GÃY XƯƠNG HỞ

BIẾN CHỨNG GÃY XƯƠNG

1. Ñònh nghóa ñöôïc gaõy xöông hôû?

2. Hieåu ñöôïc phaân ñoä gaõy xöông hôû theo Gustilo?

3. Bieát caùch khaùm ñeå phaùt hieän sôùm caùc bieán

chöùng caáp cöùu cuûa gaõy xöông.

4. Neâu ñöôïc caùch phoøng ngöøa soác chaán thöông.

PHAÂN ÑOÄ GAÕY XÖÔNG HÔÛ THEO
GUSTILO.
 BIẾN CHỨNG GÃY XƯƠNG
Caùc bieán chöùng gaõy xöông thöôøng gaëp goàm coù:
Bieán chöùng sôùm:
1. Soác chaán thöông.
2. Taéc maïch maùu do môõ.
3. Cheøn eùp khoang.
4. Toån thöông maïch maùu vaø thaàn kinh chính.
5. Gaõy hôû nhieãm truøng.

Bieán chöùng muoän:

6. Roái loaïn dinh döôõng
7. Vieâm xöông
8. Bieán chöùng söï lieàn xöông: Can leäch, Khôùp giaû
vaø chaäm lieàn xöông.
 SOÁC CHAÁN THÖÔNG TRONG GAÕY XÖÔNG

Ñaây laø bieán chöùng thöôøng gaëp nhaát vaø

coù nguy cô aûnh höôûng ñeán tính maïng naïn
nhaân neáu khoâng ñöôïc chaån ñoaùn vaø xöû trí
kòp thôøi.
1. Taïi sao soác chaán thöông thöôøng gaëp trong
gaõy xöông?
- Maát maùu:
- Ñau:
2. Tieân löôïng khaû naêng moät gaõy xöông coù theå bò
choaùng:

Möùc ñoä traàm troïng cuûa xöông gaõy:

- Gaõy moät xöông lôùn:

- Gaõy nhieàu xöông:

- Gaõy xöông coù toån thöông moâ meàm nhieàu:

- Naïn nhaân nhieàu thöông tích:

3. Caùc daáu hieäu sau ñaây cho pheùp phaùt hieän sôùm
soác chaán thöông:
Maïch
- Chæ soá soác:
HA(taâm thu)

- bình thöôøng = 0,5

- coù choaùng 1
- Daáu hieäu baám moùng tay : hoàng trôû laïi muoän treân
2 giaây, sau khi thoâi baám.
- Nieâm maïc nhaït, da xanh xao, tay chaân laïnh, muõi
laïnh.
 4. Döï phoøng choaùng chaán thöông trong gaõy
xöông:

Thöïc hieän thaät sôùm:

- Baát ñoäng toát vuøng gaõy xöông.

- Giaûm ñau:

- Buø dòch:
 5. Ñieàu trò choaùng chaán thöông trong gaõy
xöông:

- Ñieàu trò choaùng caøng sôùm caøng deã coù hieäu quaû.
- Döï phoøng sôùm choaùng chaán thöông laø toát nhaát.
- Caàm chaûy maùu:
- Giaûm ñau:
+ Gaây teâ oå gaõy xöông:
+ Baát ñoäng sôùm xöông gaõy
- Ñieàu trò theo phaùc ñoà chung cuûa choaùng chaán
thöông: buø laïi ñaày ñuû maùu vaø caùc chaát ñieän giaûi,
oxy, ...
HOÄI CHÖÙNG TAÉC MAÏCH MAÙU DO MÔÕ
TRONG GAÕY XÖÔNG (TMMDM)
- Hoäi chöùng TMMDM: chæ söï taéc ngheõn caùc maïch
maùu trong caùc mao maïch Phoåi bôûi nhöõng gioït môõ.

- Xuaát ñoä: Khaùc nhau tuøy taùc giaû: 5% (Gong,J.H.)

; 30%
-(Anasencoâ) ; 80% (Sevitt S.) Töû vong do
TMMDM trong gaõy xöông tröôùc 1970 khaù cao
(50% theo Lavarde); sau 1970,, ôû giai ñoaïn ñaõ coù
daáu hieäu laâm saøng roõ reät laø 10% - 20% (Levy, D,
1990)
1. Sinh lyù beänh:
2. Caùc yeáu toá giuùp cho TMMDM taêng naëng:
a). Caùc loaïi gaõy xöông sau ñaây coù nhieàu nguy cô gaây
TMMDM :
- Gaõy moät xöông lôùn (ñaëc bieät xöông oáng daøi lôùn).
- Gaõy nhieàu xöông.
- Gaõy xöông coù daäp naùt nhieàu moâ meàm
- Xöông gaõy khoâng ñöôïc baát ñoäng hoaëc xöû trí thoâ baïo
(ñoùng ñinh noäi tuûy sôùm 24 giôø ñaàu).
b). Neáu naïn nhaân ñaõ coù caùc beänh gaây suy hoâ haáp keøm
theo cuõng giuùp cho TMMDM deã xaûy ra vaø taêng naëng.
c). Naïn nhaân bò choaùng chaán thöông, ña thöông tích deã
coù nguy cô bò TMMDM tæ leä cao.
3. Chaån ñoaùn phaùt hieän sôùm hoäi chöùng
TMMDM:

