Αρχές Ενόργανης Ανάλυσης

Μοριακή Φασματοσκοπία III

• Φασματομετρία Μοριακών Μαζών μάζας (Mass Spectrometry, MS)

Χριστίνα Φούντζουλα
Επίκουρη Καθηγήτρια
Τμήμα Βιοϊατρικών Επιστημών
Σχολή Επιστημών Υγείας και Πρόνοιας
Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Puffer Mass Spectrometer
 Φασματομετρία μάζας

 Φασματομετρία μάζας (Mass Spectrometry, MS)

ονομάζεται η αναλυτική τεχνική κατά την οποία τα μόρια
(συστατικά) ενός δείγματος μετατρέπονται σε ταχύτατα
κινούμενα ιόντα και στη συνέχεια διαχωρίζονται ανάλογα
με το λόγο της μάζας προς το φορτίο τους (m/z).

 Δίνει πληροφορίες για: α) την ποιοτική και ποσοτική

σύσταση αγνώστων μιγμάτων, β) τη χημική δομή
ανόργανων, οργανικών και βιολογικών μορίων, γ) την
αναλογία ισοτόπων ατόμων στα δείγματα, δ) τη δομή και
σύσταση στερεών επιφανειών.
 Φασματομετρία μάζας

Η δυναμική της φασματομετρίας μαζών στη βιοανάλυση θα

μπορούσε να αποδοθεί στις εξής ιδιότητες:

α) τη μεγάλη εκλεκτικότητα, που επιτυγχάνεται με την

ακριβή μέτρηση των σχετικών μοριακών μαζών, γεγονός που
επιτρέπει την απόλυτη ταυτοποίηση ενώσεων ακόμη και σε
πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις.
Η δυνατότητα αυτή έχει ως αποτέλεσμα την απόλυτη κυριαρχία των τεχνικών LC-
MS στον έλεγχο τοξικότητας μεταβολισμού φαρμάκων και φαρμακοκινητικής, στη
φαρμακευτική βιομηχανία (99% των εφαρμογών είναι σε LC-MS ήδη από το
2008). Αντίστοιχη είναι η εφαρμογή της MS σε περιπτώσεις ελέγχου
απαγορευμένων ενώσεων π.χ. anti-doping, έλεγχος ναρκωτικών κ.ά.

β) την πολύ υψηλή ευαισθησία, που φτάνει έως τα 10-18 mol.

 Φασματομετρία μάζας

γ) το γεγονός ότι η φασματομετρία μαζών μπορεί θεωρητικά να

δράσει σαν ολικός ανιχνευτής (universal detector) και, επομένως, να
εφαρμοστεί για την ανάλυση οποιασδήποτε ένωσης.

δ) τη δυνατότητα εύρεσης δομής αγνώστων ενώσεων, η οποία έχει

βρει μεγάλη εφαρμογή στις τεχνολογίες omics (τεχνολογίες των
αναδυόµενων ερευνητικών πεδίων του τοµέα της βιοτεχνολογίας),
καθώς επιτυγχάνει αποδοτική εύρεση δομής πεπτιδίων, πρωτεϊνών,
νουκλεοτιδίων.
Για παράδειγμα, η μεταβολομική πραγματοποιείται πλέον, κυρίως, με
φασματομετρία μαζών. Στην πρωτεομική, η φασματομετρία μαζών εφαρμόζεται σε
πολλά διαφορετικά στάδια: εύρεση μοριακών βαρών, ταυτοποίηση και ποσοτική
αποτίμηση πεπτιδίων πρωτεϊνών, εύρεση δομής (πρωτοταγούς), μελέτη
μεταμεταφραστικών τροποποιήσεων, αλληλεπιδράσεων πρωτεϊνών κλπ.
 Φασματόμετρο μάζας

(402) Introduction to Mass Spectrometry - YouTube

 Το σύστημα της εισαγωγής του δείγματος. Τις περισσότερες

φορές το δείγμα εισάγεται στην αέρια ή την υγρή μορφή.
 Την πηγή ιόντων, όπου τα εισερχόμενα συστατικά μετατρέπονται σε
ιόντα. Συχνά το σύστημα εισαγωγής συνενώνεται με την πηγή ιόντων
 Τον αναλυτή μαζών. Εδώ λαμβάνει χώρα ο διαχωρισμός των ιόντων
ανάλογα με το m/z τους.
 Τον ανιχνευτή, που συλλαμβάνει τα διαχωριζόμενα ιόντα και τα
μετατρέπει σε ηλεκτρικό σήμα.
 Το σύστημα κενού. Ο φασματογράφος βρίσκεται υπό κενό το οποίο
δημιουργείται από εσωτερικές και εξωτερικές αντλίες κενού.
 Τον ηλεκτρονικό υπολογιστή με κατάλληλο λογισμικό.
• Ιόντα του ίδιου του μορίου, πριν τη θραύση, ονομάζονται μητρικά ιόντα (parent
ions), πρόδρομα ιόντα (precursor ions ) ή μοριακά ιόντα (molecular ions ) και
είναι χρήσιμα στη μέτρηση της μοριακής μάζας της ουσίας.

