FUNKSIONI I

PROTEINAVE
SALIVARE
Dr. Sci. Denis Baftijari
 FUNKSIONI I
PROTEINAVE SALIVARE
PROTEINAT SALIVARE JANE PJESE PERBERESE
ORGANIKE TE PESHTYMES.

SINTETIZOHEN NE GJENDRA SPECIFIKE SALIVARE

DUKE I PERFSHIRE EDHE ACINUSET SEROZE DHE
MUKOZE, DUKTUSET SI DHE QELIZAT E SISTEMIT
IMUNITAR.

DEGRADIMI I PROTEINAVE SALIVARE BEHET NE

CAVUM ORIS.
PROTEINAT SALIVARE KANE KARAKTERISTIKA TE
NDRYSHME PER DALLIM NGA ATO TE SERUMIT.

SIPAS PESHES SPECIFIKE MOLEKULARE, MUNDET TE

JENE MOLEKULA TE PERBERA NGA 10 POLIPEPTIDE
REZIDUALE OSE NGA KOMPLEKSE TE SHUMTA SIC
ESHTE MUCINI.

DERI TANI JANE TE NJOHURA 40-50 PROTEINA TE

PESHTYMES. SHUMELLOJLLOSHMERIA E TYRE KA
EDHE FUNKSIONE TE NDRYSHME.
 FUNKSIONI I
PROTEINAVE SALIVARE
PROTEINAT SALIVARE KANE NDIKIM MBROJTES,
ANTIMIKROB, LUBRIFIKUES SI DHE FUNKSION
DIGJESTIV.

KANE NDIKIM ANTIMIKROB NE MODELIMIN E

KOLONIZIMIT MIKROBIAL TE DHEMBEVE DHE
SIPERFAQEVE TE INDEVE TE BUTA TE GOJES.
AKTIVITETI BIOLOGJIK I
PROTEINAVE SALIVARE

1. KONTROLLE E MIKROFLORES ORALE - Disa

proteina salivare sigurojne mbrotje kunder baktereve,
viruseve dhe infeksionet si candida.

Sialoperoksidaza - ndikon ne inhibimin e metabolizmit

bakterial, ndersa Lizozimi - i aktivizon muret qelizore te
ndjeshme ndaj baktereve.
AKTIVITETI BIOLOGJIK I
PROTEINAVE SALIVARE

1. KONTROLLE E MIKROFLORES ORALE - Proteina

te paidentifikaur salivare e ulin mundesine ndaj HIV virusit.

Disa proteina salivare, te apsorbuara ne siperfaqet orale,

mundesojne adhezionin e disa llojeve bakteriale.
AKTIVITETI BIOLOGJIK I
PROTEINAVE SALIVARE
2. Hidratim, lubrifikim dhe mbrojtje nga toksinet
kancerogjene te ushqimit.

Mucini dhe glikoproteini - mundesojne ne formimin e filmit

lubrifikues (qe permban uje) ne siperfaqet orale, keshtuqe i
mban indet orale te lubrifikuara.

Mucina perben bariere per efekter kancerogjene dhe virusale,

duke bere prevenimin e tyre ne qeliza.
AKTIVITETI BIOLOGJIK I
PROTEINAVE SALIVARE
3. Rregullimi I mineralizimit te dhembeve

Mineralet e dhembeve jane lehte solubile gjate variacionit te pH

se peshtymes dhe nivelit te joneve ne peshtyme.

Potenciali qe te shperbehen mineralet e dhembeve eshte shume

e lehte gjate rrenies se pH te peshtymes.

Rrenia e ph te peshtymes behet duke ndikuar acidet bakteriale

te smaltit te dhembit, gjate ushqimeve te tharta dhe lengjeve si
dhe sekrecioneve gastrike.
AKTIVITETI BIOLOGJIK I
PROTEINAVE SALIVARE

3. Rregullimi I mineralizimit te dhembeve

Disa fosfoproteine salivare (staterini, prolini dhe te tjere) e

inhibojne precipitimin e joneve te kalciumfosfatit te peshtymes,
keshtu qe e mbajne mbrojtjen e supersaturimit te peshtymes.