Caùc trieäu chöùng laâm saøng kinh ñieån:

- Suy hoâ haáp

- Hoân meâ

- Ñoám xuaát huyeát döôùi da

4. Ñieàu trò:
a). Thöïc hieän caùc bieän phaùp döï phoøng sôùm:
- Gaây teâ oå gaõy vaø baát ñoäng sôùm xöông gaõy/
- Ñieàu trò vaø khaéc phuïc sôùm soác chaán thöông
- Xöû trí nheï nhaøng gaõy xöông
khoâng ñoùng ñinh noäi tuûy sôùm trong 24 giôø ñaàu
- Xöû trí sôùm caáp cöùu caùc thöông tích khaùc keøm
theo
b). Phaùt hieän sôùm TMMDM vaø ñieàu trò thôû
oxy sôùm (trong giai ñoaïn khoaûng tænh).
HOÄI CHÖÙNG CHEØN EÙP KHOANG
CAÁP TÍNH (C.E.K)
1. Ñònh nghóa :
Cheøn eùp khoang: chæ söï taêng cao aùp löïc
trong moät (hay nhieàu) khoang laøm giaûm löu
thoâng maùu qua khoang, daãn tôùi thieáu maùu
cuïc boä.

AÙp löïc trong khoang laønh maïnh bình

thöôøng laø 0 -5 mmHg. Khi goàng cô chuû ñoäng
roài thoâi: aùp löïc taêng ñeán 50mmHg roài tuït
xuoáng 30 mmHg, chæ 5 phuùt sau trôû laïi trò soá
bình thöôøng ban ñaàu
2. Phaân loaïi:
a) Ñe doïa C.E.K: bieåu hieän baèng trieäu chöùng
laâm saøng duy nhaát laø ÑAU theo 3 caùch:

- Ñau töï nhieân, döõ doäi, ngaøy caøng taêng

- Ñau khi sôø leân maët da cöùng vaø caêng boùng ôû vuøng
khoang bò cheøn eùp

- Ñau khi keùo daøi thuï ñoäng cô naèm trong khoang

bò cheøn eùp.
b) C.E.K roõ reät:
- Ñau:
- Caûm giaùc teâ bì, kieán boø
- Giaûm caûm giaùc
- Roái loaïn vaän ñoäng:
- Maát maïch:

Đeå quyeát ñònh caùch thöùc ñieàu trò C.E.K

phaûi döïa vaøo hai yeáu toá:
- Thôøi gian C.E.K:
- AÙp löïc cuï theå:
3. Chaån ñoaùn:

- Coù CEK?

- Coù bao nhieâu khoang bò cheøn eùp?

- Phaûi xaùc ñònh thôøi gian cheøn eùp khoang bao laâu?
ñeå choïn caùch ñieàu trò thích hôïp.
4. Ñieàu trò:
a. Trong giai ñoaïn ñe doïa CEK vaø thôøi gian cheøn
eùp < 6 giôø: ñieàu trò baûo toàn:
- Thaùo boû caùc nguyeân nhaân gaây cheøn eùp ôû beân
ngoaøi:
- Cho thuoác giaûm ñau:
- Keâ cao chi
-Theo doõi saùt dieãn bieán CEK töøng giôø

b. CEK töø 6 g ñeán 15 g phaûi phaãu thuaät töùc thì:

c. CEK > 15 g caàn caân nhaéc giöõa phaãu thuaät giaûi

cheøn eùp vaø phaãu thuaät ñoaïn chi:
 BIEÁN CHÖÙNG CAÙC MAÏCH MAÙU
LÔÙN
1. Caùc Trieäu Chöùng Laâm Saøng:

- Maát maïch vuøng haï löu döôùi nôi toån thöông

- Sôø vaøo da vuøng chi phía döôùi nôi toån thöông ñeán
ñaàu chi thaáy laïnh

- Maøu saéc da ñaàu chi nhôït nhaït.

