri
hazırlanırken örnek sayısının çok olmasına
ve ilişkisiz niteliklerin değişmesine dikkat
edilmelidir. Daha sonra, bireye olumlu ve
olumsuz örnekler sunulmalı, bireyin doğru
tepkileri pekiştirilmeli, yanlış tepkiler
görmezlikten gelinip tekrar sunu yapılmalıdır.
Böylece ayırt edici pekiştirmelere yer
verilerek öğrenme gerçekleştirilmelidir.

35
Dersin Adı:Matematik
Süre:40 dakika
Ünitenin Adı:Varlıklar Arasındaki İlişkiler
Konunun Adı:Uzunluk ve Kısalık
Yöntem ve Teknikler:Açık Anlatım
Öğretim Materyalleri: Vida, metal çubuk, pipet.
Amaç:Varlıklar arasından “uzun” olan varlığı ayırt eder.
Davranışlar:
1. Farklı uzunluktaki iki varlık arasından “uzun” olan varlığı
gösterir.
2. Farklı uzunluktaki iki varlığı ifade eden resim kartlarından
“uzun” olan varlığı gösterir.
3. Farklı uzunluktaki iki varlık veya varlığı ifade eden resim
kartlarından “uzun” olan gösterildiğinde “uzun” olduğunu söyler.
Öğrencilerin önceden belirlenmiş performansları dikkate alınarak
bu derste kazandırılması gereken davranışlar, öğrencilerin adları
belirtilerek yeniden yazılır.
36
Can, Berk, Buse :
1. İki farklı uzunlukta aynı türde, aynı tipte, her bir
uzunluktan birer tane nesne arasından uzun olanı
gösterir.
2. İki farklı uzunlukta ayrı türde, aynı tipte, her bir
uzunluktan birer tane nesne resmi arasından uzun
olanı gösterir.
3. İki farklı uzunlukta aynı türde, aynı tipte, her bir
uzunluktan birer tane nesne veya nesne resmi
arasından uzun olan gösterildiğinde uzun olduğunu
söyler.

37
DERSE HAZIRLIK
Öğretmen, öğrencilerin masalarını yarım ay şeklinde düzenler.
Kullanacağı materyalleri koymak için sınıfın uygun bir yerine masa
yerleştirir. Öğretimde kullanmayacağı materyalleri ortamdan kaldırır.
Öğretmen ders sırasında kullanacağı pekiştireçleri belir-ler.
DERSE GİRİŞ
Öğretmen, öğrencilere “Bugün sizlerle uzun kavramı üzerinde
çalışacağız.” der. Öğ-retim sırasında kullanacağı materyalleri gösterir ve
bu materyalleri öğrencilerin bir süre incelemelerine izin verir.
Öğrencilerin materyalleri incelemesi bittikten sonra onlara
“Birazdan bu materyallerle çalışacağız. Beni dikkatlice izleyin.
Materyalleri sizin önü-nüze koyacağım. Söylediğim materyali göster
dediğimde göstermenizi istiyorum, daha sonrada gösterdiğim
materyalin uzunluğunun nasıl olduğunu söylemenizi istiyorum.”
diyerek derse giriş yapar.

