Organo de Esperanta PEN-Centro kaj de LF-koop.

Fondita en 1970 de literatura rondo “La Patrolo”.

Posedas, eldonas, administras LF-koop, Svislando.
dumonata kultura revuo en esperanto ISSN 0393-2907

UVERTURO
Nicolino Rossi 323 RAKONTO
Yin Jiaxin 357
Du korelverŝoj Ponto super rivero Baro
SPECIALE PEN
HeKo 324 INTERLINGVISTIKO
Fernando Pita 363
Sukcesa reprezento en la mondkongreso La pilgrimanto de lingvoj
NOBEL-PREMIO
Redakcio 325 HAJKOJ
Elena Popova 367
Arto kaj politiko Tera beleco – la naturo laŭ Van Gogh
LITERATURA MONDO
Giorgio Silfer 326 LINGVA KOLOKVO
Perla Martinelli 368
Griza epilogo helpas krei legendon Kiel la plurlingveco povintus fortigi Eŭropon
ESEO
Viačeslav A. Čirikba 330 LIRIKO
Licius 373
Ĉu la patrino de Leonardo estis sklavino? (1) El ĉina antikva poezio
BILDLITERATURO
Daniele Binaghi 338 EN VITRINO
Carlo Minnaja 374
Marmonstroj, infanoj kaj stereotipoj Felo de taŭro aŭ duoninsulo rekunkudrota?
HUMURO
Andres Bickel 341 EN VITRINO
Herbert Mayer 376
Leciono pri kulturo Promeni tra la historio en Vieno
FEMINA PAĜO
Redakcio 347 MEMORE PRI
Zlatoje Martinov 378
Paco serĉata pere de scienco Omaĝe al kunlaborinto
LINGVA HISTORIO
Alessio Giordano 348 KULTURPOLITIKO
Giorgio Silfer 379
Lingvistiko kaj filozofio de la lingvaĵo Pri la “Lingvopolitikaj Pozicioj” de TEJO
LA SEPA ARTO
Marie-France Conde Rey 352 KOMENTARIO
Trevor Steele 381
Ekologio en praktiko Diabla verko?
MEMORE PRI
Giorgio Silfer 355 POSTLUDE
Giuseppe Campolo 382
Ŝia Reĝina Moŝto Elizabeta la Dua Retropenso de verkisto

· Ĉefredaktoro: Perla Martinelli · Redaktoroj: Alessio Giordano (asista), Marie-France Conde Rey (kino, femin- kaj
infanpaĝoj), Carlo Minnaja (recenzoj), Fernando Pita (lingvistiko), Giorgio Silfer (teatro, historio) · Kontribuis: Nicolino
Rossi, Giorgio Silfer, Viačeslav A. Čirikba, Daniele Binaghi, Andres Bickel, Alessio Giordano, Marie-France Conde Rey,
Yin Jiaxin, Fernando Pita, Elena Popova, Perla Martinelli, Licius, Carlo Minnaja, Herbert Mayer, Zlatoje Martinov, Trevor
Steele, Giuseppe Campolo
· Provleganto: Andres Bickel · Kovrilo: Gábor Deák Jahn
· Redaktejo (por sendo de kontribuoj k.s.) <lofo@esperantio.net>
Numero 320 · Eldonejo, administrejo LF-koop, Léopold Robert 13, cH-2301 La Chaux-de-Fonds, Svislando; <lf-koop@esperantio.net>

Dec 2022 ARTIKOLOJ EL LA REVUO REPRODUKTEBLAS NUR POST PERMESO DE LA ELDONEJO KAJ KUN NEPRA CITO DE LA FONTO
ESEO
Ãu la patrino de Leonardo da Vinci
estis orienta sklavino el Kaªkazio? (1)
de Viaçeslav A. Cita¢o el la romiaj leßoj teks-
Çirikba tas jene: Mater semper certa est,
pater numquam (La patrino
estas ¤iam certa, la patro ne-
niam). Kurioze, en la kazo de
Leonardo da Vinci oni alfron-
tas malan situacion. La granda
artisto de la Renesanco, scien-
cisto kaj inventisto, naskißis
la 15an de aprilo 1452. Lia pa-
tro estis ser Piero d’Antonio
di ser Piero di ser Guido da
1
Nicholl, Charles. Vinci (1427-1504), kiu estis
Leonardo da Vinci. The
Flights of the Mind.
