Dział IV: ZIEMIE POLSKIE W OKRESIE POWSTAŃ NARODOWYCH

1. Temat: . Dowiadujemy się jak wyglądały ziemie polskie po kongresie wiedeńskim

Cel w języku ucznia:
Dowiemy się co działo się na ziemiach polskich po kongresie wiedeńskim.
Nacobezu:
1. znam lata wydarzeń: 1815 r. – powstanie Królestwa Polskiego, 1816 r.– założenie Uniwersytetu
Warszawskiego, 1828 r. – utworzenie Banku Polskiego
2. poprawnie posługuję się terminami: ziemie zabrane, Królestwo Kongresowe, Wielkie Księstwo
Poznańskie, Wolne Miasto Kraków, Rada Stanu, Zagłębie Dąbrowskie, Zagłębie Staropolskie,
uwłaszczenie, romantyzm
3. wskazuję na mapie nowy układ granic państw zaborczych na ziemiach polskich po kongresie
wiedeńskim
4. charakteryzuję ustrój Królestwa Polskiego
Pytanie kluczowe: Jak oceniłbyś osiągnięcia Królestwa Polskiego w gospodarce, kulturze i szkolnictwie?

Zadanie 1
Uzupełnij schemat
Ziemie polskie po Kongresie

LIKWIDACJA KSIĘSTWA

............................ ............................
WARSZAWSKIEGO
Wiedeńskim 1815

(Kongresówka, Królestwo Kongresowe)

........................ ................... .......................

...................... .................... ...................

(Rzeczpospolita Krakowska)

1
Zadanie 2
Uzupełnij schemat ustroju Królestwa Polskiego

• król Polski- car Aleksander I, zastepował go namiestnik

(Józef Zajączek), w rzeczywistości rządził Wielki Książę
władza Konstanty (brat cara)
wykonawcza • Rada Stanu- projekty ustaw dla króla (doradzanie władcy i
namiestnikowi. Wprowadzanie w zycie postanowień
królewskich.

władza • sejm: król, senat i izba poselska

ustawodawcza

władza
• sądy
sądownicza

Zadanie 3
Wpisz w odpowiednie rubryki tabeli po dwie cechy charakterystyczne dla rolnictwa i przemysłu
poszczególnych zaborów.

Dziedzina
Zabór rosyjski Zabór pruski Zabór austriacki
gospodarki
1825- Towarzystwo Kredytowe 1807- nadanie w Prusach 1848- zniesienie
Ziemskie chłopom wolności pańszczyzny.
Wolność osobista chłopów. osobistej i umożliwienie im Przeludnione i rozdrobnione
wykupu ziemi za gotówkę. wsie.

rolnictwo 1823- reforma

uwłaszczeniowa chłopów
w Wielkim Księstwie
Poznańskim.
Nowoczesne techniki
uprawy roli.

2
 Ośrodki przemysłowe: łódzki Przemysł przetwórczy Drobne zakłady
(przemysł włókienniczy), przetwórcze, kopalnie soli
Zagłębie Dąbrowskie (przemysł w Wieliczce i Bochni.
wydobywczy), Zagłębie
Staropolskie (przemysł
wydobywczy i hutniczy).
przemysł Miasta przemysłowe: Warszawa
i Łódź
Budowa Kanału
Augustowskiego.
1828 Bank Polski z inicjatywy
Franciszka Ksawerego
Druckiego- Lubeckiego

Zadanie 4
Rozwiąż krzyżówkę oraz wyjaśnij znaczenie otrzymanego hasła.

Hasło: .............................. – .........................................................................................................

.......................................................................................................................................................
1. Miejsce otwarcia czwartego po Krakowie, Lwowie i Wilnie uniwersytetu na ziemiach polskich.
2. Nazwisko fundatora powstałego w 1817 r. we Lwowie instytutu nauki i kultury.
3. Polski poeta, autor „Pana Tadeusza”.
4. Juliusz ......................, twórca „Balladyny”.
5. Znany polski kompozytor mazurków, nokturnów, ballad i polonezów.
6. Minister szkolnictwa w Królestwie Polskim.
7. Założyciele słynnej biblioteki w Poznaniu.
8. Stał na czele Towarzystwa Przyjaciół Nauk, pisarz, publicysta, autor „Przestróg dla Polski”.
9. Ośrodek kultury i edukacji na Wołyniu, zasłynął m.in. z działalności liceum.

3
Zadanie 5
Uzupełnij tekst dotyczący ustroju Królestwa Polskiego po 1815 r.
Królestwo Kongresowe było monarchią ........................................................., połączoną unią
...................................................... z Rosją. Konstytucja Królestwa, opracowana przez księcia
......................................... ................................... ..................................., gwarantowała obywatelom równość
wobec prawa, wolność ................................................. i religii. Do króla należała władza
........................................................ oraz inicjatywa ....................................... . Podczas nieobecności
monarchy zastępował go ......................................................... .
Tekst do zadań 6, 7 i 8
Królestwo było wycieńczone po wojnach. Przy niesprężystej administracji podatki nie wpływały – tak,
że dochody nie wystarczały nawet na opłacenie wojska. Rada Administracyjna zdała cesarzowi [carowi
Aleksandrowi I] raport [...] i jako jedyny środek zaradczy wnosiła na zmniejszenie wojska. Na ten raport
odpowiedział cesarz bardzo ostro. Utrzymanie wojska było warunkiem istnienia Królestwa Polskiego.
Wtenczas książę Lubecki dowodził, że Królestwo może wydatkom zadość uczynić, lecz potrzebna jest
gruntowna zmiana w administracji finansów. Wskutek tego został mianowany ministrem finansów.
Gdy książę objął ministerstwo, całkowity dochód Królestwa wynosił 55 milionów złotych polskich,
właśnie tyle ile wynosiły wydatki na wojsko [...]. Przy końcu administracji księcia Lubeckiego dochód
państwa podniósł się [...] na 88 milionów. Płace wojskowe i cywilne, zaległe i bieżące regularnie wypłacane.
W skarbie publicznym była rezerwa około 80 milionów. Budowano gościńce [drogi], kopano kanały i inne
wykonywano roboty publiczne. Podatki wpływały bez trudności.
Królestwo kongresowe i powstanie listopadowe.
W świetle źródeł przedstawił Bronisław Pawłowski,
Kraków 1923, s. 6.
Zadanie 6
Odpowiedz na pytanie.
Jaki był stan dochodów Królestwa Polskiego tuż po jego utworzeniu w 1815 r.?
..............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
Zadanie 7
Odpowiedz na pytanie.
Dlaczego ministrem finansów został książę Franciszek Ksawery Drucki- Lubecki?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 8
Odpowiedz na pytanie.
Jak oceniasz efekt działalności księcia jako ministra finansów?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................

4
Tekst do zadań 9, 10, 11, 12, 13
Wprost oburzające jest służalcze zachowanie polskiego chłopa w stosunku do szlachcica. Pochyla on głowę
prawie do stóp jaśnie pana i wypowiada przy tym formułę: „Całuję stopy”. Kto chce ujrzeć uosobienie
posłuszeństwa, niechaj popatrzy na polskiego chłopa, gdy stoi przed swym dziedzicem, brak mu tylko psiego
ogona, którym mógłby merdać na wszystkie strony.
Ale gdyby uczyniono teraz polskich chłopów samodzielnymi posiadaczami, niektórzy z nich popadliby na
pewno w jeszcze większą nędzę. Chłop przy swej beztrosce, która stała się jego drugą naturą, źle będzie
gospodarował swoją własnością, a gdyby go spotkało jakie nieszczęście, przepadłby z kretesem. Teraz w razie
nieurodzaju dziedzic musi obdzielić swoich chłopów zbożem, gdyż byłoby to jego własną stratą, gdyby chłop
umarł z głodu.
Heinrich Heine, O Polsce, 1823 rok

Zadanie 9
Dokończ prawidłowo zdanie. Postawa chłopa wobec szlachcica:
a) zdaniem autora zasługuje na pochwałę b) jest przez autora uważana za naturalną
c) wywołuje gniew autora d) jest dla autora zaskoczeniem

Zadanie 10
Dokończ prawidłowo zdanie. Czym się charakteryzuje polski chłop?
a) służalczością i niegospodarnością b) arogancją i niegospodarnością
c) beztroską i śmiałością d) samodzielnością i śmiałością

Zadanie 11
Dokończ prawidłowo zdanie. Z tekstu wynika, że chłopi:
a) mają ziemię na własność b) mimo posiadania ziemi są nędzarzami
c) nie wiedzą, jak gospodarować na własnej ziemi d) nie potrafią sobie radzić bez wsparcia szlachcica

Zadanie 12
Dokończ prawidłowo zdanie. W pierwszym akapicie autor:
a) porównuje szlachcica do psa
b) wyśmiewa i piętnuje zachowanie szlachcica
c) podaje przykład, jak chłop powinien zachowywać się w obecności szlachcica
d) wypowiada się na temat stosunków społecznych panujących na ziemiach polskich

Zadanie 13
Na podstawie wiedzy poza źródłowej określ, jaką działalność względem chłopów zapoczątkowały władze
pruskie w 1823 roku.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................