- Ñaàu buùp caùc ngoùn khoâng caêng phoàng

- Daáu baám moùng hoàng laïi muoän >2”

2. CLS:

- Sieâu aâm Doppler

- Chuïp X-quang ñoäng maïch

- Chuïp DSA, MSTC

Ñeå xaùc ñònh coù taéc ngheõn khoâng, vò trí vaø möùc ñoä.
3. Ñieàu trò
a. Neáu coù caùc daáu hieäu nghi ngôø toån thöông
maïch maùu sau gaõy xöông:

b. Caùc tröôøng hôïp raùch hoaëc ñöùt maïch maùu phaûi

phaãu thuaät ñeå phuïc hoài toåûn thöông:
 BIEÁN CHÖÙNG CHEØN EÙP THAÀN
KINH NGOAÏI BIEÂN
1.Thöôøng ña soá tröôøng hôïp thaàn kinh bò cheøn eùp
caáp tính do:
- Caùc ñoaïn gaõy di leäch
- Maùu tu
Lieät thaàn kinh quay trong gaõy thaân xöông caùnh tay
Lieät thaàn kinh giöõa trong gaõy treân hai loài caàu
xöông caùnh tay treû em.
Lieät thaàn kinh hoâng khoeo ngoaøi ôû gaõy choûm
xöông maùc...ï
2. Chaån ñoaùn:

- Caùc cheøn eùp caáp tính thöôøng bieåu hieãïn baèng

caùc daáu hieäu ñieån hình cuûa roái loaïn caûm giaùc
vaø vaän ñoäng.
- Do vaäy khi ñaõ khaúng ñònh moät gaõy xöông baát
kyø naøo ñeàu phaûi tìm xem coù caùc daáu hieäu cuûa
toån thöông thaàn kinh ngoaïi bieân hay khoâng.

CLS: Ño ñieän thaàn kinh – cô (EMG)

Chuïp MRI
4. Ñieàu trò:

- Phaûi naén sôùm vaø nheï nhaøng heát caùc di leäch

cuûa gaõy xöông:

- Neáu sau naén caùc daáu hieäu thaàn kinh khoâng

heát hoaëc taêng naëng (trong 4 - 5 tuaàn leã tieáp

theo), coù chæ ñònh phaãu thuaät ñeå kieåm tra vaø

ñieàu trò.
 BIEÁN CHÖÙNG NHIEÃM TRUØNG
CUÛA GAÕY XÖÔNG

Gaõy xöông hôû.

Gaõy xöông kín ñöôïc phaãu thuaät

 HOÄI CHÖÙNG ROÁI LOAÏN DINH
DÖÔÕNG
1. Ñònh nghóa:

Ñaây laø bieán chöùng roái loaïn löu thoâng maùu do cô

cheá roái loaïn vaän maïch thaàn kinh, xaõy ra sau moät gaõy
xöông (chaán thöông) hay sau moät vieâm taáy.

2.Hai yeáu toá:

Ñau ñôùn,

Baát ñoäng tuyeät ñoái keùo daøi.

3. Chaån ñoaùn:
a). Ñau nhöùc:

b) Phuø neà vuøng roái loaïn dinh döôõng luùc khôûi ñaàu. Khi
tieán trieån muoän sau naøy laïi laø teo cô, keøm theo xô dính
ôû caùc khôùp.

c) Maát cô naêng:

d) Caùc daáu hieäu roái loaïn vaän maïch:

ñ) Hình aûnh X-quang ñieån hình, xuaát hieän khaù sôùm:

loaõng xöông loám ñoám khoâng ñeàu. Hình aûnh caùc bôø caùc
xöông laïi roõ neùt, nhö toâ baèng buùt.
 3. Chaån ñoaùn:
d) Caùc daáu hieäu roái loaïn vaän maïch:
- Maøu da coù khi ñoû saãm, khi laïi nhôït nhaït hoaëc tím taùi.
- Nhieät ñoä da khi noùng hôn, khi laïnh hôn so vôùi beân ñoái
dieän.

- Ra moà hoâi nhieàu hôn bình thöôøng ôû thôøi kyø ñaàu, sau
naøy da laïi khoâ raùo, ít ra moà hoâi.

- Xuaát hieän caùc daáu hieäu roái loaïn dinh döôõng roõ reät ôû
giai ñoaïn muoän hoaëc caùc tröôøng hôïp bieán chöùng naëng:
teo cô, caùc ngoùn tay thon nhoû buùp maêng,maát caùc neáp da,
da nhaün laùng vaø moûng ; moùng tay suø sì khoâ ; coù veát nöùt
deã gaõy ; heä thoáng loâng phaùt trieån maïnh ban ñaàu, veà sau laø
ruïng loâng.
4. Ñieàu trò:

- Thuoác choáng vieâm (Indocid,...)

- Baát ñoäng khi vaän ñoäng ñau
- VLTL.

5. Döï phoøng:
Traùnh moïi bieän phaùp gaây ñau ñôùn cuõng nhö
cho taäp vaän ñoäng chuû ñoäng sôùm khoâng gaây
ñau ñôùn.
ROÁI LOAÏN CUÛA LIEÀN XÖÔNG: CHAÄM LIEÀN
XÖÔNG & KHÔÙP GIAÛ.