Rol te vecante ne mbajtjen e pH ne kufij normale kane

aminoacidet salivare, peptidet dhe urea. Ata jane Burim bazik.
AKTIVITETI BIOLOGJIK I
PROTEINAVE SALIVARE
4. Shija dhe digestioni

Shija mvaret nga proteinat salivare, si Gustina dhe niveli i ulet i

joneve ne peshtyme.

Peshtyma ka rol digjestiv, e cilla te njeriu eshte e limituar ta

beje bllokimin e digjestionit te nishestes nga amilaza si dhe
digjestionin e yndyrnave nga lipaza linguale.
AKTIVITETI BIOLOGJIK I
PROTEINAVE SALIVARE

5. Aspektet gjenetike -

Proteinat salivare jane gjenetikisht te determinuara dhe kane

ndikim ne strukturen molekulare te tyre.
KLASATA E PROTEINAVE
SALIVARE DHE
FUNKSIONET E TYRE
 Proteinat Salivare

Ne peshtyme ka numer te madh te proteinave.

Jane produkt i gjendrave peshtymore.

Albumina, imunoglobulina dhe hormonet jane produkt i

plazmes se gjakut.

Koncentrimi I proteinave ne peshtyme eshte nga 0.5- 3

mg/ml.
 LAKTOFERIN
Ka efekt antibakterial

Per here te pare eshte gjetur ne qumesht, pastaj ne peshtyme

dhe sekretin bronhial.

Joni I hekurit eshte nutriciens kryesore mikrobial.

Lidhet me jonet e hekurit.

Ne gjendje te lire ka efekt baktericid, duke perfshire edhe llojet

e Str. mutans.
 LIZOZIMA
Enzim i rendesishem i peshtymes me veti bakteriostatike.

Perbehet nga 129 aminoacide.

Perbeht ne gjendrat e vogle dhe te medha te peshtymes, nga

leukocitet dhe nga fluidi gingival.

Koncentrim me te vogel ne peshtymen nga gjendra parotide.

Ka mundesi mbrotjese nga patogjenet e ndryshem te peshtymes.

Ka efekt antibakterial (ndalon adherencen e baktereve ne

siperfaqen e dhembit).
 Sialoperoksidaza

Jane shume toksike per enzimet bakteriale.

E ndalon aktivitein metabolik bakterial.

Pesha molekulare e tij eshte 78.000

 HISTATINA

JANE GRUPE TE ENZIMEVE TE PASURA ME PROTEINA

HISTIDIN OSE TE ASHTUQUAJTUR HISTATIN.

E ndalojne rritjen e C.albicans si dhe Str. Mutans.

Gjenden ne pelikulen e smaltit.

 LIPAZA

Ky enzim sekretohet na gjendrat Ebner te gjuhes bashke me

enzime te njejta per nga funksioni.

Eshte pergjegjes per fazen e pare te digjestionit te yndyrnave.

Lipaza linguale i hidrolizon yndyrnat deri ne trigliceride.

Studimet tregojne se ky enzim bashke me lipazen gastrike

ndikojne ne mirembajtjen e sterilitetit te pjeses se siperme te
traktit gastrointestinal.
 CISTATINI

Jane inhibitore te cisteatin proteazes.

Gjenden te fluidet trupore.

Ne peshtyme e inhibojne proteazen bakteriale qe vjen nga lidhja

e leukociteve.
 STATERINI
Perbeht nga 43 aminoacide.

Funksioni I tij eshte ta ndaloje mbetjen e joneve te kalcium-fosfatit ne kanalet

dalese te gjendrave peshtymore. Ne kete menyre ndalohet formimi i kalkuluseve
ne keto struktura.

Kriperat e kalcium-fosfatit tek smalti jane rezik potencial nga vlerat e uleta te
pH se peshtymes.

Faktor kritik per degradimin e tyre eshte shkalla e ngopur e peshtymes me

minerale qe formojne smaltin.

Ne disa raste mundeson smaltin e demineralizuar te remineralizohet.