5
Mapa do zadania 14, 15, 16
Ziemie polskie po 1815 roku.

Zadanie 14
Porównaj powyższą mapę z mapą na s. 100 podręcznika. Określ, jak zmieniła się organizacja ziem polskich
w 1815 roku.
Księstwo Warszawskie podzielono na : …………………… ………………………… ………………........ w
granicach państwa pruskiego, ………………………………… ……………………………….. (…………….
……………….. …………………….) obszar z autonomią, ………………….. …………………………..
(…………………………… …………………………, ………………………………) pod kontrolą Rosji
(Unia z Rosją), ………….. ……………………. - terytorium dawnej Rzeczypospolitej przejęte przez Rosjan.
Wolne Miasto Gdańsk zostało …………….. ….. ……………. .
Zadanie 15
Wymień rzeki, na których opierała się większość wschodniej granicy Kongresówki.
1. ……………………… 2. ………….
Zadanie 16
Podaj nazwę, jaką określamy wschodnie tereny pierwszej Rzeczypospolitej wcielone do Rosji.
……………… ………………………………
Zadanie 17
Ustal, gdzie po 1815 roku Polacy cieszyli się największymi swobodami.
………………………………………..

6
2. Temat: Poznamy losy powstania listopadowego
Cel w języku ucznia:
Poznamy przyczyny, przebieg i skutki powstania listopadowego.
Nacobezu:
1. znam daty wydarzeń: 29/30 listopada 1830 r.– noc listopadowa, 25 stycznia 1831 r. –detronizacja
cara
2. przedstawiam dokonania postaci: Waleriana Łukasińskiego, Wincentego
i Bonawentury Niemojowskich, Piotra Wysockiego, Józefa Chłopickiego, Adama Czartoryskiego,
Mikołaja I, Emilii Plater
3. wymieniam przyczyny wybuchu powstania listopadowego
4. wskazuję na mapie miejsca walk i zasięg powstania listopadowego
Pytanie kluczowe: Oceń, czy powstanie listopadowe było skazane na porażkę?
Zadanie 1
Uzupełnij tabelę dotyczącą sytuacji politycznej w Królestwie polskim.
Opozycja legalna Opozycja nielegalna
 przeciwdziałanie  odbudowa ……………… ……………………. w
ograniczeniom ……… i granicach przedrozbiorowych
wolności ……………..
cele

 stworzenie legalnej
…………………… wobec cara
KALISZANIE  WOLNOMULARSTWO NARODOWE
……………………. i
(TOWARZYSTWO PATRIOTYCZNE)
…………………………..
przywódcy

………………………. …………………….,
……………………………………..
 TOWARZYSTWO FILOMATÓW ………………..
…………, …………….. …………………
 TOWARZYSTWO FILARETÓW

Tekst do zadania 2
(...) Wojsko najulubieńszą było jego zabawką i najwięcej też cierpiało od okrutnej i popędliwej samowoli
jego. Z powodu źle przyszytego guzika lub jakiejś innej drobnostki wściekał się, krzyczał, lżył, bił
kułakami, deptał nogami. Wbrew konstytucji zaprowadził karę cielesną w wojsku. Na rewiach
(przeglądach wojska na placu Saskim w Warszawie) brutalnymi wyrazami obsypywał oficerów i obrywał
im ze złości guziki i szlify. Oficerowie, po większej części z czasów Księstwa, w którym tak wysoko
ceniono sobie honor wojskowy, odbierali sobie życie. (...) Brał […] pełną garścią pieniądze na wojsko ze
skarbu, nie zdając z tego nikomu rachunków. Sam naznaczał pobór wojskowy, sam sądził i karał jak mu się
podobało i nie dopuścił do ułożenia kodeksu wojskowego. (...)
Zadanie 2
Uzupełnij poniższy tekst - przyporządkowuj do każdego zdania właściwe uzupełnienie spośród
oznaczonych literami A-C.
Zamieszczony tekst opisuje postępowanie wobec żołnierzy i oficerów 2.1 … . Bohater opisu był bratem
2.2… Następstwem jego twardej polityki wobec Polaków był wybuch powstania 2.3 … Które wybuchło w
roku 2.4 … .
2.1 A. Aleksander I B. Józef Zajączek C. Wielki Książę Konstanty
2.2 A. cara Aleksandra I B. Cara Aleksandra II C. cara Mikołaja I
2.3 A. listopadowego B. kościuszkowskiego C. styczniowego
2.4 A. 1794 B. 1863 C. 1830

7
Tekst źródłowy do zadania 3
Uchwała Sejmu Królestwa Polskiego z 25 I 1831 r.
Najświętsze i najuroczystsze umowy tyle tylko są nienaruszonemi, ile wiernie dotrzymywanym! ze stron obydwóch.
Długie cierpienia nasze znane światu całemu: przysięgą zaręczone prze dwóch panujących, a pogwałcone tylekroć
swobody nawzajem i naród polski od wierności dziś panującemu uwalniają. Wyrzeczone na koniec przez samego
cesarza Mikołaja słowa, że pierwszy wystrzał z naszej strony stanie się na zawsze zatracenia Polski hasłem, odejmując
nam wszelka sprostowania krzywd naszych nadzieję, nie zostawują jak rozpacz szlachetną. Naród zatem polski, na
sejm zebrany, oświadcza; iż jest niepodległym ludem i że ma prawo temu koronę polską oddać, którego godnym jej
uzna, po którym z pewnością będzie się mógł spodziewać, że mu zaprzysiężonej wiary i zaprzysiężonych swobód
święcie i bez uszczerbku dochowa.
Zadanie 3
Oceń, czy poniższe zdania dotyczące tekstu źródłowego są prawdziwe, czy fałszywe. Wybierz P, jeśli
zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.

3.1 Naród polski wypowiada posłuszeństwo i wierność carowi Rosji, a jednocześnie dotąd
królowi polskiemu, Mikołajowi, że nie uznaje już jego panowania w Królestwie. P F

3.2 Sejm podjął taką decyzję, gdyż wiele z przyznanych Królestwu Polskiemu w konstytucji
swobód zostało pogwałconych. Car Rosji wywiązywał się z zawartej umowy, zamierzał P F
naprawić wyrządzone krzywdy.
3.3 Uchwałę uzasadnia zdanie mówiące, iż nawet najświętsze i najuroczystsze umowy tylko
tak długo są ważne, nienaruszone, i tak długo obowiązują, do P F
kiedy przestrzegają ich i dotrzymują obie strony.

Zadanie 4
Dokończ zdanie. W momencie wybuchu powstania listopadowego władcą Królestwa Polskiego był:
A. Aleksander I B. Mikołaj I C. Aleksander II D. Mikołaj II

Tekst do zadania 5 i 6
– Witaj Marcinie! A cóż to słychać w Warszawie?
– Żyć nam już coraz trudniej, drożyzna taka, bo i zbiory marne i sukna sprzedać nie idzie, a górnicy i
hutnicy z fabryk są zwalniani!
– A jakże miało by być? Bezrobocie i drożyzna zły stan w gospodarce Królestwa spowodowały! A to i
jeszcze w Paryżu rewolucja, Belgowie o wolność walczą... Tylko my w tym rosyjskim jarzmie... Przykład z
nich brać trzeba, o wolną Polskę walczyć!
– Może już niedługo nam tej niewoli? Podchorążowie z Wysockim na czele o wolność ojczyzny walczyć
zamierzają! Car ich do tłumienia powstania Belgów zamierza wysłać... Ale niedoczekanie! Polacy nie będą
walczyć z kimś, kto obce jarzmo chce zrzucić!
– Pewnie! Gdyby nasze wojsko z Królestwa wymaszerowało, to całkiem byśmy na pastwę Rosjan oddani
byli, już nic polskiego by nie pozostało w tym 1830 roku...
– Tylko że w prasie już ogłoszono mobilizację polskiej armii! Jakże to powstanie teraz zaczynać? A i policja
wpadła na trop kolejnego spisku? Może tego w Szkole Podchorążych?
– Przecież nie zgodzimy się, aby spiskowców aresztowano i wojsko nasze nie może Rosjanom służyć! Mało
nam jeszcze tego, że Mikołaj I konstytucji nie przestrzega? Cenzura, brak sejmu, a obiecywał nam tak
wiele...

8
Zadanie 5
Przyporządkuj podane opisy przyczyn powstania listopadowego do odpowiedniej kategorii . Zaznacz
w każdym wierszu tabeli odpowiednią literę.
5.1 Żyć nam już coraz trudniej, drożyzna taka, bo i zbiory marne i sukna sprzedać nie A B C D
idzie, a górnicy i hutnicy z fabryk są zwalniani!
5.2 Mało nam jeszcze tego, że Mikołaj I konstytucji nie przestrzega? Cenzura, brak A B C D
sejmu, a obiecywał nam tak wiele...
5.3 Przecież nie zgodzimy się, aby spiskowców aresztowano i wojsko nasze nie może A B C D
Rosjanom służyć!

A. gospodarcze B. polityczne C. ideowe D. kulturowe

Zadanie 6
Oceń, które z poniższych zdań dotyczących tekstu źródłowego jest prawdziwe. Zaznacz P przy zdaniu
prawdziwym.
6.1 Przytoczony w tekście dialog toczy się w II połowie XIX wieku. P
6.2 W tekście opisano przyczyny i skutki powstania listopadowego. P
6.3 Uczestnicy dialogu opisują przyczyny powstania listopadowego. P

Zadanie 7
Uzasadnij swoje zdanie
Czy powstanie listopadowe powinno wybuchnąć?
TAK NIE
……………………………………………………… ………………………………………………………
……………………………………………………… ………………………………………………………
……………………………………………………… ………………………………………………………
……………………………………………………… ………………………………………………………
……………………………………………………… ………………………………………………………
MOJA DECYZJA: …………………………………………………………………………………………….

