هندسه

‫‪1‬‬
‫فهرست مطالب‬
‫نقطه‪ ،‬خط و زاویه ‪4 ....................................................................................................................................................‬‬
‫حاالت دو خط نسبت به هم‪5 .................................................................................................................................... :‬‬
‫زاویه‪6 ................................................................................................................................................................ :‬‬
‫سیستم های اندازه گیری زاویه‪6 ................................................................................................................................ :‬‬
‫خطوط موازی و عمود برهم ‪31 .................................................................................................................................‬‬
‫زاویه های متبادله و متوافقه‪31 ................................................................................................................................. :‬‬
‫قضایای خطوط موازی‪34 ........................................................................................................................................:‬‬
‫فاصله یک نقطه از یک خط‪31 ................................................................................................................................. :‬‬
‫محل هندسی‪31 ..................................................................................................................................................... :‬‬
‫مثلث ‪31 ...................................................................................................................................................................‬‬
‫بررسی مثلث از حیث اضالع‪31 ............................................................................................................................... :‬‬
‫بررسی مثلث از نظر زاویه‪31 .................................................................................................................................. :‬‬
‫اجزای فرعی مثلث‪22 ............................................................................................................................................ :‬‬
‫انطباق پذیری مثلث ها‪24 ........................................................................................................................................ :‬‬
‫قضیه فیثاغورث در مثلث قایم الزاویه‪11 ..................................................................................................................... :‬‬
‫مضلعات(چند ضلعی ها) ‪42 ..........................................................................................................................................‬‬
‫تعداد قطر ها ‪ n‬ضلعی‪41 ....................................................................................................................................... :‬‬
‫مجموع زوایای داخلی یک مضلع‪44 .......................................................................................................................... :‬‬
‫مجموع زوایای خارجی‪45 ....................................................................................................................................... :‬‬
‫چند ضلعی منظم‪45 ................................................................................................................................................ :‬‬
‫چهار ضلعی های ویژه ‪41 .............................................................................................................................................‬‬
‫متوازی االضالع ‪41 ................................................................................................................................................‬‬
‫مستطیل‪55 ........................................................................................................................................................... :‬‬
‫لوزی‪53 ..............................................................................................................................................................:‬‬
‫مربع‪52 .............................................................................................................................................................. :‬‬
‫ذوذ نقه‪54 ............................................................................................................................................................:‬‬
‫تشابه ‪56 ...................................................................................................................................................................‬‬
‫اوضاع نسبتی دو دایره نظر به هم‪341 ....................................................................................................................... :‬‬
‫دریافت معادله محور جذری دو دایره‪355 .................................................................................................................... :‬‬
‫دایره های متعامد‪355 ............................................................................................................................................. :‬‬
‫بیضوی ‪352 ..............................................................................................................................................................‬‬
‫معادله بیضوی‪354 ................................................................................................................................................ :‬‬
‫نقطه‪،‬خطو زاویه‬ ‫‪2‬‬
‫هنسه مسطحه‬
‫معادله استاندارد بیضوی که مرکز آن در نقطه اختیاری باشد‪356 ...................................................................................... :‬‬
‫تشخیض افقی یا قایم بودن بیضوی از روی معادله استاندار‪356 ........................................................................................ :‬‬
‫معادله عمومی بیضوی‪351 ...................................................................................................................................... :‬‬
‫دریافت مختصات رأس و محراق های بیضوی‪351 ........................................................................................................ :‬‬
‫تعین موقعیت یک نقطه نظر به بیضوی ‪365 ................................................................................................................ :‬‬
‫پارابول‪362 ............................................................................................................................................................. :‬‬
‫معادله پارابول‪361 ................................................................................................................................................ :‬‬
‫تشخیص نوعیت پارابول‪364 .................................................................................................................................... :‬‬
‫معادله عمومی پارابول‪364 ...................................................................................................................................... :‬‬
‫تعین مختصات رأس‪ ،‬محراق و خط موجه در پارابول‪364 ...............................................................................................:‬‬
‫معادله محور تناظر پاربول‪366 .................................................................................................................................:‬‬
‫تعین موقعیت نقطه نظر به پارابول‪361 ....................................................................................................................... :‬‬
‫هایپربوال ‪361 ............................................................................................................................................................‬‬
‫معادله هایپربوال‪361 .............................................................................................................................................. :‬‬
‫معادله استاندارد هایپربوالی که مرکز آن در نقطه اختیاری باشد‪361 ................................................................................. :‬‬
‫معادله عمومی هایپربوال‪313 .................................................................................................................................... :‬‬
‫دریافت معادله مجانب‪312 ....................................................................................................................................... :‬‬
‫خطوط موجه(هادی) هایپربوال‪314 ............................................................................................................................ :‬‬
‫هندسه فضایی ‪316 ......................................................................................................................................................‬‬
‫اصول موضوعه هندسه فضایی‪316 ........................................................................................................................... :‬‬
‫حالت های خط و مستوی نسبت به هم در فضا‪311 ........................................................................................................ :‬‬
‫حالت های دو خط نسبت به هم در فضا‪311 ................................................................................................................. :‬‬
‫خط و مستوی های موازی در فضا‪313 ...................................................................................................................... :‬‬
‫شرط موازی بودن خط و مستوی‪313 ......................................................................................................................... :‬‬
‫خطوط و مستوی های متعامد در فضا‪311 ................................................................................................................... :‬‬
‫منشور ‪315 ...........................................................................................................................................................‬‬
‫متوازی السطوح ‪311 ...............................................................................................................................................‬‬
‫مکعب مستطیل‪311 .................................................................................................................................................‬‬
‫مکعب ‪315 ............................................................................................................................................................‬‬
‫هرم ‪313 ...............................................................................................................................................................‬‬
‫استوانه ‪311 ...........................................................................................................................................................‬‬
‫مخروط ‪315 ..........................................................................................................................................................‬‬
‫هرم ناقص و مخروط نا قص‪311 .............................................................................................................................. :‬‬
‫کره ‪311 ...............................................................................................................................................................‬‬
‫‪3‬‬
‫سوالت هندسه فضایی ‪255 ............................................................................................................................................‬‬

‫هندسه در کانکور ‪251 ........................................................................................................................................ 39‬‬
‫هندسه مسطحه‬
‫هندسه در ابتدا پیدایش‪ ،‬علم اندازگیری زمین بود و که ازدوکلمه یونانی (‪ )geo‬به معنی زمین و (‪ )metric‬به معنی اندازگیری گرفته شده‬
‫است‪ .‬اصول هندسه(مسطحه و فضای) برای اولین بار توسط اقلیدس به عنوان اصل قبول شده که بنام اصول اقلیدس نیز یاد می شود‪.‬‬
‫نقطه‪ ،‬خط و زاویه‬

‫نقطه‪:‬‬
‫یک نقطه تنها موقعیت دارد‪ ،‬اما طول‪ ،‬عرض یا ضخامت(بعد) ندارد‪ .‬نقطه از اثر گذاشتن نوک قلم روی یک صفحه بوجود می آید‪ .‬برای‬
‫نشان دادن نقطه از حروف ‪ ......C , B , A‬استفاده می نمایم‪.‬‬
‫خط‪:‬‬
‫خط نشانه است که از کشیدن قلم بروی صفحه بوجود می آید‪ ،‬خط تنها طول(یک بعد ) دارد ‪ ،‬یا خط ست بی نهایت نقاط است‪ .‬هر خطط‬
‫از دو طرف تا بی نهایت ادامه دارد‪(.‬نا محدود)است‪.‬‬
‫قطعه خط‪:‬‬
‫قطعه خط‪ ،‬خط است که از دو طرف محدود باشد قطعه خط توسط نقاط انجام های آن نامگذری می شود‪.‬‬
‫مانند قطعه خط ‪.  AB ‬‬
‫نیم خط‪:‬‬
‫نیم خط‪ ،‬خطی است که از یک طرف محدود و از یک طرف نا محدود باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫مانند نیم خط ‪ AB‬‬
‫‪‬‬
‫اقسام خط نظر به مسیر حرکت نقاط‪:‬‬

‫خط نظر به مسیر حرکت نقاط در آن سه قسم است‪:‬‬
‫‪ -1‬خط مستقیم‪ :‬کوتاه ترین فاصله بین دو نقطه خط مستقیم است که از هر دو طرف به طور نامحدود ادامه دارد‪ .‬خط مسطتقیم را‬
‫بصورت مختصر بنام خط یاد می نماید‪.‬‬
‫‪ -2‬خط منحنی‪ :‬اگر مسیر حرکت نقاط دریک خط در هر نقطه تغیر نماید‪ ،‬خط منحنی است‪.‬‬
‫‪5‬‬ ‫هنسه مسطحه‬
‫‪ -3‬خط منکسر‪ :‬خطی است که از اتحاد چندین قطعه خط بصورت نوک به نوک بوجود آمده باشد‪.‬‬
‫نکته‪ :‬یک نقطه نمی تواند هیچ خط را مشخص نماید اما از یک نقطه بی نهایت خط مستقیم می گذرد‪.‬‬
‫حاالت خط‪:‬‬
‫‪ -1‬خط افقی‪ :‬خطی که به امتداد سطح آب ایستاده باشد افقی است‪.‬‬
‫‪ -2‬خط عمودی‪ :‬خط است که به امتداد تار شاقول باشد یا خطی که با خط افقی زاویه قایمه بسازد عمودی است‪.‬‬
‫‪ -3‬خط مایل‪ :‬خطی که نه افقی و نه عمودی باشد مایل است‪.‬‬
‫عمودی‬
‫افقی‬
‫مایل‬
‫حاالت دو خط نسبت به هم‪:‬‬
‫‪ -1‬خطوط متقاطع‪ :‬اگر دو خط تنها دارای یک نقطه مشترک باشد با هم متقاطع است‪ ،‬نقطه مشترک را نقطه تقاطع می گوید‪.‬‬
‫‪ -2‬خطوط موازی‪ :‬اگر دو خط هیچ نقطه مشترک نداشته باشد با هم موازی است اگطر خطط ‪ AB‬بطا ‪ CD‬مطوازی باشطد آن را بطه‬
‫شکل ‪ AB CD‬نشان می دهد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬در کدام حالت دو خط بر هم منطبق است؟‬

‫‪ )2‬دارای دو نقطه مشترک باشد‪.‬‬ ‫‪ )1‬دارای یک نقطه مشترک باشد‪.‬‬
‫‪ )4‬گزینه های ‪1‬و ‪ 2‬درست است‪.‬‬ ‫‪ )3‬دارای نقطه مشترک نباشد‪.‬‬
‫زاویه‪:‬‬
‫شکلی که از اتحاد دونیم خط با مبدأ مشترک بوجود می آید زاویه است‪ ،‬مبدأ مشترک رأس زاویه و هر یطک از نطیم خطط هطا ضطلع زاویطه‬
‫است‪.‬‬
‫𝛼 = 𝑂 = 𝐵𝑂𝐴‬
‫𝛼‬
‫زاویه مستقیمه(نیم صفحه)‪ :‬زاویه که اضالع آن در امتداد یک خط مستقیم باشد زاویه مستقیمه یا نیم صفحه است‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫𝐵𝑂𝐴‬

‫‪O‬‬
‫ناصف الزاویه‪ :‬خطی که زاویه را بدو حصه مساوی تقسیم می کند ناصف الزاویه است‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪AOD  BOD ‬‬ ‫‪AOB‬‬
‫‪2‬‬
‫سیستم های اندازه گیری زاویه‪:‬‬
‫برای اندازه گیری وسعت زاویه سه سیستم وجود دارد‪.‬‬

‫‪ -1‬سیستم درجه (شصتی)‪:‬‬
‫اگر یک زاویه مستقیمه را به ‪ 180‬حصه مساوی تقسیم نمایم یک حصه آن یک درجه است‪ .‬درجه را به شکل ) ‪ (a‬نشان می دهد‪ ،‬پط‬
‫وسعت زاویه مستقیمه ) ‪ (180‬است‪.‬‬

‫واحدات کوچکتر از درجه‪ ،‬دقیقه و ثانیه است که رابطه بین آنها براساس عدد ‪ 60‬است‪ ،‬برای تبدیل درجطه بطه دقیقطه و ثانیطه و بطرعک‬
‫قیمت های آن را ضرب یا تقسیم ‪ 60‬می نمایم‪.‬‬
‫(زاویه مستقیمه)‬ ‫(یک درجه)‬ ‫(یک دقیقه)‬
‫درجه‬ ‫ثانیه‬ ‫دقیقه‬

‫نکته‪ :‬مجموع زاوایای اطراف یک نقطه ‪ 360‬است‪.‬‬
‫'‪ B  35 12‬باشد حاصل ‪ A  B‬چند است؟‬ ‫'‪ A  38 45‬و ''‪43‬‬ ‫مثال‪:‬اگر ''‪23‬‬
‫‪A  38‬‬ ‫'‪45‬‬ ‫''‪23‬‬
‫' ‪B  35 12‬‬ ‫''‪43‬‬
‫‪A  B  73‬‬ ‫' ‪57‬‬ ‫'' ‪66‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪A  B  73‬‬ ‫'‪58‬‬ ‫'' ‪6‬‬
‫‪ - 2‬سیستم گراد(سیستم صدی)‪:‬‬
‫اگر یک زاویه مستقیمه را به ‪ 200‬حصه مساوی تقسیم نمای م هر حصه آن یک گراد است‪ ،‬واحدات کوچکتر از گراد دقیقطه گطراد و ثانیطه‬
‫گراد است که رابطه بین آنها بر اساس عدد ‪ 100‬است برای تبدیل گراد به دقیقه گراد و ثانیه گراد قیمت های آن را ضرب یطا تقسطیم عطدد‬
‫‪ 100‬می نمایم‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫(یک دقیقه گراد)‬
‫(زاویه مستقیمه)‬ ‫(یک گراد)‬ ‫‪100‬‬
‫‪100‬‬
‫گراد‬ ‫دقیقه گراد‬ ‫ثانیه گراد‬
‫‪ -3‬سیستم رادیان‪:‬‬
‫یک رادیان وسعت زاویه مرکزی است که طول قوس مقابل آن باه شعاع دایره باشد‪.‬‬
‫و یا اگر یک زاویه مستقیمه را به ) ‪ (3.14  ‬حصه تقسیم نمایم هر حصه آن یک رادیان است رادیان را به حرف ‪ R‬که مخفطف کلمطه‬
‫‪ Radian‬است نشان می دهد‪ .‬وسعت زاویه مستقیمه ‪  R‬است‪.‬‬
‫تبدیل واحدات زاویه به یک دیگر‪:‬‬
‫روش اول‪ :‬برای تبدیل واحدات زاویه از یک سیستم به سیستم دیگر از تناسب ذیل استفاده می نمایم‪.‬‬
‫‪Degree Grad Radian‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪180‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪‬‬
‫مثال‪ :‬اگر ‪   45‬باشد وسعت آن را بر حسب رادیان و گراد چند است؟‬

‫‪45‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪45  200 g‬‬
‫‪  45 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪   50 g‬‬
‫‪180 200 g‬‬ ‫‪180‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪45   R‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪R‬‬
‫‪45‬‬
‫‪ R  ‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪180 ‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪4‬‬
‫روش دوم‪ :‬اگر یک زاویه مستقیمه ‪ 180  200 g   R ‬باشد‪ ،‬میتوان مقدار عددی زاویه را ضرب یکی از نسطبت هطای ذیطل مطی‬
‫‪180‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪200 g 200 g  R‬‬ ‫‪R‬‬ ‫نمایم‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ R ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪200 g 180‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪180 200 g‬‬
‫برای تبدیل واحد زاویه نسبت را طوری انتخاب می نمایم که واحد خواسته شده در صوت و واحد قبلی زاویه در مخرج باشد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬وسعت زاویه های ذیل را به سیستم های خواسته شده تبدیل نماید‪.‬‬
‫‪  50 ‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪ 5 ‬‬

‫‪R‬‬
‫‪R ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪  ? ‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪ 18 ‬‬
‫‪  80g ‬‬ ‫‪g 180‬‬

‫‪    80‬‬ ‫‪   72 g‬‬ ‫‪)2‬‬
‫?‪ ‬‬
‫‪g‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪200‬‬
‫زاویه مقعرو محدب‪:‬‬

‫زاویه که وسعت آن کمتر از ‪ 180‬باشد مقعر و زاویه که وسعت آن بیشتر ‪ 180‬از باشد محدب است‪.‬‬
‫نکته‪ :‬در هندسه وسعت یک زاویه نمی تواند بیشتر از‪ 360°‬باشد‪ ،‬و در هندسه زاویه جهت ندارد یک زاویه مثبت یا منفی ندارد‪.‬‬
‫انواع زاویه نظربه وسعت آن‪:‬‬

‫‪ -1‬زاویه حاده‪ :‬زاویه است که وسعت آن کمتر از ‪ 90‬باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬زاویه قایمه‪ :‬زاویه است که وسعت آن ‪ 90‬باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬زاویه منفرجه‪ :‬زاویه است که وسعت آن بیشتر از ‪ 90‬باشد‪.‬‬

‫‪ -4‬زاویه صفری‪ :‬زاویه است که اضالع ان بر هم منطبق باشد‪ ،‬ویا وسعت آن صفر باشد‪.‬‬
‫به جدول ذیل توجه کنید‪:‬‬

‫حاده‬ ‫قایمه‬ ‫منفرجه‬
‫‪0‬‬ ‫‪, 90‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪, 180‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ 0g‬‬ ‫‪, 100 g ‬‬ ‫‪100g‬‬ ‫‪100 g‬‬ ‫‪, 200 g ‬‬
‫‪ R‬‬ ‫‪  ‬‬

‫‪R‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪R‬‬
‫‪   R‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪   ,  ‬‬
‫‪R‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ 2 ‬‬ ‫‪‬‬
‫حاالت دو زاویه نظر به هم‪:‬‬

‫‪ -1‬زاویه های مجاوره‪ :‬اگر دو زاویه رأس مشترک و یک ضلع مشترک آن بین دو ضلع غیر مشترک واقع باشطد بطا هطم مجطاوره‬
‫است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬کدام یک از شکل های ذیل نشان دهنده دو زاویه مجاوره است؟‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -2‬زاویه های مکمله‪ :‬اگر مجموع وسعت دو زاویه ‪ 90‬باشد زاویه ها مکمل هم است‪،‬‬
‫مکمل زاویه ‪  90    ، ‬است‪.‬‬
‫‪ -3‬زاویه های متممه‪ :‬اگر مجموع وسعت دو زاویه ‪ 180‬شود زاویه ها متمم هم است‪،‬‬
‫متمم زاویه ‪ 180   ، ‬است‪.‬‬
‫مثال‪:1‬اگر ‪ A  65‬باشد وسعت مکمل و متمم آن چند است؟‬
‫‪A  35  90  A  90  65  25‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪180  A  180  65  115‬‬
‫مثال‪ :2‬متمم یک زاویه یازده برابر آن است مکمل آن درجه است؟‬
‫‪85 )4‬‬ ‫‪75 )3‬‬ ‫‪15 )2‬‬ ‫‪165 )1‬‬
‫حل‪ :‬اگر ‪ ‬و ‪ 180  ‬متمم هم باشد با توجه به عبارت سوال میتوان معادله آن را به شکل ذیل نوشت‪.‬‬
‫‪180‬‬
‫‪11  180    12  180   ‬‬ ‫‪   15‬‬
‫‪12‬‬
‫‪90    90  15  75‬‬
‫مثال‪ :3‬اگر دو زاویه مکمل هم باشد مجموع وسعت متمم های آن چند است؟‬
‫‪90 )4‬‬ ‫‪360 )3‬‬ ‫‪270 )2‬‬ ‫‪180 )1‬‬
‫حل‪ :‬زوایای ‪ A‬و ‪ B‬مکمل هم است پ ‪:‬‬

‫‪A  B  90  180  A  180  B   360   A  B ‬‬
‫‪ 360  90  270‬‬
‫‪4‬‬
‫برابر متمم زاویه ‪ B‬باشد وسعت ‪ A‬چند است؟‬ ‫مثال‪ :4‬زوایای ‪ A‬و ‪ B‬مکمل هم است‪ ،‬اگر وسعت ‪، A‬‬
‫‪9‬‬
‫‪72 )4‬‬ ‫‪63 )3‬‬ ‫‪36 )2‬‬ ‫‪27 )1‬‬
‫‪4‬‬
‫)‪A  B  90 , A  (180  B‬‬
‫‪9‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪ (180  B)  B  90  80  B  B  90  B  10‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪ B  18  A  72‬‬
‫اگر زاویه بین دو خط ‪ 180‬باشد خطوط در امتداد هم است‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬مجموع زوایای روی یک خط مستقیم ‪ 180‬است‪ .‬پ‬
‫مثال‪ :‬مقدار مجهول را در شکل ذیل دریابید؟‬

‫‪x  2 x  3x  180‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪6 x  180  x  30‬‬
‫قضیه‪ :‬ناصف الزاویه های دو زاویه مجاوره متممه باالی هم عمود است‪.‬‬
‫ثبوت‪ :‬در شکل مقابل خطوط ‪ D1‬و ‪ D2‬ناصف الزاویه است‪.‬‬
‫‪BOD‬‬ ‫‪AOD‬‬
‫‪AOD  DOB  180, O1  O2 ‬‬ ‫‪, O3  O4 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪AOD BOD 180‬‬
‫‪proof : AOD  DOB  180 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ O2  O3  90  D1  D2‬‬
‫زاویه های متقابل براس‪:‬‬

‫دو زاویه که دارای رأس مشترک بوده و اضالع آن در امتداد هم باشد باهم متقابل برأس است‪ ،‬و یا اگر دو خط همدیگر را در یطک نقططه‬
‫قطع ن ماید در اطراف نقطه تقاطع چهار زاویه بوجود می آیدکه زاویه های مقابل آن با هم متقابل برأس است‪.‬‬
‫خواص زوایای متقابل برأس‪ :‬وسعت زاویه های متقابل برأس با هم برابر است‪.‬‬
‫‪ AOD  COB‬‬

‫‪‬‬
‫‪ DOB  AOC‬‬
‫قضیه‪ :‬ناصف الزاویه های دو زاویه متقابل برأس در امتداد یک خط مستقیم واقع است‪.‬‬
‫ثبوت‪ :‬کافی است ثبوت نمایم که زاویه بین خطوط ‪ D1‬و ‪ D2‬ناصف الزاویه ها زوایای ‪ AOD‬و ‪ 180 ، BOC‬است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬مقدار ‪ y‬را در شکل مقابل دریابید؟‬
‫‪35 )2‬‬ ‫‪30 )1‬‬
‫‪45 )4‬‬ ‫‪40 )3‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪3x  20  85  3x  105  x  35‬‬

‫‪2 y  x  85  180  2 y  180  120  60  y  30‬‬
‫‪13‬‬ ‫هندسه مسطحه‬
‫هندسه‪3‬‬ ‫خطوط موازی مواز ‪3‬‬
‫خطوط موازی و عمود برهم‬
‫خطوط موازی‪:‬‬
‫دوخط مستقیم باهم موازی است که‪ :‬در یک مستوی شامل بوده و هیچ نقطه مشترک نداشته باشد‪.‬‬
‫موازی بودن دو خط را توسط)∥( نشان می دهد‪.‬‬

‫‪𝐷1 ∥ 𝐷2‬‬
‫نکات‪:‬‬
‫‪ -1‬دو خط موازی در هر نقطه از همدیگر فاصله برابر دارد‪.‬‬

