MONTESSORİ EĞİTİMİ I

Duyu Materyalleri ve Çalışmaları

Doç. Dr. Müdriye YILDIZ BIÇAKÇI

 DUYULARI
GELİŞTİRİCİ
MATERYALLER
 1-DUYULARIN EĞİTİMİ

• Montessori’ye göre çocuk daha doğumdan başlayarak zihinsel olarak

aktif bir varlıktır. Bu nedenle çocuk eğitimine doğumdan başlanması
gerektiğini savunur.
• Duyu algıları henüz dış belirtiler vermese de, hareket etme
yeterliliğinde yoksun olsa da aktif haldedir. Ten temasına, ışığa
tepki verir. Bu nedenle duyu organlarını çocuğun çevresi ile iletişim
kurduğu organlar olarak kabul eder ve tıpkı ellerin kavrama işlevini
gördüğü gibi aklın gelişiminde temel rol oynayan ‘kavram organları’
diye adlandırır. Duyu algıları çocukta bir ruhsal dünya yaratmaya
yönelik yaratıcı iç güdü, aktif bir güçtür ve duyu organları adeta
çocuğun dünyaya açılan pencereleri gibidir.
• Duyuların eğitimi çocuk daha ‘emici zihin’ çağında iken
başlar. Bu çağda çocuk kendiliğinden aktiftir ve bilinçsiz
olarak çevresindeki izlenimleri zihnine kaydeder. Bu
kaydedilenler çocuğun gelişecek olan kişiliğinin ve zihninin
ana maddesini oluşturur.
• Materyaller ruhsal düzene yardımcı olurken zihinsel
gelişimini sağlar: tanımak ve farklılıkları ayırt etmek,
bütünleştirmek ve soyutlaştırmak, eşleştirmek, gruplamak
ve tasnif etmek, aynı özelliklerde seriler yapmak vs.
 • Duyu materyalleri ‘güçlüklerin yalıtılması’ ya da tek bir
özelliğin izole edilmesi diye tanımlayabileceğimiz bir esasa
dayalıdır. Böylece her materyal belirli bir tek özelliğin
öğretilmesinde kullanılır.
• Materyallerin diğer bir özelliği de çalışırken hata yapılıp
yapılmadığının kontrol edilmesidir ki, çocuk bununla asıl
amacı olan ‘yetişkinden bağımsızlaşma’ya ulaşır. Burada
karar verme yeterliliğinin ve objektif olma özelliklerinin
geliştirilmesi sağlanır.
• Kendi başına çalışma, materyallerin özgür seçimi, kendine
özgü tempoda çalışma biçimi çocuğun organizasyon
kabiliyetini geliştirir. Planlamayı, hazırlamayı, paylaşmayı,
fikir edinmeyi, uzlaşmayı, uyumlu olmayı, başkaları ile
çalışmayı öğrenir.
• Materyalin sınırlı sayıda olması ve onun pedagojik amacına
ve fonksiyonuna uygun olarak kullanılması önemlidir. Sınırlı
sayıda olması özellikle öğrenme ve odaklanma bozukluğu
olan çocuklar için önemlidir.
 • Duyu materyallerinin kullanımında çocuğun
dikkatinin bir noktada odaklanmasını sağlamak
pedagojik genel amaçlardandır. Dikkat odaklanması
Montessori eğitiminde çok önemlidir. Çünkü
öğrenme ancak dikkat odaklanması sonucunda
gerçekleşir.
• Montessori , materyalin kullanımını öğretmeyi ‘ders verme’
olarak adlandırır. Ancak çocuk materyallerle ilgili bazı
deneyimler kazandıktan sonra veya özel ilgi gösterdiği
zaman bu derslere başlanabilir. Her dersin özenli ve
bütünüyle anlaşılır olması temel esastır. Gözlemler
sonucunda öğretmen dersin ne zaman gerekli olduğunu
bilir.
 Duyu eğitiminde dikkat edilecek hususlar:

• Montessori, materyallerini çocuğun bireysel deneyimler

kazanabileceği şekilde tasarlamıştır.
• Öğretmen ve çocuğun oturuş pozisyonu göz ve vücut teması
kurmaya uygun olmalı ve ders uyumlu bir atmosferde
yapılmalıdır.
• Çalışma yerinde sadece dersle ilgili araç-gereç bulunmalıdır.
• Bir materyal için verilen ders sadece o konuya ait ve açık
olmalıdır. Yavaş ve açık hareketler öğrenmede kesin etkiyi
sağlayan unsurdur. Bu sırada mümkün olduğunca az
konuşulmalıdır. Önemli olan çocuk ile materyal arasında engel
olmamalıdır.
• Genelde eğitici bir materyal ile çalışmanın tüm aşamalarını bir
defada gösterir ki çocuk olayı bütünlük içerisinde öğrensin.
Çocuk dersi tamamen anladıysa o zaman çalışmayı üstlenir ve
bu durumda eğitimci onu izler. Daha sonra eğitimci uzaklaşır
ve belirli mesafeden çocuğu gözlemler.
• Bir ders sırasında çocuk hata yapacak olursa bu hatanın
düzeltilmemesi gerekir. Çünkü böyle bir durum çocuğun
cesaretini kıracaktır. Eğitimci çocuğun dikkatini hata üzerine
çekmemeli, daha sonra uygun bir zamanda o dersi yeniden
göstermelidir.
• Dersin öğretilmesinden sonra çocuk materyalle tek başına
çalışır. Çekingen ve içine kapanık çocuklar, bir materyalin
gösteriminden sonra yapmaları konusundan eğitici tarafından
teşvik edilmeli, asla zorlanmamalıdır.
 • Çocuk materyalle çalışmak için kendisine güven duyar duymaz
anlamlı ve materyalin amacına uygun çeşitlemeler bulabilir.
• Kural olarak dersler çocuklara teker teker öğretilir, ama uygun
materyal ve fırsatlarda grup olarak da çalışılabilir.
• Dersler 3 aşamalı öğretimle gerçekleşir. Yapılan işler ve kavramlar
adlandırılır.
• İyi bir ders çocuğun önüne daha ilk andan itibaren yeni ufuklar açıp
deneyimler kazandırmalıdır.
• Materyal ile çocuğa kazandırılan yeni bilgiler çocuk için ‘dünyanın
anahtarlarıdır.’
• Çocuk materyalde edindiği bilgiler çerçevesinde dener ve kullanır,
bunlarla yeni boyutlar keşfeder.
• Çevresindeki insanlar ve eşyalar ile ilişkilerini derinleştirip düzeltir
ve kişiliğini oluşturarak yetişkinden bağımsızlaşır.
 2-ÜÇ AŞAMADA ÖĞRETİM
• Birinci aşama: Eğitici, çocuğun dikkatini eşyaya çekerek,
düzgün bir telaffuzla adını söyleyerek eşya ile isim
arasında bir ilişki kurar.
• İkinci aşama: Bu aşamada öğrenilenin kalıcı olmasına
çalışılır. Tekrarlar çeşitli ve çocuk için ilginç olmalıdır.
• Üçüncü aşama: Bu aşamada artık çocuk pasif olarak
edinmiş olduğu kavramları ya da sözcükleri
kullanabilmelidir. Çocuk ona gösterilen eşyanın adını
söyler. Bu aşama aynı zamanda ikinci aşamanın
kontrolüdür.
 4-TEK BİR ÖZELLİĞİN YALITILMASININ
ÖNEMİ