Tekst do zadania 8, 9, 10, 11, 12

Panie,
Ja i moje wojsko jesteśmy codziennie naocznymi świadkami, że wbrew neutralności, którą Wasza Królewska
Mość zechciał oficjalnie zaręczyć, przygraniczne władze cywilne i wojskowe okazują życzliwość dla Rosjan.
1. Władze pruskie zaopatrzyły wojska rosyjskie zasobami magazynów z Torunia i okolic.
2. Artylerzyści pruscy zostali przysłani do armii rosyjskiej, by byli użyci przeciwko nam.
3. Armia rosyjska otrzymała amunicję z pruskich fortec.
4. Mundury wielu pułków rosyjskich są wytwarzane w Prusach.
5. Inżynier pruski z Kwidzyna został użyty do budowy mostu na Wiśle dla przeprawy Rosjan. Niezbędne
materiały zostały także dostarczone przez Prusy.
Mógłbym przywołać nieskończoną liczbę innych okoliczności, które równają się początkom aktów wrogości,
lecz zadowolę się przedstawieniem poprzednich, będąc przekonanym, że wystarczą one, by skłonić Waszą
Królewską Mość do przerwania takiego stanu rzeczy, jaki bez wątpienia nie jest mu wiadomy i który jest
sprzeczny z jego polityką i sprawiedliwością.
List Jana Skrzyneckiego do króla Prus Fryderyka Wilhelma III, 1831 rok

9
Zadanie 8
Dokończ prawidłowo zdanie. List Jana Skrzyneckiego jest formą:
a) pochwały b) protestu c) groźby d) ostrzeżenia
Zadanie 9
Dokończ prawidłowo zdanie. Z tekstu wynika, że przygraniczne władze pruskie:
a) walczą z armią rosyjską
b) wspierają powstańców, dostarczając im ludzi i zaopatrzenie
c) łamią zasadę neutralności wobec konfliktu powstańców z Rosją
d) okazują życzliwość powstańcom, ale jednocześnie wspierają Rosję
Zadanie 10
Dokończ prawidłowo zdanie. Do czego Jan Skrzynecki próbuje nakłonić Fryderyka Wilhelma III?
a) do zwiększenia wsparcia udzielanego Rosji przez Prusy
b) do udziału w wojnie przeciw Rosji
c) do przestrzegania neutralności
d) do ogłoszenia neutralności
Zadanie 11
Dokończ prawidłowo zdanie. Co Jan Skrzynecki uznaje za początki aktów wrogości?
a) postępowanie władz pruskich b) postawę Fryderyka Wilhelma III
c) działalność Rosjan d) nie zostało to określone
Zadanie 12
Dokończ prawidłowo zdanie. Jan Skrzynecki podczas wydarzeń 1831 roku był:
A. dowódcą powstańczym B. dyktatorem powstania C. dowódcą wojsk rosyjskich

Ilustracja do zadania 13

10
Zadanie 13
Wybierz nazwę postania, którego dotyczy ilustracja, i wskaż uzasadnienie wyboru spośród podanych.
Zaznacz literę A albo B oraz numer 1,2 albo 3.
A. Powstanie listopadowe, ponieważ ukazano 1. atak kosynierów na pozycje wroga.

2. broniący się oddział partyzantów.

B. Powstanie styczniowe,
3. walczący oddział regularnej armii polskiej.

Mapa do zadania 14 Królestwo Kongresowe i ziemie zabrane podczas powstania listopadowego.

Zadanie 14
A. Określ, tereny którego zaboru objęło powstanie listopadowe.
………………………………………………………………………………………………………………..

11
B. Ustal, która z bitew ochroniła Warszawę przed rosyjskim szturmem w lutym 1831 roku.
……………………………………………………………………………………………………………….
C. Ustal, która z bitew przypieczętowała upadek powstania listopadowego.
………………………………………………………………………………………………………………
D. Podaj, w której części ziem zabranych znajdowała się większość terenów objętych partyzantką.
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………….

Mapa do zadania 15 , 16, 17, 18

Zadanie 15
Dokończ prawidłowo zdanie. Zaborem, w którym zawiązano spisek podchorążych był zabór:
A. pruski B. austriacki C. rosyjski
Zadanie 16
Dokończ prawidłowo zdanie. Miasto, w którym doszło do wybuchu powstania listopadowego to:
A. Zamość B. Kraków C. Warszawa D. Poznań

12
Zadanie 17
Odpowiedz na pytania.
A. Jakie miasta broniły się w czasie powstania listopadowego?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
B. W jakich miejscowościach poza obszarem Królestwa Polskiego doszło do bitew pomiędzy wojskami
polskimi a rosyjskimi?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 18
Walki partyzanckie czy wojna – zastanów się, jaki charakter miało powstanie listopadowe.
Argumentów poszukaj, korzystając z mapy.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 19
Uzupełnij tabelę
POWSTANIE LISTOPADOWE

Czas trwania walki Listopad …….- październik ……..

Przyczyny -łamanie ……………….., ograniczenia autonomii ………………

……………………., walka z organizacjami niepodległościowymi
-rewolucje we …………………. i …………………….
-sprzysiężenie podchorążych z ………….. …………………….

-plany wysłania armii Królestwa Polskiego do tłumienia rewolucji w

………………

Miejsce wybuchu ………………………….

Charakter działań regularna …………………

Wojska powstańcze regularna armia z poboru i ochotnicy, wojsko podzielone na dywizje i

korpusy

Władze powstańcze …………… i ……………….. działający jawnie w Warszawie

Stosunek do sprawy chłopskiej …………….. …………………………

Skutek powstania Likwidacja armii i rządu (1832- …………. ……………….),

ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego, noc ……………………..,
zsyłki i katorga, rusyfikacja, Wielka ………………….

13
3. Temat: Dowiemy się jak przebiegały losy Polaków po powstaniu listopadowym.
Cel w języku ucznia:
Poznamy losy Polaków po powstaniu listopadowym.
Nacobezu:
1. poprawnie posługuję się terminami: Statut organiczny, noc paskiewiczowska, rusyfikacja, Wielka
Emigracja, Komitet Narodowy Polski, emisariusze
2. przedstawiam dokonania postaci: Joachima Lelewela, Adama Jerzego Czartoryskiego, Tadeusza
Krępowieckiego, Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza
3. wymieniam bezpośrednie i długofalowe skutki powstania listopadowego
4. przedstawiam początki pracy organicznej na ziemiach polskich, wymieniam główne założenia oraz
najwybitniejszych przedstawicieli tego nurtu
Pytanie kluczowe: Dokąd udawali się Polacy po upadku powstania listopadowego, odpowiedź wskaż na
mapie?

Zadanie 1
W odpowiedniej rubryce tabeli wpisz najważniejsze fakty związane z położeniem opisywanych ziem po
powstaniu listopadowym.
Królestwo Polskie
-represje wobec polskiej ludności (kary
…………….., konfiskaty majątku, żołnierzy siłą
wcielano do armii ……………………)
-car ……………… ….. unieważnił konstytucję
Królestwa Polskiego
-1832 wprowadzenie …………………
……………… (likwidacja …….. i ………., rządy
namiestnika)
-……………… ………………….- namiestnikiem
-noc …………………….. ( w Królestwie Polskim
na stałe stacjonująca armia rosyjska, 1833- stan
……………………. na terenie kraju, budowa
……………………. w Warszawie z X
Pawilonem dla więźniów politycznych.
-rusyfikacja
-wprowadzenie …………………. zamiast
województw
-wprowadzenie rosyjskiego kodeksu karnego.
-rozwiązanie Towarzystwa ………………………
………….
-zamknięcie uniwersytetów w ……………………
i …………………..
-włączenie kościoła ………………………………
do cerkwi prawosławnej.
Wielkie Księstwo Poznańskie
-zniesienie autonomii ……………………….
………………………. …………………………..
-zlikwidowanie urzędu ………………………….
-germanizacja
-praca ………………….. (postrzeganie narodu
jako jednego organizmu, głoszono potrzebę
wspólnej pracy obywateli dla dobra ogółu.)
- przedstawiciele: …………………..
…………………….., ………………….
………………………, ………………..
………………………….
- ……………………. ……………………..-
propagował nowoczesne sposoby
gospodarowania.
-……………….. ……………………………-
przyczynił się do powstania Bazaru- ważnego
ośrodka polskiego życia gospodarczego,
kulturalnego i społecznego.
- ……………………..
……………………………..- otworzył w
Poznaniu fabrykę maszyn rolniczych.

14
Zadanie 2
Uzupełnij tabelę stronnictw politycznych na emigracji
nazwa przywódca poglądy
Zwolennicy odbudowy niepodległej Polski jako
republiki.
K……………… …………….
N…………….... ……………………..
P……………….
Polacy mogą uzyskać niepodległość w wyniku
konfliktu międzynarodowego z udziałem zaborców.
H……………… ……………..
Przyszłe państwo polskie miało być monarchią
L…………….. ………………. konstytucyjną.
………………………
Polska może odrodzić się w wyniku powstania
T………………….. Stanisław Worcell zbrojnego z udziałem chłopów. (liczyli na wsparcie
Tadeusz Krępowiecki rewolucjonistów europejskich). Chcieli uwłaszczenia
D……………………….
chłopów. Państwo polskie miało być republiką.
P………………
Winą za upadek Polski obarczali szlachtę, wolność
G…………………….. Stanisław Worcell dla ojczyzny mogą wywalczyć jedynie niższe
Tadeusz Krępowiecki warstwy społeczne.
L……………
P……………………

Teksty do zadania 3.
1. Prezes Rządu Narodowego w okresie powstania listopadowego. Przywódca ugrupowania emigracyjnego
zwanego Hotelem Lambert.
2. Dyktator powstania styczniowego. Aresztowany i stracony na stokach Cytadeli Warszawskiej.
3. Historyk, prezes założonego w trakcie powstania listopadowego Towarzystwa Patriotycznego. Na
emigracji kierował Komitetem Narodowym Polskim, a następnie ugrupowaniem Młoda Polska.