‫باهم موازی است‪.‬‬ ‫‪ -2‬اگر دو خط همزمان بایک خط سوم موازی باشد پ‬
‫‪𝐿1 ∥ 𝐿2‬‬
‫‪⇒ 𝐿1 ∥ 𝐿2‬‬
‫‪𝐿3 ∥ 𝐿2‬‬
‫‪ -3‬اگر یک قاطع یکی از دو خط موازی را قطع نماید دیگری را نیز حتماً قطع می نماید‪.‬‬
‫‪ -4‬اگر دو خط همزمان بر یک خط عمود باشد‪ ،‬باهم موازی است‪.‬‬
‫زاویه های متبادله و متوافقه‪:‬‬
‫اگر دو خط مستقیم توسط یک قاطع قطع گردد هشت زاویه در اطراف نقاط تقاطع بوجود می آید‪.‬‬
‫هندسه‬ ‫‪ 14‬خطوط موازی‬
‫مسطحه‬
‫زوایای متبادله شرایط ذیر را دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬در دو طرف قاطع قرار دارد‪.‬‬

‫‪ -2‬هر دو داخلی یا هر دو خارجی است‪.‬‬
‫‪ -3‬رأس مشترک ندارد‪.‬‬
‫توجه‪ :‬در شکل مقابل زوایای ‪ 2, 7‬و ‪ 1,8‬زویای متبادله خارجی و زوایای ‪ 3,5‬و ‪ 4, 6‬زوایای متبادله داخلی است‪.‬‬
‫زاویای متوافقه شرایط زیر را دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬هر دو دریک طرف قاطع قرار دارد‪.‬‬

‫‪ -2‬یکی خارجی و یکی داخلی است‪.‬‬
‫‪ -3‬رأس مشترک ندارد‪.‬‬
‫توجه‪ :‬در شکل زوایای ‪ 1, 6‬و ‪ 3, 7‬و ‪ 8, 4‬و ‪ 2,5‬باهم متوافقه است‪.‬‬
‫قضایای خطوط موازی‪:‬‬
‫خطوط باهم موازی است‪.‬‬ ‫قضیه‪ :1‬اگر دو خط مستقیم توسط یک قاطع قطع گردد و زاویه های متبادله مساوی بسازد‪ ،‬پ‬
‫‪P‬‬
‫ثبوت‪ :‬این قضیه را به روش غیرمستقیم ثبوت می نماییم‪ ،‬اگر ‪ L1 L2‬باشد همدیگر را درنقطه مانند ‪ P‬قطع می نماید‪ ،‬مطابق شکل در‬
‫‪‬‬
‫مثلث ‪ ، ABP‬زاویه ‪ A‬زاویه خارجی است و زاویه خارجی از زوایای داخلی غیر مجاور بزرگتر است‪ .‬یعنی ‪ A  B , A  P‬است‪ ،‬اما‬
‫باهم موازی است‪.‬‬ ‫امکان ندارد خطوط همدیگر را قطع کند‪ ،‬پ‬ ‫این نتیجه درست بوده نمی تواند زیرا خالف فرض است‪ ،‬پ‬
‫مثال‪:‬در شکل مقابل قیمت را طوری تعین نمایید که خطوط باهم موازی باشد‪.‬‬
‫حل‪ :‬برای این که خطوط باهم موازی باشد‪ ،‬باید زاویه های متبادله آن باهم برابر باشد یعنی ‪ 3x  2x  12  AB CD‬است‪.‬‬
‫و باحل معادله ‪ x  12‬است‪.‬‬

‫قضیه‪ :2‬اگردو خط مستقیم توسط یک قاطع‪ ،‬قطع گردد و زاویه های متوافقه مساوی بسازد پ خطوط باهم موازی است‪.‬‬
‫خطوط با هطم مطوازی‬ ‫قضیه‪ :3‬اگر دو خط مستقیم توسط یک قاطع‪ ،‬قطع گردد و مجموع زاویه های یکطرفه داخلی آن ‪ 180‬باشد پ‬
‫است‪.‬‬
‫آنها قضیه های درست است‪.‬‬ ‫توجه‪ :‬این سه قضیه دو شرطی است یعنی عک‬
‫قضیه‪ :4‬اگر دوخط موازی توسط یک قاطع‪ ،‬قطع گردد ذاویه های متبادله مساوی می سازد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ثبوت‪ :‬این قضیه را به روش غیر مستقیم ثبوت می نماییم‪ ،‬با فرض این که اگر ‪ L1 L2‬باشد ‪ A  B‬نیست و زاویه ‪   B‬است‪ ،‬زاویه‬
‫‪ L3 L2‬است‪ ،‬اما مطابق شکل این نتیجه خالف حکم است یعنی زاویه ‪ ‬با زاویه ‪ B‬برابر بوده نمی تواند پ‬ ‫‪ ‬و ‪ B‬متبادله است پ‬
‫حکم درست است‪.‬‬
‫قضیه‪ :5‬اگر دو خط موازی توسط یک قاطع‪ ،‬قطع گردد زاویه های متوافقه مساوی می سازد‪.‬‬
‫قضیه‪ :6‬اگر دو خط موازی توسط یک قاطع‪ ،‬قطع گردد مجموع زاویه های یکطرفه داخلی آن ‪ 180‬می شود‪.‬‬
‫هندسه‬ ‫‪ 16‬خطوط موازی‬
‫مسطحه‬
‫مثال‪ :1‬در شکل خطوط باهم موازی است قیمت زاویای مجهول را در یابید‪.‬‬
‫حل‪ :‬با استفاده از موازی بودن دو خط و قضایای خطوط موازی مجهول ها را می یابیم‪.‬‬
‫‪ x  55‬‬
‫‪‬‬
‫‪L1‬‬ ‫‪L2   z  52  180  z  128‬‬
‫‪ y  x  52  180  y  73‬‬
‫‪‬‬
‫مثال‪ :2‬در شکل مقابل خطوط باهم موازی است قیمت ‪ x‬چند است؟‬
‫‪45 )4‬‬ ‫‪40 )3‬‬ ‫‪35 )2‬‬ ‫‪30 )1‬‬
‫حل‪ :‬با ترسیم یک خط موازی مطابق شکل قیمت ‪ 40 ، x‬بدست می آید‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬با توجه به اندازه های داده شده روی شکل اگر خطوط باهم موازی باشد قیمت ‪ x‬و ‪ y‬را در یابید‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪2 y  50  80  180  2 y  50  y  25‬‬

‫‪3x  y  80  180  3x  75  x  25‬‬
‫مثال‪ :4‬در شکل مقابل خطوط باهم موازی است قیمت ‪ x‬را در یابید‪:‬‬
‫‪45 )4‬‬ ‫‪55 )3‬‬ ‫‪60 )2‬‬ ‫‪30 )1‬‬
‫حل‪ :‬مطابق ترسیم که در شکل مقابل شده است قیمت ‪ x  55‬بدست می آید‪.‬‬
‫نکته‪ :‬مطابق شکل اگر خطوط موازی باشد مجموع زاویای یکطرف خطوط منکسر با مجموع زوایای طرف دیگر برابر است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬اگر خطوط باهم موازی باشد قیمت ‪ x‬چند است؟‬
‫‪x  180  7 x  4 x  180  10 x  x  18‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫وسعت زاویه ها با هم برابر است‪.‬‬ ‫قضیه‪ :7‬اگر اضالع دو زاویه دوبدو با هم موازی و هم جهت باشد پ‬
‫𝜃‬
‫زاویه ها متمم هم اند‪.‬‬ ‫قضیه‪ :8‬اگر اضالع دو زاویه دوبدو با هم موازی یکی هم جهت ویکی مخالف الجهت باشد‪ ،‬پ‬
‫‪𝐿1 ∥ 𝐿2‬‬
‫‪⇒ 1 + 3 = 180°‬‬
‫‪𝐷1 ∥ 𝐷2‬‬
‫‪Proof: 𝐿1 ∥ 𝐿2 ⇒ 1 = 2‬‬
‫‪𝐷1 ∥ 𝐷2 ⇒ 2 + 3 = 180° ⇒ 1 + 3 = 180°‬‬
‫مثال‪ :‬قیمت مجهول را در شکل مقابل دریابید؟‬
‫مجهول ‪ 30‬است‪.‬‬ ‫حل‪ :‬با توجه به شکل اضالع زاویه ها باهم موازی و هم جهت است پ‬
‫قضیه‪ :9‬اگر اضالع دو زاویه دوبدو بر هم عمود باشد زاویه ها با هم برابر یا متمم هم است‪.‬‬
‫الف‪:‬‬
‫‪Hˆ  Hˆ '  90‬‬

‫ˆ‪proof : Aˆ  Mˆ 1  Bˆ  Mˆ 2  Aˆ  B‬‬
‫هندسه‬ ‫خطوط موازی‬ ‫‪18‬‬
‫مسطحه‬
‫ب‪:‬‬
‫‪Hˆ  Hˆ '  90‬‬

‫‪proof : Aˆ  Bˆ  Hˆ  Hˆ '  360  Aˆ  Bˆ  360  180  180‬‬
‫فاصله یک نقطه از یک خط‪:‬‬
‫فاصله یک نقطه از خط که روی آن واقع نباشد‪ ،‬طول خط عمود است که از آن نقطه باالی خط رسم می شود‪.‬‬
‫نکته‪ :‬اگر از یک نقطه غیر واقع روی یک خط مستقیم یک خط عمود و چند خط مایل ترسیم نماییم نتایج ذیل بدست می آید‪:‬‬
‫‪ -1‬اندازه عمود از هر خط مایل کوچکتر است‪.‬‬

‫‪ -2‬دو خط مایل که فاصله انجام آن از انجام از خط عمود برابر است با هم برابراست‪.‬‬
‫‪ -3‬از دو خط مایل‪ ،‬خط مایلی که انجامش از انجام عمود دور تر باشد بزرگتر است‪.‬‬
‫محل هندسی‪:‬‬
‫مجموعه(ست) نقاطی است که تمام نقاط شامل آن دارایی یک ویژگی یا یک خاصیت مشترک باشد‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫‪ -1‬محل هندسی نقاطی که از دو سر یک مستقیم متساویل الفاصله باشد ناصف عمودی آن خط است‪.‬‬
‫‪ -2‬محل هندسی نقاطی که از دو ضلع یک زاویه متساویل الفاصله باشد ناصف الزاویه آن زاویه است‪.‬‬
‫‪ -3‬محل هندسی نقاطی که از یک خط متساویل الفاصله باشد دو خط موازی به آن است‪.‬‬
‫‪ -4‬محل هندسی نقاطی که از یک نقطه ثابت متساوی الفاصله است دایره است‪.‬‬
‫مثلث هندسه‪3‬‬
‫مثلث‬
‫اگر سه نقطه غیر واقع روی یک خط مستقیم را دو بدو به هم وصل نماییم شکل حاصل مثلث است‪ ،‬هر مثلث دارای سه زاویطه‪ ،‬سطه رأس و‬
‫سه ضلع است‪ .‬مثلث را توسط )‪ (‬نمایش می دهد و آن را توسط حروف رأس نام گذاری می نماید‪.‬‬
‫زوایا‬
‫اضالع‬
‫نکته‪ :‬هر مثلث سه زاویه و سه رأس دارد که بنام عناصر اصلی مثلث یاد می نماید‪.‬‬
‫بررسی مثلث از حیث اضالع‪:‬‬
‫اگر ‪ b , a‬و ‪ c‬اضالع مثلث باشد نظر به طول های آن سه نوع مثلث وجود دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬اگر ‪ a  b  c‬باشد مثلث مختلف الضالع است‪.‬‬

‫‪ -2‬اگر ‪ a  b  c‬باشد مثلث متساوی الساقین است‪ ،‬که ‪ a‬و ‪ b‬ساق ها و ‪ c‬قاعده مثلث است‪.‬‬
‫‪ -3‬اگر ‪ a  b  c‬مثلث متساویل الضالع است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬نوعیت مثلث های ذیل را مشخص نمایید؟‬
‫بررسی مثلث از نظر زاویه‪:‬‬
‫اگر ‪ A, B, C‬زوایای مثلث باشد نظر به وسعت زاویه ها سه نوع مثلث وجود دارد‪.‬‬
‫‪ -1‬اگر ˆ‪ Bˆ , A‬و ̂‪ C‬همه کمتراز ‪ 90‬یا حاده باشد مثلث حاد الزاویه است‪.‬‬
‫مثلث‬ ‫‪20‬‬
‫ˆ‬ ‫ˆ‬
‫‪ -2‬اگر ‪ Aˆ  90‬و ‪ B, C‬حاده باشد مثلث قایم الزاویه است‪.‬‬
‫‪ -3‬اگر ‪ Aˆ  90‬و ˆ‪ Bˆ , C‬حاده باشد مثلث منفرج الزاویه است‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬نوعیت مثلث های ذیل را مشخص کنید؟‬
‫مثال‪ :2‬مثلثی که دو ضلع آن باهم مساوی و زاویه بین آنها ‪ 90‬باشد نوعیت مثلث‪ ،‬از حیث اضالع و زوایا‪ ،‬کدام نوع مثلث است؟‬
‫مثلث قایم الزاویه متساوی الساقین است‪.‬‬ ‫حل‪ :‬اگر دو ضلع مثلث باهم برابر باشد‪ ،‬متساوی الساقین است و اگر زاویه آن ‪ 90‬باشد پ‬
‫قضیه های مثلث‪:‬‬
‫قضیه‪ :1‬مجموع زوایای داخلی هر مثلث ‪ 180‬درجه است‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬زاوایای یک مثلث با اعداد ‪ 1, 4,5‬متناست است کوچکترین زاویه مثلث چند است؟‬
‫‪90 )4‬‬ ‫‪54 )3‬‬ ‫‪72 )2‬‬ ‫‪36 )1‬‬
‫حل‪ :‬اگر ‪ A , B , C‬زوایای مثلث باشد پ ‪:‬‬
‫‪A  5k , B  4k , C  k‬‬
‫‪A  B  C  180  5k  4k  k  180  k  18‬‬
‫‪C  18 , B  72 , A  90‬‬
‫مثال‪ :2‬در یک مثلث ‪ A  2B‬و ‪ C  30‬است ‪ ،‬زاویه ‪ B‬چنددرجه است؟‬
‫‪A  2 B , C  30‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪A  B  C  180  A  B  150  3B  150  B  30‬‬
‫زاویه خارجی مثلث‪:‬‬
‫زاویه است که از امتداد یک ضلع مثلث باضلع مجاور آن بوجود آید‪ ،‬هر مثلث سه زاویه خارجی دارد‪.‬‬
‫در شکل مقابل زاویه ‪ C 2‬زاویه خارجی رأس ‪ C‬است‪.‬‬
‫قضیه‪ :2‬مجموع زوایای خارجی یک مثلث ‪ 360‬درجه است‪.‬‬
‫قضیه‪ :3‬در هر مثلث وسعت یک زاویه خارجی برابر به مجموع زوایای داخلی غیر مجاور آن است‪.‬‬
‫) ˆ‪ ( Bˆ2  Aˆ , Bˆ2  C‬یعنی زاویه خارجی از هر یک از زوایای داخلی غیر مجاور بزرگتر است‪.‬‬ ‫نتیجه‪ B̂2  Aˆ  Cˆ :‬است پ‬
‫مثال‪ :3‬در شکل های داده شده مقدار مجهول را دریابید؟‬

‫مثلث‬ ‫‪22‬‬
‫اجزای فرعی مثلث‪:‬‬
‫اجزای فرعی مثلث شامل ارتفاع‪ ،‬میانه‪ ،‬ناصف الزاویه و ناصف عمودی است‪.‬‬
‫ارتفاع مثلث‪:‬‬
‫خطی است که از یک رأس باالی ضلع مقابل آن عمود رسم می شود‪.‬‬
‫خواص ارتفاع مثلث‪:‬‬
‫‪ -1‬هر مثلث دارای سه ارتفاع است که همدیگر را در یک نقطه قطع می کند‪.‬‬

‫‪ -2‬در مثلث حاد الزاویه نقطه تقاطع ارتفاع ها در داخل مثلث قرار دارد‪.‬‬
‫‪ -3‬در مثلث حاد الزاویه نقطه تقاطع ارتفاع ها روی رأس قایم قرار دارد‪.‬‬
‫‪ -4‬در مثلث منفرج الزاویه نقطه تقاطع ارتفاع ها در خارج مثلث قرار دارد‪.‬‬
‫‪ -5‬در یک مثلث طول یک ضلع با ارتفاع وارد بر آن رابطه غیر مستقیم دارد یعنی بزرگترین ارتفاع مربوط کوچکترین ضلع است‪.‬‬
‫میانه مثلث‪:‬‬
‫خطی است که نقطه تنصیف یک ضلع را به رأس مقابل آن وصل می کند‪.‬‬
‫خواص میانه مثلث‪:‬‬
‫‪ -1‬هر مثلث سه میانه دارد‪ ،‬که در یک نقطه همدیگر را قطع می نماید که مرکز ثقل مثلث است‪.‬‬
‫‪ -2‬محل تقاطع میانه ها درتمام مثلث ها در داخل مثلث است‪.‬‬
‫‪ -3‬در هر مثلث میانه مربوط به بزرگترین ضلع کوچکترین میانه است ) ‪. (a  b  c  ma  mb  mc‬‬
‫‪ -4‬هر میانه مثلث را بدو مثلث معادل (هم مساحت ) تقسیم می کند‪.‬‬
‫مثلث های معادل‪ :‬دو مثلث که تنها مساحت های آن باهم برابر باشد معادل هم است‪.‬‬
‫‪ -5‬اگر هر سه میانه مثلث را رسم کنیم شش مثلث کوچک بوجود می آید که باهم معادل(هم مساحت) است‪.‬‬
‫در شکل مقابل '' ‪ M , M ', M‬نقاط تنصیف اضالع مثلث است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫مثال‪ :1‬در شکل مقابل ‪ AM‬میانه است اگر مساحت مثلث ‪ AMC  20cm2‬باشد مساحت مثلث ‪ ABC‬چند است؟‬
‫حل‪ :‬نظر به خواص میانه اگر ‪ AM‬میانه باشد پ ‪:‬‬
‫ناصف الزاویه‪:‬‬
‫ناصف الزاویه خطی است یک زاویه مثلث را نصف می کند‪.‬‬
‫خواص ناصف الزاویه‪:‬‬
‫‪ -1‬هر مثلث سه ناصف الزاویه دارد‪ ،‬که همدیگر را در یک نقطه قطع می نماید این نقطه مرکز دایره محاطی مثلث است‪ ،‬یعنی از هر‬
‫سه ضلع مثلث فاصله برابر دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬در تمام مثلث ها نقطه تقاطع ناصف الزاویه در داخل مثلث است‪.‬‬
‫در شکل مقابل خطوط ‪ AD , BD , CD‬ناصف الزاویه زوایای ˆ‪ Aˆ , Bˆ , C‬است‪.‬‬

‫‪ 24‬مثلث‬
‫ناصف عمودی‪:‬‬
‫ناصف عمودی خطی است که ضلع مثلث را عمودأ نصف می نماید‪.‬‬
‫خواص ناصف عمودی‪:‬‬
‫‪ -1‬هر مثلث سه ناصف عمودی دارد که همدیگر را در یک نقطه قطع می نماید‪.‬‬

‫‪ -2‬محل تقاطع ناصف های عمودی از هر سه رأس مثلث متساویل الفاصله است که این نقطه مرکز دایره محیطی مثلث است‪.‬‬
‫‪ -3‬نقطه تقاطع ناصف های عمود در مثلث حاد الزاویه در داخل مثلث در مثلث قایم الزاویه در نقطه تنصیف وتطر و در مثلطث منفطرج‬
‫الزاویه در خارج مثلث قرار دارد‪.‬‬
‫انطباق پذیری مثلث ها‪:‬‬
‫دو شکل هندسی باهم انطباق پذیر است اگر تمام اجزای یک شکل(زاویه و ضلع) با اجزی شکل دیگر برابر باشد‪ .‬انطباق پذیری دو مثلث را‬
‫توسط ) ‪ ( ‬نشان می دهد‪.‬‬
‫انطباق پذیری مثلث های کیفی‪:‬‬
‫دو مثلث در یکی از سه حالت ذیل باهم انطباق پذیر است‪.‬‬

‫حالت اول‪ :‬اگر دو ضلع و زاویه بین آنها از یک مثلث با دوضلع و زاویه بین از مثلث دیگر برابر باشد‪ ،‬مثلث ها با هم انطباق پذیر است‪.‬‬
‫که آن را بطورت مختصر بصورت (ض ز ض) نشان می دهد‪.‬‬
‫حالت دوم‪ :‬اگر دو زاویه و یک ضلع از یک مثلث با دو زاویه و یک ضلع از مثلث دیگر برابر باشد‪ ،‬مثلث ها با هم انطباق پذیر است‪.‬‬
‫که آن را بصورت مختصر بصورت (ز ز ض) نشان می دهد‪.‬‬
‫نکته‪ :‬اگر دو زاویه از یک مثلث با دو زاویه از مثلث دیگر برابر باشد زاویه سوم آن ها نیز باهم برابر است‪.‬‬
‫حالت سوم‪ :‬اگر سه ضلع از یک مثلث با سه ضلع از مثلث دیگر برابر باشد‪ ،‬مثلث ها با هم انطباق پذیر است‪.‬‬
‫که آن را بصورت مختصر بصورت (ض ض ض) نشان می دهد‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬در شکل های مقابل انطباق پذیری مثلث ها را ثبوت نمایید‪:‬‬
‫مثلث‬ ‫‪26‬‬
‫مثال‪ :2‬در شکل مقابل مثلث متساوی الساقین است‪ ،‬اگر ‪ AD  DB‬باشد ثبوت نمایید که مثلث هاباهم انطباق پذیر است‪:‬‬
‫مثال‪ :3‬ثبوت نمایید که مثلث های ‪ ABC‬و ‪ AED‬باهم انطباق پذیر است‪:‬‬
‫انطباق پذیری مثلث های متساویل الضالع‪:‬‬
‫‪ -1‬اگر یک ضلع از یک مثلث متساوی الضال ع با یک ضلع از مثلث متساوی الضالع دیگر برابر باشد‪ ،‬باهم انطباق پذیر است‪.‬‬
‫‪ -2‬اگر ارتفاع یک مثلث متساوی الضالع با ارتفاع مثلث متساویل اضالع دیگر برابر باشد‪ ،‬باهم انطباق پذیر است‪.‬‬
‫‪h  h '  ABC  DEF‬‬