• Τα θραύσματα ιόντων ονομάζονται θυγατρικά ιόντα (daughter ions ) ή ιόντα

προϊόντα (product ions), τα οποία είναι χρήσιμα στη διερεύνηση της δομής και
των σχετικών ισχύων των δεσμών του αρχικού μορίου.

• Το στάδιο ιοντισμού συνήθως παράγει ένα πρότυπο ιόντων προϊόντων, που

μαζί με το πρόδρομο ιόν, είναι πλήρως αναπαραγώγιμο, όταν λαμβάνεται με
πανομοιότυπες πειραματικές παραμέτρους.

• Επειδή το πρότυπο αυτό είναι αναπαραγώγιμο και χαρακτηριστικό του, υπό

μελέτη, αναλύτη, μπορούμε να θεωρήσουμε το MS ως δακτυλικό αποτύπωμα
ιόντων.
Φασματόμετρο μάζας
 Το σύστημα της εισαγωγής του δείγματος

Για την εισαγωγή στερεών ή μη πτητικών υγρών χρησιμοποιείται ειδικό

σύστημα εισαγωγής δείγματος με ακροφύσιο (Direct Probe), το οποίο εισέρχεται
στην πηγή ιόντων. Το ακροφύσιο συχνά είναι ένας μεταλλικός ή υάλινος σωλήνας,
ο οποίος, συνήθως, καταλήγει σε μικροδοχείο, όπου και βρίσκεται το προς
ανάλυση δείγμα.

Τα στερεά δείγματα μπορούν

να εισαχθούν απευθείας στο
σύστημα μέσω εκτίναξης
(sputtering) ή θερμικής
εκρόφησης (thermal
desorption)
 Το σύστημα της εισαγωγής του δείγματος

GC-MS - Gas Chromatography MS (Αέρια

Χρωματογραφία-Φασματομετρία Μάζας)
 Διαχωρισμός πτητικών ουσιών με αέρια χρωματογραφία και στη
συνέχεια εισαγωγή σε MS
LC-MS - Liquid Chromatography MS (Υγρή
Χρωματογραφία-Φασματομετρία Μάζας)
 Διαχωρισμός ευαίσθητων ενώσεων από HPLC και εισαγωγή σε MS
MS-MS - Tandem Mass Spectrometry (Συζευγμένη
Φασματομετρία μάζας)
 Διαχωρισμός θραυσμάτων μορίων από MS και εισαγωγή σε δεύτερο
MS
LC/LC-MS/MS-Tandem LC and Tandem MS
 Διαχωρισμός από διπλό σύστημα HPLC και εισαγωγή σε διπλό MS
 Πηγές ιόντων

• Πηγές αέριας φάσης (το δείγμα εξαερώνεται και μετά ιοντίζεται).

• Πηγές εκρόφησης (το δείγμα, σε στερεή ή υγρή κατάσταση,

μετατρέπεται απευθείας σε αεριώδη ιόντα).
 Πηγές ιόντων
• Μαλακές και σκληρές πηγές

Οι σκληρές πηγές ιόντων συνήθως προκαλούν σημαντική θραύση των

μοριακών ειδών. Αυτό είναι χρήσιμο στον προσδιορισμό της δομής μιας
άγνωστης ουσίας επειδή
• αποτελεί μια μεγάλη πηγή πληροφοριών, σχετικά με τις λειτουργικές ομάδες
που απαρτίζουν το μόριο και
• αποδίδει ένα φάσμα «δακτυλικών αποτυπωμάτων», που μπορεί να συγκριθεί
με μια βιβλιοθήκη για μοναδική αναγνώριση. Ωστόσο, οι σκληρές πηγές
παράγουν πολύπλοκα φάσματα, που μπορεί να είναι δύσκολο να ερμηνευθούν
και μερικές φορές δεν αποδίδουν μετρήσιμη κορυφή πρόδρομου ιόντος.
 Πηγές ιόντων
• Μαλακές και σκληρές πηγές

Οι μαλακές πηγές ιόντων

παράγουν πολύ λιγότερα ιόντα
προϊόντα και τα φάσματα
παρέχουν λιγότερες πληροφορίες
χημική φύσης αλλά συνήθως
αποδίδουν μια ισχυρή κορυφή
πρόδρομου ιόντος, επιτρέποντας
έτσι τον καλύτερο προσδιορισμό
του μοριακού βάρους της αρχικής
ένωσης.
 Πηγές αέριας φάσης
• Ιοντισμός με Πρόσκρουση Ηλεκτρονίων (Electron Impact, EI)

Θετικό δυναμικό (τα Άνοδος (παγίδα

σχηματιζόμενα θετικά ηλεκτρονίων)
ιόντα απωθούνται από
την πηγή ιόντων)

Θετικά ιόντα

Κάθοδος
Θερμαινόμενο νήμα W ή Re
(παράγει ηλεκτρόνια με
ενέργεια 70eV) σε πυράκτωση
 Πηγές αέριας φάσης
• Ιοντισμός με Πρόσκρουση Ηλεκτρονίων (Electron Impact, EI)

• Τα ηλεκτρόνια που παράγονται από τη θερμιονική εκπομπή από το νήμα

επιταχύνονται προς το στόχο, δημιουργώντας ένα ρεύμα ηλεκτρονίων με μέση
κινητική ενέργεια 70 eV (70 eV ισοδυναμούν με περίπου 6,7 MJ / mole ή 1,6
Mcal / mol).
• Το δείγμα της αναλυόμενης ουσίας, σε αέρια κατάσταση, εισάγεται στο
θάλαμο και ρέει στην περιοχή ιονισμού μεταξύ του νήματος και του στόχου.

