Sağlık Rehabilitasyon ve Çevre

Yaşlanma ve Ekolojik Model

Prof. Dr. A. Ayşe Karaduman

Online Ders Materyalleri

BELİRTKE TABLOSU
Sağlıkta ekolojik modeli tanımlar.
Ekolojik sistemde sağlığa yönelik ön koşulları sıralar.
Yaşlanma ile başlayan sağlık sorunlarını bilir
Yaşlı bireylerin çevreyle etkileşimindeki unsurları bilir.
İnsan yaşamının bireysel yansımalarına etki eden faktörleri sıralar
Fiziksel çevre ve ulaşılabilirliği tanımlar
Yaşlılar için gereken fiziksel standartlardan bazılarını örnekler.
Ekolojik Model
• Sağlığın ve iyi olma halinin biyolojik davranışsal ve çevresel faktörlerle
arasında dinamik bir ilişki olması esasına dayanır.
• Bu ilişki yaşam boyu bireyleri, aileleri ve toplumu etkiler.
• Yaş, Cinsiyet, Etnik köken, Irk, Sosyoekonomik farlılıkların bireysel
fonksiyonlar bağlamında şekillenmesini açıklar
• Doğrudan veya dolaylı sağlık risklerini etkiler.
• Toplum sağlığı müdahalelerinin belirlenmesinde rol oynar.
• Mikrobiyoloji çevresel unsurlara, risklerin önlenmesi,
engellilik ve ölüme kadar geniş kapsamı içine alır.
 • Ottawa anlaşması…21
Sağlığa Kasım 1986 Birinci
Uluslar arası Sağlığın
yönelik ön Teşviki ve Geliştirilmesi
Konferansı
koşullar • Ekolojik model
tanımlanmıştır.
 Sağlığın Belirleyicileri
EKOLOJİK MODEL

Davranış

Fiziksel Çevre Birey Sosyal Çevre

Biyoloji
Yaşla ilgili başlıca sağlık sorunları
Hastalıklar
Kardiyovasküler, İşlevsellik kaybı
Kanser
Diabet,Alzeimer Engellilik
Osteoartirit

İşlev
kaybı
Yaşlanma
Çevre

Moleküler

Çevre
Çevre
Metabolik

Sistematik
Immünolojik
faktörler
• İnsan davranışları; bireyin yeterliliği, talepleri, çevrenin baskısının bir
sonucu olarak çevreyle etkileşimi veya çevreye adaptasyon ile
sonuçlanır.

Bireyin
yeterlilikl Çevre
Yaşlanmayla eri
değişim

Dinamik süreç
 Çevresel baskı, Maksimum
zorlanma ve Aktif tutum
uyarıların artması performans

Zayıf çevresel Baskı

Çevresel Maksimum
Pasif yaşam
taleplerde konfor
gevşeme
İnsan yaşamının bireysel yansımalarının
temeli
• 1. Aile temelli deneyimler
• 2. Mesleki deneyimler
• 3. Yetişkin aile hayatı
• 4. Mental sağlık, psikolojik durum, inanaçlar
• 5. Yetişkinlikteki fiziksel sağlık
Yaşlanma ve
Ekolojik
Model
 Çevresel
Kirlilik

Stress Kimyasallar

Fiziksel Çevre

Aydınlatma
Binalar
Ulaşılabilirlik
• Bir nesnenin, bir yapının, bir alanın olabildiğince çok sayıda insan
tarafından kullanılabilme yeteneğidir.
• Ulaşılabilir olan ; daha adaletlice paylaşılan, daha toplumsal olan, yani
insanca olandır.
• Ulaşılabilir olmayan,
• uzakta kalan
• daha kolayca reddedilebilir olandır.
• nimetlerden az istifade edebilen, israf edendir.
• Karanlık cepheler, güçlükle geçilen kapılar, dünyayı özgürce seyrettirmeyen
pencereler, yorucu merdivenler, girilemeyen odalar ve bedenleri rahat
ettirmeyen sandalyeler
• Geniş bir şehirsel çevrede yaşlı bir insan, kırsal çevrede olduğundan
çok farklı etkiler ve baskılar altındadır.
• Telaş,
• dinlenememe,
• fazla zorlanma,
• gerilimler,
• meslekî heyecanlar,
• gürültülü ortamda çalışma,
• yetersiz uyku,
• yetersiz ışık
• bazı ilaçlann aşın kullanılması sonucu doğan ruhsal ve fiziksel hasarlar,
• sürekli şehirsel çevrenin yapay şartlarında yaşama
• Çalışma hayatının sona ermesi ??
• kapasitelerine, bilgilerine ve güçlerine göre toplumda aktif kalmalılar.
• Deneyimlerin toplumsal tecrübeye dönüşmesi (usta-Çırak İlişkisi)
• bedensel güce dayalı işler oldukça azaldığına göre, bilgi ve tecrübe ile kendini sunması
• Otomasyon çağının olumsuz etkileri
• Kuşak farkı (değişimin hızı)
Ev
düzenlemeler
i
• Evin girişi acele etmeyi
gerektirmemek için
rüzgâr ve yağmurdan
korunmuş olmalıdır.
• Aydınlatma karşıdan
gelmeli gölge
oluşturmayacak şekilde
AYARLANMALIDIR.
• Basamakların ön
kenarlarına renkli
profiller
• Sahanlıklara yaşlılar için açılır kapanır oturma yerleri yapılabilir.
• Girişlerde yedek baston ve koltuk değneği hazır bulundurulabilir.
• Küpeşteler kolay kavranabilir olmalıdır
1- Koridor :
2- Aydı nlatma
3- Yöneltme Bölgesi
4- Küpeşte, Korkuluk
5- Kati anır Oturak (yaşlı hastanın
sahanlıkta dinlenmesi)
6- Kamaşma Yaratmayacak
Pencere Konumu
• Tiz sesler duyulmaz bu nedenle kapı zilleri iki farklı tonda olmalı.
• Paspaslar düşmeye neden olur.
• Eşikler
• Alçak sandalye, koltuk ve yataklar (45-50cm olmalı)
• Bir tekerlekli koltuğun
rahatça hareket edip
dönebilmesi için
gereken alan 150 cm
çapındaki bir dairedir.
Elden geldiğince
tekerlekli sandalyenin
hareket edemediği
aralıklardan,
koridorlardan,
dönüşlerden kaçınmak
gerekir.

Hareket alanları
Hareket
alanları
Tuvaletler
 • Tekerlekli sandalyeye
göre düzenlenmelidir.
Kaldırım ve • Eğim en fazla % 8
olabilir.
rampalar • 80 erirden daha dar bir
kaldırımda tekerlekli
sandalye yürüyemez.
Uzanma
mesafeleri