I.

Tỷ lệ thức
a c
- Khái niệm: Tỷ lệ thức là đẳng thức giữa hai phân số ………………… :
b
= d

Tỷ lệ thức còn được viết: a : b = c : d

Trong đó: a;b;c;d là các số hạng của tỷ lệ thức;
- a và d là số hạng ngoài hay ngoại tỉ;
- b và c là các số hạng trong hay trung tỉ;
- Tính chất:
a c
+ Nếu
b
= d
thì ad = bc
a b a c d c d b
+ Nếu ad =bc ( a,b,c,d ≠ 0) thì ta có các tỷ lệ thức: c = d ; b = d ; b = a ; c = a
………. …………. …………. ………….
 a=
….
;b= … … ..
;c= ……
;d== ……

II. Tính chất của dãy tỷ số bằng nhau

a c a c a +c a−c
-Từ tỷ lệ thức
b
= d
suy ra b
= d
= b+d
= b−d
( Giả thiết các tỷ số đều có nghĩa)

a c e a+ c+ e a−c +e
-Mở rộng: Từ dãy tỷ số bằng nhau:
b
= d
= f
= b+d + f
= b−d+ f
= …..
a c e
Nếu
b
= d
= f
ta còn nói các số a,c,e tỷ lệ với các số b,d,f

Khi đó ta viết a : c : e = b : d : f
a c
-Vì tỉ lệ thức là một đẳng thức nên nó có tính chất của đẳng thức, từ tỉ lệ thức
b
= d
suy
a
2
c
2
a c a c k1 a k 2c
ra ( ) =( ) = . ; k. b = k. d ( k ≠0) ; = ( k 1 ; k2 ≠ 0 ¿
b d b d k1 b k2 d

III. Bài tập

Dạng 1: Tìm số hạng chưa biết
1. Tìm một số hạng chưa biết
Phương pháp: Áp dụng tính chất cơ bản của tỉ lệ thức
Ví dụ: Tìm x biết:
a) -0,52 : x = -9,36 : 16,38

x−3 5
b) 5−x = 7

x−2 x+ 4
c) x−1 = x +7

2. Tìm nhiều số hạng chưa biết

x y z
Dạng 1: Tìm các số x,y,z thỏa mãn: a = b = c (1)

và x + y + z = d (2)
( trong đó a,b,c, a+b+c ≠ 0 và a,b,c,d là các số cho trước)
Ví dụ: Tìm x,y,z biết rằng:
x y
a) 2 = 5 và 2x – y=3 x
d. 2 = 3 = 4
y −z
và x + y - z = 9
2 2
x y x y
b) 2 = và x.y=10 e. = và x 2 + y 2 = 100
5 9 16
 x y z
c. 2 = 3 = 4 và x + y + z = 27

x y z
Dạng 2: Tìm các số x,y,x thỏa mãn: a = b = c (1)

và x + y + z = d (2)
( trong đó a,b,c, a+b+c ≠ 0 và a,b,c,d là các số cho trước)
Bằng cách biến đổi các điều kiện (1) và (2) ta có nhiều bài toán phức tạp hơn.

Ví dụ: Tìm x,y,z biết rằng:

x y z
1. 2 = 3 = 4 và 2x + 3y – 5z = -21
x y z
2. 15 = 20 = 18 và 2x + 3y -2 =186
3. 6x = 4y = 3z và 2x + 3y – 5z = 14
4. 2x = 3y = 5z và x + y – z = 95

x y z
5. 2 = 3 = 4 và a 2 - b 2 + 2c 2 = 108

6. x : y : z = 3 :4 : 5 và 2 x 2 + 2 y 2 - 3 z 2= -100

40 20 28
7. x−30 = y−15 = z−21 và x.y.z= 22400

x
8. 6 = 9y ; x= z
2
và x +y + z = 27
2x 2y 4z
9. 3 = 4
= 5
và x + y + z = 49

6 x−3 z 2 y −169 3 z −4 y
10. 5
= 7
= 9
và 2x + 3y -5z = 14
3 x +25 2 y −169
11. 144 = 25 = z+144
169
và 3x + 2y + z= 169
Dạng 2: Bài toán về tỷ lệ thức và chia tỷ lệ
Phương pháp:
Bước 1: Dùng các chữ cái để biểu diễm các đại lượng chưa biết
Bước 2: Thành lập dãy tỉ số bằng nhau và các điều kiện
Bước 3: Tìm các số hạng chưa biết
Bước 4: Kết luận
Bài tập:
1. Có 16 tờ giấy bạc loại 2000 đồng, 5000 đồng v| 10000 đồng, trị giá mỗi loại tiền
trên đều bằng nhau. Hỏi mỗi loại có mấy tờ.
2. Cho tam giác ABC có số đo các góc A B C lần lượt tỉ lệ với 1; 2; 3. Tính số đo
các góc của tam giác ABC.
2 3 4
3. Trường có 3 lớp 7, biết 3 số học sinh lớp 7A bằng 4 số học sinh 7B và bằng 5
số học sinh 7C. Lớp 7C có số học sinh ít hơn tổng số học sinh của 2 lớp kia là 57
bạn. Tính số học sinh mỗi lớp?
4. Số học sinh tiên tiến của ba lớp 7A; 7B; 7C tương ứng tỉ lệ với 5; 4; 3. Hỏi mỗi
lớp có bao nhiêu học sinh tiên tiến, biết rằng lớp 7A có số học sinh tiên tiến nhiều
hơn lớp 7B là 3 học sinh.

Dạng 3: Chứng minh đẳng thức

Phương pháp: Có 4 phương pháp để giải bài toán này

 a c
{a=m. b
Cách 1: Đặt b = d = m => c=m . d rồi thay từng vế của đẳng thức cần chứng
minh ta thu được cùng một biểu thức suy ra điều phải chứng minh.
a c
Cách 2: Dùng tính chất b = d thì ad = bc để chứng minh.

Cách 3: Dùng tính chất của dãy tỷ số bằng nhau.

Cách 4: Đặt thừa số chung trên tử và mẫu để chứng minh.
Bài tập:
a c
Bài 1: Cho b = d chứng minh rằng:
2 2
ac a +c
1. bd = 2
b +d
2
4.
2
5 a +9 ab
=
2
5 c +9 cd
2 2 2 2
a −8 b c −8 d
3 3 3
a−b
2
a +b
4 4
a+ b a −b
2. ( ) = 5.( )= 3 3
c−d 4
c +d
4
c +d c −d

2 a+3 b 2 c+ 3 d
3. 2 a−3 b = 2 c−3 d

Bài 2: Cho . Chứng minh rằng .

2
(c−a)
Bài 3: Cho a, b, c thỏa mãn . Cmr: 4(a-b)(b-c)=

Bài 4: Biết . Chứng minh rằng: abc + a'b'c' = 0

Bài 5: Chứng minh rằng nếu a(y + z) = b(z + x) = c(x + y) (1) với a, b, c là

các số khác nhau và khác 0 thì .

x y z a b
Bài 6: Cho a+2 b+ c = 2 a+b−c = 4 a−4 b+ c . Cmr: x+2 y + z = 2 x + y + z =
c
( abc≠0 và các mẫu đều khác 0)
4 x−4 y + z