I lidh jonet e kalciumit qe te ndaloje prodhimin e fosfateve ne peshtyme.

 FIBRONEKTINA
KY PROTEIN SALIVAR GJENDET TEK PESHTYMA E
PERZIER, sumbandibulare dhe sublinguale.

Ne peshtymen nga gjendra parotide nuk eshte i regjistruar.

Sintetizohet ne qelizat e duktusit te gjendrave peshtymore.

Ne peshtyme arrin nga fluidi gingival

NDIKIMI I MUCINES, FUKOMUCINES
, GLIKOPROTEINAVE BAZIKE SI DHE
ALFA AMILAZES NE MIREMBAJTJEN
E HOMEOSTAZES ORALE
 Mucina (Sialomucina)

Karakteristikat biokimike te mucines tregojne qe eshte

glikoprotein.

50 % nga komponenta glicide (karbohidrate).

Pjesemarrja e ketyre proteinave percakton viskozitetin ne

peshtyme.
 Mucina (Sialomucina)
Nga perberja biokimike ndahet ne:

- mukus me acid sialinik (sialomucina)

- mukus glikoproteinik i cili manifeston aktivitet te grupeve te

gjakut (fukomucine).
 SIALOMUCINA
Eshte mukus salivar tipik.

Masa molekulare mbi 300.000.

Perbehet nga pjese proteinike dhe pjese glicide. Pjesa glicide

eshte rreth 75%.

Pjesen glicide e perbejne - acidi sialinik, fruktoza, galaktoza,

glukozamina, galaktozamina dhe ne sasi te vogla edhe manoza
dhe glukoza.
Funksioni I sialomucines ne
homeostazen orale
1. Mucina percakton viskozitetin e sekretit salivar.

2. Mucina e mbron mukozen e gojes nga veprimet kimike dhe

bakteriale.

3. Mucina bene impregnimin e mukozes dhe I rrite efektet

mbrojtese ndaj materialit antigjen.
Funksioni I sialomucines ne
homeostazen orale
4. Mucina gjate pertypjes I mbeshtjelle materialet e forta te
ushqimit me crast behet perpunim mekanik me i lehte dhe
mbrohen indet orale nga lendimet.

5. Mucina lehteson levizjen e gjuhes gjate te folurit ose

pertypjes.

6. Mucina ne traktin digjestiv, vecanarisht ne lukth dhe zoren e

holle, e ndalon autodigjestionin i cilli dot ndodhte gjate
veprimit te enzimeve te ndryshme hidrolitike.
Glikoproteina e mukusit

Ne peshtyme paraqet aktivitet serologjik te supstancave te

grupeve te gjakut.

Masa molekulare nga 200 000 - 2 000 000.

Pjesa glicide esthe e perbere rreth 80-90% nga e gjithe masa

dhe perbehet nga L-fruktoza, D-Galaktoza, N-acetil
glukozamin, N-acetil galaktozamin.

Pjesa proteinike eshte e perbere nga 10-20%.

 Glikoproteina e mukusit
(FUCOMUCINA)

Gjenden rreth traktit digjestiv, respiratore dhe urogjenital ose ne

mukoze qe eshte ne lidhje direkte ose indirekte me mjedisin e
jashtem.

Ka efekt mbrojtes nga infeksionet

 Glikoproteina bazike
Ne perberje te gjendres parotide si dhe te peshtymes se perzier
me shume gjendet gliproteina bazike si dhe Amilaza salivare.

Pjesa proteinike e tyre eshte 60%, ndersa pjesa tjeter e

karbohidrateve eshte 40%.

Gjate mastikacionit kemi stimulim me te larte te peshtymes dhe

te glikoproteines bazike.

Lidhen ne pjeset e “cveshura” te smaltit si dhe formojne

pelikulen dentare. I ruajne dhembet nga abrazioni.
 Amilaza Salivare

Perbehet nga te tre gjendrat peshtymore, me shume nga gjendra

parotide.

30% pjese proteinike se amilazes salivare i perket gjendres

parotide.

Roli i amilazes eshte ne vetepastrimin e gojes nga ushqimet.