dudekkvin- aª dudekses-jara
Penguin Books/Allen kiam naskißis lia filo. Profesie
Lane. 2004, 21-23 li estis notario.
La familion da Vinci kon-
2
Cursi, Marco. Le scrit-
ture dei Da Vinci: appun- sistigis notarioj ekde la tem-
ti sull’educazione gra- poj de Danto. Praulo de Piero,
fica di Leonardo. Studi ser Guido di Michele, eble
in onore di Alessandro naskita en 1339, estis ja nota-
Pratesi per il suo 90 o
compleanno, red. P. rio, kiel lia patro Michele kaj
Cherubini e G. Nicolaj. liaj filoj, ser Piero kaj ser Gio-
Città del Vaticano 2012. vanni, kiuj laboris en la tiam
(Littera antiqua, 19),
pp. 997-1013, 1002)
plej prestißaj jußoficoj de Flo-
renco. La filo de ser Piero estis
Antonio (¤. 1372), kiu edzißis
al la filino de florencdevena
notario, Lucia di ser Piero Zo-
si da Bacchereto. La filo de
Antonio da Vinci estis Piero,
la patro de Leonardo. Anto-
nio vivis kun sia familio sur-
330 pinte de monteto en la urbo
Literatura Vinci, proksime de Florenco,
Foiro 320 provinco de Toskanio. La
Dec 2022 nomo “da Vinci” indikas
tamen ne nur la naskißurbon,
ßi rolis kiel efektiva familino-
mo, almenaª ekde la tempoj
de Michele da Vinci, rajde
inter la dektria kaj la dekkvara
jarcentoj.1
Unuajn informojn pri Leo-
nardo provizis lia avo Anto-
nio, kiu skribis tion en la lasta
paßo de la notaria libro de sia
filo: 1452. Nacque un mio
nipote, figliuolo di ser Piero mio
figliuolo a dì 15 April in sabato a
ore 3 di notte. Ebbe nome Lio-
nardo (1452. Naskißis mia ne-
po, filo de mia filo ser Piero,
la 15an de aprilo, sabaton, nok-
te je la tria. Oni nomis lin Leo-
nardo).2 Antonio aldonis an-
kaª la nomojn de la pastro kiu
baptis lin kaj de la dek ates-
tantoj, ¤iuj loßantoj de Vinci.
Tamen, aperas nenio rilate al
la patrino de la infano.
Certe ni konas sufi¤e pri la
patra flanko de la artisto, sed
estas praktike neniu informo
pri lia patrino – ¤io estas ¤ir-
kaªita de mistero. Kiu estis la
patrino de la geniulo?
La dokumentaj atestoj
pri Caterina
La unua mencio pri Cate-
rina aperas en katastra libro
de Antonio, avo de Leonardo.
La mallonga noto estas ekster-
ordinare grava por la kompre-
no de kelkaj eventoj en la
infanaßo de la artisto: Lionar-
do, figliuolo di detto ser Piero
non legiptimo nato di lui e della
Chaterina, al presente donna
d’Achattabrigha di Piero del Vac-
ca da Vinci, d’anni 5 (Leonar-
do, kvinjara, nelegitima filo de
la menciita ser Pietro, naskita
de li kaj de Caterina, nuntem-
pe edzino de Accattabriga di
Piero del Vacca, el Vinci).3
Per tiu ¤i noto oni lernas,
unue, ke Leonardo estis la ek-
steredzeca infano de la plej aßa
filo de Antonio, Piero, kaj de
Caterina; due, ke Caterina, al-
menaª kiam Leonardo estis
kvinjara, estis edzino de homo
nomata Accattabriga, filo de
Piero del Vacca, el Vinci. Neniu
informo pri Caterina mem, pri
Ùia familinomo aª Ùia origino,
fontas el tiu dokumento.