‫انطباق پذیر ی مثلث های متساوی الساقین‪:‬‬
‫‪ -1‬اگر ساق و زاویه بین دو ساق در دو مثلث متساویل الساقین با هم برابر باشد مثلث ها باهم انطباق پذیر است‪.‬‬
‫شکل مقابل هر دو مثلث متساوی الساقین است‪.‬‬
‫‪ -2‬اگر قاعده و یک زاویه مجاور قاعده در دو مثلث متساویل الساقین برابر باشد مثلث ها با هم انطباق پذیر است‪.‬‬
‫در شکل مقابل مثلث ها متساوی الساقین است‪.‬‬
‫‪ -9‬اگر قاعده و زاویه رأس در دو مثلث متساوی الساقین برابر باشد مثلث ها انطباق پذیراست‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫مثلث های ‪ ABC‬و ‪ DEF‬متساوی الساقین است‪.‬‬
‫انطباق پذیری مثلث های قایم الزایه‪:‬‬
‫مثلث ها انطباق پذیر است‪.‬‬ ‫‪ -1‬اگر اضالع قایم دو مثلث قایم الزاویه با هم برابر باشد پ‬
‫‪AB  AB ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪  ABC  ABC ‬‬
‫‪BC  BC ‬‬
‫‪ -2‬اگر وتر و یک ضلع قایم در دو مثلث قایم الزاویه باهم برابر باشد مثلث ها انطباق پذیر است‪.‬‬
‫مثلث‬ ‫‪28‬‬
‫‪AC  AC ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪  ABC  ABC ‬‬
‫‪BC  BC  ‬‬
‫‪ -3‬اگر وتر و یک زاویه حاده در دو مثلث قایم الزاویه باهم برابر باشد مثلث ها انطباق پذیر است‪.‬‬
‫مثال‪:1‬در شکل مقابل خط ‪ AD‬ناصف الزاویه است ثابت نمایید که مثلث ها باهم انطباق پذیر است‪:‬‬
‫در مقابل زوایای برابر اضالع برابر قرار دارد‪.‬‬ ‫قضیه‪ :4‬در هر مثلث در مقابل اضالع برابر زوای ای برابر و برعک‬
‫ثبوت‪ :‬در مثلث ‪ AC  BC ، ABC‬است مطابق شکل میانه ‪ AM‬را رسم می نماییم‪ ،‬از انطباق پذیری مثلث ها حکم ثبوت می شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫مثال‪ :1‬در مثلث ‪ ABC‬اگر ‪ AC  BC  4cm‬و ‪ A  52‬باشند‪ ،‬زاویه ‪ C‬چند درجه است؟‬
‫‪AC  BC  A  B  52‬‬
‫‪A  B  C  180  52  52  C  180‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪C  180  104  76‬‬
‫مثال‪ :2‬در شکل زیر مثلث متساوی الساقین است‪ ،‬مقدار زوایای ‪ x‬و ‪ y‬را دریافت نمایید‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫مثال‪ :3‬در شکل مقابل مثلث های ‪ ABC , DBC , ADC‬متساوی الساقین است وسعت زاویه ‪ A‬چند درجه است؟‬
‫‪32 )2‬‬ ‫‪30 )1‬‬
‫‪ )4‬قابل محاسبه نیست‪.‬‬ ‫‪36 )3‬‬
‫حل‪:‬‬
‫قضیه‪ :5‬درهر مثلث در مقابل ضلع بزرگ زاویه بزرگ و در مقابل ضلع کوچک زاویه کوچک قرار دارد‪.‬‬
‫ثبوت‪ :‬نقطه ‪ D‬را روی ضلع ‪ AC‬طوری انتخاب می نماییم ‪ AD  AB‬که باشد‪.‬‬
‫‪AC  AB  ABC‬‬ ‫ˆ‬

‫‪ˆ  ACB‬‬
‫‪ˆ  ADB‬‬
‫‪proof : AB  AD  ABD‬‬ ‫ˆ‬
‫‪BDC  ADB‬‬ ‫ˆ‬
‫‪ˆ  ACB‬‬
‫‪ˆ  Cˆ  ABC‬‬
‫‪ˆ  ADB‬‬
‫‪ABC‬‬ ‫ˆ‬
‫‪ˆ  ACB‬‬
‫قضیه وجود مثلث‪ :‬در هر مثلث مجموع طول دو ضلع از ضلع سوم بزرگتراست‪.‬‬
‫‪ 30‬مثلث‬
‫ثبوت‪ :‬برای درستی قضیه کافی است یکی از نا مساوات ها را ثبوت نماییم‪ ،‬مطابق شکل ضلع ‪ AC‬را از طرف ‪ A‬به انطدازه ‪ AB‬امتطداد‬
‫می دهیم طوریکه ‪ AB  AF‬باشد‪.‬‬
‫نکته‪ :‬سه عدد حقیقی ‪ c , b , a‬طوریکه ‪ a  b , a  c‬باشد زمانی میتواند اضالع یک مثلث باشد که مجموع دو عدد کوچک بیشطتر از‬
‫عدد بزرگ‪ ،‬یعنی ‪ b  c  a‬باشد‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬کدام دسته از اعداد ذیل می تواند اضالع یک مثلث باشد‪.‬‬
‫‪ )4‬همه درست است‪.‬‬ ‫‪1, 6 , 7 )3‬‬ ‫‪2,5, 7 )2‬‬ ‫‪2,3 , 4 )1‬‬
‫حل‪ :‬گزینه اول در ست است زیرا ‪ 2  3  5‬است‪.‬‬
‫مثال‪ :2‬دو ضلع مثلثی برابر با ‪ 2‬و ‪ 9‬است ضلع سوم آن که بزرگترین ضلع است‪ ،‬کدام عدد صحیح میتواند باشد‪.‬‬
‫‪13 )4‬‬ ‫‪12 )3‬‬ ‫‪11 )2‬‬ ‫‪10 )1‬‬
‫ضطلع ‪ 10‬سطوم‬ ‫حل‪ :‬ضلع سوم که بزرگترین ضلع است نمی تواند ‪ 11,12‬یا ‪ 13‬باشد زیرا مجموع دو ضلع دیگر کمتر از آن است‪ ،‬پط‬
‫است‪.‬‬
‫مثلث متساوی االضالع‬
‫مثلثی متساوی الضالع مثلثی است که هر سه ضلع آن باهم برابر باشد‪ ،‬و در مثلث متساوی الضالع هر سه زاویه آن نیز باهم برابر و هر کدام‬
‫آن ‪ 60‬است‪.‬‬
‫قضیه های مثلث متساوی الضالع‪:‬‬

‫قضیه‪ :1‬در متساوی الضالع‪ ،‬ارتفاع‪ ،‬میانه‪ ،‬ناصف الزاویه و ناصف عمودی برهم منطبق و برابر است‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫ثبوت‪ :‬مثلث ‪ ABC‬متساوی الضالع است و برای ثبوت درستی این قضیه از انطباق پذیری مثلث هطای ‪ AMC‬و ‪ BMC‬اسطتفاده مطی‬
‫نماییم‪.‬‬
‫قضیه‪ :2‬در مثلث متساوی االضالع طول هر سه ارتفاع آن با هم برابر است‪.‬‬
‫ثبوت‪ :‬برای ثبوت درستی این قضیه میتوان مطابق شکل از انطباق پذیری مثلث ها استفاده نمود‪.‬‬
‫نتیجه‪ :‬اگر هر سه ارتفاع یک مثلث با هم برابر باشد مثلث متساوی االضالع است‪.‬‬
‫مثلث متساوی الساقین‬
‫مثلث متساوی الساقین مثلث است که طول دو ضلع آن با هم برابر باشد‪ ،‬اضالع برابر را بنام ساق و ضلع نابرابر را بنام قاعده مثلث یاد می کند‬
‫در مثلث متساوی الساقین زوایای مقابل ساق باهم برابر است‪.‬‬
‫مثلث‬ ‫‪32‬‬
‫مثال‪ :‬اگر در مثلث ها متساوی الساقین ‪ ABC‬و ‪ DBC‬قاعده ‪ BC‬را مشترک در نظر بگیطریم ثبطوت نماییطد کطه‪DBA  ACD :‬‬
‫است در صورتیکه رأس های ‪ A‬و ‪ D‬در یک طرف ‪ ABC‬واقع نباشد‪.‬‬
‫ثبوت‪ :‬در شکل مقابل با توجه به برابری زوایای مقابل ساق در مثلث های متساوی الساقین برابری زوایا ثبوت می شود‪.‬‬
‫‪AC  AB  ACB  ABC ‬‬

‫‪‬‬
‫‪  ACD  ABD‬‬
‫‪DC  DB  DCB  DBC ‬‬
‫‪‬‬
‫قضیه های مثلث متساوی الساقین‪:‬‬
‫قضیه ‪ :1‬در مثلث متساویل الساقین میانه مربوط به قاعده همزمان ارتفاع‪ ،‬ناصف الزاویه و ناصف عمودی نیز است‪.‬‬
‫مطابق شکل مثلث های ‪ ACM  BCM‬است و از انطباق پذیری مثلث ها حکم ثبوت می شود‪.‬‬
‫قضیه‪ :2‬در مثلث متساویل الساقین ارتفاع ‪ ،‬میانه و ناصف الزاویه های مربوط به ساق ها با هم برابر است‪.‬‬
‫' ‪ BM  AM‬‬
‫‪‬‬
‫' ‪AC  BC  BD  AD‬‬
‫' ‪ BH  AH‬‬
‫‪‬‬
‫نتیجه‪ :‬در یکی از حالت های ذیل یک مثلث متساوی الساقین است‪.‬‬
‫‪ -1‬اگر دو زاویه آن باهم برابر باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬اگر دو ارتفاع‪ ،‬دو میانه یا دو ناصف الزاویه آن باهم برابر باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬اگر یکی از میانه های آن با ارتفاع و ناصف الزاویه منطبق باشد‪.‬‬
‫مثلث قایم الزاویه‬
‫مثلث قایم الزاویه مثلث است که یک زاویه آن قایمه ودو زاویه دیگر آن حاده باشد‪ ،‬ضلع مقابل زاویه قایمه بزرگترین ضلع مثلث که وتر و‬
‫اضالع مقابل زوایای حاده اضالع قایم مثلث است‪.‬‬
‫قضایای مثلث قایم الزاویه‪:‬‬
‫قضیه‪ :1‬مجموع دو زاویه حاده در مثلث قایم الزاویه ‪ 90‬است یعنی ‪. A  B  90‬‬
‫قضیه‪ :2‬اگر در یک مثلث قایم الزاویه یک زاویه حاده آن ‪ 30‬باشد ضلع مقابل این زاویه نصف وتر مثلث است‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ sin 60 ‬است‪.‬‬ ‫ثبوت‪ :‬از مثلثات میدانیم که ‪ sin 30 ‬و‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫قضیه‪ :3‬در هر مثلث قایم الزاویه میانه مربوط به وتر‪ ،‬نصف وتر است‪.‬‬
‫‪Bˆ  90‬‬
‫‪1‬‬
‫‪AM  CM  BM ‬‬ ‫‪AC‬‬
‫‪2‬‬
‫‪AC‬‬
‫‪ BM ‬است‪.‬‬ ‫ثبوت‪ :‬مطابق شکل مثلث قایم الزاویه‪ BM ،‬میانه است و نظر به برابری قطر های مستطیل‬
‫‪2‬‬
‫قضیه فیثاغورث در مثلث قایم الزاویه‪:‬‬
‫قضیه فیثاغورث در مثلث قایم الزاویه بیان کننده این است که مجموع مربعات اضالع قایم برابر با مربع وتر مثلث است‪.‬‬
‫توجه‪ :‬قضیه فیثاغورث بخاطر اهمیت زیاد آن تا کنون توسط دانشمندان زیادی به طریقه های مختلف ثبوت شده است که تعطداد آن بطه در‬
‫حدود ‪ 370‬طریقه می رسد‪.‬‬
‫‪ 34‬مثلث‬
‫ثبوت اول فیثاغورث‪:‬‬
‫در مثلث قایم الزاویه اگر ارتفاع رأس قایم را رسم کنیم دو مثلث قایم الزاویه متشابه بوجود می آید که از متناسطت بطودن اضطالع آن قضطیه‬
‫فیثاغورث ثبوت می شود‪.‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪AC‬‬ ‫‪AH‬‬

‫‪‬‬ ‫‪AC‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪AC‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ AC 2  AB  AH‬‬
‫‪AB‬‬ ‫‪AC‬‬
‫‪CH  AB   ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ B C H AC B  BC ‬‬ ‫‪BH‬‬
‫‪ BC 2  AB  BH‬‬
‫‪‬‬ ‫‪AB‬‬ ‫‪BC‬‬
‫‪BC  AC  AB  BH  AB  AH‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ BC 2  AC 2  AB( BH  AH )  BC 2  AC 2  AC 2‬‬
‫ثبوت دوم فیثاغورث‪:‬‬
‫در شکل مقابل ‪ ABCD‬یک مربع است نقاط ' ‪ D ', C ', B ', A‬را طوری انتخاب می کنیم که چهار مثلث قایم الزاویه انطباق پذیر ایجاد‬
‫شود‪ .‬مطابق شکل چهار ضلعی ' ‪ D ' C ' B ' A‬نیز مربع است که مساحت آن برابر با تفاضل مربع ‪ ABCD‬و مثلث های قایم الزاویه است‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪( a  b) 2  4  a  b  c 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪a  2ab  b  2ab  c 2  a 2  b 2  c 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ثبوت گارفیلد بستمن (رییس جمهور امریکا)‪:‬‬
‫گارفیلد با استفاده از مساحت ذوزنقه توانست قضیه فیثاغورث را ثبوت کند‪ ،‬طوری که اگر از مساحت ذوذنقه ‪ BCDE‬مساحت دو مثلث‬
‫قایم الزاویه انطباق پذیر را کم نماییم مساحت مثلث قایم الزاویه ‪ ADC‬حاصل می شود‪.‬‬
‫‪S BCDE   S ABC  S EDA   S ADC‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ S ADC  (a  b )(a  b )  2  ab‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ c 2   a 2  2ab  b 2  2ab   c 2  a 2  b 2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪ :1‬در شکل مقابل زینه با زمین و دیوار مثلث قایم الزاویه را ساخته است‪ ،‬اگر طول زینه ‪ 5m‬و طول یک ضلع قایم آن ‪ 3m‬باشد ‪.‬‬
‫ارتفاع دیوار یعنی ‪ x‬را دریافت کنید؟‬
‫حل‪ :‬مطابق قضیه فیثاغورث در مثلث قایم الزاویه‪:‬‬
‫‪32  x 2  52  x 2  25  9  16  x  4‬‬
‫مثال‪ :2‬اکر طول یک ضلع یک مربع ‪ 4‬واحد باشد قطر آن را محاسبه نمایید‪.‬‬
‫‪d 2  42  42  d 2  32  d  32  d  4 2‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪‬‬
‫مثال‪ :3‬مثلث ‪ ABC‬در شکل مقابل قایم الزاویه است مقدار ‪ x  y‬چند است؟‬
‫‪8  3 3 )2‬‬ ‫‪6  3 3 )1‬‬
‫‪7  3 3 )4‬‬ ‫‪9  3 3 )1‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪A  30  y  2  3  6‬‬
‫‪32  x 2  y 2  32  x 2  62  x 2  36  9  27  x  3 3‬‬
‫‪x  y  63 3‬‬
‫مثال‪ :4‬در شکل مقابل اگر ‪ BM‬میانه وارد بر وتر مثلث ‪ 1 , ABC‬واحد باشد ‪ ,‬طول اضالع مثلث را تعیین کنید؟‬
‫حل‪ :‬در مثلث قایم الزاویه میدانیم میانه وارد بر وتر نصف وتر است پ ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪BM ‬‬ ‫‪AC‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪AC‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪AC  6‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫از طرف دیگر میدانیم ضلع رو به روی زاویه ‪ 30‬نصف وتر است پ ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪AB ‬‬ ‫‪AC‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪AB   6‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪AB  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫حال با استفاده از قضیه فیثاغورث میتوانیم اندازه ضلع سوم مثلث را محاسبه کنیم‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪AB  BC  AC‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪32  BC  62‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪9  BC  36‬‬ ‫‪‬‬
‫مثلث‬ ‫‪36‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫مثال‪ :5‬در مثلث ‪ M , KMN‬زاویه قایم است و اندازه ‪ K  30‬است ‪ RS , TV , XY .‬بر ‪ KM‬عمود اند‪ .‬اگر‬
‫‪ KT  10 , KX  13 , KN  16‬و ‪ KR  6‬باشد در این صورت ‪ RS , TV , XY‬و ‪ MN‬را دریابید؟‬
‫عکس قضیه فیثاغورث‪:‬‬
‫اگر مجموع مرب عات دو ضلع یک مثلث مساوی به مربع ضلع سوم آن باشد‪ ،‬مثلث قایم الزاویه است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬مثلثی به اضالع ‪ AC  2 , AB  3‬و ‪ BC  5‬چه نوع مثلثی است؟ ؟‬
‫حل‪ :‬با در نظر داشت اندازه های اضالع مثلث داریم ‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪( 3)2  ( 2)2  ( 5)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪AB  AC  BC‬‬
‫قضیه فیثاغورث مثلث ‪ ABC‬در راس ‪ A‬قایمه است‪.‬‬ ‫طبق عک‬ ‫پ‬
‫اعداد فیثاغورثی‪:‬‬
‫سه عدد حقیقی ‪ c, b, a‬طوری که ‪ c  a , c  b ‬باشد‪ ،‬و مجمطوع مربعطات اعطداد کوچطک بطا مربطع عطدد بطزرگ برابطر شطود یعنطی‬
‫اعداد مذکور فیثاغورثی است‪.‬‬ ‫) ‪ (a 2  b2  c2‬باشد پ‬
‫دریافت اعداد فیثاغورثی‪:‬‬
‫برای دریافت اعداد فیثاغورثی از جدول ذیل استفاده می کنیم‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪3k‬‬ ‫‪4k‬‬ ‫‪5k‬‬
‫‪2n‬‬ ‫‪n 2 1‬‬ ‫‪n 2 1‬‬

‫‪a2  b 2  c 2‬‬
‫مثال‪ :1‬طول اضالع یک مثلث ‪ a‬و ‪ a  1‬و ‪ a  2‬است‪ .‬قیمت ‪ a‬چند شود تا مثلث قایم الزاویه باشد؟‬
‫‪1 )4‬‬ ‫‪2 )3‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪4 )1‬‬

‫حل‪ :‬اگر این اعداد اضالع مثلث قایم الزاویه باشد پ ‪:‬‬
‫‪a 2  (a  1) 2  (a  2) 2  a 2  a 2  2a  1  a 2  4a  4‬‬
‫‪a  3‬‬
‫‪a 2  2a  3  0  ‬‬
‫‪a  1‬‬
‫مثال‪ :2‬طول اضالع یک مثلث قایم الزاویه‪ 2x  1 ،‬و ‪ 2x  1‬و ‪ x‬است ‪  x  1‬طول ضالع متوسط کدام است؟‬
‫‪19 )4‬‬ ‫‪17 )3‬‬ ‫‪15 )2‬‬ ‫‪13 )1‬‬
‫‪(2x  1) 2  (2x  1) 2  x 2  4x 2  4x  1  4x 2  4x  1  x 2‬‬

‫‪x 1  0‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪x 2  8x  0  ‬‬ ‫‪ x  8  2(8)  1  15‬‬
‫‪x 2  8‬‬
‫‪ 38‬مثلث‬
‫محیط مثلث‪:‬‬
‫محیط هر شکل هندسی‪ ،‬مجموع طول تمام قطعه خط های است که همان شکل را احاطه کرده است‪ .‬مثلث محیط را به ‪ 2 p‬نشان می دهد‪.‬‬
‫مساحت مثلث‪:‬‬
‫مساحت هر شکل نسبت مساحت شکل بر مساحت مربع است که طول و عرض آن یک واحد طول است و به عنوان واحد سطع قبطول شطده‬
‫است‪ .‬واحدات سطح ‪ m 2 , cm 2 , mm 2‬است‪ .‬مساحت مثلث را در سه حالت میتوانیم محاسبه نماییم‪.‬‬
‫حالت اول‪ :‬در صورت معلوم بودن یک ضلع و ارتفاع مربوط همان ضلع‪ ،‬مساحت مثلث برابر با نصف حاصل ضرب ضلع در ارتفطاع وارد‬
‫برآن است‪.‬‬
‫حالت دوم(قاعده هرون)‪ :‬اگر ‪ b , a‬و ‪ c‬اضالع مثلث و ‪ 2p  a  b  c‬محیط آن باشد‪ ،‬مساحت آن را با استفاده از قاعده هرون‬
‫محاسبه می کنیم‪.‬‬
‫‪2p  a b c‬‬
‫) ‪S ABC  p ( p  a )( p  b )( p  c‬‬
‫توجه‪ :‬در صورت که اضالع مثلث اعداد گویا نباشد استفاده از قاعده هرون زیاد مناسب نیست و راه حل را پیچیده می نماید‪.‬‬
‫حالت سوم‪ :‬در صورت معلوم بودن دو ضلع و زاویه بین آنها‪ ،‬مساحت مثلث برابر به نصف حاصل ضرب دو ضلع مجاور ضرب در ساین‬
‫زاویه بین آنها است‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪h‬‬
‫‪S ABC  ch , sin A   h  b  sin A‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪b‬‬
‫مثال‪ :1‬مساحت مثلثی به اضالع ‪ 9, 6‬و ‪ 5‬چند است؟‬
‫‪20 2 )4‬‬ ‫‪10 3 )3‬‬ ‫‪10 2 )2‬‬ ‫‪10 )1‬‬
‫‪965‬‬
‫‪a  9, b  6, c  2  p ‬‬ ‫‪ p  10‬‬
‫‪2‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪S  10(10  9)(10  6)(10  5)  10 1 4  5  S  10 2‬‬
‫مثال‪ :2‬در مثلثی به اضالع ‪ 14,13‬و ‪ 15‬ارتفاع وارد بر ضلع متوسط چند است؟‬
‫‪12 )4‬‬ ‫‪9 )3‬‬ ‫‪8 )2‬‬ ‫‪6 )1‬‬
‫حل‪ :‬با توجه به شکل مقابل در مثلث ارتفاع وارد بر ضلع متوسط است‪:‬‬
‫‪13  14  15‬‬
‫‪p‬‬ ‫)‪ 21  S  21(21  13)(21  14)(21  15‬‬
‫‪2‬‬
‫‪S  21 8  7  6  S  84‬‬
‫‪1‬‬
‫‪S ‬‬ ‫‪h 14  84  7h  h  12‬‬
‫‪2‬‬
‫مساحت مثلث متساویل الضالع‪:‬‬
‫مساحت آن را طور ذیل بدست می آوریم‪:‬‬ ‫در مثلث متساوی الضالع اگر یک ضالع آن ‪ a‬و هر زاویه آن ‪ 60‬باشد پ‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪S  a  a  sin 60  a  a‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3 2‬‬
‫‪S ‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪4‬‬ ‫محیط مثلث متساوی الضالع است ‪. 3a‬‬
‫‪3‬‬
‫‪h‬‬ ‫نتیجه‪ :‬اگر ‪ a‬طول ضلع و ‪ h‬ارتفاع مثلث متساویل الضالع باشد پ ‪a :‬‬
‫‪2‬‬
‫مثال‪ :1‬مساحت مثلث متساوی الضاع را در یابید که طول یک ضلع آن ‪ 3‬باشد‪:‬‬
‫‪3 2‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ 3‬‬ ‫‪3 3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪a 3 , S ‬‬ ‫‪a S ‬‬ ‫‪‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 40‬مثلث‬
‫مثال‪ :2‬مساحت یک مثلث متساوی الضالع از لحاظ عدد با مقدار محیط آن برابر است‪ ،‬ارتفاع آن چند است؟‬
‫‪3‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪2 3 )3‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪3 )1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3 2‬‬
‫‪p  3a , S ‬‬ ‫‪a , p S‬‬
‫‪2‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪3 2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3a ‬‬ ‫‪a a ‬‬ ‫‪2 3h ‬‬ ‫‪2 3  h  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫مساحت مثلث متساوی الساقین‪:‬‬
‫‪‬‬
‫مثلث ‪ ABC‬متساوی الساقین‪ a ،‬طول ساق ‪ b‬و قاعده آن است‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬طول ساق یک مثلث متساوی الساقین ‪ 85‬و قاعده آن ‪ 12‬است‪ ،‬مساحت مثلث چند است؟‬
‫‪48 )4‬‬ ‫‪30 2 )3‬‬ ‫‪42 )2‬‬ ‫‪24 3 )1‬‬
‫‪a  85 , b  12‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪122‬‬ ‫‪144‬‬
‫‪2‬‬
‫‪S  b a2 ‬‬ ‫‪ S  12 ‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 6 85 ‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪S  6 85  36  6 49  6  7  S  42‬‬
‫مثال‪ :2‬اگر محیط یک مثلث متساوی الساقین ‪ 18‬و ارتفاع وارد بر قاعده آن ‪ 3‬باشد‪ ،‬مساحت مثلث چند است؟‬
‫‪12 )4‬‬ ‫‪6 3 )3‬‬ ‫‪9 )2‬‬ ‫‪6 2 )1‬‬
‫‪b‬‬
‫‪2a  b  18  a  9 ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪b ‬‬ ‫‪ b b‬‬
‫‪2‬‬
‫‪b2‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪a     h2  9   ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 9  81  9b ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪9‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪9b  72  b  8  S  bh  8  3  S  12‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مساحت مثلث قایم الزاویه‪:‬‬
‫مساحت مثلث قایم الزاویه برابر به نصف حاصل ضرب اضالع قایم آن است‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬وتر یک مثلث قایم الزاویه ‪ 2 13‬و یک ظلع قایم آن ‪ 4‬است مساحت مثلث چند است؟‬
‫‪12 )4‬‬ ‫‪16 )3‬‬ ‫‪20 )2‬‬ ‫‪24 )1‬‬
‫حل‪ :‬ابتدا با استفاده از قضیه فیثاغورث ضلع قایم دوم مثلث را می یابیم‪:‬‬
‫‪c  2 13 , a  4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫‪a 2  b 2  c 2  42  b 2  2 13‬‬ ‫‪ b 2  52  16  36‬‬
‫‪1‬‬
‫‪b  6S ‬‬ ‫‪4  6  S  12‬‬
‫‪2‬‬
‫مثال‪ :2‬در شکل مقابل فاصله بین نقطه ها به صورت افقی و عمودی برابر یک واحد است‪ ،‬مساحت مثلث را محاسبه نمایید؟‬
‫‪5 )2‬‬ ‫‪4 )1‬‬
‫‪5 2 )4‬‬ ‫‪4 2 )3‬‬
‫حل‪ :‬اگر نقاط را مطابق شکل به هم وصل نماییم و از مساحت مستطیل مساحت مثلث ها ی قایم الزایه ایجاد شده را تفریق نماییم مساحت‬
‫مثلث خواسته شده بدست می آید‪.‬‬
‫) ‪S ABC  S ADEF  (S AEB  S BEC  S CDA‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S ABC  3  4   3 1  3 1  2  4 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S ABC  12  7  S ABC  5‬‬
‫چند ضلعی ها‬ ‫‪42‬‬
‫مضلعات(چند ضلعی ها)‬