38
DERSİ SUNMA
Öğretmen, I. araç setinde bulunan uzun vidayı ve kısa vidayı alır. Öğrencilere
“Buna
bakın.” diyerek dikkatlerini uzun vidaya çeker. Uzun vidayı öğrencilerin göz
hizalarında dolaştırarak “Bu uzun.” der. Sonra uzun vidayı geride, kısa vidayı önde
tutarak “Bu uzun
değil.” der. Öğrencilere “Aferin, beni dikkatlice izlediniz.” diyerek tepkilerini
pekiştirir.
Öğretmen Can’ın yanına gider. Uzun vidayı masanın üzerine koyar, kısa vidayı da
uzun
vidayla aynı hizada biraz uzağa koyar. Sonra öğretmen Can’a “Hangisi uzun? Uzun
ola-nı göster.” der. Can doğru tepki verirse, tepkisini pekiştirir. Öğretmen “Hangisi
uzun değil? Uzun olmayanı göster.” der ve Can doğru tepki verirse tepkisini
pekiştirir. Eğer Can’ın tepkisi yanlış ise öğretmen Can’a olumsuz bir şey
söylemeden aynı araçlarla tek-rar öğretim yapar. Uzun vidayı göstererek “Bu
uzun.” der ve masaya koyar. Kısa vidayı göstererek “Bu uzun değil.” der aynı hizada
uzun vidanın biraz uzağına koyar. Can’a tekrar “Hangisi uzun? Uzun olanı göster.”
der ve Can’ın doğru tepkisini pekiştirir. Sonra “Hangisi uzun değil? Uzun olmayanı
göster.” der. Can doğru tepki verdiğinde pekiştirir.
39
Öğretmen aynı araçları kullanarak Berk ve Buse’yle de aynı şekilde öğretim
yapar.
Öğrenciler doğru tepki verirlerse pekiştirir. Yanlış tepki verirlerse olumsuz bir
söz söyle-meden aynı araçlarla öğretime geri döner. Doğru tepki alıncaya kadar
öğretime devam eder.
Öğretmen I. araç setinde bulunan diğer araçlarla da aynı şekilde öğretim yapar.
Öğ-retmen, I. araç setiyle öğretimi tamamladıktan sonra bu araçları kaldırır ve
II. araç se-tinde bulunan uzun atkı resmini ve kısa atkı resmini alır. Öğrencilere
“Buna bakın.” diyerek dikkatlerini çeker. Uzun atkı resmini öğrencilerin göz
hizalarında dolaştırarak “Bu uzun.” der. Sonra uzun atkı resmini geride, kısa atkı
resmini önde tutarak “Bu uzun değil.” der. Öğretmen Berk’in yanına gider. Uzun
atkı resmini masanın üzerine koyar, kısa atkı resmini de aynı hizada yanına
koyar. “Önündeki resimlere bak, hangisi uzun göster.” der. Berk doğru tepki
verirse pekiştirir. Öğretmen sonra “Hangisi uzun değil, uzun olmayanı göster.”
der ve Berk doğru tepki verirse tepkisini pekiştirir. Eğer Berk’in tepkisi yanlış ise
öğretmen hiçbir şey söylemeden aynı araçlarla öğretimi tekrarlar. Berk doğru
tepki verene kadar bu araçlarla öğretime devam eder.

40
Öğretmen aynı araçları kullanarak Can ve Buse’yle de aynı şekilde öğretim yapar.
Can ve Buse doğru tepki verirlerse tepkilerini pekiştirir. Yanlış tepki verirlerse,
doğru tepki verene kadar aynı araçlarla öğretime devam eder.
Öğretmen, II. araç setinde bulunan diğer araçlarla da aynı şekilde öğretim yapar.
Öğretmen II. araç setiyle öğretimi tamamladıktan sonra bu araçları kaldırır ve III.
araç setinde bulunan uzun metal çubuğu ve kısa metal çubuğu alır. Öğrencilere
“Buna ba-kın.” diyerek dikkatlerini çeker. Çubukları öğrencilerin göz hizalarında
dolaştırırken uzun metal çubuğu önde tutarak “Bu, buna göre uzun.” der. Sonra
kısa metal çubuğu önde tutarak “Bu, buna göre uzun değil.” der. Sonra Buse’nin
yanına gider. Uzun metal çubuğu masanın üzerine koyar. Kısa metal çubuğu da,
uzun metal çubukla aynı hizada, biraz uzağına koyar. Öğretmen, uzun çubuğu
işaret ederek “Bunun uzunluğu buna göre nasıl, uzun mu, kısa mı? Söyle.” der.
Buse doğru tepki verirse tepkisini pekiştirir. Yanlış tepki verirse, öğretime geri
döner. Doğru tepki alıncaya kadar öğretime devam eder. Öğretmen bu araçlarla
Can ve Berk’le de çalışır. Can ve Berk’in doğru tepkilerini pekiştirir.

41
Öğretmen, III. araç setinde bulunan kısa pipeti ve uzun
pipeti alır. Bu araçlarla aynı şekilde çalışmayı tekrarlar.
Öğrencilerin doğru tepkilerini pekiştirir. Öğretmen
daha sonra uzun ağaç ve kısa ağaç resimlerini alır ve
öğrencilerle aynı çalışmayı resim kartlarıyla yapar.
Öğrencilerin doğru tepkilerini pekiştirir. Sonra kısa atkı
ve uzun atkı resimlerini alır ve öğrencilerle tek tek aynı
çalışmayı yapar. Öğrencilerin doğru tepkilerini
pekiştirir.