La fakto ke Piero ne edzißis
al Caterina post Ùia gravedißo
probable atestas Ùian malaltan
socian rangon. Ïuste en la sa-
ma jaro en kiu Leonardo nas-
kißis, lia patro edzißis al la dek-
sesjara Albiera di Giovanni
Amadori, filino de notario el
Florenco.
Sed Caterina ne estis flanken-
metita. Supozeble en 1453,
unu jaron post la naskißo de
Leonardo, Ùi edzinißis al mez-
klasa junulo, Antonio Buti,
kromnomata Accattabriga. Li
estis bakisto. La familio Buti
havis farmon en Campo Zeppi,
en la vilaßo de San Pantaleone
(hodiaª nomata San Panta-
leo). Caterina kaj Ùia infano
transloßißis tie ¤e Ùia edzo.
Temis pri profitocela geed- 3
Cursi 2012, v. c., 1003.
zißo, verÙajne Caterina kaj/aª
Ùia edzo ricevis financan sub-
tenon de la familio da Vinci.
Tiu unuißo estis duoble kon-
vena, unuavice ¤ar ßi altigis la
socian rangon de la patrino de
la plej juna membro de fami-
lio da Vinci; duavice, Cate-
rina, virino sen grava dinastia
tradicio, eniris familion kiu,
kvankam ne ri¤a, estis sufi¤e
bonstata. Tial, Ùi ricevis oficia-
lan familinomon, ¤ar ßis tiam
verÙajne Ùi ankoraª ne havis.
Probable, je certa punkto
Piero transprenis la edukadon
de la filo, loßigante lin en la
familian domon. VerÙajne, ser
Piero decidis tion fari ¤ar lia
edzino, Albiera, ne estos po-
vinta doni al li infanon. La
331
Literatura
Foiro 320
Dec 2022
 unua biografo de Leonardo
kiu raportis pri lia ekster-
edzeco estis anonimulo, ko-
nata pseªdonime kiel “Ano-
nimo Gaddiano”, kiu aktivis
¤irkaª la jaro 1540. Tion li
diras pri la patrino de la
artisto: Era per madre nato di
buon sangue (Je la patrina
flanko, li estis nobelsanga).
Malgraª tiu escepta rimarko,
aliaj biografoj male portretis
Caterina kiel kamparaninon
aª servistinon, ipotezoj kiuj
nuntempe estas ßenerale
akceptitaj kaj de la scienca kaj
de la popola literaturoj.
Nun ni scias ke la patrino
4
Bottazzi, Filippo. La de Leonardo estis iu Caterina.
mente e l’opera di Leo-
nardo da Vinci // Com- Ne klaras en kiu kunteksto
mentationes, vol. 5, n. 8. ekis rilato inter Ùi kaj Piero.
Città del Vaticano: Eble en Florenco, kie Piero
Pontif icia Academia
Scientiarum, 1941, p.
laboris kiel notario kaj kie li
504-567.i, 30. pasigis grandan parton de sia
vivo. Kiam Caterina gravedi-
Richter, Jean Paul. The ßis, Piero ne lasis Ùin, sed
5
Literary Works of Leo-
nardo Da Vinci. Vol. II. portis Ùin al trankvila loko ne
London: Sampson Low, malproksime de la familia
Marston, Searle and Ri- domo en Vinci, dumtempa
vington. 1883, 423.