‫شکل بسته هنسی‪:‬‬
‫شکلی بسته هندسی شکلی است که تمام نقاط مستوی که در آن واقع است را به سه قسمت تقسیم نماید‪ :‬ست نقاط خارج شکل‪ ،‬ست نقاط‬
‫داخل شکل و ست نقاط روی محیط شکل‪ .‬و یا شکل که نقطه مبدأ و انجام آن برهم منطبق باشد شکل بسته است‪.‬‬
‫نکته‪ :‬به ست نقاط داخل و محیط یک شکل بسته هندسی ناحیه همان شکل گفته می شود و خود شکل به نام حدود همطان ناحیطه یطاد مطی‬
‫گردد‪.‬‬
‫مضلع (چند ضلعی)‪:‬‬
‫مضلع شکل بسته است که از اتحاد حداقل سه قطعه خط بوجود آمده باشد‪ ،‬طوریکه‪:‬‬
‫‪ -3‬هیچ دو ضلع آن در امتداد یک خط مستقیم نباشد‪.‬‬
‫‪ -2‬هر رأس تنها محل تقاطع دو ضلع باشد‪.‬‬
‫‪ -1‬قطعه خط ها همدیگر را تنها در انجام ها قطع نماید‪.‬‬
‫هر مضلع با تعداد اضالع آن مشخص می شود مانند مثلث(سه ضلعی)‪ ،‬چهار ضلعی‪ ،‬پنج ضلعی‪ ،‬شش ضلعی ‪ n ......‬ضلعی‪.‬‬
‫نام گذاری مضلع‪ :‬جهت نام گذاری یک مضلع از حروف رأس آن استفاده می ناییم طوری که نام رأس ها را به ترتیطب خطالف یطا هطم‬
‫جهت عقربه ساعت ذکر می نماییم‪.‬‬
‫شش ضلعی‬
‫در نام گذاری ترتیب رأس ها ضروری است یعنی شکل مقابل را نمی توان شش ضلعی ‪ ABCDEF‬نامید‪.‬‬
‫مضلع محدب‪:‬‬
‫یک چند ضلعی در یکی از حالت های ذیل محدب است‪:‬‬
‫‪ -3‬اگر دو نقطه دلخواه را در داخل آن انتخاب نموده و به هم وصل نماییم محیط قطع نشود‪.‬‬
‫‪ -2‬تمام زاویه های داخلی یک مضلع محدب کوچکتر از ‪ 180‬یعنی مقعر باشد‪.‬‬
‫‪ -1‬اگر یک ضلع را بصورت دلخواه امتداد دهیم از داخل شکل عبور نکند‪.‬‬
‫چند ضلعی ها‬
‫نکته‪ :‬یک مضلع محدب حداقل سه ضلع دارد‪.‬‬

‫مضلع مقعر‪:‬‬
‫یک مضلع در یکی از سه حالت ذیل مقعر است‪:‬‬
‫‪ -1‬اگر دو نقطه را بصورت دلخواه در داخل شکل انتخاب نموده به هم وصل نماییم محیط قطع شود‪.‬‬
‫‪ -2‬حد اقل یک زاویه داخلی چند ضلعی مقعر بزرگتر از ‪( 180‬محدب) است‪.‬‬
‫‪ -9‬اگر یک ضلع را بصورت دلخواه امتداد دهیم از داخل شکل عبور نماید‪.‬‬
‫نکته‪ :‬یک مضلع مقعر حداقل چهار ضلع دارد‪.‬‬

‫توجه‪ :‬اگر در یک مضلع مقعر یا محدب بودن آن ذکر نشود چند ضلعی محدب است‪.‬‬
‫قطر مضلع‪:‬‬
‫قطر مضلع خط است که دو رأس غیر مجاور را به هم وصل می نماید‪.‬‬
‫تعداد قطر ها ‪ n‬ضلعی‪:‬‬
‫در یک مضلع از هر رأس میتوان به تمام رأس ها قطر ترسیم نمود بجز سه رأس‪ ،‬خود همان رأس و دو رأس مجاور آن‪ ،‬اگر یطک مضطلع ‪n‬‬
‫بصورت عموم تعداد قطر یک‬ ‫ضلع داشته باشد از هر رأس به ‪ n  3‬رأس دیگر قطر ترسیم می شود که هر قطر به دو رأس وصل است پ‬
‫مضلع را از رابطه ذیل بدست می آوریم‪ ،‬اگر ‪ d‬تعداد قطر و ‪ n‬تعداد ضلع باشد‪.‬‬
‫)‪n(n  3‬‬
‫‪d‬‬
‫‪2‬‬
‫مثال‪ :3‬تعداد قطر های یک ده ضلعی چند است؟‬

‫حل‪:‬‬
‫‪n  10‬‬
‫)‪n(n  3‬‬ ‫)‪10(10  3‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪d ‬‬ ‫‪ 35‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪ :2‬اگر تعداد قطر های یک مضلع ‪ 20‬باشد تعداد اضالع آن چند است؟‬
‫حل‪:‬‬
‫? ‪d  20, n ‬‬
‫)‪n(n  3‬‬ ‫)‪n(n  3‬‬ ‫غ ق ق ‪n  5‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪ 20 ‬‬ ‫‪ n 2  3n  40  0  1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪n2  8‬‬
‫●مثال‪ :1‬تعداد قطر های یک مضلع دوچند تعداد اضالع آن است تعداد اضالع آن چند است؟‬
‫‪7 )4‬‬ ‫‪8 )1‬‬ ‫‪5 )2‬‬ ‫‪6 )3‬‬
‫)‪n(n  3‬‬ ‫)‪n(n  3‬‬

‫‪d  2n , d ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2n  n 2  3n  4n‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪ n  7n  0  n  7‬‬
‫‪2‬‬
‫● مثال‪ :4‬تعداد قطر ها و اضالع یک مضلع باهم برابر است تعداد اضالع آن چند است؟‬
‫‪7 )4‬‬ ‫‪6 )1‬‬ ‫‪5 )2‬‬ ‫‪4 )3‬‬
‫)‪n(n  3‬‬ ‫)‪n(n  3‬‬

‫‪d‬‬ ‫‪,d  n ‬‬ ‫‪ n  n 2  3n  2n‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪ n  5n  0  n  5‬‬
‫‪2‬‬
‫● مثال‪ :5‬تعداد قطر های یک چند ضلعی از تعداد اضالع آن ‪ 42‬واحد بیشتر است تعداد قطر های آن چند است؟‬
‫‪54 )4‬‬ ‫‪52 )1‬‬ ‫‪48 )2‬‬ ‫‪45 )3‬‬
‫)‪n(n  3‬‬
‫‪d  n  42,‬‬ ‫‪ n  42  n 2  3n  2n  84‬‬
‫‪2‬‬
‫حل‪:‬‬
‫)‪12(12  3‬‬
‫‪ n  5n  84  0  n1  7 , n2  12  n  12  d ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ d  54‬‬
‫‪2‬‬
‫مجموع زوایای داخلی یک مضلع‪:‬‬
‫هر مضلع که ‪ n‬ضلع داشته باشد میتوان آن را به )‪ (n  2‬مثلث تقسیم نمود‪ ،‬میدانیم مجموع وسطعت زوایطای هطر مثلطث ‪ 180‬اسطت پط‬
‫مجموع زوایای داخلی مضلع از رابطه ذیل محاسبه می شود‪ .‬اگر ‪ S‬مجموع زوایای داخلی و ‪ n‬تعداد اضالع باشد پ ‪:‬‬
‫‪( S‬مجموع زاویای داخلی مضلع)‬ ‫‪ (n  2)180‬‬
‫توجه‪ :‬با افزایش تعداد ضلع در یک مضلع مجموع زوایای داخلی آن نیز افزایش می یابد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬مجموع زویای داخلی یک ‪ 9‬چند است؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪n  9  S  (9  2)180  S  1120‬‬

‫مجموع زوایای خارجی‪:‬‬
‫مجمطوع زوایطای داخلطی و خطارجی ‪ n180‬اسطت و اگطر از‬ ‫در هر یک از رئوس مجموع وسعت زاویه داخلی و خارجی ‪ 180‬است‪ ،‬پ‬
‫مجموع زوایای داخلی و خارجی مجموع زوایای داخلی را تفریق نماییم مجموع زوایای خارجی بدست می آید‪.‬‬
‫‪n180  (n  2)180  n180  n180  360  360‬‬
‫در نتیجه مجموع زوایای خارجی با افزایش تعداد ضلع تغییر نمی نماید بلکه همیشه ‪ 360‬است‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬در کدام مضلع مجموع زوایای داخلی چهار چند مجموع زوایای خارجی است؟‬
‫‪S  (n  2)180  4  360  n  2  8  n  10‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫مثال‪ :2‬مجموع زوایای داخلی در کدام مضلع ‪ 1620‬است؟‬
‫? ‪S  1620 , n ‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪(n  2)180  1620  n  2  9  n  11‬‬
‫● مثال‪ :1‬یک نه ضلعی حد اکثر چند زاویه حاده می تواند داشته باشد؟‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )1‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )3‬‬
‫حل‪ :‬مجموع زوایای خارجی در هر مضلع ‪ 360‬است در هر رأس که زاویه داخلی حاده باشد زاویه خارجی منفرجه است اگطر در مضطلع‬
‫یک مضلع میتواند حد اکثر سطه‬ ‫چهار زاویه داخلی حاده باشد چهار زاویه خارجی منفرجه است و مجموع آن از ‪ 360‬بیشتر می شود پ‬
‫زاویه حاده داخلی داشته باشد‪.‬‬
‫محیط مضلع‪ :‬محیط یک مضلع برابر به مجموع طول قطعه خط های است که شکل را احاطه کرده است‪.‬‬
‫چند ضلعی منظم‪:‬‬
‫چند ضلعی که اضالع آن باهم و زاویای آن باهم برابر باشد منظم است‪ .‬مانند سه ضلعی منظم (مثلث متساویل اضالع)‪ ،‬چهطار ضطلعی مطنظم‬
‫(مربع)‪ ،‬پنج ضلعی منظم و غیره‪......‬‬
‫برای دریافت یک زایه داخلی یا خارجی مجموع آن را تقسیم‬ ‫در هر مضلع منظم زوایای داخلی باهم و زوایای خارجی باهم برابر است پ‬
‫بر تعداد آن ( ‪ ) n‬می نماییم‪ .‬اگر ‪ D‬وسعت یک زاویه داخلی و ‪ D‬وسعت یک زاویه خارجی در مضلع منظم باشد پ ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪S  nD  (n  2)180  D ‬‬ ‫‪(n  2)180 , nD   360  D   360‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫مثال‪(3‬ک)‪ :‬وسعت هر زاویه داخلی در پنج ضلعی منظم چند درجه است؟‬
‫‪(n  2)180‬‬ ‫‪(5  2)180‬‬

‫‪n  5, D ‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪ D  108‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪5‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬اندازه یک زاویه داخلی در کدام مضلع منظم بزرگتر است؟‬
‫‪ )4‬پنج ضلعی منظم‬ ‫‪ )1‬هفت ضلعی منظم‬ ‫‪ )2‬نه ضلعی منظم‬ ‫‪ )3‬ده ضلعی منظم‬
‫بزرگترین زاویه را مضلع دارد که بیشطترین‬ ‫حل‪ :‬جواب ‪ 3‬درست است‪ .‬با افزایش تعداد ضلع مجموع زوایای داخلی نیز زیاد می شود پ‬
‫تعداد اضالع را دارد‪.‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬بزرگترین زاویه خارجی راکدام مضلع منظم دارد؟‬
‫‪ )4‬شش ضلعی منظم‬ ‫‪ )1‬پنج ضلعی منظم‬ ‫‪ )2‬چهارضلعی منظم‬ ‫‪ )3‬سه ضلعی منظم‬
‫‪360‬‬
‫بزرگترین زاویه خارجی را مضلع دارد که کمتطرین‬ ‫است پ‬ ‫حل‪ :‬جواب ‪ 3‬درست است‪.‬وسعت یک زاویه خارجی در مضلع منظم‬
‫‪n‬‬
‫تعداد اضالع را دارد‪.‬‬
‫تمرین‪:‬‬
‫‪ -3‬مجموع زوایای داخلی یک نه ضلعی چند است؟‬
‫‪1440 )4‬‬ ‫‪1044 )1‬‬ ‫‪1260 )2‬‬ ‫‪360 )3‬‬
‫‪ -2‬مجموع زوایای داخلی یک مضلع ‪ 1980‬است تعداد اضالع ان چند است؟‬
‫‪18 )4‬‬ ‫‪17 )1‬‬ ‫‪13 )2‬‬ ‫‪11 )3‬‬

‫‪ -1‬اگر اندازه یک زاویه داخلی یک مضلع منظم ‪ 144‬باشد تعداد اضالع آن چند است؟‬
‫‪8 )4‬‬ ‫‪9 )1‬‬ ‫‪10 )2‬‬ ‫‪11 )3‬‬
‫‪ -4‬در کدام مضلع منظم وسعت زاویه داخلی سه چند زاویه خارجی است؟‬
‫‪8 )4‬‬ ‫‪9 )1‬‬ ‫‪10 )2‬‬ ‫‪11 )3‬‬
‫‪ -5‬در کدام مضلع منظم وسعت زاویه خارجی ‪ 24‬است؟‬
‫‪8 )4‬‬ ‫‪15 )1‬‬ ‫‪12 )2‬‬ ‫‪11 )3‬‬
‫‪ -6‬اگر در یک مضلع تعداد قطر های آن ‪ 14‬باشد مجموع زوایای داخلی آن چند است؟‬
‫‪1080 )4‬‬ ‫‪720 )1‬‬ ‫‪900 )2‬‬ ‫‪360 )3‬‬
‫‪ -1‬در کدام مضلع تعداد قطر ها کمتر از تعداد اضالع آن است؟‬
‫‪ )5‬هیچ مضلع‬ ‫‪ )1‬پنج ضلعی‬ ‫‪ )1‬چهارضلعی‬ ‫‪ )3‬سه ضلعی‬

‫چهار ضلعی های ویژه‬
‫چهار ضلعی های ویژه شامل متوازی االضالع‪ ،‬مستطیل‪ ،‬مربع‪ ،‬لوزی و ذوذنقه است که مستطیل‪ ،‬مربع و لوزی را خانواده متوازی االضالع‬
‫است زیرا تمام خواص متوازی االضالع در آنها نیز موجود است‪.‬‬
‫متوازی االضالع‬
‫چهار ضلعی است که اضالع مقابل آن دوبدو با هم موازی باشد‪.‬‬
‫خواص متوازی االضالع‪:‬‬
‫‪ -3‬اضالع مقابل متوازی االضالع با هم برابر است ‪. AD  BC , DC  AB‬‬
‫‪ -2‬زاویه های مقابل در متوازی االضالع با هم برابر است ‪. A  C , B  D‬‬
‫‪ -1‬زاوایای مجاور در متوازی االضالع متمم هم است ‪. A  C  B  D  180‬‬

‫‪ -4‬در هر متوازی االضالع قطر ها همدیگر را نصف می کند ‪. AM  CM , BM  DM‬‬
‫توجه‪ :‬تمام خواص متوازی االضالع با استفاده از انطباق پذیر مثلث های که با ترسیم قطر بوجود می آید قابل ثبوت است‪.‬‬
‫نکته‪ :3‬اگر یک چهار ضلعی یکی از خواص فوق را داشته باشد چهار ضلعی متوازی االضالع است‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬متوازی االضالع محور تناظر ندارد اما نقطه تقاطع هر دو قطر در متوازی االضالع مرکز تناظر است‪.‬‬
‫ارتفاع متوازی االضالع‪:‬‬
‫فاصله بین دو ضلع موازی متوازی االضالع ارتفاع متوازی االضالع است و یا ارتفاع خطی است که از یک رأس بر ضلع مقابل عمود ترسیم‬
‫می شود‪ .‬هر متوازی االضالع دو ارتفاع دارد‪ .‬ارتفاع را به حرف ‪ h‬نشان می دهد‪.‬‬
‫محیط متوازی االضالع‪:‬‬
‫محیط متوازی االضالع از دو چند حاصل جمع دو ضلع مجاور آن بدست می آید‪ ،‬اگر ‪ a‬و ‪ b‬دو ضلع مجاور و ‪ P‬محیط متوازی االضالع‬
‫باشد پ ‪:‬‬
‫)‪p  2(a  b‬‬
‫مساحت متوازی االضالع‪:‬‬
‫مساحت متوازی االضالع را می توان در سه حالت ذیل محاسبه کرد‪.‬‬
‫اول‪ :‬مساحت برابر به حاصل ضرب یک ضلع در ارتفاع وارد بر آن ضلع است‪.‬‬
‫دوم‪ :‬در صورت معلوم بودن دو ضلع مجاور و یک زاویه آن مساحت برابر به حاصل ضرب دو ضلع مجاور ضطرب سطاین زاویطه بطین آنهطا‬
‫است‪.‬‬
‫‪S ABCD  a  b  sin A‬‬
‫سوم‪ :‬مساحت متوازی االضالع را می توان از نصف حاصل ضرب دو قطر ضرب در ساین زاویه بین آن بدست آورد‪.‬‬
‫نکته‪(1‬م)‪ :‬با ترسیم یک قطر متوازی االضالع به دو مثلث انطباق پذیر و هم مساحت تقسیم می شطود و اگطر هطر دو قططر را ترسطیم نمطاییم‬
‫چهار مثلث هم مساحت تقسیم می شود‪.‬‬
‫مثال‪(3‬ک)‪ :‬اگر طول دو ضلع متوازی اضالع ثابت باشد و یک زاویه آن تغییر نماید‪ ،‬کدام گزینه در مورد محطیط و مسطاحت آن درسطت‬
‫است؟‬
‫‪ )2‬محیط ثابت‪ -‬مساحت ثابت‬ ‫‪ )3‬محیط متغیر‪ -‬مساحت متغیر‬
‫‪ )4‬محیط متغیر – مساحت ثابت‬ ‫‪ )1‬محیط ثابت – مساحت متغیر‬
‫حل‪ :‬گزینه ‪ 3‬درست است‪ ،‬زیرا با تغیر زاویه ضلع تغیر ننموده بلکه ارتفاع تغیر می نماید و با تغیر ارتفاع تنها مساحت تغیر می نماید‪.‬‬
‫مستطیل‪:‬‬
‫مستطیل متوازی االضالع است که وسعت تمام زاویه های آن ‪ 90‬درجه باشد‪.‬‬
‫خواص مستطیل‪:‬‬
‫‪ -3‬مستطیل تمام خواص متوازی االضالع را دارد‪.‬‬

‫‪ -2‬قطر های مستطیل با هم برابر است‪.‬‬
‫نکته‪ :‬اگر قطر های یک متوازی االضالع باهم برابر باشد مستطیل است‪.‬‬
‫در هر مستطیل‪ :‬اگر ‪ a‬طول‪ b ،‬عرض‪ d ،‬قطر و ‪ ‬زاویه بین دو قطر در مستطیل باشد پ ‪:‬‬
‫● مثال‪ :3‬مساحت مستطیل که طول آن دو چند عرض و عدد محیط و مساحت آن باهم برابر باشد چند است؟‬
‫‪36 )4‬‬ ‫‪18 )1‬‬ ‫‪24 )2‬‬ ‫‪48 )3‬‬
‫)‪a  2b , ab  2(a  b‬‬

‫‪ 2b  b  2(2b  b)  b 2  3b  b  3, a  6‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪ S  ab  3  6  18‬‬
‫● مثال‪ :2‬در مستطیل مقابل طول مجهول را در یابید‪.‬‬

‫مثال‪ :4‬مساحت مستطیل ‪ ABCD‬چند است؟‬
‫‪60 )4‬‬ ‫‪55 )1‬‬ ‫‪50 )2‬‬ ‫‪45 )3‬‬
‫حل‪( :‬جواب ‪ 4‬در ست است)از نقطه ‪ E‬یک خط عمود بر ‪ DC‬ترسیم می نماییم‪ ،‬مطابق قضیه فیثاغورث عرض مسطتطیل ‪ 6‬و مسطاحت‬
‫‪ 60‬آن است‪.‬‬
‫لوزی‪:‬‬
‫لوزی متوازی االضالع است که اضالع مجاور آن با هم برابر باشد‪.‬‬
‫خواص لوزی‪:‬‬
‫‪ -3‬لوزی تمام خواص متوازی االضالع را دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬در لوزی قطر ها ناصف الزاویه نیز هست در لوزی ‪ AC ، ABCD‬و ‪ BD‬زاویه های ‪ A, C, B, D‬را نصف می نماید‪.‬‬
‫‪ -1‬در لوزی قطر ها بر هم عمود است‪.‬‬
‫در هر لوزی‪ :‬اگر ‪ a‬طول یک ضلع و ‪ d‬قطر لوزی باشد پ ‪:‬‬
‫مثال‪(3‬ک)‪ :‬قطر کوچک یک لوزی با ضلع آن برابر است‪ ،‬وسعت زاویه حاده داخلی آن چند است؟‬
‫حل‪ :‬با توجه به شکل اگر قطر کوچک با ضلع مساوی باشد لوزی به دو مثلث متساوی االضالع تبدیل می شود‪.‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬اگر یک ضلع لوزی ‪ 5cm‬و قطر کوچک آن ‪ 6cm‬باشد مساحت آن چند است؟‬
‫‪36cm2 )4‬‬ ‫‪24cm2 )1‬‬ ‫‪25cm2 )2‬‬ ‫‪48cm2 )3‬‬
‫حل‪:‬‬
‫مثال‪(1‬ک)‪ :‬اگر طول قطر های یک لوزی ‪ 6cm‬و ‪ 8cm‬باشد محیط لوزی چند است؟‬
‫‪12cm )4‬‬ ‫‪16cm )1‬‬ ‫‪25cm )2‬‬ ‫‪20cm )3‬‬
‫حل‪ :‬با توجه به عمود بودن قطر ها و قضیه فیثاغورث مطابق ترسیم در شکل مقابل محیط ‪ 20cm‬است‪.‬‬
‫مربع‪:‬‬
‫مربع لوزی است که تمام زوایای داخلی آن قایمه ‪ 90‬باشد‪.‬‬
‫خواص مربع‪:‬‬
‫‪ -3‬تمام خواص لوزی در مربع نیز موجود است‪.‬‬