• Farklı özellikleri birlikte sunmak çocuğun kafasını

karıştıracağından tek bir özelliği diğerlerinden yalıtmamız
gerekiyor. Çocuğa kazandırılmak istenilen özellik, hepsi
birbirinin aynı olan cisimler haline getirilmiştir.
• Nesnelerin özelliklerini vurgulamak istediğimizde duyuların
yalıtılması gerektiği psikolojide bilinen ve uygulanan bir
yöntemdir.
• Yalıtma süreci iki türde olabilir: insanı çevreden gelen tüm
uyarılardan izole etmek veya materyalde tek bir özelliğin
değişmesini sağlama.
 3- DUYU MATERYALLERİNİN SUNULUŞUNDA
SIRALAMA
• Kesin bir sıralama yoktur. Buna rağmen ilk sunacağımız
materyallerin mekanik hata kontrolüne olanak sağlayan ve
sadece tek bir duyuyla fark edilecek materyallerin
seçilmesinde yarar vardır.
• Bu aşamadan sonra çocuğun dikkatinin yoğunlaşmasında ve
ayırt etme yeterliliğinde artış gözlendiğinde, hata
kontrolü daha karmaşık ve sadece duyulara hitap eden
materyallere geçilir.
A-GÖRSEL ALGIYA YÖNELİK ALIŞTIRMALAR
1- BOYUTLARIN ALGILANMASINA YÖNELİK ALIŞTIRMALAR

TUTMALI SİLİNDİR BLOKLARLA ÇALIŞMALAR

PEMBE KULE ÇALIŞMASI
KAHVERENGİ MERDİVEN ÇALIŞMASI
KIRMIZI ÇUBUK ÇALIŞMALARI
2- RENKLERİN ALGILANMASINA YÖNELİK ÇALIŞMALAR

RENK TABLETLERİ
3-ŞEKİLLERİN ALGILANMASINA YÖNELİK ALIŞTIRMALAR

GEOMETRİK ÇEKMECELER
B- DOKUNSAL ALGIYA YÖNELİK ALIŞTIRMALAR

DOKUNMA TABLETLERİ İLE TANIMA ÇALIŞMLARI

DOKUNMA TABLETLERİ İLE EŞLEŞTİRME
ÇALIŞMALARI
DOKUNMA TABLETLERİ İLE DERECELEME
ÇALIŞMALARI
FAKLI DOKULARDAKİ KUMAŞ PARÇALARI İLE
ÇALIŞMALAR
C-İŞİTSEL ALGIYA YÖNELİK ALIŞTIRMALAR

SES KUTULARI
MÜZİK ÇALIŞMALARI
D-AĞIRLIKLARI AYIRT ETMEYEYÖNELİK
ALIŞTIRMALAR
AĞIRLIK TABLETLERİ İLE ÇALIŞMALAR
E-ISI ALGISINA YÖNELİK ALIŞTIRMALAR
ISI TÜPLERİ İLE ÇALIŞMALAR
ISI TABLETLERİ İLE ÇALIŞMALAR
F- KOKU ALGISINA YÖNELİK ALIŞTIRMALAR

KOKU TÜPLERİ (BAHARAT TÜPLERİ)

GELİŞTİRİLMİŞ MATERYALLER (KOKU TÜPLERİ-
MEYVE KOKULARI,ÇİÇEK KOKULARI)
G- TAT ALGISINA YÖNELİK ALIŞTIRMALAR

TAT ŞİŞELERİ İLE ÇALIŞMALAR

TAT TUZLUKLARI İLE ÇALIŞMALAR
 H- NESNNELERİN BİÇİMLERİNİ DOKUNARAK
ALGILAMAYA YÖNELİK (STEREOGNOSTİK DUYU)
ALIŞTIRMALARI
GEOMETRİK CİSİM VE YÜZEY KARTLARI İLE ÇALIŞMALAR
BİR KAPTAKİ NESNELERİ GRUPLANDIRMA
ÇALIŞMALARI
TORBA İÇİNDEKİ GEOMETRİK CİSİMLERİ İLE
ÇALIŞMALAR
SÜRPRİZ TORBA
I-GÖRSEL ALGILAMAYA YÖNELİK GELİŞTİRİLMİŞ
ALIŞTIRMALAR
YARATICI ÜÇGEN İLİŞKİLERİ
BİNOMİK KÜP
TRİNOMİK KÜP İLE ÇALIŞMA
TUTMASIZ SİLİNDİRLER İLE ÇALIŞMA
BİYOLOJİK KOMODİN İLE ÇALIŞMALAR
ÜST ÜSTE YERLEŞTİRİLEN GEOMETRİK FİGÜRLER İLE
ÇALIŞMALAR
KAYNAKLAR

Çakıroğlu Wilbrant, E. Okul Öncesi Eğitimde Montessori

Yaklaşımı, Kök Yayıncılık, 2012.