Zadanie 3
Każdemu tekstowi (1.–3.) przyporządkuj odpowiadającą mu postać – wybierz ją spośród oznaczonych
literami A–D. W każdym wierszu tabeli zaznacz właściwą literę.
A. Adam Jerzy Czartoryski 3.1. Tekst 1. A B C D
B. Joachim Lelewel 3.2. Tekst 2. A B C D
C. Romuald Traugutt 3.3. Tekst 3. A B C D
D. Tadeusz Kościuszko
Zadanie 4.
Określ, czy podane wydarzenia są przyczyną, czy skutkiem powstania listopadowego. Wybierz P, jeśli
wydarzenie to przyczyna, lub S – jeśli to skutek.
Powstanie Wielkiej Emigracji P S
Zawiązanie Sprzysiężenia Piotra Wysockiego P S

15
Zadanie 5
Działalność spiskowa w kraju
Nazwa ugrupowania Przedstawiciel Miejsce działania
Seweryn Goszczyński
Emisariusz na ziemiach …………………………
…………….. ………………….
zabranych : Szymon Konarski
…………………………….
Centralizacja Poznańska Wielkopolska
…………….. …………………
Walenty Stefański
…………………………..
……………….
…………………….
Związek Narodu Polskiego
…………….. Królestwo Polskie
……………………,
……………………
………………… i ………….
…………………………..

Mapa do zadania 6

16
Zadanie 6.
Wybierz nazwę powstania, które jest przedstawione na mapie, a następnie wskaż uzasadnienie
wyboru spośród podanych. Zaznacz literę A albo B oraz numer 1, 2 albo 3.

A. Powstanie listopadowe, na co wskazuje 1. sukces wojsk polskich w bitwie pod

Grochowem.
2. duża liczba stoczonych bitew i potyczek.
B. Powstanie styczniowe,
3. ofensywa wojsk rosyjskich w kierunku
Warszawy.

Mapa do zadań 6. i 7.

17
Zadanie 6.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród podanych.
Mapa przedstawia ziemie polskie podczas
A. wojny w obronie Konstytucji 3 maja. B. powstania listopadowego.
C. powstania styczniowego. D. wojen napoleońskich.

Zadanie 7.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród podanych.
Przedstawione na mapie granice Królestwa Polskiego ustalono w wyniku decyzji
A. kongresu wiedeńskiego. B. Sejmu Wielkiego.
C. traktatu w Tylży. D. drugiego pokoju toruńskiego.

Zadanie 8
Podpisz odpowiednio ziemie polskie pod zaborami, używając nazw: Królestwo Polskie, Wielkie
Księstwo Poznańskie, Galicja.

18
Tekst do zadania 9
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz
Fragment inwokacji
Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie.
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.
Panno Święta, co jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy
Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!
Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem
(Gdy od płaczącej matki pod Twoją opiekę
Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę
I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu
Iść za wrócone życie podziękować Bogu),
Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.
***
Fragment epilogu
O tem że dumać na paryskim bruku,
Przynosząc z miasta uszy pełne stuku,
Przekleństw i kłamstwa, niewczesnych zamiarów,
Za późnych żalów, potępieńczych swarów!

Zadanie 9
Odpowiedz na pytania:
A. Jakie uczucia budzi w emigrantach Ojczyzna?
…………………………………………………………………………………………………………………
B. Jakie są ich marzenia?
…………………………………………………………………………………………………………………
C. Jak czują się na obcej ziemi?
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 10.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród podanych.
Adam Jerzy Czartoryski po upadku powstania listopadowego stanął na czele ugrupowania emigracyjnego,
które
A. propagowało hasła ogólnoeuropejskiej rewolucji społecznej.
B. odwoływało się do rozwiązań ustrojowych Konstytucji 3 maja.
C. dążyło do odebrania szlachcie dominującej roli w społeczeństwie.
D. potępiało prowadzenie wszelkich działań narodowowyzwoleńczych.

19
4. Temat: Poznamy przebieg Wiosny Ludów na ziemiach polskich.
Cel w języku ucznia:
Dowiemy się jak wyglądała Wiosna Ludów na ziemiach polskich.
Nacobezu:
1. znam lata wydarzeń: 1846 r. – powstanie krakowskie, 1848 r. – wybuch Wiosny Ludów
2. poprawnie posługuję się terminami: serwituty, powstanie wielkopolskie, rabacja galicyjska
3. przedstawiam dokonania postaci: Edwarda Dembowskiego, JanaTyssowskiego, Ludwika
Mierosławskiego
4. charakteryzuję poczynania zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej w okresie
Wiosny Ludów
Pytanie kluczowe: Jak oceniasz postawy Polaków w czasie Wiosny Ludów?
Mapa do zadania 1, 2, 3, 4

20
Zadanie 1
Oznacz na mapie: na niebiesko – ziemie zaboru pruskiego, na zielono – austriackiego, na czerwono –
rosyjskiego.

Zadanie 2
Uzupełnij nazwy:
Zabór pruski to inaczej – ..............................................................................., austriacki nazywano
..................................................................................., a rosyjski nosił nazwę ..................................................
Zadanie 3
Podkreśl nazwę miasta, w którym w 1846 r. doszło do powstania przeciw zaborcy.
Zadanie 4
Ukośnymi liniami zaznacz zabory, w których doszło do wystąpień w czasie Wiosny Ludów.
Zadanie 5
Czy we wszystkich zaborach doszło do wystąpień? Odpowiedź uzasadnij.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Tekst źródłowy do zadań 6, 7, 8, 9, 10
Z tego, co z dzieciństwa zapamiętałem, najważniejsze wspomnienie odnosi się do roku 1846, do tzw.
rabacji galicyjskiej. Chronili się wtedy ludzie z innych dworów do zamku dzikowskiego, wszyscy jechali
przerażeni, a między innymi jakaś pani, która leżała na bryczce z głową zwieszoną i zakrwawiona, a koło niej
krzyczały dzieci. Na koniach piana stała, bo podobno panią tę napadli na drodze od Mielca i byliby zabili,
tylko furman podciął konie i ocalił ją.
Opowiadali starsi, że czerniawa* należąca do rabacji szła od wsi do wsi i wszędzie zabierała chłopów
ze sobą, i w ten sposób tworzyła się coraz większa banda, a jakby nie chciał kto z nimi iść, to bili i zabijali.
Ale w każdej wsi było dosyć takich, co chętnie do nich przystawali: jedni dla rabunku, inni chowali różne
zemsty za pańszczyznę, a z resztą robiła swoje wódka, bo gdzie zdybali karczmę, to pili, co się dało, a czego
nie wypili, to po pijanemu rozbijali i wylewali.
Jan Słomka, Pamiętniki włościanina, początek XX wieku
* czerniawa – banda chłopów
Zadanie 6
Dokończ prawidłowo zdanie. Z jakiej perspektywy opowiada o rabacji Jan Słomka?
a) jej uczestnika b) szlachcica
c) chłopskiego dziecka d) urzędnika zaborcy
Zadanie 7
Dokończ prawidłowo zdanie. Co spotykało chłopów, którzy odmówili udziału w rabacji?
a) byli bici i zabijani b) trafiali w ręce szlachty
c) wcielano ich do czerniawy d) musieli uciekać do zamku dzikowskiego
Zadanie 8
Dokończ prawidłowo zdanie. Jakiego powodu udziału chłopów w rabacji Jan Słomka nie wymienia?
a) chęci wzbogacenia się b) zamroczenia alkoholowego
c) nędzy chłopów galicyjskich d) dążenia do odwetu na szlachcie

21
Zadanie 9
Dokończ prawidłowo zdanie. Gdzie doszło do opisanych wydarzeń?
a) w zaborze pruskim b) w zaborze rosyjskim
c) w zaborze austriackim d) na ziemiach trzech zaborów

Zadanie 10
Dokończ prawidłowo zdanie. Na czele rabacji stał:
A. Edward Dembowski B. Jan Tyssowski C. Jakub Szela D. Ludwik Mierosławski

Tekst źródłowy do zadania 11

Pamiętam, jak przez sen, jak ojciec mój wpadł do izby — a właśnie był u nas zabity wieprzek — i wołał do
matki i babki: »Gotujta tę wieprzowinę, niech dzieci jedzą i wszyscy, a resztę trza zakopać, bo rabacja idzie,
to wszystko zabierą, a i nas zabić mogą!«. Wtenczas całą noc nie spaliśmy, tylko wszyscyśmy płakali, i
wielki był strach w domu. Opowiadali starsi, że czerniawa, należąca do rabacji, szła od wsi do wsi i
wszędzie zabierała chłopów ze sobą, i w ten sposób tworzyła się coraz większa banda, a jakby niechciał kto
z nimi iść, to bili i zabijali. Ale w każdej wsi było dosyć takich, co chętnie do nich przystawali: jedni dla
rabunku, inni chowali różne zemsty za pańszczyznę, a zresztą robiła swoje wódka, bo gdzie zdybali
karczmę, to pili, co się dało, a czego nie wypili, to po pijanemu rozbijali i wylewali.
Zadanie 11
Wybierz nazwę powstania, które jest przedstawione na mapie, a następnie wskaż uzasadnienie
wyboru spośród podanych. Zaznacz literę A albo B oraz numer 1, 2 albo 3.