Ùirmejo kiu neniun rilaton
havas kun la originoj de Ca-
terina. Tie, malproksime de
la prijußemaj okuloj de la
florenca rondo de la notarioj,
aª de la loßantoj en Vinci,
Leonardo naskißis – virseksa
infano, kaj ser Piero decidis
oficiale agnoski lin sia filo.
Oni scias ke Caterina pasi-
gis sian tutan vivon en Campo
Zeppi. De sia edzo Antonio Ùi
havis kvin infanojn: Piera
(naskita en 1454), Maria (1457),
332 Lisabetta (1459), Francesco
Literatura (naskita en 1461, sed mortinta
Foiro 320 dum milito) kaj Sandra
Dec 2022 (1463).
Per la katastraj dokumentoj
de la jaro 1487 oni vidas ke
Caterina daªre vivis kun Ac-
cattabriga kaj kun siaj kvar
infanoj. £ia filino Maria ne
estas menciita. Tiam, Monna
Catterina estas 60-jaraßa, jen
sola dokumenta pruvo pri la
aßo de la patrino de Leonardo
da Vinci. Tio signifas ke Ùi
naskißis ¤irkaª la jaro 1427,
kaj ke Ùi havis 25 jarojn kiam
Ùi naskis Leonardo.
Tio kion oni ßis nun diris,
estas ¤io kio estas ßenerale
akceptita pri la patrino de
Leonardo da Vinci, kies nomo
estis Caterina.
Nerektaj atestoj pri Caterina
Oni konsideru nun la dua-
rangajn elementojn pri la vi-
vo de la patrino de Leonardo
– ekz. kvar menciojn pri Ùi
faritajn de la artisto mem.
Tiel, ¤. 1480, Leonardo skri-
bis: Dimmi come le cose passano
di costà, e sappimi dire se la
Caterina vuole fare... (Diru al
mi kiel la aferoj iras, kaj ¤u
Caterina intencas fari...).4
Dek tri jarojn poste, en 1493,
Leonardo notis en sia taglibro
pri la alveno de iu Catelina
[tiel] ¤e li, en Corte Vecchia,
Milano: A dì 16 di luglio. –
Catelina venne a dì 16 di luglio
1493 (16an de julio. – Catelina
venis la 16an de julio 1493).5
Kiu estas la Caterina menci-
ita de Leonardo? Kiujn planojn
rilate al Ùi li pridemandis? Kial
Ùi vizitis lin en Milano? Ãu
entute temas pri la sama ho-
mo? Ãion kovras mistero. Ãu
Ùi estis lia servistino? Malfacile
por diri, ¤ar oni konas prak-

tike nenion pri la rilatoj de
Leonardo kun virinoj. Ïene-
rale, Leonardo atente kaÙis
sian privatan vivon al aliuloj,
kaj estas neniu rekta indiko
pri ajna intima rilato en liaj
taglibroj. Tial, ne estus tro aª-
dace taksi la nurajn informojn
pri virinoj en la taglibroj kon-
cernaj al la patrino.
Se tio veras, kial Ùi decidis
tiam viziti la filon? Laª la te-
levida serio de Renato Castel-
lani, La vita di Leonardo da
Vinci (La vivo de Leonardo da
Vinci), aperinta en 1971,
Caterina vizitis lin por peti
financan subtenon. Eble la
kialo ja estis tio.
VerÙajne, ne estis la unua
renkonto de la jam adolta
Leonardo kun sia patrino. En
unu el siaj notoj, la artisto ra-
6
(Richter 1883, 455)
portis ke lia duonfrato Fran- Perspektivo
cesco mortis en milito prok- alkampara el
sime de Pisa. Tio, kune kun Vinci.
la intereso pri la patrino en
alia menciita noto, pruvas la
¤eeston de rilatoj kaj la inte-
resißon de Leonardo pri la pa-
trina flanko de sia familio.