42
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
 Ölçme Soruları
 1. Önündeki nesnelere bak ve uzun olanı göster.
 a) Uzun cetvel-kısa cetvel
 b) Kısa kalem-uzun kalem
 c) Uzun silindir-kısa silindir
 ç) Kısa metal çubuk-uzun metal çubuk

43
 2. Önündeki nesne resimlerine bak ve uzun olanı
göster.
 a) Uzun cetvel resmi-kısa cetvel resmi
 b) Kısa silindir resmi-uzun silindir resmi
 c) Uzun bina resmi-kısa bina resmi
 ç) Kısa mum resmi-uzun mum resmi

44
 3. Önündeki nesnelere/nesne resimlerine bak,
bunun uzunluğu buna göre nasıl?
 a) Uzun hortum-kısa hortum
 b) Kısa atkı-uzun atkı
 c) Uzun şişe resmi-kısa şişe resmi
 ç) Kısa kemer resmi-uzun kemer resmi

45
Değerlendirme
 Öğretmen I. araç setinde bulunan uzun ve kısa cetveli alır.
Öğrencilerden birinin önüne koyar. Öğrenciye “Önündeki
nesnelere bak ve uzun olanı göster.” der. Öğrenci uzun olanı
gösterirse tepkisini pekiştirir. Eğer öğrenci yanlış tepki verirse
aynı araçlarla öğretimi tekrarlar. Soruyu tekrar sorar ve doğru
tepkisini pekiştirir. Öğretmen, diğer öğrencilerle de bu
araçlarla aynı şekilde değerlendirme yapar. Öğretmen I. araç
setinde bulunan diğer araçlarla değerlendirmeye devam eder.
Öğrenciler üst üste üç kez doğru tepki verirlerse, öğretmen II.
araç setiyle değerlendirmeye geçer. Ancak öğrenciler üst üste
üç kez doğru tepki veremezlerse, tekrar öğretim yaparak
doğru tepki vermelerini sağlar.
 Öğretmen II. ve III. araç setleriyle de aynı şekilde
değerlendirme yapar ve öğrencile-rin tepkilerini kaydeder.
Değerlendirmeyi tamamladıktan sonra araçlarını kaldırır.

46
 26.08.2022
1-DOĞRUDAN ÖĞRETİM YÖNTEMİ
 Doğrudan Öğretimin Basamakları
1. Model olma
2. Rehberli Uygulamalar
3. Rehbersiz (Bağımsız) Uygulamalar
 1-Model Olma
 Öğrenciye kazandırılacak becerilerle ilgili
açıklamalar yapılır ve becerinin nasıl yapılacağı
öğretmen tarafından öğrenciye gösterilir.
 ÖRNEK…
 Öğretmen, salata yaparken havucu rendeler ne
yaptığını açıklar.
 “Bak şimdi havucu rendeliyorum.” 47
 26.08.2022
 2-Rehberli Uygulamalar
 Öğrenciye, yeterli sayıda model olunduktan sonra,
öğrenme sorumluluğu aşamalı olarak öğrenciye
bırakılır.
 Öğretmen rehberliğinde, ipuçlarının aşamalı olarak
geri çekildiği ve alıştırmalar yapılır ve buna rehberli
uygulamalar adı verilir.
 3-Bağımsız Uygulamalar
 Rehberli uygulamalar sona erdiğinde, öğrencilerin
beklenen beceriyi gerçekleştirmeleri istenir.
 Bu aşamada sorumluluk yavaş yavaş öğrenciye
geçer.
 Bağımsız uygulamalarda sunulan alıştırmalar, diğer
aşamalardaki alıştırmalardan farklı ancak aynı
zorluk düzeyinde olmalıdır .
48
2-Basamaklandırılmış yöntem
(etkileşim ünitesi)
 Cawley ve arkadaşları tarafından
özellikle zihin özürlü öğrencilere
matematik kavram ve becerilerini
kazandırmak için geliştirilen bir
matematik beceri ve işlemleri öğretim
modelidir.

49
DEVAM
 Öğretilecek matematiksel kavram ya da beceri
küçük basamaklara bölünmektedir.
 Matematik beceri ve işlemlerin öğretiminde
öğretimsel içeriğin ve materyallerin hazırlanıp
sunulması için öğretmen, öğrenci ve öğretmen-
öğrenci-materyal arasında kurulan etkileşimi içeren
ve temelde 4 basamağa ayırmıştır bunlar; yap,
göster, söyle ve yaz basamaklarıdır. Sonrasında bu 4
temel basamak birbiriyle kombinasyona girerek 16
basama-ğa ulaşır. değişik kombinasyondan oluşan
bir öğretim modelidir.

50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
Öğretim süreci gerçek nesnelerle başlamakta, resimlerle
devam etmekte ve yazılı ya da sözlü sembollerle
tamamlanmaktadır. Öğretmen-öğrenci etkileşimini,
öğretmenin sunu düzeyini belirten girdi ve öğrencinin
tepki düzeyini belirten çıktı davranışları oluşturmaktadır.
Her bir öğretim amacı için, öğretmenin ve öğrencinin
davranışlarının açık olarak belirtilmesi gerekmektedir.
Küçük gruplar içinde öğrencinin performansına dayalı
öğretimin gerçekleştirmesine olanak sağlar. Ayrı eğitim
ortamlarında olduğu gibi normal sınıflarda kaynaştırma
programına katılan öğrencilerin özelliklerine uygun öğre-
tim düzenlemelerinde yarar sağlayabilir.