Τα δυναμικά ιονισμού των περισσότερων οργανικών ενώσεων είναι χαμηλότερα από 15 eV και αυτά των
ανόργανων ενώσεων είναι συνήθως κάτω των 25 eV. Ως εκ τούτου, η πρόσκρουση ενός ηλεκτρονίου
ενέργειας 70 eV είναι αρκετή για να απομακρύνει ένα ηλεκτρόνιο από ένα υψηλότερο μοριακό τροχιακό
(και να δημιουργήσει ένα θετικό ιόν του προδρόμου μορίου) και επίσης να προσδώσει αρκετή εσωτερική
ενέργεια, που θα προκαλέσει στη συνέχεια θραύση.
 Πηγές αέριας φάσης
• Ιοντισμός με Πρόσκρουση Ηλεκτρονίων (Electron Impact, EI)

• Τα θετικά ιόντα που δημιουργούνται μέσω των συγκρούσεων με ηλεκτρόνια

επιταχύνονται πριν αποσταλούν στον αναλυτή μάζας.
• Ο απωθητής (repeller) είναι ένα ηλεκτρόδιο που διατηρείται σε σχετικό θετικό
δυναμικό, αναγκάζοντας τα παραγόμενα θετικά πρόδρομα ιόντα και τα ιόντα
θραύσματος να κινηθούν προς την αντίθετη πλευρά του θαλάμου, όπου
βρίσκεται μια σχισμή εξόδου.
• Τα ιόντα, που περνούν από τη σχισμή, επιταχύνονται από διαδοχικά πιο
αρνητικά δυναμικά.
• Η επιταχυνόμενη δέσμη ιόντων στη συνέχεια περνά στον αναλυτή μάζας.

 Λειτουργία αρνητικών ιόντων (negative ion mode): τα εφαρμοζόμενα δυναμικά αντιστρέφονται.

 Πηγές αέριας φάσης

 Ενέργεια αρκετή για τη διάσπαση

Ενέργεια 70eV όλων των δεσμών ενός μορίου
5 . 106m/s (μέση ενέργεια δεσμού 5eV)
 Παράγονται πολλά θραύσματα

 H ελαττωμένη πίεση εξασφαλίζει ότι τα

P = 10-5 Torr μόρια και τα ιόντα που σχηματίζονται
συμπεριφέρονται σαν ‘ανεξάρτητες’
οντότητες και δεν συγκρούονται μεταξύ
τους
Πηγές αέριας φάσης
 Πηγές αέριας φάσης

Τυπικές αντιδράσεις σε πηγή ΕΙ

Αν τα ιόντα θραύσματος επιτραπεί να συγκρούονται με άλλα είδη, οι

συγκρούσεις θα είναι τυχαίες τόσο σε αριθμό όσο και σε προσανατολισμός,
προκαλώντας δύο παραλλαγές στα πρότυπα έντασης θραυσμάτων:
• Το μέγεθος και ο αριθμός των ιόντων θραυσμάτων δεν θα παρουσιάζουν
υψηλή αναπαραγωγιμότητα, που αναμένεται από την MS.
• Οι συγκρούσεις μεταξύ διαφορετικών θραυσμάτων ενδέχεται να παράγουν
νέα θραύσματα, που δεν αντιπροσωπεύουν την πραγματική δομή των
δεσμών του αρχικού πρόδρομου μορίου.
Πηγές αέριας φάσης

Απουσία κορυφής βάσης

MW=158,2811
 Πηγές αέριας φάσης

Ισοτοπικές κορυφές

Το μέγεθος κάθε κορυφής εξαρτάται από τη

φυσική αφθονία κάθε ισοτόπου.
F, P, I και Na εμφανίζονται με ένα ισότοπο.
 Πηγές αέριας φάσης

• Ιοντισμός με Χημικό Ιοντισμό (Chemical Ionization, CI)

 Τα μόρια της υπό ανάλυση ουσίας

συγκρούονται με τα ιόντα ενός
αντιδρώντος αερίου (reagent gas,
RG).
 To αντιδρών αέριο (RG) εισάγεται
μαζί με το δείγμα
 Δέσμη ηλεκτρονίων παράγει ιόντα
του αερίου τα οποία αντιδρούν με
τα μόρια του δείγματος
 Προκύπτουν μοριακά ιόντα
(ΜW+1, ΜW-1) αλλά και ιόντα
‘προσθήκης’ με το αντιδρών αέριο
 Απλά φάσματα χωρίς έντονη
θραυσματοποίηση
 Πηγές αέριας φάσης

• Ιοντισμός με Χημικό Ιοντισμό (Chemical Ionization, CI)

o Αέριο αντιδραστήριο, όπως μεθάνιο, αμμωνία ή ισοβουτάνιο εισάγεται σε
θάλαμο ΕΙ, σε πίεση περίπου 750 mtorr και ιονίζεται από το σύστημα EI.

o Επειδή τα ηλεκτρόνια με συνήθεις ενέργειες EI (70 eV) δυσκολεύονται να

διεισδύσουν στο αέριο αντιδραστήριο, η διαφορά δυναμικού μεταξύ του
νήματος και του ηλεκτροδίου-στόχου αυξάνεται σε περίπου 200 V.