Normale, oni kredas ke li
daªrigis la rilaton kun sia
patrino kaj en Florenco kiam
adoleskulo, estante en Ùia do-
mo en Campo Zeppi, kaj dum
adolteco, foje vizitante Ùin
okaze de siaj vojaßoj al Vinci.
La ¤eesto de Caterina en la
vivo de Leonardo estas regis-
trita en komerca noto de la 29a
de januaro 1494: duobla do-
naco de dek soldoj al Ùi.6 Kaj, 333
fine, la lasta ne datita mencio Literatura
pri Caterina konsistas el la Foiro 320
detala priskribo pri la elspezoj Dec 2022
 pro Ùia funebro. La fakto ke
Leonardo organizis je propra
elspezo plene aranßitan fune-
bron por Caterina, eble unu
jaron post Ùia vizito en Mila-
no, kaj lasis tiom detalan rapor-
ton en sia taglibro pri ßi, forte
indikas ke tiu Caterina ne es-
tis simpla servistino kaj vartis-
tino, kiel kelkaj aªtoroj suges-
tas, sed homo vere proksima
al la artisto – lia patrino, kun
kiu li renovigis personajn kon-
taktojn, kiun li vartis dum Ùia
restado en Milano kaj al kiu li
provizis financan subtenon
ßis Ùia morto.
Tiel konkludißas la nerektaj
informoj pri Caterina. Ekas
nun la regno de spekuladoj
kaj konjektoj.
Kiu estis la mistera Caterina,
finfine?
La naskißloko de la patrino
de Leonardo estas nekonata,
kaj Ùiaj originoj estas komple-
te svagaj. £ajnas ke Ùi ne nas-
kißis en Vinci aª alia prok-
sima vilaßo. Laª Charles Ni-
choll (2004, 27), ¤iuj klopo-
doj ser¤i informojn pri Ùi en
la katastroj de Vinci estas va-
naj. Tio ne nepre signifus ke
Ùi estis el malalta rango, sed
ke Ùi simple ne naskißis en
Vinci.
Kiam Antonio, la avo de Leo-
nardo, skribis tiun ateston pri
la naskißo de Leonardo, li
menciis nur la nomon de la
nepo, de la filo, sed ne indikis
precizajn informojn pri Cate-
334 rina; se Ùi estintus el Vinci, li
Literatura certe estus menciinta tion.
Foiro 320 La rusa verkisto Dmitrij
Dec 2022 Merezkovskij, en sia fama ro-
manigita biografio pri Leonar-
do, hipotezis ke Caterina estas
orfino; la samon oni supozis
en la verko de du modernaj
aªtoroj, Martin Kemp kaj
Giuseppe Pallanti. Nicholl ra-
portis, surbaze de la jam men-
ciita atesto de anonimulo, ke
Caterina mem, estante orfino,
naskißis eksteredzece.
Ãiukaze, ¤io ¤i entute ne
klarigas la kialon de absoluta
mal¤eesto de ajna mencio pri
Ùi ene de la konataj dokumen-
toj. En la Italio de la 15a jar-
cento, virino sen familinomo,
patronomo aª konata naskiß-
loko estis plejofte sklavino el
eksterlande.
En artikolo titolita The Do-
mestic Enemy: The Eastern
Slaves in Tuscany in Four-
teenth and Fifteenth Centuries
(La hejma malamiko: orientaj
sklavoj en Toskanio dum la
jarcentoj 14a kaj 15a), Iris Ori-
go asertas ke la florenca socio
dum la lastaj jarcentoj de la Mez-
epoko dependis de la servoj de
sklavigitaj homoj. Preter la
kooperativaj asocioj de la gildoj
– la t.n. Arti Maggiori e Mi-
nori – e¤ preter la subpremata,
kolera popolo minuto, la tos-
kanaj urboj entenis alian kla-
son – konsistantan el viroj kaj
virinoj sen homaj aª leßaj rajtoj,
sen propraj familioj, sen ajna
agnoskita sang-rilato, e¤ sen
nomo, krom tiu donita de la
proprietuloj – la sklavoj. Laª
Origo, sklavoj transportitaj de
la Nigra Maro kaj de Afriko
reprezentis konsiderindan
parton de la florenca loßantaro.