‫‪ -2‬قطر های مربع با هم مساوی است‪.‬‬
‫‪ -1‬مربع یک مضلع منظم است‪.‬‬
‫نکته‪ :‬مربع یک مضلع منظم است و دارای دایره محاطی و محیطی است‪.‬‬
‫در یک مربع‪ :‬اگر ‪ a‬طول یک ضلع‪ d ،‬قطر‪ R ،‬شعاع دایره محیطی و ‪ R‬شعاع دایره محاطی باشد پ ‪:‬‬
‫مثال‪(3‬ک)‪ :‬در شکل مقابل مساحت قسمت رنگ شده را کدام است اگر شکل یک مربع باشد؟‬
‫‪b 2  2ab )4‬‬ ‫‪a 2  2ab )3‬‬ ‫‪a 2  b 2 )2‬‬ ‫‪(a  b )2 )3‬‬
‫حل ‪ :‬اگر از مساحت مربع مساحت چهار مثلث قایم الزاویه برابر را تفریق نماییم مساحت قسمت رنگ شده بدست می آید‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪S  (a  b )2  4  ab  a 2  2ab  b 2  2ab‬‬
‫‪2‬‬
‫‪S  a b‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬مقدار عدد محیط و مساحت یک مربع باهم برابر مساحت آن چند است؟‬
‫‪16 )4‬‬ ‫‪12 )3‬‬ ‫‪4 2 )2‬‬ ‫‪4 )3‬‬
‫‪S  a 2 , p  4a‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪a 2  4a  a  4  S  16‬‬
‫● مثال‪ :1‬شکل مقابل یک مربع است مساحت آن چند است‪:‬‬
‫‪81 )4‬‬ ‫‪54 )3‬‬ ‫‪36 )2‬‬ ‫‪64 )3‬‬
‫‪a 2  (a  2) 2  102  a 2  a 2  4a  4  100‬‬

‫‪2a 2  4a  96  0  a 2  2a  48  0‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪a  6‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪ a  8  S  64‬‬
‫‪ a2  8‬‬
‫ذوذ نقه‪:‬‬
‫ذوذنقه چهار ضلعی است که تنها دو ضلع آن با هم موازی است‪ ،‬اضالع موازی قاعده های ذوذنقه و اضالع غیر موازی ساق های ذوذنقه‬
‫است‪.‬‬
‫در شکل مقابل ‪ BC , AD‬قاعده و ‪ AB ,CD‬ساق است‪.‬‬
‫ارتفاع ذوذنقه‪ :‬فاصله بین دو ضلع موازی(قاعده ها) در ذوذنقه ارتفاع است‪.‬‬
‫مساحت ذوذنقه‪ :‬مساحت ذوذنقه برابر به نصف حاصل ضرب مجموع قاعده ها در ارتفاع ذوذنقه است‪.‬‬
‫مثال‪(3‬ک)‪ :‬قاعده های یک ذوذنقه ‪ 6cm‬و ‪ 8cm‬است اگر مساحت آن ‪ 35cm 2‬باشد ارتفاع ذوذنقه چند است؟‬
‫‪a  6cm , b  8cm , S  35cm 2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪S  h (a  b )  35cm 2  h (6cm  8cm )  35cm 2  h  7cm‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ h  5cm‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬مساحت ذوذنقه مقابل چند است؟‬
‫‪32cm 2 )2‬‬ ‫‪24cm 2 )3‬‬
‫‪18 3 )4‬‬ ‫‪16 3 )3‬‬
‫حل‪ :‬با تو جه به شکل مقابل مساحت را می یابیم‪:‬‬

‫ذوذنقه قایم الزاویه‪:‬‬
‫اگر در یک ذوذنقه یکی از ساق ها بر قاعده ها عمود باشد ذوذنقه قایم الزاویه است‪.‬‬
‫ذوذنقه متساویل الساقین‪:‬‬
‫اگر در یک ذوذنقه هر دو ساق آن باهم برابر باشد متساوی الساقین است‪.‬‬
‫‪ -3‬زوایای مجاور هر قاعده باهم برابر است ‪. A  B , D  C‬‬

‫‪ -2‬قطر ها در ذوذنقه متساویل الساقین با هم برابر است ‪. AC  BD‬‬
‫‪ -1‬زوایای مقابل متمم هم است ‪. A  C  B  D  180‬‬
‫مساحت چهار ضلعی نامعین‪:‬‬
‫بصورت عموم می توان مساحت یک چهار ضلعی نامعین را از نصف حاصل ضرب قطر های آن ضرب در ساین زاویه بین دو قطر دریافت‬
‫کرد‪.‬‬
‫نکته‪ :‬در بعضی موارد استثنایی می توان با رسم یکی از قطر های چهار ضلعی را بدو مثلث تقسیم نمود که مجموع مساحت مثلث ها برابر با‬
‫مساحت چهارضلعی است‪.‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬مساحت شکل مقابل را در یابید؟‬
‫‪150 )4‬‬ ‫‪75 )1‬‬ ‫‪60 )2‬‬ ‫‪45 )3‬‬
‫‪S ABCD  S ABC  S ACD‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪S ABCD  3  4  5 12  6  30  S ABCD  36‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫تشابه‬ ‫‪56‬‬
‫تشابه‬
‫یاد آوری خواص تناسب‬

‫اشکال متشابه‪:‬‬
‫اگر زوا یای دو شکل هندسی یک به یک انطباق پذیر و اضالع آن باهم متناسب باشد‪ ،‬دو شکل باهم متشابه است‪ .‬تشابه دو شکل را توسط‬
‫)~( نشان می دهد‪.‬‬
‫توجه‪ :‬در تناسب فوق ‪ k‬را به نام نسبت تشابه یاد می نماید و بیان کننده این است که اضالع یک مضلع چند برابر اضالع مضلع دوم است‪.‬‬
‫نکته‪ :1‬نسبت محیط های دو مضلع متشابه با نسبت تشابه آنها برابر است‪.‬‬
‫تشابه‬
‫‪p1‬‬
‫‪k‬‬ ‫محیط های دو مضلع متشابه و ‪ k‬نسبت تشابه باشد پ ‪:‬‬ ‫اگر ‪ p1‬و ‪p 2‬‬
‫‪p2‬‬
‫مساحت های دو مضلع متشابه و ‪ k‬نسبت‬ ‫نکته‪ :2‬نسبت مساحت های دو مضلع متشابه برابر با مربع نسبت تشابه آنها است‪ .‬اگر ‪ S 1‬و ‪S 2‬‬
‫‪S1‬‬
‫‪k2‬‬ ‫تشابه باشد پ ‪:‬‬
‫‪S2‬‬
‫نکته‪ :3‬دو مضلع منظم که دارایی تعداد برابر اضالع باشد باهم متشابه است‪ .‬یعنی تمام مثلث های متساوی االضالع باهم و تمام مربع ها باهم‬
‫و تمام پنچ ضلعی های منظم باهم متشابه است‪.‬‬
‫نکته‪ :3‬نسبت شعاع های دوایر محیطی و مح اطی دو مضلع منظم که دارایی تعداد برابر اضالع باشد‪ ،‬با نسبت تشابه آنها برابر است‪.‬‬
‫‪R1 r1‬‬
‫‪ k‬‬ ‫شعاع دوایر محاطی و ‪ k‬نسبت تشابه باشد پ ‪:‬‬ ‫اگر ‪ R1‬و ‪ R 2‬شعاع دوایر محیطی و ‪ r1‬و ‪r1‬‬
‫‪R 2 r2‬‬
‫نکته‪ :4‬تمام دایره های که در یک مستوی شامل باشد باهم مشابه است‪ .‬و نسبت تشابه آنها با نسبت شعاع های آنها برابر است‪.‬‬
‫نکته‪ :5‬تمام اشکال انطباق پذیر باهم مشابه است‪ .‬و نسبت تشابه بین آنها یک )‪ (k  1‬است‪.‬‬
‫● مثال‪ :1‬مثلثی که اضالع آن ‪ 4, 3‬و ‪ 6‬است‪ ،‬با کدام یک مثلث که اضالع آن داده شده مشابه است؟‬
‫‪3‬‬
‫‪4,3, 2 )4‬‬ ‫‪18,12,9 )3‬‬ ‫‪11,8, 6 )2‬‬ ‫‪2,‬‬ ‫‪,1 )1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪4 3‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫حل‪ :‬جواب سوم درست است زیرا‪:‬‬
‫‪18 12 9‬‬
‫‪4‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬نسبت تشابه دو مضلع است اگر محیط یک مضلع ‪ 24‬باشد محیط مضلع دوم چند است‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪36 )4‬‬ ‫‪30 )3‬‬ ‫‪26 )2‬‬ ‫‪20 )1‬‬
‫‪4‬‬
‫‪k ‬‬ ‫‪, p1  24‬‬
‫‪5‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪P1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪24 4‬‬ ‫‪5  24‬‬
‫‪k  ‬‬ ‫‪  p2 ‬‬ ‫‪ p 2  30‬‬
‫‪P2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪p2 5‬‬ ‫‪6‬‬
‫نشانی شده است را حساب کنید؟‬ ‫مثال(ک)‪ :‬هر جوره شکل های که در کنار هم رسم شده با هم مشابه اند طول مجهول که با ‪x‬‬
‫تشابه‬ ‫‪58‬‬
‫حالت های تشابه مثلث ها‪ :‬دو مثلث کیفی در یکی از سه حالت ذیل باهم مشابه است‪.‬‬
‫حالت اول‪ :‬اگر دو زاویه از یک مثلث با دو زاویه از مثلث دیگر مساوی باشد مثلث های مشابه است‪.‬‬
‫مثال‪(1‬ک)‪ :‬دو قسمت مختلف یک شفاخانه به وسیله یک پل هوایی به هم مرتبط شده است علی که قد آن ‪ 1.8m‬است برای پیدا‬
‫کردن ارتفاع شفاخانه مانند شکل در یک انتهای پل ایستاده و شعاع دید خود را بر رأس زاویه بین خط دید و ساختمان قرار داده است‬
‫ارتفاع شفاخانه چند است؟‬
‫حل‪ :‬مطابق شکل هر دو مثلث قایم الزاویه‪ ،‬و زاویه های ‪ 1, 2‬قرار متقابل برأس‬
‫مثلث ها باهم مشابه و اضالع آنها متناسب است‪.‬‬ ‫باهم برابر است‪ ،‬پ‬
‫‪h‬‬ ‫‪7m‬‬ ‫‪1.8  7‬‬

‫‪‬‬ ‫‪h ‬‬ ‫‪ h  8.4m‬‬
‫‪1.8m 1.5m‬‬ ‫‪1.5‬‬
‫نکته‪ :‬در مثلث های متشابه اضالع باهم متناسب است که در مقابل زوایای برابر قرار دارد‪.‬‬
‫حالت دوم‪ :‬اگر دو ضلع از یک مثلث با دو ضلع از مثلث دیگر متناسب و زاویه بین آنها برابر باشد مثلث ها متشابه است‪.‬‬
‫تشابه‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫مثال(ک)‪ :‬آیا ‪ OAB‬و ‪ OAB‬متشابه اند؟‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫حل ‪ :‬در دو مثلث ‪ OAB‬و ‪ OAB‬داریم ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪O1  O2‬‬ ‫قرار متقابل به رأس‬
‫‪OA OB 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪OB OA 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪OAB‬‬ ‫‪OAB‬‬ ‫چون دو ضلع مثلث ها متناسب و زاویه بین آنها مساوی است در نتیجه‬
‫حالت سوم‪ :‬اگر سه ضلع از یک مثلث با سه ضلع از مثلث دیگر متناسب باشد مثلث ها باهم متشابه است‪.‬‬
‫مثال‪(1‬ک)‪ :‬مثلث های ‪ ABC‬و ‪ ABC‬متشابه اند زاویه های آنها مشخص شده است‪ ,‬تناسب بین ضلع های مقابل آنها را بنویسید و‬
‫و ‪ y‬را تعیین کنید؟‬ ‫‪x‬‬ ‫طول‬ ‫سپ‬
‫تعیین کنید؟‬ ‫‪AC‬‬ ‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬ارتفاع برج ‪ AB‬را به کمک طول سایه آن یعنی‬
‫و ‪ C‬روی‬ ‫حل ‪ :‬برای این منظور میله را عمود بر سطح زمین در جایی قرار میدهیم که انجام باالیی آن یعنی نقطه ‪ N‬با نقاط ‪B‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ABC‬است‪.‬‬ ‫یک خط قرار گیرد چون ‪CMN‬‬
‫‪AB‬‬ ‫‪AC‬‬
‫‪‬‬ ‫‪:‬‬ ‫پ‬
‫‪MN MC‬‬
‫‪ 60‬تشابه‬
‫را که ارتفاع برج است میتوان به‬ ‫به کمک رابطه باال طول ‪AB‬‬ ‫در رابطه باال طول قطعه خط های ‪ MN , MC‬و ‪ AC‬معلوم اند پ‬
‫صورت ذیل حساب کرد‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫در مثلث های مشابه ‪ CMN‬و ‪ ABC‬داریم‪:‬‬
‫‪AB 20‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪12 AB  20 10‬‬
‫‪10 12‬‬
‫‪200‬‬
‫‪AB ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪AB  16,6‬‬
‫‪12‬‬
‫‪AB  9cm , AC  12cm‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫و‬ ‫با هم مشابه اند هر گاه ‪ A  D, B  E‬بوده و‬ ‫مثال‪(1‬ک)‪ :‬مثلث های ‪ ABC‬و ‪DEF‬‬
‫باشد ‪ ,‬در این صورت طول ‪ DF‬عبارت است از‪:‬‬ ‫‪DE  3cm‬‬
‫‪7cm )4‬‬ ‫‪6cm )1‬‬ ‫‪4cm )2‬‬ ‫‪3cm )3‬‬
‫نکته مهم‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫نسبت میانه ها‪ ،‬ارتفاع ها و ناصف الزاویطه هطای اضطالع متناسطب‬ ‫‪  k‬نسبت تشابه باشد‪ ،‬پ‬ ‫‪ ABC‬و ‪ A B C ‬اگر ‪‬‬ ‫در دو مثلث متشابه‬
‫برابر به نسبت تشابه‪ ،‬یعنی ‪  k ‬است‪ .‬یا بصورت عموم نسبت تمام اجزای طولی در دو مثلث متشابه برابر به ‪  k ‬است‪.‬‬
‫قضیه تالس در مثلث‪:‬‬
‫اگر خطی موازی به یک ضلع مثلث‪ ،‬دو ضلع دیگر آن را قطع کند‪ ،‬قطعات ایجاد شده روی این دو ضلع متناسب است‪.‬‬
‫‪CF CG‬‬
‫‪FG AB ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪FA GB‬‬
‫تشابه‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ثبوت می شود‪.‬‬ ‫ثبوت‪ :‬مثلث های ‪ CGF‬و ‪ ABC‬مشابه و اضالع آنها متناسب است‪ ،‬و از متناسب بودن اضالع مثلث ها قضیه تال‬
‫را می توان به چند حالت زیر نوشت‪:‬‬ ‫نتیجه‪ :‬با استفاده از خواص تناست قضیه تال‬
‫‪CF CG‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪FA GB‬‬
‫‪CF FA‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪CG GB‬‬
‫‪CF  FA CG  GB‬‬ ‫‪AC BC ‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪FA‬‬ ‫‪GB‬‬ ‫‪FA GB ‬‬
‫این دو رابطه را بنام رابطه کل به جز نیز یاد می نماید‪  .‬‬
‫‪AC BC AB‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪CF CG FG‬‬ ‫‪‬‬
‫‪CE‬‬ ‫‪CD 5‬‬

‫مساوی به چند است؟‬ ‫است ‪ .‬نسبت‬ ‫مثال(ک)‪ :1‬در شکل زیر ‪ AB DE‬و ‪‬‬
‫‪EB‬‬ ‫‪DA 2‬‬
‫حل‪ :‬چون ‪ AB || DE‬است‪.‬‬
‫تناسب بین اضالع وجود دارد و نظر به قضیه تال ‪:‬‬
‫‪CE 5‬‬ ‫‪CE CD 5‬‬

‫‪‬‬ ‫پ ‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪EB 2‬‬ ‫‪EB DA 2‬‬
‫‪,‬‬ ‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬در شکل مقابل ‪ DE || AB‬و ‪ BC  15cm , AC  12cm‬و ‪ EB  5cm‬است طول های ‪AD‬‬
‫‪ DC‬و ‪ EC‬را معلوم کنید؟‬
‫‪ MN‬باشد؟‬ ‫مثال‪(1‬ک)‪ :‬شکل مقابل را در نظر گرفته نسبت های زیر را بنویسید اگر ‪BC‬‬
‫‪AM‬‬ ‫‪AM‬‬
‫?‪‬‬ ‫?‪‬‬
‫‪MB‬‬ ‫‪AB‬‬
‫تشابه‬ ‫‪62‬‬
‫‪AN‬‬ ‫‪MB‬‬
‫?‪‬‬ ‫?‪‬‬
‫‪NC‬‬ ‫‪AB‬‬
‫در یک سوی رودخانه و پایه های انتقال برق در سوی‬ ‫مثال‪(4‬ک)‪ :‬قریه ‪L‬‬
‫دیگر رودخانه واقع است‪ .‬با در نظر داشت فاصله های داده شده در شکل ‪ ,‬طول سیم‬
‫مورد ضرورت را برای برق رسانی به قریه ‪ ,‬یعنی طول ‪ JL‬را محاسبه کنید؟‬
‫رود خانه‬
‫را دریافت کنید؟‬ ‫‪x‬‬ ‫مثال‪(5‬ک)‪ :‬در اشکال زیر ‪ MN || BC‬است ‪ .‬با استفاده از قضیه تال‬
‫عکس قضیه تالس‪:‬‬
‫بطا ضطالع سطوم مثلطث‬ ‫اگر در یک مثلث یک خط دو ضلع مثلث را طوری قطع نماید که روی آنها قطعه های متناست را ایجاد نمایطد پط‬
‫‪‬‬
‫‪CD CE‬‬
‫خط ‪ DE AB‬است‪.‬‬ ‫باشد‪ ،‬پ‬ ‫‪‬‬ ‫موازی است‪ .‬در مثلث ‪ ABC‬اگر‬
‫‪DA EB‬‬
‫‪CD CE‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ DE AB‬‬
‫‪DA EB‬‬
‫نکته‪ :‬در هر مثلث خطی که وسط دو ضلع مثلث را به هم وصل می نماید‪ ،‬با ضلع سوم مثلث موازی و برابر به نصف آن است‪.‬‬
‫تشابه‬
‫و ‪ N‬را طوری انتخاب کنید که‬ ‫مثال‪(3‬ک)‪ :‬در مثلث ‪ ABC‬روی ضلع ‪ AB‬و ‪ AC‬دو نقطه ‪M‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ AN ‬باشد‪ ,‬آیا ‪ MN‬با ‪ BC‬موازی شده میتواند؟‬ ‫‪AC , AM  AB‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪AN 1 AM 1‬‬
‫‪ ,‬‬ ‫‪‬‬ ‫حل‪ :‬از روابط فوق میتوان نوشت ‪:‬‬
‫‪AC 3 AB 3‬‬
‫‪AN AM‬‬
‫‪‬‬ ‫از مقایسه روابط باال داریم ‪:‬‬
‫‪AC‬‬ ‫‪AB‬‬
‫‪MN || BC‬‬ ‫میتوان نوشت‪:‬‬ ‫چون تناسب بین اضالع وجود دارد نظر به معکوس قضیه تال‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬در کدام شکل ‪ DE‬موازی با ‪ BC‬است؟‬
‫قضیه تالس در خطوط موازی‪:‬‬
‫اگر چندین خط موازی توسط دو قاطع‪ ،‬قطع گردد قطعات بوجود آمده روی این قاطع ها با هم متناسب است‪.‬‬
‫چند است؟‬ ‫‪x‬‬ ‫مثال‪(1‬ک)‪ :‬در شکل مقابل خطوط باهم موازی است‪ .‬مقدار‬
‫تشابه‬ ‫‪64‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪2x  3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 2x 2  2x 2  x  6  x  6‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪x 2‬‬ ‫‪2x‬‬
‫نتایج قضیه تالس‬
‫باشد پ ‪:‬‬ ‫‪ -1‬در شکل مقابل اگر ‪L1 L2‬‬
‫‪ -2‬اگر وسط اضالع یک چهار ضلعی محدب را متوالیاً به هم وصل کنیم‪ ،‬چهار ضلعی که بوجود می آید متوازی اضالع است که‬
‫مساحت آن نصف مساحت و محیط آن برابر به مجموع قطر های چهار ضلعی اولی است‪.‬‬
‫در شکل مقابل نقاط ‪ M , N , P ,Q‬وسط اضالع چهار ضلعی ‪ ABCD‬است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫هم موازی بطه ‪ AC‬و هطم نصطف آن اسطت‪ ،‬و هطم در‬ ‫ثبوت‪ :‬چون ‪ MN‬درمثلث ‪ ABC‬وسط دو ضلع را به هم وصل کرده است پ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫مثلث ‪ PQ ، ACD‬موازی با ‪ AC‬و نصف آن است‪ ،‬به طریقه مشابه در مثلث های ‪ ABD‬و ‪ CBD‬خطوط ‪ NQ‬و ‪ MP‬وسط اضالع‬
‫مثلث ها موازی به ‪ BD‬و نصف آن است‪.‬‬
‫قضیه‪ :‬ناصف الزاویه داخلی یک زاویه ضلع مقابل آن زاویه را متناسب بدو ضلع دیگر مثلث تقسیم می کند‪.‬‬
‫تشابه‬
‫ثبوت‪ :‬از رأس ‪ A‬خطی موازی به ‪ DC‬ترسیم می نماییم تا امتداد ضلع ‪ BC‬را در نقطه ‪ E‬قطع نماید با استفاده از قضطیه فیثطاغورث در‬
‫مثلث ‪ ABE‬درستی قضیه ثابت می شود‪.‬‬
‫قضیه‪ :‬ناصف الزاویه خارجی یک زاویه ضلع مقابل آن زاویه را خارجاً متناسب بدو ضلع دیگر مثلث قطع می نماید‪.‬‬
‫ثبوت‪ :‬از رأس یک خط موازی به ترسیم می نماییم تا در نقطه ضلع را قطع نماید در مثلث مطابق قضیه فیثاغورث قضیه ثبوت می شود‪.‬‬
‫چند است؟‬ ‫‪x‬‬ ‫مثال‪(1‬ک)‪ :‬در شکل مقابل ‪ AD‬ناصف الزاویه است مقدار‬
‫‪12 8‬‬ ‫‪15  8‬‬