Το άμεσο αποτέλεσμα αυτών των τροποποιήσεων είναι διπλό:

(1)η πιθανότητα κάθε δεδομένο μόριο αναλύτη να συγκρουστεί με ένα ηλεκτρόνιο
ελαττώνεται, από τη σχετική αναλογία του αναλύτη προς το αέριο
αντιδραστήριο και
(2)η πιθανότητα σύγκρουσης μεταξύ μορίων αναλύτη και ιόντων αερίου
αντιδραστηρίου είναι αρκετά υψηλή (δηλαδή, η μέση ελεύθερη διαδρομή για
μόρια αναλύτη, κατά μήκος του θαλάμου ιονισμού, μειώνεται σημαντικά).
 Πηγές αέριας φάσης

• Ιοντισμός με Χημικό Ιοντισμό (Chemical Ionization, CI)

o Αέριο αντιδραστήριο, όπως μεθάνιο, αμμωνία ή ισοβουτάνιο εισάγεται σε
θάλαμο ΕΙ, σε πίεση περίπου 750 mtorr και ιονίζεται από το σύστημα EI.

o Επειδή τα ηλεκτρόνια με συνήθεις ενέργειες EI (70 eV) δυσκολεύονται να

διεισδύσουν στο αέριο αντιδραστήριο, η διαφορά δυναμικού μεταξύ του
νήματος και του ηλεκτροδίου-στόχου αυξάνεται σε περίπου 200 V.

Το άμεσο αποτέλεσμα αυτών των τροποποιήσεων είναι διπλό:

(1)η πιθανότητα κάθε δεδομένο μόριο αναλύτη να συγκρουστεί με ένα ηλεκτρόνιο
ελαττώνεται από τη σχετική αναλογία του αναλύτη προς το αέριο αντιδραστήριο
και
(2)η πιθανότητα σύγκρουσης μεταξύ μορίων αναλύτη και ιόντων αερίου
αντιδραστηρίου είναι αρκετά υψηλή (δηλαδή, η μέση ελεύθερη διαδρομή για
μόρια αναλύτη, κατά μήκος του θαλάμου ιονισμού, μειώνεται σημαντικά).
 Πηγές αέριας φάσης

Δραστικό αέριο: Μεθάνιο 90% των

προϊόντων της
αντίδρασης
 Πηγές αέριας φάσης

Απαραίτητες προϋποθέσεις:

1. Η συγκέντρωση του αντιδρώντος αερίου να είναι πολύ

μεγαλύτερη από αυτή του δείγματος
Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται ότι στατιστικά είναι πιθανότερος ο
ιοντισμός των μορίων του αερίου και όχι του δείγματος.

2. Η πίεση στο θάλαμο είναι σχετικά υψηλή (0.3-1 Torr).

Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η πιθανότητα να αλληλεπιδράσει το
δείγμα με τα ιόντα του αντιδρώντος αερίου.
Οι συγκρούσεις, αν και συχνές, είναι σχετικά χαμηλές ενεργειακά και έτσι τα ιόντα του
αερίου αντιδραστηρίου μπορούν να προκαλέσουν ιονισμό μορίων του αναλύτη, αλλά
προσδίδουν λιγότερη εσωτερική ενέργεια από ότι τα ηλεκτρόνια στον EI.
Το συνολικό αποτέλεσμα είναι μικρότερης έκτασης θραύση, σε σύγκριση με τον EI.
Σύγκριση EI και CI

MW=158,2811 Φάσμα EI :
• Απότομη κα εκτεταμένη
θραύση του μοριακού ιόντος.
• Δεν παρατηρούνται
ανιχνεύσιμες κορυφές για
μάζες μεγαλύτερες από 112,
που αντιστοιχεί στο ιόν C8H16+

Φάσμα CI :
• Απλούστερο φάσμα
• Βασική κορυφή σε m/z=141
• Επιπλέον κορυφές που
διαφέρουν κατά 14 μονάδες
μάζας.
 Ιοντισμός με ηλεκτροψεκασμό

• Ιοντισμός με ηλεκτροψεκασμό (Electron Spray Ionization, ESI)

o Μαλακή πηγή ιονισμού, που καθιστά δυνατή τη δημιουργία ενός μετρήσιμου
αριθμού πολυσθενών ιόντων.

o Σε ορισμένες περιπτώσεις, η δημιουργία πολυσθενών ιόντων μπορεί να είναι

πολύ σημαντική, επειδή ο αναλυτής μάζας σε ένα όργανο MS ανταποκρίνεται
σε m / z παρά σε μάζα.