A. Powstanie styczniowe, 1. opis rabacji galicyjskiej.

na co wskazuje 2. uczestnictwo chłopów w działaniach

B. Powstanie krakowskie, powstańczych.
3. połączenie sił chłopskich i szlacheckich
przeciw zaborcy.

Ilustracje do zadania 12

22
Zadanie 12
Oceń, czy poniższe zdania dotyczące ilustracji są prawdziwe, czy fałszywe. Wybierz P, jeśli zdanie jest
prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Oba obrazy odnoszą się do wydarzeń, które miały miejsce w zaborze pruskim. P F
Na obu obrazach wojska austriackie płacą chłopom za przyniesione głowy. P F
Przedstawione na obrazach wydarzenia były przyczyną upadku powstania styczniowego P F
Skutkiem przedstawionych na obrazach wydarzeń była likwidacja Wolnego Miasta Krakowa. P F

Zadanie 13
Uzupełnij tabelę

POWSTANIE KRAKOWSKIE

Czas trwania walki luty …….- marzec ……..

Przyczyny - próby wywołania powstania w trzech zaborach przez emisariuszy

…………………. ………………….. ………………………

-chęć odzyskania niepodległości przez …………………..

Miejsce wybuchu ………………………….

Charakter działań …………………………….., napuszczenie na powstańców chłopów

………………… Galicyjska (przywódca ………………..
……………)

Wojska powstańcze Ochotnicy,

Władze powstańcze Rząd ………………….. „……………………… do narodu

polskiego”

Dyktator ……… ………………………., sekretarz …………………

………………

Stosunek do sprawy chłopskiej Starali się pozyskać …………….., nadali im ziemie na własność

Skutek powstania Likwidacja ……………………………. …………………………

(Wolnego Miasta Krakowa), wcielenie do …………………..,
represje, uwiezienie powstańców.

23
Zadanie 14

Uzupełnij tabelę

Wiosna Ludów w Wielkopolsce

Czas trwania walki marzec …….- maj ……..

Przyczyny - wybuch rewolucji we ………………..

- zamieszki w ……………., uwolnienie polskich działaczy
politycznych z berlińskiego więzienia.

-wzrost nastrojów niepodległościowych w ………………………..

Miejsce wybuchu ………………………….

Działania Porozumienie w …………………. (porozumienie z władzami pruskimi,

utworzenie 4 obozów wojskowych, spolszczenie administracji w
………………….. ………………………. ………………………)

Bitwa pod ……………… (przegrana przez powstańców), bitwa pod

……………………., bitwa pod ……………………… .

Władze powstańcze Komitet …………………, ………………………..

…………………………..- generał, dowódca powstańczy

Skutek powstania Polacy rezygnują z przejęcia rządów w ……………………… .

Utworzenie polskiej reprezentacji w ……………… ……………….. .

Zadanie 15

Uzupełnij tekst

W Galicji w ……… roku zaczęły powstawać ……………. …………….. żądające wprowadzenia wolności
słowa, uwłaszczenia ……………, spolszczenia szkół i urzędów. Centrami tego ruchu był ………………….
i …………... Formowano odziały ………………. ………………….. . Gubernator austriacki …………..
……….. …………………….. jednak wcześniej ogłosił uwłaszczenie ………….. w całej monarchii i
zapowiedział wypłatę rekompensat dla ziemiaństwa uprzedzając działania ……………………
………………………… . Następnie przystąpił do likwidacji Komitetów Narodowych i oddziałów
……………………… ………………………. . Skutkiem wiosny ludów w Galicji było zahamowanie
działań narodowowyzwoleńczych …………….., rozpoczęto represje wobec Polaków, zniesienie
……………………… i uwłaszczenie……………………. .

24
5. Temat: Omówimy powstanie styczniowe.
Cel w języku ucznia:
Poznamy przyczyny, przebieg i skutki powstania styczniowego.
Nacobezu:
1. znam daty wydarzeń: 22 stycznia 1863 r. – wybuch powstania styczniowego, 2 marca 1864 r. –
dekret o uwłaszczeniu
2. poprawnie posługuję się terminami: Czerwoni, Biali, branka, partie, uwłaszczenie
3. przedstawiam dokonania postaci: Jarosława Dąbrowskiego, Aleksandra Wielopolskiego, Romualda
Traugutta
4. omawiam przyczyny oraz przebieg powstania styczniowego oraz wskazuję na mapie zasięg
powstania styczniowego
Pytanie kluczowe: Kim był Romuald Traugutt bohaterem czy ofiarą?

Ilustracja do zadania 1

A. Jaką scenę przedstawia obraz?

......................................................................................................................................................................
B. Duchowni jakich wyznań są na nim przedstawieni?
......................................................................................................................................................................

25
C. O czym świadczy ich obecność?
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
D. Co można powiedzieć o nastrojach i postawie społeczeństwa w Królestwie Polskim przed
powstaniem styczniowym?
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

Tekst do zadania 2
Decyzja Wielopolskiego o brance nie rozbiła organizacji Czerwonych, przyspieszyła tylko wybuch
powstania. Walkę prowadziły niewielkie, ruchliwe oddziały. Stoczono blisko 1200 potyczek, w których
wzięło udział około 150 tysięcy uczestników.
Zadanie 2.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród podanych. Informacje w tekście
dotyczą
A. powstania kościuszkowskiego.
B. powstania listopadowego.
C. powstania styczniowego.
D. wojen napoleońskich.

Zadanie 3
Wypełnij tabelę, wpisując odpowiednie programy polityczne.
Biali Polityka lojalności wobec cara Czerwoni
Przywódcy: …………… Przedstawiciel: …………… Przywódca: …………..
………………, ……………………………… …………..
……………… … Objęli wszystkie grupy
………………………. Przeciwnik działalności społeczne w ………………..
Skupiali ………………., ………………, chciał ………….
………………………. i ……………… Królestwa Byli za ……………
………………….. Polskiego, rozwiązał chłopów.
Należy dobrze przygotować ……………… …………, nie …………… nie powinni
się do cieszył się poparciem dostać odszkodowania za
……………………….. ………………………………, ziemię.
Wybuch powstania zależy inicjator …………………..
od wsparcia mocarstw nadzwyczajnego poboru do
zachodnich ……………… wojska rosyjskiego
i…………….
Uwłaszczenie
……………… tylko po
wypłaceniu odszkodowań
…………..
………………...

26
Zadanie 4
Politykę Wielopolskiego oceniam pozytywnie/negatywnie (niepotrzebne skreślić), ponieważ:
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

Tekst źródłowy do zadania 5, 6, 7, 8, 9

Nikczemny rząd najezdniczy, rozwścieklony oporem męczonej przezeń ofiary, postanowił zadać jej cios
stanowczy: porwać kilkadziesiąt tysięcy najdzielniejszych jej obrońców, oblec w nienawistny mundur
moskiewski i pognać tysiące mil na wieczną nędzę i zatracenie.
Polska nie może poddać się temu sromotnemu gwałtowi. Zastępy młodzieży walecznej, ożywione gorącą miłością
Ojczyzny, poprzysięgły zrzucić przeklęte jarzmo lub zginąć. Za nią więc, Narodzie Polski, za nią!
W chwili rozpoczęcia świętej walki Komitet Centralny Narodowy ogłasza wszystkich synów Polski, bez
różnicy wiary i rodu, pochodzenia i stanu, wolnymi i równymi obywatelami kraju. Ziemia, którą lud rolniczy
posiadał dotąd na prawach czynszu lub pańszczyzny, staje się od tej chwili bezwarunkową jego własnością,
dziedzictwem wieczystym.
Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego, 1863 rok

Zadanie 5
Dokończ prawidłowo zdanie. Kogo mają na myśli autorzy Manifestu, używając określenia „nikczemny rząd
najezdniczy”?
a) Rosjan b) Polaków c) Austriaków d) Niemców
Zadanie 6
Dokończ prawidłowo zdanie. Co było bezpośrednią przyczyną wydania Manifestu?
a) zesłanie przez zaborcę na Syberię kilkudziesięciu tysięcy ludzi
b) powstanie Komitetu Centralnego Narodowego
c) ucisk ludności chłopskiej
d) branka
Zadanie 7
Dokończ prawidłowo zdanie. Do czego nawołuje Manifest?
a) do walki za ojczyznę b) do świętej wojny przeciw Komitetowi Centralnemu Narodowemu
c) do zniesienia pańszczyzny d) do przyznania wszystkim obywatelom równości

27
Zadanie 8
Dokończ prawidłowo zdanie. Co mówi Manifest na temat sprawy chłopskiej?
a) przyznaje chłopom ziemię na własność
b) obiecuje chłopom tylko zniesienie pańszczyzny i czynszu
c) odkłada jej uregulowanie do chwili wyzwolenia ojczyzny
d) gwarantuje ziemię tylko tym chłopom, którzy wezmą udział w powstaniu

Zadanie 9
Dokończ prawidłowo zdanie. Ogłoszenie Manifestu związane było z wybuchem:
a) powstania listopadowego b) rabacji galicyjskiej
c) powstania kościuszkowskiego d). powstania styczniowego

Zadanie 10
Uzupełnij tabelę
POWSTANIE STYCZNIOWE

Przyczyny wybuchu Odwilż …………………., manifestacje …………………., polityka

powstania
………………. ………………….., ogłoszenie stanu ………………….,
………………. do wojska rosyjskiego

Dyktatorzy ……………….. ………………….., ……………………..

powstania
……………………. i ……………………… ……………….

Rosyjscy ……………… ……………………., Michaił Murawjow

generałowie, którzy
tłumili powstanie

Czas trwania walk styczeń ……………..-kwiecień …………………

Miejsce wybuchu Kilkanaście punktów w całym kraju

Charakter działań Działania ………………………….