En 2006, la itala antropolo-
go Luigi Capasso, el la Uni-
versitato Gabriele d’Annunzio
de Chieti/Pescara, kiu studis
la fingrospurojn troveblajn
sur la privataj dokumentoj de
Leonardo, alvenis al la kon-
kludo ke la diferencigaj trajtoj
de lia fingro povas indiki la
originon de lia patrino: ¤. 60%
de la popoloj en Meza Orien-
to havas similan fingrospuran
Ùablonon. Tio povus konfir-
mi la hipotezon laª kiu la
patrino de Leonardo estis
orientdevena sklavino.
Aliaj fakuloj pri dermato-
gliftoldiko rifuzis tiun hipo-
tezon, ¤ar fingroprinto per si
mem ne estas fidinda indikilo
pri etno, kaj la samaj tipoj po-
vas reprezenti malsamajn et-
najn grupojn, kiel Capasso
mem konfirmis poste. Ãiu-
kaze, en 2006, la fama kom-
petentulo pri Leonardo, Ales-
sandro Vezzosi, direktoro de
la Leonardo-muzeo en Vinci,
asertis ke liaj esploroj plene
kongruas kun la hipotezo de
Capasso pri la ebla orienta
origino de Caterina.
La ideo ke la patrino de
Leonardo estis orientdevena
sklavino foje aperis en la lite-
raturo pri la temo. Tiel, Vez-
zosi konkludis ke Caterina ne
naskißis en Vinci, sed Ùi estis
turka sklavino sendita al Ita-
lio de la Otomana Imperio.
Laª li, ekzistas sufi¤e da indi-
coj por kredi ke Ùi estis orient-
devena virino, almenaª el la
mediteranea areo. £ia nomo
– Caterina – estis la plej komu-
na nomo donita al femalaj
sklavoj en Toskanio. Ãiel, kiel
Vezzosi deklaris, Ùia origino
ne povos esti precize difinita
ßis kiam oni trovos la doku-
mentojn pri Ùia vendo. Ãar la
katastra registro de la jaro 1457
indikas Leonardo filo de ser
Piero da Vinci kaj de Caterina,
sen indiko pri la familio aª la
deveno de Ùi, eble temis efek-
tive pri tio, ke Ùi estas simpla
sklavino konvertita al krista-
nismo.
Vezzosi skribas: “Mi konsi- 7
Phillips, Cynthia &
deras sencohava mian hipote- Priwer, Shana. 2006.
zon pri la orienta origino de The Everything Da Vin-
ci Book: Explore the life
la patrino de Leonardo, hi- and times of the Ulti-
potezo al kiu mi alvenis post mate Renaissance Man.
dudek kvin jaroj da esploro Avon: F+W Publica-
tions. 2006.
helpe de Renzo Cianchi, per
komparoj, spuroj kaj forigoj
de la plej malprobablaj even-
tuala¢oj, kaj precipe pri la
konstanta interesißo pri Ori-
ento kiu aperas en la verkoj
de la majstro, el la teknologiaj
esploroj ßis la matematikaj”.
Islamaj, judaj aª paganaj skla-
vinoj ofte ricevis la nomon
Caterina dum la baptißo; laª
S. Phillips kaj S. Priwer, Ca-
terina estis la persona skla-
vino de ser Piero.7 Charles Ni-
choll kredas ke nerekta pruvo
pri la fakto ke la amatino de 335
ser Piero estis sklavino situas Literatura
en noto farita de la duonfrato Foiro 320
de Leonardo kaj dua filo de Dec 2022
 ser Piero mem, la notario Lo-
renzo di ser Piero da Vinci, en
sia verko Confessionale (¤.