Παράδειγμα:
Ένα μονοσθενές ιόν με γραμμομοριακή μάζα 24000 daltons (m / z = 24000)
δεν θα μπορούσε να μετρηθεί στους περισσότερους αναλυτές μάζας. Εάν το
ίδιο ιόν είχε φορτίο +8, ο λόγος m / z θα ήταν 3000, φέρνοντάς το στην
περιοχή λειτουργίας ενός τυπικού αναλυτή μάζας.
 Ιοντισμός με ηλεκτροψεκασμό

Figure 1. Mechanism of electrospray ionization (CS, Ho; CWK, Lam. 2003.)

 Ιοντισμός με ηλεκτροψεκασμό

o Ο αναλύτης διαλύεται, σε χαμηλή συγκέντρωση, σε πτητικό διαλύτη.

o Η είσοδος στο σύστημα ESI περιλαμβάνει την κατεύθυνση του διαλύματος, μέσω
ενός μεταλλικού τριχοειδούς, στο οποίο εφαρμόζεται μία υψηλή τάση, συνήθως 1
έως 5 kV, αλλά μερικές φορές έως και 10 kV.
Το αποτέλεσμα είναι υψηλά φορτισμένα σταγονίδια διαλύτη, που περιέχουν μικρό αριθμό
μορίων αναλύτη. Για να ενισχυθεί η διαδικασία δημιουργίας φορτισμένων σταγονιδίων, η
κινητή φάση περιέχει συνήθως ένα πτητικό οργανικό οξύ, όπως το οξικό οξύ, το οποίο
δέχεται πιο εύκολα τα φορτία και στη συνέχεια εξατμίζεται με το διαλύτη στο επόμενο
στάδιο.
o Τα σταγονίδια ξηραίνονται με εφαρμογή αερίου ξήρανσης (όπως ξηρού Ν2),
θέρμανσης και έντονης άντλησης, για τη μείωση της πίεσης του συστήματος.
Καθώς ο διαλύτης εξατμίζεται, τα σταγονίδια μειώνονται σε μέγεθος, με αποτέλεσμα αύξηση
της πυκνότητας φορτίου και της επιφανειακής τάσης.
 Ιοντισμός με ηλεκτροψεκασμό

Σε κάποιο σημείο (ονομάζεται όριο Rayleigh), η πυκνότητα φορτίου γίνεται πολύ

υψηλή και το μέγεθος του σταγονιδίου πολύ μικρό, για να υποστηρίξει την
αυξημένη επιφανειακή τάση και

o τα σταγονίδια υφίστανται κολουμπική έκρηξη (coulombic explosion).

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τo σχηματισμό μεμονωμένων (και άρα σε αέρια

κατάσταση) ιόντων αναλύτη. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η
συντριπτική πλειονότητα των ιόντων αναλύτη, που παράγονται σε αυτό το σημείο
είναι μονοσθενή, αλλά ένα μετρήσιμο κλάσμα αυτών καταλήγει είναι πολυσθενές.
 Ιοντισμός με ηλεκτροψεκασμό

 Δεν απαιτήθηκε κανονική πτητικοποίηση. δηλαδή, το δείγμα δεν εξατμίστηκε

μέσω θέρμανσης και ως εκ τούτου δεν υπήρχε κίνδυνος πυρόλυσης.

 Τα ιόντα στην αέρια κατάσταση δημιουργούνται μέσω άλλων, πιο ήπιων

διαδικασιών. Άρα υπάρχει ελάχιστη έως μηδενική θραύση των μορίων της
αναλυόμενης ουσίας, και ως εκ τούτου, ο ESI είναι μια μαλακή μέθοδος
ιονισμού, κατάλληλη για μεγάλα βιομόρια.

 Η ύπαρξη πολλαπλών φορτίων μειώνει το λόγο m / z και επιτρέπει τη χρήση

των υπαρχόντων αναλυτών μάζας.

 Επειδή είναι αδύνατο να ελεγχθεί αυστηρά ο αριθμός των φορτίων, που θα

αποκτήσουν τα μεμονωμένα μόρια αναλύτη, τα φάσματα που λαμβάνονται,
χρησιμοποιώντας τον ESI, μπορεί να είναι αρκετά περίπλοκα.
Ιοντισμός με ηλεκτροψεκασμό
 Ιονισμός εκρόφησης με τη βοήθεια υλικού μήτρας και λέιζερ

Ιονισμός εκρόφησης με τη βοήθεια υλικού μήτρας και λέιζερ

(Matrix-assisted laser desorption ionisation, MALDI)

o Μαλακή μέθοδος ιονισμού.

o Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξαέρωση υλικών με υψηλό σημείο
βρασμού.
o Συνήθως δεν οδηγεί στη δημιουργία πολυσθενών ιόντων και συνεπώς η
χρησιμότητά του περιορίζεται σε μόρια που έχουν κύρια μάζα εντός του εύρους
του αναλυτή μάζας, που είναι συνήθως 1000 έως 2000 Da, για τυπικούς
αναλυτές.
o Επειδή τα φάσματα είναι πολύ λιγότερο περίπλοκα από αυτά που λαμβάνονται
από άλλες πηγές ιονισμού, ο MALDI επιτρέπει την παρατήρηση της κορυφής
του προδρόμου ιόντος.
o Για μεγάλα βιολογικά μόρια χρησιμοποιείται ο MALDI- χρόνου πτήσης
(MALDI-time-of-flight ή MALDI-TOF).
 Ιονισμός εκρόφησης με τη βοήθεια υλικού μήτρας και λέιζερ

• Διάλυση του αναλύτη- στόχου σε

ένα διάλυμα, που περιέχει μια
ένωση, που σχηματίζει κρυστάλλους.
• Σταγονίδια του διαλύματος
εναποτίθενται σε μεταλλική πλάκα
και ο διαλύτης αφήνεται να
εξατμιστεί, αφήνοντας τον αναλύτη
παγιδευμένο σε μια κρυσταλλική
μήτρα.
• Ένα παλμικό λέιζερ κατευθύνεται στο
κρυσταλλικό μίγμα και η μήτρα απορροφά την
ενέργεια από την ακτινοβόληση με λέιζερ, με
αποτέλεσμα την εκρόφηση της μήτρας και του
αναλύτη.
Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, η μήτρα ιονίζεται
επίσης (συνήθως με πρωτονίωση) και στη συνέχεια το
πρωτόνιο μεταφέρεται στον αναλύτη, με αντιδράσεις
σύγκρουσης στην αέρια φάση, παρόμοιες με αυτές που
είδαμε στο χημικό ιονισμό.
 Ιονισμός εκρόφησης με τη βοήθεια υλικού μήτρας και λέιζερ

• Μικρός θόρυβος
υποβάθρου.

• Απουσία θραύσης του

αναλύτη.

• Ύπαρξη
πολυφορτισμένων ιόντων
(+2, +3).

• Διμερή και τριμερή

σωματίδια.
 Δευτερογενής Ιονισμός Ιόντος

Φασματομετρίας μάζας δευτερεύοντος ιόντος

(Secondary Ion Mass Spectrometry, SIMS)
Ευαίσθητη τεχνική για την ανάλυση επιφανειών, με όρια ανίχνευσης στην περιοχή των ppb.

Ιόντα (π.χ. Cs+, Ar+, O2+)

επιταχύνονται σε μια δέσμη προς την
επιφάνεια-στόχο.

Τα ιόντα της δέσμης, που ονομάζονται

πρωτογενή ιόντα, προσκρούουν στην
επιφάνεια και ενσωματώνονται σε
αυτή, ενώ, κατά τη διαδικασία,
δευτερεύοντα ιόντα, που
αποτελούνται από επιφανειακά μόρια
εκτοξεύονται και επιταχύνονται προς
τον αναλυτή μάζας.
 Δευτερογενής Ιονισμός Ιόντος

Φασματομετρίας μάζας δευτερεύοντος ιόντος

(Secondary Ion Mass Spectrometry, SIMS)

Τα ιόντα δεν είναι μόνο μεμονωμένα μόρια, αλλά επίσης περιλαμβάνουν και
συστάδες μορίων.

Ως εκ τούτου, μπορούν να εξαχθούν πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με τη

σύνθεση του επιφανειακού υλικού.

Επειδή το πρότυπο ιονισμού των εκτοξευμένων ιόντων είναι δύσκολο να

ελεγχθεί, η SIMS θεωρείται συνήθως ως ποιοτική παρά ως ποσοτική τεχνική.
 Θερμικός Ιονισμός

Φασματομετρία μάζας θερμικού ιοντισμού

(Thermal Ionisation Mass Spectrometry, TIMS)
Ισχυρή και σημαντική θέση στους τομείς της γεωχρονικής, της γεωχημείας και της
κοσμοχημείας.
Το δείγμα εναποτίθεται σε ένα νήμα, που στη
συνέχεια τοποθετείται στο όργανο.
Το όργανο σφραγίζεται και φέρεται σε
υπερυψηλό κενό (συνήθως ~ 10–8–10–9 torr).
Στη συνέχεια, ρεύμα διέρχεται μέσω του
νήματος, προκαλώντας την αύξηση της
θερμοκρασίας του έως 2500oC, με
αποτέλεσμα μέρος του δείγματος να
εκτοξεύεται από το νήμα και να ιοντίζεται.
Τα ιόντα, στη συνέχεια, επιταχύνονται προς
τον αναλυτή μάζας.

1 torr = 0,00131578947 atm

 Θερμικός Ιονισμός

Φασματομετρία μάζας θερμικού ιονισμού

(Thermal Ionisation Mass Spectrometry, TIMS)
Η πιο συνηθισμένη χρήση της TIMS είναι ο προσδιορισμός της αναλογίας
ισοτόπων για χρονολόγηση γεωλογικών δειγμάτων.