Wojsko powstańcze Oddziały ………………………….. złożone z ochotników

Władze powstańcze Zakonspirowany …………………. ………………………….

Stosunek do sprawy Uwłaszczenie …………………… na początku powstania

chłopskiej

Skutek powstania Likwidacja ……….. …………… (Kraj ……………..), represje,

rusyfikacja, zesłania na ………., noc ……………

28
Mapa do zadania 11, 12, 13, 14

29
Zadanie 11
Zaznacz na mapie kolorem czerwonym granice zaboru, w którym wybuchło powstanie styczniowe.
Zadanie 12
Odszukaj na mapie i uzupełnij:
A. Miasto, które było siedzibą Rządu Narodowego.
Rząd Narodowy miał swoją siedzibę w .......................................................................................................
B. Wypisz dowódców wojsk powstańczych: …………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 13
Porównaj mapę powstania styczniowego z mapą powstania listopadowego (mapa na s. 148 podręcznika), a
następnie wykonaj polecenia:
A) Ustal, jakie zmiany nastąpiły na ziemiach polskich między rokiem 1830 a 1863.
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
B) Ustal, co można powiedzieć o charakterze walk w obu powstaniach.
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 14
Podaj, w której części ziem zabranych stoczono najwięcej potyczek z Rosjanami.
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
Tekst źródłowy do zadania 15
List Romualda Traugutta do gen. Edmunda Różyckiego (fragment)
Dekretem z dnia 15 grudnia rozkazaliśmy zorganizować siłę zbrojną w taki sposób, jak
ją cały świat cywilizowany organizuje [...], jednocześnie zwróciliśmy całą usilność na przygotowanie mas,
przez rozporządzenia nie dające dwuznacznie tłumaczyć włościan o szczerości
zamiarów i dążeń Rządu Narodowego do zapewnienia szczęścia wszystkim w ogólności mieszkańcom
ziemi polskiej.
Źródło: Wybór tekstów źródłowych z historii Polski w latach 1795–1864, Warszawa 1956.
Zadanie 15.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród podanych.
Przytoczony fragment tekstu dotyczy
A. powstania Legionów Polskich we Włoszech.
B. utworzenia w 1815 r. armii Królestwa Polskiego.
C. reorganizacji wojsk polskich w okresie powstania styczniowego.
D. sformowania oddziałów polskich walczących w I wojnie światowej.

30
6. Temat: Poznamy losy Polaków po powstaniu styczniowym.
Cel w języku ucznia:
Dowiemy się, w jaki sposób radzili sobie Polacy z zaborcami po powstaniu styczniowym.
Nacobezu:
1. znam lata wydarzeń: 1894 r. – utworzenie Hakaty, 1901 r. – strajk we Wrześni
2. poprawnie posługuję się terminami: rusyfikacja, Kraj Przywiślański, germanizacja, kulturkampf,
rugi pruskie, stańczycy, trójlojalizm
3. przedstawiam dokonania postaci: Michała Drzymały, Hipolita Cegielskiego
4. opisuję metody rusyfikacji oraz germanizacji oraz charakteryzuję i oceniam zróżnicowane postawy
społeczeństwa wobec zaborców
Pytanie kluczowe: Porównaj możliwości prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego w
trzech zaborach w drugiej połowie XIX w.
Zadanie 1
Uzupełnij tabelę
Królestwo Polskie po powstaniu styczniowym

Likwidacja odrębności ……………… Kraj ……………….., nowy podział administracyjny (gubernie z

……………………………. generał-…………………… na czele)

Represje popowstaniowe

więzienie, wyroki śmierci, katorga, Rozstrzelanie schwytanych powstańców, wywiezienie na

………………. (Syberia) ponad 10 tysięcy Polaków.

konfiskaty majątków Zabieranie ziemi właścicielom za udział w …………………….

rusyfikacja usuwanie języka ………………….ze szkół, urzędów, administracji,

………………. ………………… ………………………..
przemianowano na Uniwersytet …………………….
kurator szkolny ……………………… ………………….., rozwinął
noc ………………………. system szpiegowania i dozorowania …………….

cenzura wszystkie książki drukowane w ……………….. ……………..

musiały mieć akceptację władz ………………...

represje wobec kościoła katolickiego polskich biskupów podporządkowano ………………….

………………………. w ………………………….
Likwidacje klasztorów, konfiskaty dóbr kościelnych

31
Likwidacja kościoła ………………
(powstał w wyniku Unii brzeskiej w
1596 roku z inicjatywy ……………….
III Wazy- połączenie Cerkwi
prawosławnej z Kościołem
…………… w Rzeczypospolitej
Obojga Narodów.)
Ilustracja do zadania 2
Zmuszanie wiernych do przejścia na ……………………… .
Teksty źródłowe do zadania 2
Po upadku powstania styczniowego Rosjanie stosowali liczne
represje wobec ludności polskiej zamieszkującej Litwę. Złą sławą
okrył się szczególnie generał-gubernator tych terenów Michaił
Murawjow, zwany ze względu na wydanie licznych wyroków śmierci
„Wieszatielem".
Tekst A. Okólnik Murawiowa z dn. 24 marca st. st. [starego stylu -
zgodnie z kalendarzem juliańskim obowiązującym w Cesarstwie
Rosyjskim] 1864 r.
[..] proszę wydać rozkaz zupełnego zniszczenia we wszystkich
miastach i miasteczkach Gubernij napisów polskich, szyldów,
ogłoszeń, niemniej [a także] rachunków restauracyjnych,
sklepowych, recept aptecznych, z obowiązkiem zastąpienia ich
napisami w języku rosyjskim. [.,.]
Tekst B. Okólnik gen. gubernatora wileńskiego Potapowa.
Okólnikiem z dn. 22 marca [...]poleciłem, aby osoby winne użycia
mowy polskiej poddawać karom pieniężnym. Określiłem również, że
mowy tej nie wolno [używać] w urzędach, u przedstawicieli władzy,
w ogóle w sprawach służbowych, w świątyniach, teatrach, klubach i
innych miejscach zebrań, także na ulicach. [...]
Uważam za konieczne wyjaśnić, że zabrania się mówić po polsku
także we wszystkich innych miejscach Publicznych, jako to: w
jadłodajniach, cukierniach, kawiarniach [...], handlach win; w
sklepach, sklepikach i magazynach, w ogrodach publicznych, na za-
bawach; w drukarniach, zakładach fotograficznych, i w ogóle
wszystkich miejscach, do których publiczność ma prawo wstępu, [...]
32
Zadanie 2

Oceń, czy poniższe zdania dotyczące ilustracji i tekstu źródłowego są prawdziwe, czy fałszywe.
Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Oba źródła przedstawiają represje po powstaniu styczniowym w zaborze pruskim. P F
Na ilustracji przedstawiono autora okólnika z tekstu A. P F
W tekście B zakazuje się używania języka polskiego w miejscach publicznych pod karą P F
grzywny.
Oba źródła dotyczą polityki rusyfikacyjnej po powstaniu styczniowym. P F
Zadanie 3
Uzupełnij tabelę
Polityka władz pruskich- nasilenie represji po zjednoczeniu w ………… roku.

Od …………… roku język niemiecki językiem ……………….., zmiana

germanizacja
polskich nazw ………………. i …………………., ograniczenie prawa
…………………….. posługiwania się językiem …………………..

…………………………. „walka o ………………..”- ograniczenie roli Kościoła

……………………

………….. rok- zabroniono używania języka ……………. na

Ustawa …………………
spotkaniach publicznych, jeżeli Polacy stanowili mniej niż ……
mieszkańców ……………..

Strajk dzieci we …………… rok- protest dzieci szkoły we …………… przeciwko

……………… zmuszaniu uczniów do nauki …………. i odmawiania modlitw w języku
…………………….

……………. rok- zakaz stawiania budynków mieszkalnych i

Wóz ……………………… gospodarczych bez zgody władz. …………….. mieli duże problemy ze
zdobyciem zezwolenia. Chłop …………….. …………………….
zamieszkał w wozie ……………………..

……………. rok- akcja wysiedlania …………….. przebywających

………….. pruskie
nielegalnie w państwie …………………….. . Usunięcie z …………
około 30 tysięcy ……………………….

33
Komisja ………………. rok- miała na celu wspieranie osadnictwa
……………………….. …………………… na ziemiach polskich. Przesiedlenie do Wielkopolski
ponad 20 tysięcy rodzin ………………. ..

……… rok- ……………….. ……………………… …………………..,

Hakata
Zadanie 4, Uzupełnij tabelę
organizacja niemiecka nacjonalistyczna powstała w Poznaniu. Na czele
Ferdynand …………………, Herman ……………………. Henryk
………………….... . ………………. uprawiała antypolską i nacechowaną
antypolonizmem propagandę, inicjowała i popierała zarządzenia
……………….. rządu pruskiego, współdziałała w polityce rugowania
ludności polskiej z ziemi, zwalczała język ……………. w szkołach, w
sądzie i urzędach.
Sytuacja Polaków w Galicji

Autonomia galicyjska …… rok- autonomia …………………., powołanie

……………….. …………………….

Państwo dualistyczne …………. rok- porozumienie z przywódcami węgierskimi i

………………. …………………………..
„z głębi serc naszych oświadczamy, że
przy Tobie, Najjaśniejszy Panie, stoimy i
stać chcemy.”
przekształcenie państwa Habsburgów w …………………. -
…………………..
…………….. ……………………- namiestnik Galicji

Oświata i administracja Język ……………………. obowiązujący w szkolnictwie i

administracji.