1520), konservata ¤e la biblio-
teko Riccardiana (1420, 80r)
en Florenco. En ßi, Lorenzo
parolas pri eksteredzeca infa-
no naskita pro sekskunißo de
iu viro kun servistino; Ni-
choll asertas ke ßi estas aludo
al la rilato de la patro Piero
kun Caterina.8
La fakto ke la unua noto
en la mastrolibro de la avo de
Leonardo, Antonio, anoncas
la naskißon de la unua nepo
sen referenco pri ßia patrino,
kaj post kelkaj jaroj en oficiala
dokumento li jam parolas pri
la eksteredzeco de la nepo men-
ciante ßian patrinon Caterina
kiel tiaman edzinon de An-
tonio Buti, eble indikas ke
kiam Leonardo naskißis Ca-
terina estis ankoraª sklavino,
kaj nur post edzinißo, laªleße,
Ùi akiris socian statuson kaj
rangon, ebligante al Antonio
mencii Ùin kiel patrinon de sia
nepo en financa raporto.
En 2008, la itala esploristo
Francesco Cianchi publikigis
la libron Was Leonardo’s Mo-
ther a Slave? (Ãu la patrino de
Leonardo estis sklavino?), en
kiu li, per la ideoj de sia patro
Renzo Cianchi, konjektis ke
Caterina estis orienta sklavi-
no, eble aparteninta al amiko
de ser Piero, iu Vanni di Nic-
colò di ser Vanni. Laª Cian-
chi, la patrino de Leonardo
estis nur unu el la pli ol kvin-
336 cent sklavinoj kiuj servutadis
Literatura ¤e la florenca nobelaro dum
Foiro 320 la 15a jarcento. La seksrilato
Dec 2022 de Piero kaj sklava virino
konkludißis en 1451 per Ùia
gravedißo. Tamen, ¤ar ser Pie-
ro estis jam promesita al no-
bela florenca virino, por kaÙi
la skandalon Caterina estis
kondukita de Florenco al
Vinci, kie, post la naskißo de
la infano, oni edzinigis Ùin al
t.n. Accattabriga, kun kiu Ùi
iris loßi en la vilaßo San
Pantaleone.
Tiun ¤i hipotezon konfir-
mas la malkovro de la lastaj
voloj de la florenca aristokra-
to ser Vanni, kiu posedis skla-
vinon nomatan Caterina (Ca-
terina sclava), kaj donis al la
patro de Leonardo parton de
siaj poseda¢oj, inkluzive plu-
rajn domojn. Kvankam estas
neniu rekta indiko ke, kune
kun la domoj, li transdonis al
Piero ankaª la sklavinon Ca-
terina, laª Cianchi tio pruvus
Ùian alvenon al Vinci kiel on-
ta patrino de la filo de ser Pie-
ro. Kontraª la opinio de tiuj
kiuj asertas ke Caterina naski-
ßis en Vinci, Cianchi respon-
das: “Estas neniu Caterina en
Vinci aª en la apudaj vilaßoj
kiu povus esti ligita al ser
Piero. £ajnas ke la sola Cate-
rina en la vivo de Piero estis
sklavino kiu vivis en la domo
de sia kara amiko en Floren-
co, Vanni di Niccolò di ser
Vanni”. Kaj ßuste pro tio, laª
Cianchi, Leonardo ne havis la
eblecon heredi la poseda¢ojn
de la patro. Ne nur li estis
eksteredzeca filo, sed ankaª,
des pli grave, filo de sklavino.