Για παράδειγμα, το ορυκτό ζιργκόν θα κρυσταλλωθεί με ουράνιο ή θόριο σε δομή, αλλά θα

απορρίψει άτομα μολύβδου, κατά την κρυστάλλωση.
Υπάρχουν δύο γνωστά σχήματα διάσπασης ουρανίου προς μόλυβδο με χρόνους ημιζωής στην
κλίμακα του γεωλογικού χρόνου.
Η υπόθεση που έγινε είναι ότι, κατά τη δημιουργία ενός δεδομένου γεωλογικού σώματος,
μόνο το ουράνιο θα είχε συνκρυσταλλωθεί εντός του ζιρκονίου και οποιαδήποτε ποσότητα
μολύβδου ανιχνευθεί θα οφείλεται στη διάσπαση του αρχικού ουρανίου.
Επομένως, ο χρόνος που έχει περάσει από την κρυστάλλωση μπορεί να προσδιοριστεί με
τυπική κινητική, υποθέτοντας ότι η αρχική συγκέντρωση ουρανίου είναι η τρέχουσα
συγκέντρωση ουρανίου αυξημένη κατά την τρέχουσα συγκέντρωση μολύβδου.
Ιονισμός Επαγωγικά Συζευγμένου Πλάσματος

Φασματομετρία μάζας επαγωγικά συζευγμένου πλάσματος

(Inductively Coupled Plasma Mass Spectrometry, ICP-MS)

Η ICP-MS είναι η πιο ευαίσθητη

μέθοδος, που είναι διαθέσιμη,
παρέχοντας όρια ανίχνευσης της
τάξης των ng / L και pg / L για τα
περισσότερα στοιχεία.

Από τον κώνο δειγματοληψίας, τα ιόντα κινούνται σε ένα μικρό θάλαμο που εκκενώνεται, με
χρήση μηχανικής αντλίας, με αποτέλεσμα πίεση στην περιοχή 10 -2 torr.
Από το στόμιο του κώνου δείγματος (διαμέτρου ~ 1 mm), υλικά από τον πυρσό διασπείρονται
και κατευθύνονται προς ένα άλλο στόμιο (διαμέτρου ~ 0,4 mm) στον κώνο αποκορυφωτή
(skimmer). Μόνο ένα μικρό κλάσμα του αρχικού υλικού πλάσματος διέρχεται από το άνοιγμα
του αποκορυφωτή στην περιοχή υψηλού κενού. Η δέσμη ιόντων επιταχύνεται και
παραλληλίζεται όπως και σε άλλες πηγές ιόντων και στη συνέχεια κατευθύνεται προς τον
αναλυτή μάζας.
 Αναλυτές Μάζας

Αναλυτές εστίασης ιόντος απλής

εστίασης ή σάρωσης (Single ion μετρούν ένα μόνο m / z σε δεδομένο χρόνο
focusing ή scanning)

Ταυτόχρονοι (simultaneous) μετρούν πολλαπλά m / z ταυτόχρονα.

αναλυτές

Οι ταυτόχρονοι αναλυτές μάζας επιτρέπουν την ανίχνευση ιόντων με μεγάλο εύρος λόγου
m / z ταυτόχρονα.
Τέτοιοι αναλυτές μπορούν να διασπείρουν ιόντα στο χώρο (αναλυτής εκτροπής), να
διασπείρουν ιόντα στο χρόνο (αναλυτής χρόνου πτήσης) ή να επιτρέψουν σε ιόντα
διεγερμένης κατάστασης να αποδιεγερθούν εγκαίρως, με ένα προκύπτον σήμα ελεύθερο
επαγωγής (κυκλοτρονικός συντονισμός ιόντων με μετασχηματισμό Fourier, Fourier
transform-ion cyclotron resonance, FT-ICR).
Αναλυτής Εκτροπής και Αναλυτής Απλής Εστίασης

Αναλυτής μαγνητικής εκτροπής απλής εστίασης

(magnetic sector single-ion focusing analyser)
Ένας αναλυτής μαγνητικής εκτροπής απλής
εστίασης έχει σχεδιαστεί ώστε να επιτρέπει σε
ιόντα ενός μόνο m / z να διέλθουν από τις σχισμές
εξόδου προς τον ανιχνευτή.
Ένα μαγνητικό πεδίο (B, σε tesla) εφαρμόζεται σε
ορθογώνια θέση, ως προς την καμπύλη διαδρομή,
αναγκάζοντας τα θετικά ιόντα για κάμψη προς τη
σχισμή του ανιχνευτή.
Προκειμένου ένα δεδομένο ιόν να διέλθει το πεδίο, η διαδρομή του πρέπει να καμφθεί από
το μαγνητικό πεδίο ακριβώς στο σωστό τόξο (R, σε μέτρα). Επομένως, η δύναμη που
ασκείται από το μαγνητικό πεδίο πρέπει να ισούται ακριβώς με την κεντρομόλο δύναμη,
που απαιτείται για την κάμψη της διαδρομής του ιόντος.
 Τετραπολικός Αναλυτής Μάζας

Τετραπολικός αναλυτής μάζας (quadrupole mass analyser)

Οι πόλοι είναι ράβδοι ή ημισφαίρια

τοποθετημένα σε τετράγωνο σχέδιο.