Władze ………………. ………………….- władza ustawodawcza,

……………… ……………………- władza wykonawcza.

Premier Austro-Węgier od 1895 roku ………………….. ………………………..

Główny ośrodek polskości Zabór austriacki- autonomia ……………………

34
Zadanie 5
Uzupełnij schemat

POSTAWY POLAKÓW WOBEC ZABORCÓW

............................... "............................
....................... ...............................
- konserwatyści ..........................
..................................... - hasła pracy organicznej, krakowscy, potępienie ...........................
polegającej na
-lojalni wobec zaborców powstań narodowych, ............................"-
uczynieniu z Polaków długotrwała walka o
(wszystkie zabory, zwolennicy dobrych
nowoczesnego narodu polskość w zaborze
głównie zabór austriacki) (zabór rosyjski i pruski) stosunków z rządem w
Wiedniu. pruskim

Zadanie 6
Uzupełnij schemat
ROZWÓJ GOSPODARCZY ZIEM POLSKICH W II POŁOWIE XIX WIEKU

• ........ rok zniesienie granicy celnej Królestwem a

..............
• rozwój przemysłu: okręg .............................. (produkcja
Królestwo Polskie maszynowa i metalowa), .........................
(włókiennictwo), ........................... -
(Kraj ................................) ............................(stalownie, huty, kopalnie węgla
kamiennego)
• uwłaszczenie ......................- tania siła robocza dla
..................

• rozwój ........................ i przemysłu .......................

(fabryki produkujące ......................... i ......................
zabór pruski rolnicze- zakłady ........................... .................................
w Poznaniu)
• Polacy konkurencyjni.

zabór austriacki • najbardziej zacofany region dawnej

.......................................
............................ • dominowało rolnictwo (.................................. wsi,
........................... i ............................. gospodarstw)
......................................... • Królestwo "Golicji i ...................................."

35
Mapa do zadania 7
Skład narodowościowy zaborów oraz ziem dzisiejszej Polski w drugiej połowie XIX wieku.

Zadanie 7
A. Podaj nazwę obszaru, na którym odsetek Ukraińców był największy.
…………………………………………………..
B. Wskaż obszar, na którym odsetek Żydów był największy.
…………………………………………………………..
C. Wymień obszary, na których dominowali Niemcy.
…………………………………………………………………………………………………………..
D. Podaj na jakim obszarze Polacy stanowili większość
……………………………………………………………………………………….

36
Zadanie 8.
Przyporządkuj każdemu z podanych opisów dotyczących życia społeczeństwa polskiego w drugiej
połowie XIX w. odpowiadające im państwa zaborcze. Wybierz je spośród oznaczonych literami A–C.
W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybrane państwo.
8.1 Polakom powierzono pełnienie funkcji administracyjnych. Działały polskie instytucje A B C
samorządowe decydujące o oświacie, kulturze i opiece socjalnej.
8.2 Wykupywano ziemię z rąk Polaków i sprowadzano osadników z głębi państwa. A B C
Wysiedlono tysiące polskich emigrantów, którzy przybyli do pracy z innych zaborów.
A. Prusy. B. Austria. C. Rosja.
Teksty do zadań 9. i 10.
A. Ze studiów nad szkołą rosyjską w Polsce w drugiej połowie XIX w.
Lekcje się kończą… Uradowany chłopiec zarzuca tornister z książkami na plecy i, wybrawszy towarzysza
idącego z nim w jedną stronę, wraca do domu. W bramie szkolnej, widząc już przed sobą ulicę,
rozmawia najswobodniej, gdy naraz wyskakuje zaczajony za bramą organ władzy szkolnej i chwyta go za
rękę, mówiąc: – Jeszcześ nie przestąpił progu gimnazjum, a mówisz już po polsku! Wracaj do kozy!...
Polska w latach 1864–1918. Wybór tekstów źródłowych do nauczania historii, pod red. A. Galosa, Warszawa 1987, s. 17.

B. Rola Krakowa w budzeniu życia narodowego

Za czasów niewoli Kraków był długi czas źródłem narodowego pokrzepienia. Przy wzmożeniu ucisku
udawały się do niego ze Śląska pielgrzymki pobożnych, z Poznańskiego – wycieczki inteligencji. [...]
To słońce naszej przeszłości, świecące tak jasno w Krakowie, łączyło swoje promienie z ciepłotą ogniska
naszej kultury rozwijającej się tam bądź co bądź swobodniej. Na to słońce i do tego ogniska trzeba
było zawieźć, chociaż na krótki czas, młodzież z zaboru pruskiego, ona tych promieni i tego ciepła
potrzebowała koniecznie, aby nie skarleć i nie zobojętnieć pod względem narodowym.
Polska w latach 1864–1918. Wybór tekstów źródłowych do nauczania historii, pod red. A. Galosa, Warszawa 1987, s. 205.

Zadanie 9
W obu tekstach zasugerowano, że w okresie rozbiorów ziem polskich celem represji było
wynarodowienie
A. młodzieży. B. artystów. C. katolików. D. inteligencji.
Zadanie 10
Z tekstu B wynika, że Polacy żyjący w zaborze pruskim
A. obawiali się występować przeciw narzuconemu prawu.
B. znaleźli sposoby na podtrzymywanie uczuć narodowych.
C. cierpliwie czekali na ustępstwa władz zaborczych.
D. nie odczuwali negatywnych skutków germanizacji.

37
Zadanie 11
Największą swobodą cieszyła się ludność polska z terenów zaboru
A. rosyjskiego i części pruskiego. B. pruskiego i austriackiego.
C. wyłącznie austriackiego. D. jedynie rosyjskiego.
Tekst źródłowy do zadania 12, 13, 14, 15
Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie zaznacz poprawną odpowiedź.
Każdy naród, który nie zamiera, lecz żyje i postępuje, musi być zaborczym jeśli nie orężnie, to
cywilizacyjnie. [Los] otworzył przed nami szerokie pole podbojów przemysłowo-handlowych, którego dotąd
nie opanowaliśmy dostatecznie i na którym odnieść możemy pewniejsze zwycięstwa niż te, w których dotąd
pokładaliśmy całą naszą ufność. Nie oczekujmy niczego od przewrotów politycznych, wojen, traktatów,
przemiennych łask obcych, lecz zawierzmy tylko własnej żywotności. Zajmujmy wszystkie stanowiska
opróżnione, wciskajmy się we wszystkie szczeliny, puszczajmy korzenie wszędzie, gdzie grunt podatny ku
temu się znajdzie. Aleksander Świętochowski, Wskazania polityczne, 1882 rok

Zadanie 12
Dokończ prawidłowo zdanie. Według Świętochowskiego zaborczość:
a) prowadzi do śmierci narodu
b) jest jedyną możliwością przeżycia narodu
c) uzależnia naród od przemiennych łask obcych
d) gwarantuje sukces militarny w walce o niepodległość
Zadanie 13
Dokończ prawidłowo zdanie. Na jakiej dziedzinie Polacy powinni skoncentrować swoją działalność?
a) społecznej b) kulturalnej c) politycznej d) gospodarczej
Zadanie 14
Dokończ prawidłowo zdanie. Na czym polegał, zdaniem Aleksandra Świętochowskiego, błąd Polaków?
a) na braku zaborczości
b) na posłuszeństwie wobec zaborców
c) na skupieniu się na podbojach przemysłowo-handlowych
d) na pokładaniu zbytniej wiary w militarne i polityczne wywalczenie niepodległości
Zadanie 15
Dokończ prawidłowo zdanie. Który z cytatów zawiera wezwanie do działania skierowane do Polaków?
a) „Nie oczekujmy niczego od przewrotów politycznych, wojen, traktatów”
b) „[Los] otworzył przed nami szerokie pole podbojów przemysłowo-handlowych”
c) „Zajmujmy wszystkie stanowiska opróżnione, wciskajmy się we wszystkie szczeliny”
d) „odnieść możemy pewniejsze zwycięstwa niż te, w których dotąd pokładaliśmy całą naszą ufność”

38
 Ruch Socjalistyczny
Nacobezu:

przyłączył?
Nurt niepodległościowy Nurt rewolucyjny

Polska Partia
Cel w języku ucznia:

Polska Partia Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i

Socjalno- Socjalistyczna (PPS) Litwy (SDKPiL)
Demokratyczna Przedstawiciele: ………………..
(PPSD). Przedstawiciele : …………
Przedstawiciel: …………………….,, ………………, …………………..
…………………. …………………… ………………………., Ludwik Waryński Zadanie 1. Uzupełnij tabelę
………………… …………………, Bolesław
Limanowski
* najważniejszy cel – wywalczenie………………….. * obalenie …………….i utworzenie

39
………………….. jako republiki …………………….. z ……………… ……………………
……………………. pełniącym funkcję najważniejszego demokratycznej
organu władzy * współpraca ……………………………….
Daszyńskiego, Romana Dmowskiego, Wincentego Witosa

* ……………………. państwo gwarantem bezpieczeństwa z różnych państw (………………………..)

socjalnego ……………………. po przeprowadzeniu reform * przygotowanie ……………………
7. Temat: Poznamy partie polityczne na ziemiach polskich w XIX wieku.

……………………….. ………………, w której wyniku powstanie

* ………………………. wszystkich obywateli ……………………… ……………………
Dowiem się jakie partie polityczne pojawiły się na ziemiach polskich w XIX wieku.