Koncepti la amatinon de ser
Piero kiel sklavinon, kvankam
ne solvas ¤iun dubon pri la
origino de la patrino de Leo-
nardo, tamen klarigas kelkajn
demandojn: kial Ùi nomißis Ca-
terina – ¤ar tio estis la plej komu-
na nomo donita al la nekristanaj
sklavinoj post baptißo; kial Ùi ne
havas familinomon aª patro-
nomon – ¤ar la sklavoj simple
ne havis; kial Ùia origino neniam
estas indikita – ¤ar Ùi ne estis ital-
devena; kial Ùi ne havis ajnan
parencoligon – ¤ar eksterlanda-
no en alia lando ne povas havi.
Kaj, konklude, kial ser Piero ne
povis edzißi al Caterina post la
naskißo de Leonardo, e¤ se li
estus volinta – ¤ar la socia dife-
renco inter altrangulo kaj sklavo
estas enorma.
Ïenerale, jen klarißas la cir-
constancoj de la naskißo de Leo-
nardo. Lia patro Piero, iel, ren-
kontis Caterina en Florenco, kie
Ùi estis sklavino en la domo de
lia kara amiko, notario Vanni.
Okazis sekskunißo, kaj kiam Ùi
gravedißis, en 1451 aª 1452, por
eviti skandalon Piero portis Ùin
proksimen de sia urbo, Vinci,
kie Ùi naskis infanon. Ãar virsek-
sa, Piero decidis adopti lin. Post
baptißo kaj oficiala agnosko de
Leonardo kiel infano sia, li re-
donis lin al Caterina. Unu jaron
poste, danke al la klopodoj de
familio da Vinci, Caterina edzi-
nißis al bakisto Antonio Buti,
kiu portis Ùin kaj Ùian bebon al
Campo Zeppi. VerÙajne, kiam
Leonardo naskißis Caterina estis
ankoraª sklavino, pro tio la avo
Antonio ne mencias Ùin en sia
taglibro. Nur post la geedzißo de
Caterina kaj Accattabrighe ser
Antonio povis raporti pri Ùi, ta-
men ankoraª ne menciante Ùian
originon aª familinomon.
Leonardo vivis en la familio
de sia patrino kaj duonpatro
dum kelkaj jaroj. Kiam li kvin-
jarißis (aª iom pli frue), ser
Piero, pro la sterileco de sia ed-
zino, akceptis lin hejme en Vin-
ci, kaj dum certa tempo en Flo-
renco, kie li edukigis lin kiel
metilernanton en la ateliero de
Andrea del Verrocchio.
Estante eksteredzeca filo de
sklavino, Leonardo ne estus po-
vinta laªi la karieran itineron de
sia patro kaj, daªrigante la fami-
lian tradicion, eniri universita-
ton kaj ißi notario kaj membro
de la Gildo de la Jußistoj kaj
Notarioj (Arte dei Giudici e Notai).
Infano naskita el hazardo ne po-
vas heredi la poseda¢ojn de la
patro, kaj ßiaj rajtoj kaj statuso
estas minimumaj kompare al
aliaj membroj de la familio. La
fakto ke, spite al la interveno de
pluraj mecenataj subtenantoj, li
malsukcesis akiri kaj la here-
da¢ojn de sia patro kaj tiujn de
la onklo Francesco, indikas ke
Leonardo, kvankam naskita li-
bera kaj kristana, ne povis for-
viÙi sian originon kiel filon de Johano la Baptisto
sklavino, des pli ¤ar eksteredzece kiel infano el
naskitan. la pentra¢o
La destino volis ke li ne farißu “La Virgulino
notario, sed artisto, duaranga de la rokoj”
de Leonardo
alternativo al la brila kariero de
da Vinci
notario. Kurioze, danke al la
malfeli¤aj cirkonstancoj de lia
naskißo, kiuj malebligis al li
universitatan edukadon (kion
interalie li ¤iam neglektis), lia
genio plej evidentißis.
Konsentite do ke la patrino de
Leonardo estis sklavino en Flo-
renco, la demando pri Ùia origino 337
restas malfermita. El kie Ùi estus Literatura
povinta veni? ¼ Foiro 320
(fino en la sekva numero) Dec 2022