‫‪ x ‬‬ ‫‪ x  10‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪15 x‬‬ ‫‪12‬‬
‫نتیجه‪ :‬اگر در یک مثلث ناصف الزاویه داخلی و خارجی یک زاویه آن را ترسیم نماییم‪ ،‬رابطه بین قطعات ایجاد شده روی ضلع مقابل این‬
‫زاویه طور ذیل است‪.‬‬
‫در شکل مقابل خطوط ‪ CD‬و ‪ CE‬ناصف الزاویه های داخلی و خارجی زاویه رأس ‪ C‬است‪:‬‬
‫تشابه‬ ‫‪66‬‬
‫ارتسام قایم‬
‫‪ -3‬مرتسم قایم یک نقطه‪ :‬اگر نقطه ‪ A‬روی خط ‪ L‬واقع نباشد‪ ،‬مرتسم قایم نقطه ‪ A‬بطاالی خطط ‪ L‬انجطام خطط عمطوری‬
‫است که از ‪ A‬بر ‪ L‬ترسیم شده است‪.‬‬
‫در شکل مقابل نقطه ‪ A ‬مرتسم قایم نقطه ‪ A‬روی خط ‪ L‬است‪.‬‬
‫‪ -2‬مرتسم قایم خط‪ :‬برای دریافت مرتسم قایم خط ‪ AB‬روی خط ‪ L‬از انجام های ‪ AB‬دو خط عمود باالی ‪ L‬ترسیم مطی‬
‫نماییم فاصله بین انجام های خطوط عمود مرتسم خط ‪ AB‬روی خط ‪ L‬است‪.‬‬
‫در شکل مقابل ‪ A B ‬مرتسم قایم خط ‪ AB‬رو خط ‪ L‬است‪.‬‬
‫نکته‪ :‬برای در یافت طول مرتسم یک خط‪ ،‬طول خط را در کوساین زاویه بین دو خط می نماییم‪.‬‬
‫‪ -1‬مرتسم قایم یک شکل‪:‬‬
‫حالت اول‪ :‬مرتسم قایم یک شکل هندسی باالی خط اگر هر دو شامل یک مستوی باشد یک خط مستقیم است‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫در شکل مقابل خط ‪ L‬و ‪ ABC‬در یک مستوی واقع است‪ ،‬مرتسم قایم ‪ ABC‬باالی خط ‪ A B  ، L‬است‪.‬‬
‫حالت دوم‪ :‬مرتسم قایم یک شکل هندسی روی یک مستوی یک شکل هندسی است‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫در شکل مقابل ‪ A B C ‬مرتسم قایم مثلث ‪ ABC‬روی مستوی ‪ P‬است‪.‬‬
‫تشابه‬
‫تشابه مثلث های قایم الزاویه‪:‬‬
‫دو مثلث قایم الزاویه در حالت های زیر با هم مشابه است‪.‬‬
‫‪ -1‬اگر دو مثلث قایم الزاویه یک زاویه حاده مساوی داشته باشد مثلث ها باهم مشابه است‪.‬‬
‫‪ -2‬اگر وتر و یک ضلع قایم از یک مثلث قایم الزاویه با وتر و ضلع و یک ضلع از مثلث قطایم الزایطوه دیگطر متناسطب باشطد دو‬
‫مثلث متشابه است‪.‬‬
‫‪ -3‬اگر دو مثلث قایم الزاویه وتر و ارتفاع وارد بر وتر باهم متناست باشد دو مثلث متشابه است‪.‬‬
‫قضیه‪ :1‬در مثلث قایم الزاویه ارتفاع وارد بر وتر مثلث را بدو مثلث مشابه تقسیم می کند که این دو مثلث با مثلث اصلی نیز مشابه است‪.‬‬
‫هر سه مثلث باهم مشابه است‪.‬‬ ‫ثبوت‪ :‬هر سه مثلث قایم الزاویه و زاویه های حاده آنها برابر است پ‬
‫قضیه‪ :2‬در هر مثلث قایم الزاویه مربع هر یک از اضالع قایم برابر به حاصل ضرب وتر در مرتسم قایم همان ضلع باالی وتر است‪.‬‬
‫ثبوت‪ :‬در شکل مقابل ‪ BH‬مرتسم قایم ‪ BC‬و ‪ BH‬مرتسم قایم ‪ AC‬باالی وتر ‪ AB‬است‪.‬‬
‫‪ A  90‬است اگر ‪ AC  5 , BC  10‬باشد‪ ،‬مقدار ‪ HC‬چند است؟‬ ‫‪‬‬ ‫مثال‪ :‬در مثلث ‪ ، ABC‬‬
‫‪‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )1‬‬ ‫‪2.5 )2‬‬ ‫‪2 )3‬‬
‫‪25‬‬
‫‪AC 2  BC CH  52  10 CH  CH ‬‬ ‫‪ 2.5‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪10‬‬
‫قضیه‪ :2‬در هر مثلث قایم الزاویه ارتفاع رأس قایم وسط هندسی مرتسمات اضالع قایم باالی وتر است‪.‬‬
‫تشابه‬ ‫‪68‬‬
‫ثبوت‪:‬‬
‫‪‬‬
‫مثال(ک)‪ :‬درشکل مقابل مثلث ‪ ABC‬قایم الزاویه است مقدار های مجهول را دریابید ‪:‬‬
‫حل‪ :‬مطابق شکل ارتفاع رأس قایم است پ ‪:‬‬
‫‪x 2  4  9  36  x  6‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫در مثلث های قایم الزاویه ‪ BHC‬و ‪ AHC‬مطابق قضیه فیثاغورث داریم که‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪BHC : z 2  92  x 2  92  62  z 2  117  z  117‬‬
‫‪‬‬
‫‪AHC : y 2  42  x 2  42  62  y 2  52  y  52  2 13‬‬
‫قضیه‪ :1‬در هر مثلث قایم الزاویه حاصل ضرب اضالع قایم برابر به حاصل ضرب وتر در ارتفاع رأس قایم است‪.‬‬
‫ثبوت‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫مثال(ک)‪ :‬در مثلث ‪ C  90 ، ABC‬با توجه به اندازه های روی شکل مقدار ‪ CH‬چند است؟‬
‫حل‪ :‬ابتدا با استفاده از قضیه فیثاغورث مقدار را دریافت می نماییم‪:‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪AB 2 ‬‬ ‫‪3 ‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ 8  AB  2 2‬‬
‫‪AC  BC  AB CH  3  5  2 2 CH  CH ‬‬
‫قضیه‪ :4‬در هر مثلث قایم الزاویه مجموع معکوس مربعات اضالع قایم برابر با معکوس مربع ارتفاع رأس قایم است‪.‬‬
‫ثبوت‪ :‬با استفاده از قضیه فیثاغورث و قضیه قبلی می توان قضیه را ثبوت کرد‪:‬‬
‫تشابه‬
‫‪c 2  a 2  b 2 , ab  ch‬‬
‫‪a 2b 2  c 2 h 2  a 2  b 2  h 2  a 2b 2  a 2 h 2  b 2 h 2‬‬
‫‪a 2b 2‬‬ ‫‪a 2h 2‬‬ ‫‪b 2h 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 2 2‬‬
‫‪ab h‬‬ ‫‪a b h‬‬ ‫‪a b h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪‬‬
‫مثال(ک)‪ :‬در شکل مقابل مساحت ‪ ABC‬چند است؟‬
‫‪2.5 )2‬‬ ‫‪2 )3‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )1‬‬
‫حل‪ :‬مطابق شکل ابتدا طول را دریافت نموده و مساحت را دریافت می نماییم‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 1 ‬‬
‫‪BH‬‬ ‫‪AB‬‬ ‫‪BC‬‬ ‫‪ 2  1 BC‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪BC 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪  BC 2  4  BC  2‬‬
‫‪BC‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1‬‬
‫‪S ABC  1 2  S ABC  1cm 2‬‬
‫‪2‬‬
‫قضیه‪ :5‬در هر مثلث منفرج الزاویه مربع ضلع مقابل زا ویه منفرجه برابر به مجموع مربع دو ضطلع دیگطر مثلطث بطه عطالوه دو چنطد حاصطل‬
‫ضرب یکی ازین دو ضلع در مرتسم قایم ضلع دیگر باالی همین ضلع است‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ثبوت‪ :‬با استفاده از قضیه فیثاغورث در مثلث های قایم الزاویه ‪ ACH‬و ‪ BCH‬حکم را ثبوت می نماییم‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪BCH : a 2  d 2  h 2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ACH : b 2  (c  d )2  h 2  c 2  2cd  d 2  h 2‬‬
‫‪ b 2  a 2  b 2  2cd‬‬
‫‪‬‬
‫مثال(ک)‪ :‬در شکل مقابل اضالع مثلث ‪ 30, 20,11 ، ABC‬است مقدار ‪ CH‬چند است؟‬
‫‪ 70‬تشابه‬
‫حل‪ :‬مطابق شکل ابتدا مقدار را دیافت می نماییم‪:‬‬
‫‪a 2  b 2  C 2  2cd‬‬
‫قضیه‪ :6‬در هر مثلث حاد الزاویه مربع ضلع مقابل یکی از زاویه های حاده برابر با مجموع مربعات دو ضلع دیگر آن منفی دو چنطد حاصطل‬
‫ضرب یکی ازین دو ضلع در مرتسم قایم ضلع دیگر باالی همین ضلع است‪.‬‬
‫‪a 2  b 2  C 2  2cd‬‬
‫ثبوت‪ :‬در شکل مقابل ‪ d‬مرتسم قایم ضلع ‪ AC‬روی ‪ AB‬است‪،‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫مطابق قضیه فیثاغوث در مثلث های قایم الزاویه ‪ ACH‬و ‪ BCH‬درستی قضیه را ثبوت می شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ACH : b 2  h 2  d 2‬‬
‫‪‬‬
‫‪BCH : a 2  h 2  c  d   h 2  c 2  2cd  d 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ a 2  b 2  c 2  2cd‬‬
‫‪‬‬
‫نتیجه‪ :3‬اگر ‪ a , b , c‬اضالع مثلث ‪ ABC‬باشد طوری که ) ‪ (c  a , c  b‬باشد‪ ،‬برای تشخیص نوعیت مثلث طور ذیطل عمطل مطی‬
‫نماییم‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪ C‬و مثلث ‪ ABC‬منفرج الزاویه است‪.‬‬ ‫‪ 90‬‬ ‫‪ -3‬اگر ‪ c 2  a 2  b 2‬باشد پ‬
‫‪‬‬
‫‪ C‬و مثلث ‪ ABC‬قایم الزاویه است‪.‬‬ ‫‪ 90‬‬ ‫‪ -2‬اگر ‪ c 2  a 2  b 2‬باشد پ‬
‫‪‬‬
‫‪ C‬و مثلث ‪ ABC‬حاد الزاویه است‪.‬‬ ‫‪ 90‬‬ ‫‪ -1‬اگر ‪ c 2  a 2  b 2‬باشد پ‬
‫نتیجه‪ :2‬با استفاده از نتایج قضیه های پنجم و ششم در یک مثلث کیفی دو رابطه ذیل بین اضالع مثلث بوجود می آید‪.‬‬
‫تشابه‬
‫‪‬‬
‫ثبوت‪ :‬در شکل مقابل ‪ BH‬میانه و ‪ BM‬ارتفاع و ‪ d‬مرتسم قایم میانه است‪ .‬با استفاده از قضیه پنجم در مثلث منفرج الزاویه ‪ ABM‬و‬
‫‪‬‬
‫بر اساس قضیه ششم در مثلث حاد الزاویه ‪ CBM‬می توانیم بنویسیم‪:‬‬
‫مثال‪(3‬ک)‪ :‬در شکل مقابل ‪ CM‬میانه است مقدار آن چند است؟‬
‫‪2 3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪2 )3‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪‬‬
‫حل‪ :‬با استفاده از رابطه ‪ ‬در مثلث ‪ ABC‬مجهول را می یابیم‪:‬‬
‫‪52  72  2  52  CM‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪  25  49  50  2CM‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 2CM 2  24  CM 2  12  CM  2 3‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬در شکل مقابل مقدار مرتسم ضلع ‪ AB‬یا ‪ d‬را دریابید؟‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫در مثلث مقدار مجهول را می یابیم‪:‬‬ ‫حل‪ :‬با استفاده از رابطه ‪‬‬
‫‪24 3‬‬
‫‪72  52  2  8  d  49  25  16d  d ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪16 2‬‬
‫دایره‬ ‫‪72‬‬
‫دایره‬
‫تعریف‪ :‬محل هندسی(ست ) نقاطی از یک مستوی که از یک نقطه ثابت فاصله برابر داشته باشطد دایطره اسطت‪ .‬نقططه ثابطت مرکطز دایطره و‬
‫فاصله ثابت شعاع دایره است‪.‬‬
‫برای نمایش دایره از حرف مرکز و شعاع استفاده می نماییم‪C (O, R) ،‬‬
‫بهتر است بدانید که‪:‬‬
‫‪ -1‬از یک نقطه بی نهایت دایره میگذرد‪.‬‬
‫‪ -2‬از دو نقطه ثابت بی نهایت دایره می گذرد‪ ،‬طوری که مرکز همه این دایره ها روی ناصف عمودی خط واصل بین دو نقطه قطرار‬
‫دارد مانند شکل مقابل مرکز تمام دایره ها روی خط ناصف عمودی ‪ AB‬قرار دارد‪.‬‬
‫‪ -9‬از سه نقطه غیر واقع روی یک خط مستقیم تنها یک دایره می گذرد‪.‬‬
‫‪ -4‬از سه نقطه واقع روی یک خط مستقیم هیچ دایره نمیگذرد‪.‬‬
‫اصطالحات مهم در دایره‪:‬‬
‫‪ -1‬وتر دایره‪ :‬قطعه خطی است که دو نقطه محیط دایره را به هم وصل می کند‪.‬‬
‫‪ -2‬قطر دایره‪ :‬وتری که از مرکز دایره بگذرد قطر دایره است‪ ،‬قطر بزرگترین وتر است‪ .‬قطر را به ) ‪ (d‬نشان می دهد‪ ،‬قطر دوچند‬
‫شعاع دایره است )‪. (d  2R‬‬
‫دایره‬
‫‪ -9‬قوس(کمان) دایره‪ :‬قسمتی از محیط دایره را قوس دایره می گویند که آن را مانند ) ‪( AB‬‬
‫‪ -4‬قطعه دایره‪ :‬قسمتی از سطح دایره است که توسط یک وتر و یک قوس احاطه شده باشد‪.‬‬
‫‪ -5‬قطاع دایره‪ :‬قسمتی از سطح دایره است که توسط دو شعاع و یک قوس احاطه شده باشد‪.‬‬
‫قطاع‬
‫قطعه‬ ‫قضیه های دایره‪:‬‬
‫قضیه ‪ :3‬در مقابل وتر های برابر قوس های برابر و در مقابل قوس های برابر وتر های برابر قرار دارد‪.‬‬
‫ثبوت‪ :‬هر دو قطعه دایره با هم منطبق است‪.‬‬
‫اگر فاصله دو وتر از مرکز برابر باشد وتر ها باهم برابر است‪.‬‬ ‫قضیه‪ :2‬وتر های برابر از مرکز دایره متساوی الفاصله است و بر عک‬
‫ثبوت‪ :‬مثلث های ‪ AOB‬و‪ COD‬باهم انطباق پذیر است‪.‬‬
‫قضیه‪ :1‬در هر دایره قطر که باالی وتر عمود رسم می شود وتر و کمان مقاب آن را نصف می کند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ AH  BH‬‬
‫‪OC  AB ‬‬
‫‪ AC  CB‬‬
‫‪‬‬
‫ثبوت‪ :‬مثلث های ‪ AOH‬و ‪ BOH‬بر هم منطبق است‪.‬‬
‫مثال‪(3‬ک)‪ :‬در دایره )‪ C (O ,13‬فاصله وتر ‪ AB‬از مرکز ‪ 5‬است‪ ،‬طول ‪ AB‬چند است؟‬
‫‪15 )4‬‬ ‫‪10 )1‬‬ ‫‪12 )2‬‬ ‫‪24 )3‬‬
‫مطابق قضیه فیثاغورث مقدار خواسته شده را می یابیم‪.‬‬ ‫حل‪ :‬مطابق شکل شعاع وتر مثلث است پ‬
‫دایره‬ ‫‪74‬‬
‫‪(OB)  (OH )  ( BH )  13  5  ( BH ) 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ ( BH )2  144  BH  12  AB  24‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬در شکل مقابل ‪ AB  CD  9cm‬است‪ ،‬اگر ‪ OH  2 x  2‬و ‪ OK  x  2‬باشد طول شعاع چند است؟‬
‫‪13‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪7 )1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪6 )3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫حل‪ :‬با استفاده از قضیه فیثاغورث و قضیه های ‪ 2‬و ‪ 3‬جواب دریافت می شود‪.‬‬
‫‪AB  CD  OH  OK  2 x  2  x  2  x  4cm‬‬
‫‪ OK  6cm‬‬
‫‪2‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪81‬‬
‫‪R  (OK )  ( KD)  6     36 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪15‬‬
‫‪R  cm‬‬
‫‪2‬‬
‫● مثال‪ :1‬شعاع دایره مقابل ‪ 10cm‬است اگر ‪ AD  3  BD‬باشد طول ‪ AD‬چند است؟‬
‫‪18cm )2‬‬ ‫‪19cm )3‬‬
‫‪37‬‬
‫‪17cm )4‬‬ ‫‪cm )1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪AD  r  OD‬‬
‫‪AD  3BD  10  OD  3BD‬‬
‫‪ 10  OD ‬‬
‫‪2‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪R  BD  OD  100  ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪  OD  OD  8‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬

‫‪AD  10  8  18‬‬
‫حاالت نسبتی یک مستقیم با دایره‪:‬‬
‫اگر فاصله مستقیم از مرکز دایره را به ‪ d‬و شعاع دایره ‪ r‬سه حالت ذیل وجود دارد‪.‬‬
‫‪ -1‬اگر ‪ d  r‬باشد خط و دایره نقطه مشترک نداد‪.‬‬
‫‪ -2‬اگر ‪ d  r‬باشد خط و دایره یک نقطه مشترک دارد که باهم مماس است‪.‬‬

‫دایره‬
‫‪OH  d  r‬‬
‫‪ -9‬اگر ‪ d  r‬باشد مستقیم و دایره دو نقطه تقاطع دارد که باهم متقاطع است‪.‬‬
‫‪OH  d  r‬‬
‫قضیه‪ :4‬شعاع دایرد در نقطه تماس باالی خط مماس عمود است‪.‬‬
‫ثبوت‪:‬کوتاه ترین فاصله بین مرکز دایره و خط ‪ OH ، L‬است بنأ ‪ OH  L‬است‪.‬‬
‫مثال(ک)‪ :‬در شکل ‪ PO  5‬است اگر شعاع ‪ 3‬واحد باشد طول مماس چند است؟‬
‫‪1 )4‬‬ ‫‪4 )1‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪3 )3‬‬
‫‪‬‬
‫حل‪ :‬با ترسیم شعاع ‪ OT‬در مثلث قایم الزاویه ‪ OTP‬مطابق قضیه فیثاغورث طول مماس را می یابیم‪.‬‬
‫‪PO  5, r  3‬‬
‫‪PT 2  PO 2  r 2  52  32  16  PT  4‬‬
‫قضیه‪ :5‬از هر نقطه خارج یک دایره تنها دو مماس می توان بر دایره رسم کرد‪ ،‬که طول آنها با هم است و خط که از مرکز به نقطه وصل‬
‫می شود ناصف الزاویه زاویه بین دو مماس است‪.‬‬
‫‪ PT  PH‬‬
‫‪‬‬
‫‪TPO  HPO  ‬‬
‫‪TPO  HPO‬‬
‫‪‬‬
‫● مثال‪ :1‬مطابق شکل طول مماس ‪ PT  9cm‬است محیط ‪ ABP‬چند است؟‬

‫‪‬‬
‫‪ 76‬دایره‬
‫‪ )4‬قابل محاسبه نیست‬ ‫‪15 )1‬‬ ‫‪18 )2‬‬ ‫‪9 )3‬‬
‫حل‪ :‬با استفاده از برابری مماس ها در یافت می شود که محیط مثلث خواسته شده ‪ 18‬است‪.‬‬
‫مثال‪ :2‬در شکل مقابل محیط چهار ضلعی ‪ ABCD‬چند است اگر ‪ AB  CD  20‬باشد؟‬
‫‪ )4‬قابل محاسبه نیست‪.‬‬ ‫‪50 )1‬‬ ‫‪40 )2‬‬ ‫‪30 )1‬‬
‫حل‪ :‬با استفاده از برابری مماس های رسم شده از یک نقطه جواب درست جواب ‪ 2‬است‪.‬‬
‫‪AB  DC  20‬‬
‫‪AB  DC  AD  BC  AB  DC  AD  BC  40‬‬
‫مثال‪ :1‬در شکل مقابل اضالع مثلث ‪ ABC‬با دایره مماس است با توجه به اندازه های روی شکل مقدار ‪ AC‬چند است؟‬
‫‪11 )2‬‬ ‫‪15 )3‬‬
‫‪17 )4‬‬ ‫‪19 )1‬‬
‫انواع زاویه در دایره‪:‬‬
‫‪ -1‬زاویه مرکزی‪ :‬زاویه است که رأس آن در مرکز دایره باشد اندازه قوس مقابل زاویه مرکز ی در دایره برحسب در جه با وسعت‬
‫زاویه مرکزی برابر است‪.‬‬
‫‪BOC  BC‬‬
‫مثال‪(3‬ک)‪ :‬در دایره محیط دایره را به دو قوس کوچک و بزرگ طوری تقسیم نموده ایم که قوس بزرگ پنج چند قوس کوچک‬
‫باشد‪ ،‬وسعت زاویه مرکزی مقابل قوس کو چک چند است؟‬
‫‪80 )4‬‬ ‫‪120 )1‬‬ ‫‪60 )2‬‬ ‫‪90 )3‬‬
‫حل‪ :‬قوس کوچک را ‪ ABC‬و قوس بزرگ را ‪ ADC‬مینامیم پ ‪:‬‬
‫‪ADC  5 ABC‬‬
‫‪ADC  ABC  360  5 ABC  ABC  360  ABC  60  AOC  60‬‬
‫دایره‬
‫‪1‬‬
‫محیط دایره است وسعت زاویه مرکزی چند است؟‬ ‫مثال‪ :2‬قوس مقابل یک زاویه مرکزی‬
‫‪8‬‬
‫‪45 )4‬‬ ‫‪40 )1‬‬ ‫‪35 )2‬‬ ‫‪30 )3‬‬
‫حل‪ :‬با توجه به این که اگر وسعت زاویه مرکزی ‪ 360‬شود وسعت قوس مقابل کل محیط می شود و وسطعت زاویطه خواسطته شطده را از‬
‫تناسب ذیل دریافت می کنیم‪.‬‬
‫‪360‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪360‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ 45‬‬
‫‪‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪8‬‬
‫‪ -2‬زاویه محیطی‪ :‬زاویه است که رأس آن روی محیط دایره و اضالع آن وتر دایره باشد‪.‬‬
‫وسعت زاویه محیطی برابر به نصف قوس مقابل است مطابق شکل‪.‬‬
‫ˆ‪proof : COB  CB , COB  Aˆ  C‬‬