* szerokie swobody …………………….. - wolność religii, ………………………

3. wymieniam partie ruchu socjalistycznego, narodowej demokracji, ruchu ludowego

słowa i ……………… * likwidacja ……………………………

utworzenie Stronnictwa Ludowego, 1905 r. – rewolucja w Rosji i na ziemiach polskich

* możliwość zakładania ……………………….i partii * cele społeczne ważniejsze od

2. przedstawiam dokonania postaci: Ludwika Waryńskiego, Józefa Piłsudskiego, Ignacego

…………………………. …………………..
Pytanie kluczowe: Gdybyś żył w XIX wiecznej Polsce do jakiego ugrupowania politycznego byś się
1. znam lata wydarzeń: 1892 r. – powstanie PPS, 1893 r. – powołanie Ligi Narodowej, 1895 r. –

* prawo ………………………….do strajku

* odrzucenie walki o ……………………….
 Ruch ……………………. ………………………. Demokracja

Działalność na rzecz chłopów w Galicji:

Liga …………….
Franciszek ……………, ksiądz Stanisław ……………………………….,
Przedstawiciel: Zygmunt ……………………
Maria i Bolesław …………………………….
Liga ……………………….
…………………………….. …………………………………(SL)
Przedstawiciel: Roman ……………………
1903 rok ………………. ……………………. ……………… (PSL)
………………… ………………. …………………..„ZET”
Przedstawiciel: Jan ……………………….
Przedstawiciel: Zygmunt ……………………..
1913 rok rozłam:
………………………….. …………………….(ND- endecja,
PSL- …………………
ruch wszechpolski)
Przedstawiciel : Jan ………………………..
Przedstawiciel : Roman ………………………

40
PSL- ………………..
Program: „Myśli …………………… ……………………..”
Przedstawiciel: Wincenty …………………..

POGLĄDY: najważniejsze są interesy …………….

………………., „………………. ……………………”,
……………. najwyższą wartością, głównym celem
Poprawa warunków życia mieszkańców …………., obniżenie
………………. ………………………., odrzucali idee
…………….., wsparcie spółdzielczości …………………., preferencyjne
……………… ………………………, negatywnie odnosili się
kredyty dla ……………………….., włączenie …………………. do życia
do idei ……………… ……………. i …………………,
politycznego
propagowali ………………….. …………………….
(współpraca wszystkich warstw społecznych w trzech
zaborach).
Zadanie 2
Uzupełnij schemat
Rewolucja 1905 roku na ziemiach polskich

przyczyny: wojna ................... z Rosją: słabość ................, polityczna i gospodarcza

państwa ........................., ............................................ domaga się zmian.

Przebieg: pokojowa demonstracja pod ........................ ................................... tzw.

...................... ......................................
Początek zamieszek w całym kraju. Demonstracje krwawo tłumione: ............................,
........................, ....................................
Strajki robotnicze i szkolne, zamachy ............................. ..........................(Polska Partia
Socjalistyczna)
15 sierpnia 1906-................ ................... (zabicie ok. 80 Rosjan)
Wprowadzenie ................. .............................

Skutki: wzrost aktywności polskich ....................... ............................, rozłam w

.................. (PPS-
..................... .............................., PPS- .....................), polepszenie sytuacji Polaków w
...................... ........................, reformy: tworzenie legalnych stowarzyszeń, koniec
prześladowań religijnych, utworzenie katedry literatury i języka polskiego na
..................................

Tekst źródłowy do zadania 3, 4, 5, 6

Polska Partia Socjalistyczna żąda zupełnego zniesienia rządów klasowych. Jako samodzielna partia robotnicza
dobijać się będzie:
A. Pod względem politycznym: Samodzielnej Rzeczypospolitej demokratycznej, opartej na zasadach
następujących: 1) bezpośrednie, powszechne i tajne głosowanie; 2) równouprawnienie narodowości
wchodzących w skład Rzeczypospolitej na zasadzie dobrowolnej federacji; 4) równość wszystkich obywateli
bez różnicy płci, rasy, narodowości i wyznania; 5) zupełna wolność słowa, druku, zebrań i stowarzyszeń; 7)
bezpłatne, przymusowe, powszechne, całkowite nauczanie.
B. Pod względem ekonomicznym: Prawodawstwo pracy: 1) 8-godzinny dzień roboczy, stała 36-godzinna
przerwa co tydzień; 2) minimum płacy roboczej; 3) równa płaca dla kobiet i mężczyzn przy równej pracy; 4)
zakaz pracy dzieci do lat 14; 7) zabezpieczenie państwowe w razie wypadków, braku pracy, choroby i starości;
10) zupełna wolność [związków] robotniczych. Szkic programu PPS, 1892 rok

41
Zadanie 3
Dokończ prawidłowo zdanie. W którym punkcie PPS postuluje przyznanie obywatelom równości wobec
prawa?
a) A. 2) b) A. 4) c) A. 5) d) B. 3)
Zadanie 4
Dokończ prawidłowo zdanie. Jaki ustrój ma panować na terenie Rzeczypospolitej?
a) federacja b) demokracja c) socjalizm d) komunizm
Zadanie 5
Dokończ prawidłowo zdanie. Czego żąda PPS w punkcie B. 7)?
a) wprowadzenia stałej płacy b) zakazu pracy dla nieletnich
c) objęcia pracodawców opieką państwa d) wprowadzenia ubezpieczeń społecznych
Zadanie 6
Dokończ prawidłowo zdanie. Jakie były poglądy PPS na temat oświaty?
a) powinna obejmować wszystkich mieszkańców Rzeczypospolitej
b) powinna dotyczyć tylko dzieci do 14. roku życia
c) została uznana przez partię za zbędną
d) powinna dotyczyć jedynie kobiet
Zadanie 7
Na podstawie wiedzy poza źródłowej podaj, czym różnił się program PPS od programu partii Wielki Proletariat
Ludwika Waryńskiego.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Tekst do zadania 8, 9, 10
Przedmiotem tego patriotyzmu, albo ściślej mówiąc nacjonalizmu, nie jest pewien zbiór swobód,
które dawniej ojczyzną nazywano, ale sam naród, jako żywy organizm: społeczny, mający swą na podstawie
rasowej i historycznej rozwiniętą odrębność duchową, swą kulturę, swe potrzeby i interesy. Polega to na
przywiązaniu do tej narodowej indywidualności, do języka, kultury, tradycji, na odczuciu potrzeb narodu
jako całości, na zespoleniu się z jego interesami. Jego rola nie kończy się z bliższą lub dalszą chwilą
odzyskania niepodległości - ta jest dla niego jedynie etapem, poza którym praca i walka trwa dalej [...].
Jednostka tu nie występuje jako walcząca o wolność jedynie - głównym jej celem jest rozszerzenie zakresu
narodowego życia. Pomnożenia materialnego i duchowego dobra narodu, zdobycie dla tej całości
społecznej, do której należy, możliwości wysokiego stanowiska w szeregu ludów.
W tym nowoczesnym pojmowaniu patriotyzmu zmienia się całkowicie stosunek jednostki do narodu.
Polega on na ścisłym związku jednostki ze swym społeczeństwem, na traktowaniu wszystkich jego spraw i
interesów jako swoje, bez względu na to, czy osobiście są one nam bliskie [...]. Patriotyzm ten nie tylko
obowiązuje do określonego stanowiska względem rządów zaborczych, względem ciemięzców narodu, ale
nakazuje bronić dobra narodowego od uszczerbku przeciw wszystkim, którzy na nie czynią zamachy [...].

42
Zadanie 8
Dokończ prawidłowo zdanie. Patriotyzm opisany w tekście zmienia stosunek jednostki do:
A. świata B. narodu C. innego człowieka D. zaborcy

Zadanie 9
Dokończ prawidłowo zdanie. Przedstawione w tekście poglądy dotyczą stanowiska partii:
A. socjalistycznej B. ludowej C. nacjonalistycznej D. chrześcijańskiej demokracji

Zadanie 10
Dokończ prawidłowo zdanie. Który z polityków XIX wiecznych jest autorem powyższego tekstu.
A. Ignacy Daszyński B. Józef Piłsudski C. Roman Dmowski D. Wincenty Witos
Ilustracja do zadania 11

Zadanie 11
Wybierz nazwę ugrupowania, które przedstawionego na ilustracji zamachu, a następnie wskaż
uzasadnienie wyboru spośród podanych. Zaznacz literę A albo B oraz numer 1, 2 albo 3.

A. Narodowa Demokracja 1. miejsce i czas zamachu.

(ND),
na co wskazują 2. uczestnictwo chłopów w działaniach
B. Polska Partia zamachowych.
Socjalistyczna (PPS), 3. zniszczenia budynków handlowych.

43
8. Temat: Omówimy kulturę polską bez państwa polskiego
Cel w języku ucznia:
Dowiemy się jak rozwijała się kultura polska mimo braku państwa.
Nacobezu:
1. znam datę przyznania literackiej Nagrody Nobla dla Henryka Sienkiewicza – 1905 r.
2. poprawnie posługuję się terminami: pozytywizm, szkoła krakowska i warszawska, modernizm,
Młoda Polska
3. porównuję warunki rozwoju kultury narodowej Polaków w trzech zaborach
Pytanie kluczowe: Dlaczego literacka Nagroda Nobla dla Henryka Sienkiewicza była bardzo ważna dla
Polaków?
Zadanie 1.
Na osi czasu nanieś odpowiednio epoki: Młoda Polska, romantyzm, pozytywizm, oświecenie.

Zadanie 2.
Na podstawie fragmentu ekranizacji Ogniem i mieczem uzasadnij, dlaczego powieść Sienkiewicza służyła
„pokrzepieniu serc”.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 3.
Jakie znaczenie dla Polaków pod zaborami miało malarstwo Jana Matejki?
..............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................

ZadaNie 4. Uzupełnij mapę mentalną.

44
45