KÍCH THÍCH TỐ TRONG SẢN XUẤT GIỐNG CÁ NƯỚC NGỌT

Ths. Phạm Thanh Hương (Khoa Kinh tế - Thủy sản)

Trong nghề nuôi cá, việc tạo ra chất lượng giống cao là biện pháp hàng
đầu. Giống cá có phẩm chất tốt mới có thể nuôi thâm canh và tăng sản lượng cá
nuôi một cách hiệu quả. Như vậy, người làm công tác sản xuất cá giống phải có
kiến thức về ngành nói chung và kiến thức về lĩnh vực sản xuất giống cá nói
riêng như đặc điểm sinh học của các loài cá, kỹ thuật nuôi vỗ cá bố mẹ thành
thục,…Bên cạnh đó, để kích thích cá sinh sản trong điều kiện nhân tạo thì người
sản xuất phải nắm vững nguyên lý sử dụng các kích thích tố để kích thích cá
sinh sản nhân tạo thành công. Hiện nay, các loại kích thích tố được sử dụng
trong việc kích thích cá sinh sản bằng tác nhân sinh lý phổ biến với các loại như
Não thùy cá, HCG, LHRH-a.
1 Vai trò của kích thích tố
Não thùy cá: là loại kích thích tố có thể thúc đẩy tế bào trứng thành thục
và gây phản ứng chín và rụng trứng ở cá. Não thùy của cá được sử dụng dưới
hai dạng não tươi và não khô. Đây là loại kích dục tố được sử dụng phổ biến và
sử dụng trên nhiều loài cá, ít xảy ra phản ứng phụ. Liều lượng thay đổi theo sự
thành thục của cá, đơn vị tính là mg/kg cá cái. Tuy nhiên, tác dụng của não
thùy tới sự rụng trứng và đẻ trứng của cá có thể thay đổi tùy thuộc vào mức độ
thành thục của cá cho não. Ngoài ra, tác dụng của não thùy cao nhất khi cá cho
não và cá nhận não phải cùng loài và cùng giới tính và mức độ thành thục.
HCG: có tên tiếng Việt là kích dục tố màn đệm hoặc kích dục tố nhau
thai, mỗi hũ HCG có chứa 10.000UI. Loại kích thích tố này gây ra phản ứng
chín và rụng trứng ở cá. Ngày nay, HCG là loại kích dục tố được sử dụng có
hiệu quả cho nhiều loài cá khác nhau ở nước ta như cá Mè, cá Trê, cá Sặc,…
LHRH-a: kích thích tố này kết hợp với DOM (Domperidone), cơ sở lý
thuyết của phương pháp này là dựa trên tác dụng của sự phóng kích thích tố
GnRH và yếu tố ức chế Dopamine (mỗi hũ LHRH-a chứa 200 µg). Phương pháp
này được sử dụng rộng rãi trên thế giới và ở nước ta, vì chúng có nhiều ưu điểm
như: có thể tổng hợp được và hoạt tính luôn ổn định, tránh sự lan truyền bệnh và
sự dụng được trên nhiều loài cá (cá Thát lát, cá Rô, cá Chép, cá Tra, Basa,…)
 Hình 1: Các loại kích thích tố theo thứ tự từ trái sang phải (não thùy, HCG và
LHRHa)
2. Kích thích sinh sản
Tùy thuộc và loài cá, mức độ thành thục của cá bố mẹ mà sử dụng các loại
kích thích trên với liều lượng phù hợp, nhằm phát huy tác dụng của chúng trong
việc kích thích từng loài cá sinh sản trong điều kiện thực tế.

A B C

D E

Hình 2. Các hoạt động thực tập sản xuất giống cá nước ngọt. A: Tiêm kích
thích tố cho cá sặc rằn, B: Vuốt trứng cá thát lát cườm, C: Tiêm kích thích tố cá
Rô đồng, D : Ấp trứng cá thát lát cườm, E: Phôi cá sặc rằn phát triển thành cá
bột.

Sử dụng các loại kích thích tố kích thích cá sinh sản bằng tác nhân sinh lý
được tổ chức giảng dạy thực hành học phần Sản xuất giống và nuôi cá nước
ngọt. Khi tổ chức dạy thực hành học phần này các em sinh viên được trực tiếp
kích thích một số loài cá nước ngọt sinh sản bằng các tác nhân sinh lý trên một
số đối tượng cá nước ngọt như cá sặc, cá rô, cá trê và cá thát lát cườm tại trại sản
xuất giống của Bộ môn Nuôi trồng thủy sản Cơ sở 2 của Trường Cao đẳng Cộng
Đồng Cà Mau.
Liều lượng tiêm và số lần tiêm khác nhau trên mỗi loài cá như : cá Sặc rằn
3000 UI HCG + 3 não thùy; cá Trê đồng tiêm liều sơ bộ 300 UI + não thùy, liều
quyết định 3000 UI HCG ; cá Rô đồng : 200 µg LHRHa + 2 mg DOM ; cá Thát
lát còm 150 µg LHRHa + 10 mg DOM.
Qua kết quả thực tập tại trại sản xuất giống của các khóa đào tạo bước đầu
đã đem lại kết quả tốt như tỷ lệ cá đẻ, tỷ lệ trứng thụ tinh, tỷ lệ nở, tỷ lệ sống của
cá bột đều cao. Việc tiếp cận thực tế nghề là bước đầu làm quen với nghiên cứu
khoa học, cũng cố kiến thức chuyên môn - lý thuyết đi đôi với thực hành. Cũng
là điều kiện giúp sinh viên nâng cao tay nghề, vững vàng về kỹ thuật sinh sản
các đối tượng cá nước ngọt trước khi tốt nghiệp ra trường và ứng dụng vào thực
tế sản xuất giống cá phục vụ nghề nuôi thủy sản nước ngọt.