‫ˆ‪AO  OC  r  Aˆ  C‬‬
‫‪CB‬‬
‫‪COB  2 Aˆ  CB  2 Aˆ  Aˆ ‬‬
‫‪2‬‬
‫نکته‪ :3‬مقابل یک قوس میتواند بی نهایت زاویه محیطی قرار داشته باشد که وسعت تمام آنها باهم برابر است‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬وسعت زایه مرکز ی‪ ،‬دوچند زاویه محیطی است که مقابل عین قوس قرار دارد‪.‬‬
‫‪Oˆ AB‬‬
‫‪Eˆ  ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫نکته‪ :1‬زاویه محیطی که اضالع آن از انجام های قطر بگذرد درجه است‪.‬‬
‫‪AB‬‬
‫‪Cˆ  Dˆ  Eˆ ‬‬ ‫‪ 90‬‬
‫‪2‬‬
‫نکته‪ :4‬قوس های محصور بین دو وتر موازی باهم برابر است‪.‬‬
‫دایره‬ ‫‪78‬‬
‫مثال(ک)‪ :3‬در دایره مقابطل ‪ AB FC , EB DC‬اسطت‪ ،‬اگطر ‪ AB  60 , CD  40 , EF  110‬باشطد‪ ،‬وسطعت زاویطه‬
‫‪ ECD‬چند است؟‬
‫‪75 )4‬‬ ‫‪85 )1‬‬ ‫‪80 )2‬‬ ‫‪70 )3‬‬
‫حل‪ :‬با استفاده از موازی بودن وکتور ها و اندازه های داده شده ‪ ECD  80‬است‪.‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬در شکل مقابل زایه مرکزی و محیطی باهم برابر است وسعت آن چند درجه است؟‬
‫‪100 )4‬‬ ‫‪130 )1‬‬ ‫‪120 )2‬‬ ‫‪110 )3‬‬
‫ˆ‪Oˆ  C‬‬
‫‪ACB  AB  360  Oˆ  2Cˆ  360‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪3Oˆ  360  Oˆ  Cˆ  120‬‬
‫‪ -9‬زاویه مماسی‪ :‬زاویه است که رأس آن نقطه مماس‪ ،‬یک ضلع آن وتر و ضلع دیگر آن خط مماس باشد‪.‬‬
‫وسعت زاویه مماسی نیز برابر با نصف قوس مقابل آن است‪.‬‬
‫‪AT‬‬
‫‪proof : COT  COA ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ATB  ATO  COT  ATO  90  ATB  COT‬‬
‫‪AT‬‬
‫‪ ATB ‬‬
‫‪2‬‬
‫مثال(ک)‪ :‬در شکل های زیر وسعت زاویه مماس را در یابید؟‬
‫‪ -4‬زاویه داخلی‪ :‬زاویه است که از تقاطع دو وتر در داخل دایره ایجاد می شود‪.‬‬
‫وسعت زاویه داخلی برابر با نصف مجموع قوس های مقابل آن است‪.‬‬
‫دایره‬
‫‪FB ˆ AG‬‬
‫‪proof : Aˆ ‬‬ ‫‪,F ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪FB AG FB  AG‬‬
‫‪APG  Aˆ  Fˆ  APG ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -5‬زاویه خارجی‪ :‬زاویه است که از امتداد دو وتر در خارج دایره ایجاد می شود‪.‬‬
‫وسعت زاویه خارجی برابر است به نصف تفاضل قوس های مقابل آن‪.‬‬
‫‪AB ˆ CD‬‬
‫‪proof : Cˆ ‬‬ ‫‪,B ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪AB CD AB  CD‬‬
‫‪Bˆ  Cˆ  Pˆ  Pˆ  Bˆ  Cˆ  Pˆ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪ :1‬در شکل مقابل اگر ‪ AC  42 , BC  38‬باشد ‪ x  y‬چند است؟‬
‫‪46 )4‬‬ ‫‪60 )1‬‬ ‫‪40 )2‬‬ ‫‪80 )3‬‬
‫‪.‬‬ ‫حل‪ :‬با توجه به وسعت زاویه خارجی و محیطی جواب درست جواب ‪  2 ‬درست است‬
‫‪AC  ED‬‬ ‫‪ED‬‬

‫‪y‬‬ ‫‪,x ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪AC  ED ED AC ED ED AC‬‬ ‫‪42  38‬‬
‫‪x y ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ x y ‬‬ ‫‪ 40‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪ :2‬در شکل مقابل ‪ Bˆ  31‬و ‪ Aˆ  31‬است وسعت قوس ‪ CD‬چند است؟‬
‫‪22 )2‬‬ ‫‪14 )3‬‬
‫‪19 )4‬‬ ‫‪24 )1‬‬
‫‪ -3‬در شکل زیر اگر ‪ y  140 , AB  84‬قیمت مجهول را در یابید؟‬

‫‪ -2‬در شکل های زیر قیمت های و را در یابید؟‬
‫‪ -3‬در شکل مقابل مقدار ‪ x‬چند است؟‬
‫‪15 )2‬‬ ‫‪16 )1‬‬
‫‪14 )4‬‬ ‫‪13 )3‬‬
‫‪ -4‬در شکل مقابل مقدار ‪ x‬چند است؟‬
‫‪70 )4‬‬ ‫‪60 )3‬‬ ‫‪55 )2‬‬ ‫‪50 )1‬‬
‫‪ -5‬در شکل مقابل مقدار زاویه ‪ x‬چند است؟‬

‫دایره‬
‫‪35 )4‬‬ ‫‪45 )3‬‬ ‫‪55 )2‬‬ ‫‪65 )1‬‬
‫‪ -6‬در شکل مقابل اگر وسعت زاویه های مرکزی و محیطی برابر باشد مقدار هر کدام چند است؟‬
‫‪130 )4‬‬ ‫‪120 )3‬‬ ‫‪110 )2‬‬ ‫‪100 )1‬‬
‫‪ -7‬در شکل مقابل مقدار ‪ x  y‬چند است؟‬
‫‪40 )2‬‬ ‫‪42 )1‬‬
‫‪36 )4‬‬ ‫‪38 )3‬‬

‫محیط دایره‪:‬‬
‫محیط یک دایره طول خط منحنی است که دایره را بوجود آورده است نسبت محیط بر قطر یک دایره برابر با ) ‪ (3.1416  ‬است اگطر‬
‫محیط را به ‪ p‬نشان دهیم از رابطه ها ذیل میتوان طول آن را دریافت‪.‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪ p  d‬‬

‫‪  ‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪ p  2 r‬‬
‫مثال‪ :1‬شعاع یک دایره ‪ 5cm‬است محیط آن چند است؟‬
‫‪20 cm )4‬‬ ‫‪10 cm )1‬‬ ‫‪25 cm )2‬‬ ‫‪15 cm )3‬‬
‫‪r  5cm , p  2 r  p  2 (5)  10‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫● مثال‪ :2‬اگر محیط یک دایره از ‪ 20cm‬به ‪ 25cm‬افزایش یابد شعاع آن چقدر افزایش می یابد؟‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪cm )4‬‬ ‫‪cm )1‬‬ ‫‪2.5cm )2‬‬ ‫‪5cm )3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪p1  2 r  20cm , p2  25cm‬‬

‫‪p2  2 (r  a)  25cm  2 r  2 a  25cm  2 a  5cm‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪5‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪cm‬‬
‫‪2‬‬
‫طول قوس‪ :‬اگر وسعت زاویه مرکزی ‪ 360‬شود طول قوس مقابل آن محیط دایره می شود‪ ،‬اگر زاویه مرکزی ‪ ‬باشد و ططول قطوس‬
‫مقابل آن را ) ‪ ( s‬به نشان دهیم مقدار ) ‪ ( s‬را می توان از تناسب ذیل دریافت نمود‪.‬‬
‫‪360‬‬ ‫‪2 r‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 r ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪s ‬‬ ‫‪(2 r ) ‬‬ ‫‪ s Rr‬‬
‫‪‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪360‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪ :1‬طول قوس مقابل یک زاویه مرکزی ‪ 6 cm‬است اگر شعاع دایره ‪ 18cm‬باشد‪ ،‬وسعت زاویه را چند است؟‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬
‫دایره‬
‫‪r  18cm , s  6 cm‬‬
‫‪s 6 cm‬‬ ‫‪‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪s  r  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪r 18cm‬‬ ‫‪3‬‬
‫مثال‪ :2‬اگر طول قوس ‪ 60‬از دایره ‪ C1‬با طول قوس ‪ 45‬از دایره ‪ C2‬برابر باشد نسبت مساحت دایره ‪ C1‬بر ‪ C2‬چنداست؟‬
‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬
‫حل‪ :‬با توجه به برابر بودن قوس ها نسبت خواسته شده را از مساوات ذیل می یابیم‪.‬‬
‫‪1  60 , 2  45‬‬
‫‪r1  2 45 3‬‬
‫‪s1  s2  1  r1   2  r2 ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪r2 1 60 4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ r2  r   3 ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Sc1‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 12   1     ‬‬
‫‪Sc  r2  r2   4  16‬‬
‫‪2‬‬
‫مساحت دایره‪:‬‬
‫‪p‬‬
‫ایجاد می شود که مسطاحت متطوازی‬ ‫اگر دایره را به تعداد زیاد از قطاع های برابر بقسیم نماییم یک متوازی الضالع به ارتفاع ‪ r‬و قاعده‬
‫‪2‬‬
‫الضالع برابر با قاعده ضرب ارتفاع است‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬اگر شعاع یک دایره را دو چند نماییم مساحت آن چند برابر می شود؟‬
‫‪ )4‬تغییر نمی نماید‬ ‫‪3 )1‬‬ ‫‪4 )2‬‬ ‫‪2 )3‬‬
‫مثال‪ :2‬محیط یک دایره ‪ 10 cm‬است مساحت آن چند است؟‬

‫‪20 cm2 )4‬‬ ‫‪20cm2 )1‬‬ ‫‪25 cm )2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪25cm2 )3‬‬
‫مساحت قطاع دایره‪ :‬اگر وسعت زاویه مرکزی ‪ 360‬شود مساحت قطاع برابر با مساحت دایره می شطود و اگطر زاویطه مرکطزی یطک‬
‫قطاع ‪ ‬شود مساحت آن با استفاده از تناست زیر می یابیم‪.‬‬
‫‪r2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪360‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪S‬‬
‫‪S ‬‬
‫‪360‬‬
‫‪ r ‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال(ک)‪ :‬در شکل مقابل شعاع دایره ‪ 6cm‬و مساحت قسمت رنگ شده ‪ 30 cm2‬است وسعت زاویه ‪ ‬چند است؟‬
‫‪40 )4‬‬ ‫‪60 )1‬‬ ‫‪35 )2‬‬ ‫‪30 )3‬‬
‫حل‪  :‬زاویه مرکزی قطاع است که مساحت آن برابر با تفاضل مساحت دایره و قسمت رنگ شده است‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S‬‬
‫‪360‬‬
‫)‪ r   S   (6‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 30  6 ‬‬
‫‪360‬‬
‫‪ 6   6    60‬‬
‫‪2‬‬
‫مساحت قطعه دایره‪ :‬برای دریافت مساحت قطعه اگر از مساحت قطاع مساحت مثلث را کم نماییم‪.‬‬
‫‪ r2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪S‬‬ ‫) ‪ r 2 sin   r 2 (  sin ‬‬
‫‪2 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪(3‬ک)‪ :‬در شکل مقابل مربع به ضلع ‪ 2‬واحد در داخل یک دایره محاط شده است مساحت قسمت رنگی را در یابید‪.‬‬
‫‪2  2 )4‬‬ ‫‪4 )1‬‬ ‫‪2(  2) )2‬‬ ‫‪2 )3‬‬
‫‪‬‬
‫است اگر مساحت یک قطعه دایره باشد مساحت قسمت‬ ‫حل روش اول‪ :‬قطر دایره با قطر مربع برابر است‪ ،‬زاویه مقابل هر قطعه دایره‬
‫‪2‬‬
‫رنگ شده می ‪ 4S‬شود‪.‬‬
‫دایره‬
‫‪‬‬ ‫‪d 2 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪,r‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬

‫‪2‬‬
‫‪r‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪(  sin  ) ‬‬ ‫‪  sin( )    1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2  2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪4S  4   1  2(  2‬‬
‫‪2 ‬‬
‫حل روش دوم‪ :‬اگر از مساحت دایره مساحت مربع را کم ناییم مساحت قسمت ریگ شده حاصل می شود‪.‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬در شکل مقابل طول ضلع مربع ‪ 2‬واحد است مساحت قسمت رنگ شده چند است؟‬
‫‪2(  1) )2‬‬ ‫‪2 )3‬‬
‫‪2  2 )4‬‬ ‫‪4 )1‬‬
‫حل‪ :‬با ترسیم قطر مربع‪ ،‬دو قطعه دایره مساوی ایجاد می شود که مساحت هر کدام برابر به )‪ (  1‬و جواب دوم درست است‪.‬‬
‫مثال‪(2‬ک)‪ :‬در شکل مقابل اگر ضلع مربع باشد مساحت قسمت رنگ شده چند است؟‬
‫‪  1 )2‬‬ ‫‪2  4 )3‬‬
‫‪2  4 )4‬‬ ‫‪2  1 )1‬‬
‫‪‬‬
‫اسطت کطه جطواب‬ ‫حل‪ :‬مساحت قسمت رنگ شده برابر با مجموع هشت قطعه دایره است که شعاع آن ‪ 1‬و زاویطه مرکطزی مقابطل آن‬
‫‪2‬‬
‫درست جواب ‪ 4‬است‪.‬‬
‫مساحت حلقه‪:‬برای دریافت مساحت حلقه از مساحت دایره بزرگ مساحت دایره کوچک را تفریق می نماییم‪.‬‬
‫مثال‪ :‬در شکل مقابل مساحت قسمت رنگ شده چند است اگرشعاع دایره بیرونی ‪ 7cm‬و شعاع دایره داخلی ‪ 5cm‬باشد ؟‬
‫‪20 cm 2 )2‬‬ ‫‪25 cm 2 )3‬‬
‫‪ )4‬قابل محاسبه نیست‪.‬‬ ‫‪24 cm 2 )1‬‬
‫‪S    7     5  49  25  24‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫حل‪:‬‬
‫دایره محاطی مثلث‪:‬‬

‫دایره محاطی دایره است که در داخل مثلث محاط بوده و با اضالع مثلث مماس باشد‪ ،‬مرکز آن نقططه تقطاطع ناصطف الزاویطه هطای داخلطی‬
‫مثلث است‪.‬‬
‫میدانیم که مساحت مثلث برابر با مجموع مساحت مثلث های است که از وصل نمودن مرکز دایره به رأس های مثلطث ایجطاد مطی شطود‪ .‬بنطأ‬
‫شعاع دایره محاطی مثلث برابر با نسبت مساحت مثلث بر نصف محیط آن است‪.‬‬
‫مثال‪(1‬ک)‪ :‬در داخل یک مثلث به اضالع ‪ 17,15,8‬یک دایره محاط شده است شعاع آن چند است؟‬
‫‪3 )4‬‬ ‫‪5 )1‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪6 )3‬‬
‫حل‪ :‬مثلث قایم الزاویه است زیرا ‪ 152  82  172‬است پ ‪:‬‬
‫‪15  8  17‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪ 20, S  8 15  60‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪S 60‬‬
‫‪r ‬‬ ‫‪r 3‬‬
‫‪P 20‬‬
‫● مثال‪ :2‬وتر یک مثلث قایم الزاویه ‪ 10cm‬است و شعاع دایره محاطی آن ‪ 1cm‬است محیط این مثلث چند است؟‬
‫‪26 )4‬‬ ‫‪24 )1‬‬ ‫‪22 )2‬‬ ‫‪15 )3‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪AC  10cm, AP  AN , CM  CN , BP  BM  r  1cm‬‬

‫‪pABC  AC  AB  BC  10cm  12cm  PABC  22cm‬‬
‫دایره‬
‫دایره محیطی مثلث‪:‬‬
‫دایره محیطی دایره است که از هر سه رأس مثلث می گذرد‪ .‬مرکز دایره محیطی نقطه تقاطع ناصف عمودی اضالع مثلث است‪.‬‬
‫‪ -3‬شعاع دایره محیطی در صورت معلوم بودن سه ضلع آن از رابطه ذیل دریافت می گردد‪.‬‬
‫‪abc‬‬
‫‪R‬‬
‫‪4S‬‬
‫‪ -2‬در صورت معلوم بودن یک ضلع و زاویه مقابل آن ضلع طول شعاع دایره محیطی از رابطه ذیل دریافتم می نماییم که بنام قانون‬
‫ساین نیز یاد می شود‪.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪c‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2R‬‬
‫‪sin A sin B sin C‬‬
‫چهار ضلعی محاطی دایره‪:‬‬
‫چهار ضلعی که تمام رأس های آن روی محیط دایره قرار داشته باشد چهار ضلعی محاطی دایره است‪.‬‬
‫شرط محاط بودن یک چهارضلعی در دایره‪ :‬اگر در یک چهار ضلعی زوایای مقابل آن متمم هم باشد چهار ضلعی محاطی است‪.‬‬
‫‪Aˆ  Cˆ  Bˆ  Dˆ  180‬‬
‫نکته‪ :‬در چهار ضلعی محاطی وسعت زاویه خارجی برابر به وسعت زاویه داخلی روبروی رأس آن است‪.‬‬
‫مطابق شکل ‪ Â  DCE‬است‪.‬‬
‫مهم ترین چند ضلع های محاطی‪:‬‬
‫مهم ترین چندضلعی های محاطی عبارت از مثلث‪ ،‬مربع‪ ،‬مستطیل‪ ،‬ذوزنقه متساوی الساقین و تمام مضلعات منظم است‪.‬‬
‫چهار ضلعی محیطی دایره‪:‬‬
‫اگر تمام اضالع یک چهار ضلعی بر دایره مماس باشد چهار ضلعی محیطی دایره است‪.‬‬
‫شرط محیطی بودن یک چهار ضلعی بر دایره‪ :‬اگر در یک چهارضلعی مجموع دوضلع مقابل با مجموع دو ضلع مقابطل دیگطر برابطر‬
‫باشد چهار ضلعی محیط بر دایره است‪.‬‬
‫برای ثبوت درستی این رابطه در چهار ضلعی محیطی از برابر بودن طول دو مماس که از یک نقطه رسم می شود استفاده کرد‪.‬‬
‫مهمترین چند ضلعی های محیطی‪:‬‬
‫مهم ترین چند ضلعی های محیطی عبارت از مثلث‪ ،‬لوزی‪ ،‬مربع‪،‬و تمام چند ضلعی های منظم است‪.‬‬
‫مماس مشترک‪:‬‬
‫خطی است که همزمان بر دو دایره مماس باشد‪ ،‬اگر دایره ها در یک طرف مماس مشترک واقع باشد مماس مشترک خارجی و اگر دایطره‬
‫ها در دو طرف مماس مشترک واقع باشد مماس مشترک داخلی است‪.‬‬
‫خط المرکزین‪ :‬خطی که مر کز دو دایره را به هم وصل می نماید بنام خط المرکزین یاد می شود که آن را به حرف ‪ d‬نشان می دهد‪.‬‬
‫دایره‬
‫حالت های دو دایره نسبت به هم‪:‬‬
‫اگر دو دایره به شعاع های ‪ R1‬و ‪ R2‬طوری که ‪ R1  R2‬و هر دو در یک مستوی واقع باشد نظر به هم حالت های ذیل را دارد‪.‬‬
‫مماس‬ ‫مماس‬ ‫رابطه بین خط‬ ‫تعداد نقطه‬ ‫حالت دو‬

‫شکل‬ ‫مشترک‬ ‫المرکزین و شعاع مشترک‬ ‫تقاطع‬ ‫دایره‬ ‫شماره‬
‫خارجی‬ ‫داخلی‬ ‫ها‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪d  R1  R1‬‬ ‫ندارد‬ ‫متخارج‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫یک‬ ‫مماس‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬
‫‪d  R1  R1‬‬ ‫خارجی‬
‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪R1  R2  d  R1  R1‬‬ ‫دو‬ ‫متقاطع‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪d  R1  R1‬‬ ‫یک‬ ‫مماس داخلی‬ ‫‪4‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪d  R1  R1‬‬ ‫ندارد‬ ‫متداخل‬ ‫‪5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪d 0‬‬ ‫ندارد‬ ‫متحد المرکز‬ ‫‪6‬‬

‫روابط طولی دردایره‪:‬‬
‫روابط طولی روابطی است که بین اندازه های اجزای خطی یک دایره موجود باشد‪.‬‬
‫قضیه‪ :3‬اگرازیک نقطه خارج دایره چندین قاطع بر دایره رسم نماییم رابطه ذیل بین قطعات ایجاد شده موجود است‪.‬‬
‫‪ ABE‬اسطت از متناسطت بطودن اضطالع آن درسطتی‬ ‫ثبوت‪ :‬نقطه ‪ C‬را به ‪ D‬و ‪ E‬را به ‪ B‬وصل می نماییم مطابق شکل مثلث ‪ACD‬‬
‫رابطه ثبوت می شود‪.‬‬
‫‪AB AE‬‬
‫‪ABE‬‬ ‫‪ACD ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ AB  AC  AD  AE‬‬
‫‪AD AC‬‬
‫قضیه‪ :2‬اگرازیک نقطه داخل دایره دوترمتقاطع بگذرد رابطه بین قطعات ایجاده شده روی هر وتر طور ذیل است‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ثبوت‪ :‬اگر نقطه ‪ A‬را به ‪ D‬و ‪ C‬را به ‪ B‬وصل نماییم مثلث ‪ AED CED‬است که از متناسب بودن اضالع آن درسطتی رابططه ثبطوت‬
‫می شود‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪BE CE‬‬

‫‪AED CED ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ AE  BE  CE  DE‬‬
‫‪ED AE‬‬
‫مثال‪ :3‬مقدر مجهول را در شکل مقابل مجهول را در یابید‪.‬‬
‫حل‪ :‬با استفاده از قضیه داریم که‪:‬‬
‫‪8(8  7)  10(10  x)  120  100  10 x‬‬

‫‪10 x  20  x  2‬‬
‫دایره‬
‫مثال‪ :2‬قیمت ‪ x‬را در شکل مقابل در یابید‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫‪3 4  6  x  x ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪6‬‬
‫طاقت نقطه نظر به دایره‪:‬‬
‫‪ -1‬اگرازیک نقطه خارج دایره چندین قاطع رسم گردد حاصل ضرب کل یک قاطع در قسطمت خطارجی آن درتمطام قطاطع هطا‬
‫مقدار ثابت است که به این مقدارثابت طاقت نقطه نظر به دایره گفته می شود‪.‬‬
‫‪BC  BA  k‬‬
‫‪BE  BD  k‬‬
‫‪BG  BF  k‬‬
‫‪ -2‬طاقت یک نقطه ن ظربه دایره برابراست به تفاضل مربعات فاصله نقطه ازمرکزدایره وشعاع دایره‪ ،‬اگر فاصله یک نقطه از مرکز‬
‫دایره ‪ d‬باشد طاقت نقطه برابر است با ‪. d 2  r 2‬‬
‫‪OE  d , OF  r‬‬
‫‪EH  EG  EF  ED  (d  r )(d  r )  d 2  r 2‬‬
‫نکته‪ :‬طاقت یک نقطه نظر به یک دایره می تواند مثبت منفی یا صفر باشد‪.‬‬
‫‪d 2  r2  0‬‬ ‫اگر ‪ d  r‬باشد نقطه خارج دایره است پ‬ ‫‪‬‬
‫‪d 2  r2  0‬‬ ‫اگر ‪ d  r‬باشد نقطه روی محیط دایره است پ‬ ‫‪‬‬
‫‪d 2  r2  0‬‬ ‫اگر ‪ d  r‬باشد نقطه داخل دایره است پ‬ ‫‪‬‬
‫‪ -9‬طاقت یک نقطه نظر به دایره برابر به مربع طول مماس است که ازآن نقطه بر دایره رسم می شود‪.‬‬
‫مطابق قضیه فیثاغورث در مثلث قایم الزاویه‪:‬‬
‫‪PT 2  TO 2  PO 2  PT 2  PO 2  TO 2‬‬
‫‪PT 2  d 2  r 2‬‬
‫مثال(ک)‪ :‬در شکل مقابل قیمت ‪ x‬چند است؟‬
‫حل‪ :‬با استفاده از طاقت نقطه می توانیم بنوسیم که‪AC  AD  AB2 :‬‬
‫‪AC  AD  AB 2  4(4  5)  AB 2  AB 2  36‬‬