Μία τάση συνεχούς ρεύματος (DC)

εφαρμόζεται σε κάθε ζεύγος
διαγώνια τοποθετημένων ράβδων
και μία τάση ραδιοσυχνοτήτων
εναλλασσόμενου ρεύματος (AC)
υπερτίθεται σε κάθε αντίθετο
ζεύγος, έτσι ώστε οι κύκλοι δύο
αντίθετων ζευγών να είναι εκτός
φάσης.
 Τετραπολικός Αναλυτής Μάζας

Η φύση της τάσης ραδιοσυχνοτήτων υπαγορεύει ότι, μετά από μισό κύκλο AC, οι
πολικότητες των ζευγών του τετραπόλου θα αντιστραφούν και τα θετικά
φορτισμένα θα αντληθούν στο εναλλακτικό ζεύγος πόλων. Αυτό συνεχίζεται καθώς
τα ιόντα κινούνται στο θάλαμο του τετραπόλου.

Μόνο ένα ιόν, συγκεκριμένου m / z, θα διατηρήσει τέλειο συντονισμό για δεδομένη

ραδιοσυχνότητα και θα διέλθει, με ασφάλεια, μέσω του θαλάμου προς την έξοδο
και τον ανιχνευτή.

Ιόντα μικρού m / z θα προσελκυσθούν, πολύ έντονα αρχικά, στους αρνητικούς

πόλους και θα συγκρουστούν με τους πόλους γρήγορα. Ιόντα μεγαλύτερου m / z
δεν θα μπορέσουν να προσαρμόσουν την καμπυλότητα της διαδρομής τους αρκετά
γρήγορα, ώστε να συμβαδίζει με τις μεταβολές πολικότητας λόγω της
ραδιοσυχνότητας και τελικά θα βγουν εκτός ελέγχου και θα συγκρουστoύν με τους
πόλους.
 Τετραπολικός Αναλυτής Μάζας

Για παρακολούθηση ενός μόνο ιόντος εφαρμόζεται μία μόνο συχνότητα, έτσι ώστε
το σήμα για το επιλεγμένο ιόν να παρακολουθείται με το χρόνο.

Για να ληφθεί ένα φάσμα, οι τάσεις DC και AC μεταβάλλονται γραμμικά με το

χρόνο, ενώ ο λόγος VDC / VAC διατηρείται σταθερός, προκειμένου να επιλεγούν
ιόντα, μιας περιοχής m / z, για αποστολή στον ανιχνευτή.
 Αναλυτής Μάζας Χρόνου Πτήσης

Ο αναλυτής μάζας χρόνου πτήσης (time-of-flight, TOF)

Λειτουργεί μετρώντας το χρόνο, που χρειάζονται τα ιόντα για να διασχίσουν μία
περιοχή του χώρου, στην οποία δεν εφαρμόζεται μαγνητικό ή ηλεκτρικό πεδίο
(περιοχή ελεύθερη πεδίου, field-free region).

Τα ιόντα επιταχύνονται στην πηγή και στη

συνέχεια αφήνονται να διέλθουν από την,
ελεύθερη πεδίου, περιοχή, με κοινό χρόνο
εκκίνησης (t0). Τα ιόντα χαμηλού m / z
κινούνται πιο γρήγορα από εκείνα των
υψηλότερων m / z και έτσι το φάσμα m /
z καθορίζεται με μέτρηση του χρόνου,
στον οποίο τα ιόντα φτάνουν στον
ανιχνευτή, μετά τον t0.
chlorine-37 (~25% is 37Cl) and chlorine-35 (~75% is 35Cl)
Ar(Cl) = [(75 x 35) + (25 x 37)] / 100
• [37Cl37Cl]+ or [37Cl2]+ m/z = 74 (molecular ion)
• [37Cl35Cl]+ m/z = 72 (note that you must show the two isotopes separately in the molecular ion)
• [35Cl35Cl]+ or [35Cl2]+ m/z = 70 (molecular ion)
• [37Cl]+ m/z = 37 (mononuclear ion, monatomic fragment)
• [35Cl]+ m/z =35 (mononuclear ion, monatomic fragment)
[79Br79Br]+ (158), [79Br81Br]+ (160) and [81Br81Br]+ (162)
peaks 1 [79Br]+ and 2 [81Br]+

79
Br (50.69%) and 81Br (49.31%)

Ar(Br) = (50.69 x 79) + (49.31 x 81) / 100 = 79.90

15 corresponds to [CH3]+ and 31 corresponds to [CH2OH]+
[CH3CH2OH]+ ==> [CH3]+ + [CH2OH] or [CH3CH2OH]+ ==> [CH3] + [CH2OH]+
Πεντάνιο, 2-μεθυλοβουτάνιο, 2,2 διμεθυλοπροπάνιο

molecular ion peak: 72

Πεντάνιο, 2-μεθυλοβουτάνιο, 2,2 διμεθυλοπροπάνιο

2,2-dimethylpropane