68
3-Yanlışsız öğretim yöntemleri
 Yanlışsız öğretim tekniği geleneksel yöntemlere
göre daha az hatanın gerçekleştiği varsayılan
yöntemdir. Wolery, Bailey ve Sugai (1988),
öğrenen kişilerin beceri ve kavramları en iyi
biçimde öğrenmelerinin, öğretim sırasında
yaptıkları hatalardan değil öğretim sırasında
gerçekleştirdikleri olumlu yanıt ve
alıştırmalardan kaynaklandığını ifade
etmektedirler. Bu varsayımdan kaynaklanan
yaklaşıma ise, Yanlışsız Öğretim yaklaşımı adını
vermişlerdir.
69
Yanlışsız öğretim yöntemleri genel olarak
iki grupta toplanmaktadır
 1. Tepki ipuçlarının sunulduğu yanlışsız öğretim
yöntemleri
 Tepki ipuçlarının kullanıldığı yöntemler, birey
tepkide bulunmadan önce ipucu sunularak bireyin
doğru tepkide bulunmasının sağlandığı
yöntemlerdir.
 • Sabit bekleme süreli öğretim,
 • Eşzamanlı ipucu ile öğretim,
 • Artan bekleme süreli öğretim,
 • Davranış öncesi ipucu ve sınama ile öğretim,
 • Davranış öncesi ipucu ve silikleştirme ile öğretim,
 • Aşamalı yardımla öğretim,
 • İpucunun giderek azaltılması ile öğretim,
 • İpucunun giderek arttırılması ile öğretim.
70
2. Uyaran ipuçlarının sunulduğu öğretim
yöntemleri
 Uyaran ipuçlarının kullanıldığı yöntemler ise,
hedef davranışı başlatması beklenen hedef
uyaranda ve ipucu sağlayan uyaranda, hedef
uyaranın algılanmasını kolaylaştırmak amacı ile
sistematik uyarlamalar yapılması olarak
tanımlanmaktadır. Uyaran ipuç-larının
kullanıldığı öğretim yöntemleri üçe ayrılır. Bunlar:
 • Uyaranı Silikleştirme
 • Uyarana Şekil Verme
 • Uyarana İpucu Ekleme (Kırcaali-İftar ve Tekin,
2004)
71
 26.08.2022
YANLIŞSIZ ÖĞRETİM YÖNTEMİ
 EŞZAMANLI İPUCUYLA ÖĞRETİM
 1) “0” Saniye Bekleme Süreli Öğretim
 Eş zamanlı ipucuyla öğretimde hedef uyaranın (örneğin,
Semih bu işaretin anlamı ne?) hemen ardından kontrol
edici ipucu sunulur (örneğin, bu işaret ‘giriş yok’
demektir.) ve birey kontrol edici ipucunu model alır.
 Eşzamanlı ipucuyla öğretimde her denemede kontrol
edici ipucunun sunulması nedeniyle bireye bağımsız
olarak tepki verme olanağı tanınmamaktadır.
 Bu nedenle, hedef davranışın gerçekleşip
gerçekleşmediği, öğretim oturumlarından hemen önce
düzenlenen yoklama oturumlarında anlaşılmaktadır.
 Eş zamanlı ipucuyla öğretim oturumlarının tümünde her
zaman kontrol edici ipucu sunulur.
72
 26.08.2022
 2)Yanıt Aralığı Süresini Belirleme
 Eşzamanlı ipucuyla öğretimde, hedef uyaranın
ardından kontrol edici ipucu sunularak bireyin
belli bir süre içinde tepkide bulunması beklenir.
Bu süreye yanıt aralığı denmektedir. Yanıt aralığı
genellikle 3-5sn. gibi, birey için makul olan bir
süreden oluşur.
 Örneğin: nesne ismi tanıma becerisinin öğretildiği
bir çalışmada öğretmenin» Bu nesnenin ismi
nedir?» beceri yönergesini sunduktan sonra
«Kapı» kontrol edici ipucunu sunarak 5 saniye
süreyle öğrencinin yanıt vermesini beklemesidir.
73
EŞ ZAMANLI İPUCUYLA
ÖĞRETİM

74
DAVRANIŞ ÖNCESİ İPUCU
SUNMA

75
BOŞ KAVRAMI ÇALIŞMASI

76