‫‪AB 2  (2 R) 2  AD 2  4 R 2  AD 2  AB 2  81  36  45‬‬
‫‪45‬‬ ‫‪45‬‬
‫‪R2 ‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫محورجذری‬
‫خطی است که تمام نقاط آن نظر به دو دایره دارای طاقت های برابر باشد محور جذری همیشه بر خطط المرکطزین عمطود و بطه مرکطز دایطره‬
‫کوچک نزدیکتر است مطابق شکل خط ‪ L‬محور جذری دایره های ‪ C1‬و ‪ C2‬است‪.‬‬
‫در یافت محور جذری دو دایره در حالت های مختلف‪:‬‬
‫حالت اول‪ :‬اگر دو دایره باهم مماس باشد مماس مشترک محور جذری است‪.‬‬
‫حالت دوم‪ :‬اگر دو دایره باهم متقاطع باشد وتر مشترک آنها محور جذری است‪.‬‬
‫حالت سوم‪ :‬اگر دایره ها متداخل یا متحد المرکز باشد محور جذری ندارد‪.‬‬
‫حالت چهارم‪ :‬اگر دایره ها متخارج باشد برای در یافت محور جذری آنها به روش ذیر عمل می نماییم‪:‬‬
‫دایره‬
‫را طوری تر سیم می نماییم که همزمان هر دو راقطع‪ ،‬کند محور جذری (وتر‬
‫برای دریافت محور جذری دایره های ‪ C1‬و ‪ C2‬دایره ‪C3‬‬
‫طاقت برابر دارد‬

‫مشترک) دایره های ‪ C1 , C3‬و ‪ C2 , C3‬همدیگر را در نقطه ‪ M‬قطع می کند‪ ،‬که این نقطه نظر به هر دو دایره ‪ C1‬و ‪C2‬‬
‫ترسیم می شود محور جذری دایره های مطلوب است‪.‬‬

‫خط عمود که از ‪ M‬باالی ‪O1O2‬‬
‫تناظر‬ ‫‪94‬‬
‫تناظر‬
‫شکل‬ ‫مفهوم متناظر‪ :‬اگر یک شکل هندسی را در امتداد یک خط مستقیم طوری قات نماییم که دو قسمت شکل برهم منطبق شود پ‬
‫متناظر است و خط را بنام محور تناظر یاد می نماید‪.‬‬
‫نکته‪ :‬تمام اشکال هندسی متناظر نیست‪ ،‬اشکال متناظر میتواند دارایی یک یا چندین محور تناظر باشد‪.‬‬
‫به جدول زیر توجه کنید‪:‬‬
‫متوازی الضالع‬ ‫دایره‬ ‫ذوزنقه متساوی الساقین‬ ‫لوزی‬ ‫مستطیل‬ ‫مربع‬ ‫مثلث متساوی الساقین‬ ‫مثلث متساوی الضالع‬ ‫نام شکل‬
‫ندارد‬ ‫بی نهایت‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫تعداد محور تناظر‬
‫تناظر محوری(تناظر خطی)‪:‬‬
‫نقطه ‪ A ‬متناظر نقطه ‪ A‬نظر به خط ‪ d‬است که ‪ d‬را به‬ ‫اگر خط ‪ d‬ناصف عمودی خط باشد که نقطه ‪ A‬را به ‪ A ‬وصل می نماید‪ ،‬پ‬
‫نام محور تناظر یاد می نماید‪.‬‬
‫شکل متناظر‪ :‬یک شکل زمانی تناظر محوری دارد که محور تناظر ناصف عمودی قطعه خط های باشد که دو نقطه شکل را به هم وصل‬
‫می نماید‪.‬‬
‫تناظر‬
‫در یافت متناظر یک شکل نظر به یک محور‪:‬‬
‫برای این کار با توجه به این که محور تناظر ناصف عمودی خط واصل بین دو نقطه شکل است از هر نقطه روی شکل خطی عمودی باالی‬
‫محور ترسیم نموده و به اندازه خودش امتداد می دهیم از وصل نمودن نقاط بدست آمده در سمت دیگر محور تناظر شکلی ایجاد می شود‬
‫که متناظر شکل اولی است‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬متناظر شکل مقابل را نظر به خط ‪ d‬در یابید‪.‬‬
‫حل‪ :‬از هر نقطه شکل یک خط عمود به ترسیم نموده و به اندازه خودش امتداد می دهیم‪.‬‬
‫مثال‪ :2‬متناظر شکل های زیر را نظر به خط رسم نمایید‪.‬‬
‫تناظر مرکزی(تناظر نقطه ای)‪:‬‬
‫اگر نقطه ‪ O‬وسط خطی باشد که نقطه ‪ A‬را به ‪ A‬وصل می نماید دراین صورت ‪ A‬متناظر ‪ A‬نظر به نقط ‪ O‬است و نقطه ‪ O‬را بنام مرکز‬
‫تناظر یاد می نماید‪.‬‬
‫شکل متناظر ‪ :‬یک شکل زمانی تناظر مرکزی دارد که مرکز تناظر نقطه تنصیف خطوی باشد که دو نقط شکل را به هم وصل می نماید‪.‬‬
‫در شکل های ذیل ‪ O‬مرکز تناظر است‪.‬‬

‫‪ 96‬تناظر‬
‫در یافت متناظر یک شکل نظر به یک نقطه‪:‬‬
‫برای این کار هر نقطه شکل را به مرکز وصل نموده به اندازه خودش امتداد می دهیم‪ ،‬با وصل نمودن نقاطی که از امتداد خطوط بوجود می‬
‫آید شکلی بدست می آید که متناظر شکل اول است‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬در شکل مقابل مثلث ‪ ABC‬متناظر مثلث ‪ ABC‬نظر به نقطه ‪ O‬است‪.‬‬
‫نکته‪ :1‬اگر یک شکل دارایی دو محور تناظر باشد‪ ،‬نقطه تقاطع هر دو محور تناظر مرکز تناظر شکل است‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬اگر یک شکل تناظر محوری نداشته باشد حتمی نیست که تناظر مرکزی نیز نداشته باشد‪ .‬مثأل متوازی الضالع تناظر محوری ندار‬
‫اما نقطه تقاطع قطر های آن مرکز تناظر متوازی الضالع است‪.‬‬
‫خواص تناظر‪:‬‬
‫‪ )3‬در تناظر مساحت و محیط شکل تغیر نمی کند‪.‬‬

‫‪ )2‬در تناظر میل خط تغیر می نماید‪.‬‬
‫‪ )1‬در تناظر جهت شکل تغیر می نماید‪.‬‬
‫مثال‪ :‬متناظر یک زاویه‪ ،‬زاویه است که باهم برابر و مختلف الجهت است‪.‬‬
‫تناظر‬
‫‪ )3‬در کدام یک از شکل های زیر نقطه ‪ O‬مرکز تناظر است‪:‬‬
‫‪ )2‬محور تناظر هر شکل را رسم کنید؟‬
‫مرکز تناظر را روی هر شکل نشان دهید‪:‬‬ ‫‪ )1‬شکل هایی را که مرکز تناظر دارند مشخص کنید‪ ،‬سپ‬
‫سواالت‬
‫‪98‬‬
‫تناظر‬
‫سواالت هندسه مسطحه مربوط کانکور و فارم های سال قبل‬
‫‪ -3‬درخطوط موازی باقاطع ‪،‬زوایای متوافقه ‪،‬باهم دیگرچه مناسبت دارند؟‬
‫‪ )4‬مساوی نیستند‬ ‫‪)1‬مساوی اند‬ ‫‪ )2‬مکمل همدگر اند‬ ‫‪ )3‬متمم همدگر اند‬
‫مساوی به یک عدد ثابت باشد عبارت است از‪:‬‬ ‫و‬ ‫‪ -2‬محل هندسی نقاطی که تفاضل آنها از دو نقطه مستقر‬
‫‪ )2‬خطی که با قطعه خط ‪ AB‬موازی است‬ ‫‪ )3‬خطی که بر قطعه خط ‪ AB‬عمود است‬
‫‪ )1‬خطی که بر قطعه خط ‪ AB‬منطبق است‬ ‫‪ )1‬ناصف عمودی قطعه خط ‪AB‬‬
‫‪ -1‬ارتفاع مثلث متساوی االضالع که طول یک ضلع آن ‪ 6cm‬باشد‪ ،‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪2 3cm )4‬‬ ‫‪3cm )1‬‬ ‫‪3 3cm )2‬‬ ‫‪3cm )3‬‬
‫‪ -4‬مجموعه طول های دوضلع مثلث با ضلع سومی اش چه رابطه دارد ‪:‬‬
‫‪)2‬کوچکتر از ضلع سوم‬ ‫‪ )3‬بزرگتر از ضلع سوم‬
‫‪ )4‬گاهی بزرگتر وگاهی کوچکتر‬ ‫‪ )1‬مساوی به ضلع سوم‬
‫میباشند‪،‬چندزاویه حاده دارد؟‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ -5‬مثلثی که اضالع آن به تر تیب‬

‫‪0 )4‬‬ ‫‪3 )1‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )3‬‬
‫‪ -6‬مساحت شکل زیر عبارت است از ‪:‬‬
‫‪27 3 )2‬‬ ‫‪24 2 )3‬‬
‫‪27 2 )4‬‬ ‫‪36 3 )1‬‬
‫‪ -1‬مساحت ناحیه رنگ شده عبارت است از ‪:‬‬
‫‪8cm 2 )2‬‬ ‫‪7cm 2 )3‬‬
‫‪10cm 2 )4‬‬ ‫‪9cm 2 )1‬‬
‫‪ -1‬اگر یک مستقیم دوضلع مثلث را متناسبا ًتقسیم کند‪،‬باضلع سومی چه رابطه دارد ‪:‬‬
‫‪ )4‬باآن موازی نیست‬ ‫‪ )1‬باآن متقاطع است‬ ‫‪ )2‬باآن موازی است‬ ‫‪ )3‬برآن عموداست‬
‫‪ – 1‬زوایای که اضالع آنها دوبدو باهمدیگرموازی و مساوی باشند‪ ،‬با یکدیگر چه مناسبت دارند ‪:‬‬
‫‪ )4‬متمم اند‬ ‫‪ )1‬مکمل اند‬ ‫‪ )2‬مساوی نیستند‬ ‫‪ )3‬مساوی اند‬
‫‪ -35‬اگرطول ضلع قائم مثلث قائم الزاویه متساوی الساقین باشد‪،‬طول وترمثلث مساوی است به ‪:‬‬
‫تناظر‬
‫‪2a )4‬‬ ‫‪3a‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪a )3‬‬
‫‪)1‬‬ ‫‪)2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫واحد باشد‪ ،‬مجموع مربعات اضالع قائم آن عبارت انداز؟‬ ‫‪ -33‬اگرطول وتریک مثلث قائم الزاویه‬
‫‪15 )4‬‬ ‫‪16 )1‬‬ ‫‪25 )2‬‬ ‫‪20 )3‬‬
‫رامیسازد‪،‬طول مرتسم آن درمستوی عبارت است از؟‬ ‫بایک مستوی زاویه‬ ‫‪ -12‬قطعه خط‬
‫‪50cm )4‬‬ ‫‪40cm )1‬‬ ‫‪25cm )2‬‬ ‫‪20cm )3‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫میباشد‪.‬قیمت‬ ‫ناصف الزاویه‬ ‫‪ -31‬در شکل ذیل‬
‫‪4cm )2‬‬ ‫‪3cm )3‬‬
‫‪5cm )4‬‬ ‫‪5cm )1‬‬
‫‪ -34‬در موضوع انتقال کدام یک از موارد ذیل ثابت باقی میماند؟‬

‫‪ )4‬هر سه جواب صحیح است‬ ‫‪ )1‬مساحت‬ ‫‪ )2‬محیط‬ ‫‪ )3‬زاویه‬
‫‪ -35‬هر سه میانه ‪ ،‬ارتفاع و ناصف الزاویه کدام مثلث با هم منطبق میباشند ؟‬
‫‪ )2‬متساوی االضالع‬ ‫‪ )3‬مثلث مختلف االضالع‬
‫‪ )4‬تمام مثلث ها‬ ‫‪ )1‬قایم الزاویه‬
‫مثلث مذکور عبارت‬ ‫مساوی به ‪ 25‬درجه باشد ‪ ،‬زاویه خارجی مربوط راس‬ ‫مثلث‬ ‫‪ -36‬اگر زاویه داخلی رأس‬
‫است از ‪:‬‬
‫‪105 )4‬‬ ‫‪85 )1‬‬ ‫‪155 )2‬‬ ‫‪65 )3‬‬
‫‪ -31‬در شکل ذیل اندازه ارتفاع ‪ h‬از رأس ‪ A‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪455‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪455 )3‬‬
‫‪6‬‬
‫‪455‬‬ ‫‪455‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪ -31‬در شکل ذیل اندازه مساحت مثلث ‪ ABC‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪8 3 )2‬‬ ‫‪6 3 )3‬‬
‫‪12 3 )4‬‬ ‫‪10 3 )1‬‬

‫سواالت‬
‫‪100‬‬
‫تناظر‬
‫‪ -31‬مرتسم یک نقطه باالی یک خط عبارت است از ‪:‬‬
‫‪ )4‬یک خط‬ ‫‪ )1‬دونقطه‬ ‫‪ )2‬دو خط‬ ‫‪ )3‬یک نقطه‬
‫اضالع مثلث باشد‪ ،‬مساحت مثلث عبارت است از ‪:‬‬ ‫و‬ ‫محیط مثلث و‬ ‫‪ -25‬اگر‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫باشد‪ ،‬مساحت مثلث مذکور مساوی است با ‪:‬‬ ‫و‬ ‫‪ -23‬اگرطول اضالع قایم مثلث قایم الزاویه‬
‫‪129cm 2 )4‬‬ ‫‪96cm 2 )1‬‬ ‫‪192cm 2 )2‬‬ ‫‪69cm 2 )3‬‬
‫‪ -22‬ناصف الزاویۀ خارجی یک مثلث ضلع مقابل را ‪:‬‬
‫‪ )2‬خارجأ به نسبت اضالع مجاورتقسیم می کند‪.‬‬ ‫‪ )3‬تنصیف نمی کند‪.‬‬
‫‪ )4‬داخأل به نسبت اضالع مجاورتقسیم می کند‪.‬‬ ‫‪ )1‬به نسبت ضلع مقابل تقسیم می کند‪.‬‬
‫‪ -21‬ناصف الزاویۀ داخلی یک مثلث ضلع مقابل را ‪:‬‬
‫‪ )2‬خارجا متناسب به نسبت اضالع مجاورتقسیم می کند‬ ‫‪ )3‬داخال متناسب به نسبت اضالع مجاورتقسیم می کند‬
‫‪ )4‬خارجا متناسب به نسبت اضالع مقابل تقسیم می‬ ‫‪ )1‬داخال متناسب به نسبت اضالع مقابل تقسیم می کند‬
‫کند‬
‫‪ -24‬در شکل ذیل اندازه ارتفاع وارد بر ضلع ‪ AB‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪2 5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪cm )2‬‬ ‫‪cm )3‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪4 5‬‬
‫‪5cm )4‬‬ ‫‪cm )1‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -25‬در شکل ذیل مساحت مثل ‪ ABC‬ث عبارت است از ‪:‬‬
‫‪5 2cm 2 )2‬‬ ‫‪2 2cm 2 )3‬‬
‫‪2 3cm 2 )4‬‬ ‫‪5 3cm 2 )1‬‬
‫‪ -26‬در شکل ذیل مساحت مثلث ‪ ABC‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪2 3cm 2 )2‬‬ ‫‪6cm 2 )3‬‬

‫تناظر‬
‫‪12 3cm 2 )4‬‬ ‫‪12cm 2 )1‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -21‬در شکل ذیل اندازه مساحت مثلث رنگ شده‬
‫‪455 2‬‬ ‫‪455 2‬‬ ‫‪455 2‬‬ ‫‪455 2‬‬

‫‪cm )4‬‬ ‫‪cm )1‬‬ ‫‪cm )2‬‬ ‫‪cm )3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -21‬در شکل ذیل قیمت‬
‫‪7.6cm )2‬‬ ‫‪3.6cm )3‬‬
‫‪6.4cm )4‬‬ ‫‪4.8cm )1‬‬

‫‪7.6cm )2‬‬ ‫‪3.6cm )3‬‬
‫‪6.4cm )4‬‬ ‫‪4.8cm )1‬‬
‫‪7.6cm )2‬‬ ‫‪3.6cm )3‬‬
‫‪6.4cm )4‬‬ ‫‪4.8cm )1‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -13‬در شکل ذیل مساحت مثلث‬

‫‪8.64cm 2 )2‬‬ ‫‪216 2‬‬
‫‪cm )3‬‬
‫‪50‬‬
‫‪214 2‬‬ ‫‪8.66cm 2 )1‬‬

‫‪cm )4‬‬
‫‪25‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -12‬در شکل ذیل مساحت مثلث‬

‫‪5‬‬
‫‪cm 2 )2‬‬ ‫‪5cm 2 )3‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1cm 2 )4‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪cm 2 )1‬‬
‫‪5‬‬
‫سواالت‬
‫‪102‬‬
‫تناظر‬

‫‪h )2‬‬ ‫‪h 2 )3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬
‫‪ - 34‬در شکل ذیل اندازه ارتفاع عبارت است از ‪:‬‬
‫‪5‬‬
‫‪cm )2‬‬ ‫‪2cm )3‬‬
‫‪5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪cm )4‬‬ ‫‪cm )1‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -35‬در شکل ذیل اندازه ضلع‬
‫‪3 5 )2‬‬ ‫‪2 5 )3‬‬
‫‪4 2 )4‬‬ ‫‪4 5 )1‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -36‬در شکل ذیل قیمت ضلع‬
‫‪24cm )4‬‬ ‫‪9cm )1‬‬ ‫‪3cm )2‬‬ ‫‪3cm )3‬‬
‫عبارت است از‬ ‫‪ -37‬در شکل ذیل اندازه ضلع‬
‫‪:‬‬
‫‪10cm )4‬‬ ‫‪8cm )1‬‬ ‫‪5cm )2‬‬ ‫‪4cm )3‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -38‬در شکل ذیل اندازه میانه مربوط به ضلع‬
‫تناظر‬
‫‪27‬‬ ‫‪29‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪29‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -39‬در شکل ذیل اندازه میانه مربوط به ضلع‬
‫‪2 3 )2‬‬ ‫‪7 )3‬‬
‫‪4 3 )4‬‬ ‫‪2 6 )1‬‬
‫‪ -40‬در شکل ذیل اندازه مرتسم میانه مربوط به ضلع ‪ BC‬عبارت است از‬
‫‪:‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬

‫‪cm )4‬‬ ‫‪cm )1‬‬ ‫‪cm )2‬‬ ‫‪cm )3‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -41‬در شکل ذیل اندازه ارتفاع‬
‫‪34‬‬ ‫‪34‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪cm )2‬‬ ‫‪cm )1‬‬
‫‪34‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪15 34cm )4‬‬ ‫‪34cm )1‬‬
‫عبارت است از‪:‬‬ ‫‪ -42‬در شکل ذیل اندازه ارتفاع‬
‫‪7‬‬ ‫‪3 7‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪cm )2‬‬ ‫‪cm )1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪cm )4‬‬ ‫‪cm )1‬‬
‫‪3 7‬‬ ‫‪3 7‬‬
‫سواالت‬
‫‪104‬‬
‫تناظر‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ - 43‬در شکل ذیل اندازه ضلع‬
‫‪2 12 )2‬‬ ‫‪2 2 )1‬‬
‫‪2 3 )4‬‬ ‫‪3 2 )1‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -44‬در شکل ذیل اندازه ارتفاع‬
‫‪11 )2‬‬ ‫‪10 )1‬‬
‫‪13 )4‬‬ ‫‪12 )1‬‬
‫‪ -45‬در شکل ذیل اندازه مساحت مثلث عبارت است از ‪:‬‬
‫‪91 )2‬‬ ‫‪105 )1‬‬
‫‪63 )4‬‬ ‫‪84 )1‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -46‬در شکل ذیل اندازه مساحت مثلث‬
‫‪150cm 2 )2‬‬ ‫‪150cm 2 )1‬‬
‫‪15cm 2 )4‬‬ ‫‪15cm 2 )1‬‬
‫‪ -41‬در شکل ذیل قیمت ضلع ‪ CB‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪AC‬‬ ‫‪AB‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪AC‬‬ ‫‪AB‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -41‬در شکل ذیل محیط مثلث ‪ PQR‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪2 3  2  3 )2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4 3  2  3 )3‬‬ ‫‪‬‬
‫تناظر‬
‫‪‬‬
‫‪2 4  2  3 )4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4 4  2  3 )1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -41‬در شکل ذیل اندازه مثلث رنگ شده عبارت است از ‪:‬‬
‫‪16cm 2 )2‬‬ ‫‪8cm 2 )1‬‬
‫‪6cm 2 )4‬‬ ‫‪4cm 2 )1‬‬
‫باشد ‪.‬آنگاه وسعت زاویه راس‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ -55‬مثلث ‪ ABC‬را در نظر بگیرید‪ .‬هرگاه‬
‫‪ B‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪15 )4‬‬ ‫‪30 )1‬‬ ‫‪60 )2‬‬ ‫‪90 )3‬‬
‫باشد ‪.‬آنگاه وسعت زاویه راس‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ -53‬مثلث ‪ ABC‬را در نظر بگیرید‪ .‬هرگاه‬
‫‪ A‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪15 )4‬‬ ‫‪30 )1‬‬ ‫‪60 )2‬‬ ‫‪90 )3‬‬
‫باشد ‪.‬آنگاه وسعت زاویه‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ -52‬مثلث ‪ ABC‬را در نظر بگیرید‪ .‬هرگاه‬
‫راس ‪ C‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪15 )4‬‬ ‫‪30 )1‬‬ ‫‪60 )2‬‬ ‫‪90 )3‬‬
‫‪AM 4‬‬
‫تقسیم کند؟‬ ‫‪ -51‬اندازه ‪ AM‬چند باشد تا نقطه ‪ M‬قطعه خط ‪ AB  28cm‬را به نسبت ‪‬‬
‫‪BM 3‬‬
‫‪18cm )4‬‬ ‫‪12cm )1‬‬ ‫‪8cm )2‬‬ ‫‪16cm )3‬‬
‫‪ -54‬در تقسیمات مولفه ذیل اندازه قطعه خط ‪ NB‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪12cm )4‬‬ ‫‪16cm )1‬‬ ‫‪112cm )2‬‬ ‫‪84cm )3‬‬
‫‪ -55‬در شکل ذیل ‪ AD‬ناصف الزاویه می باشد‪ .‬اندازه قطعه خط ‪ DC‬عبارت است از‬
‫سواالت‬
‫‪106‬‬
‫تناظر‬
‫‪:‬‬
‫‪7 )4‬‬ ‫‪8 )1‬‬ ‫‪9 )2‬‬ ‫‪10 )3‬‬
‫باشد مساوی است به؟‬ ‫‪ -56‬تعداد اضالع یک مضلع منظم که یک زاویه آن‬
‫‪12 )4‬‬ ‫‪8 )1‬‬ ‫‪6 )2‬‬ ‫‪10 )3‬‬
‫سانتی مترباشد‪.‬‬ ‫‪ -51‬اگر طول یک مستطیل به اندازه ‪ 2‬سانتی متر از عرض آن بزرگتر باشد طوریکه اندازه قطر ‪74‬‬
‫اندازه عرض مستطیل چند است؟‬
‫‪7cm )4‬‬ ‫‪35cm )1‬‬ ‫‪7cm )2‬‬ ‫‪5cm )3‬‬
‫‪ -51‬مساحت یک ذوذنقه که دوضلع موازی آن به ترتیب ‪ 1‬و‪ 6‬سانتی متر وارتفاع آن ‪ 1‬سانتی متر باشند ‪ ،‬مساوی است به ‪:‬‬
‫‪21cm 2 )4‬‬ ‫‪25cm 2 )1‬‬ ‫‪27cm 2 )2‬‬ ‫‪24cm 2 )3‬‬
‫است ‪ ،‬محیط آن مساوی است به ‪:‬‬ ‫وطول یک ضلع آن‬ ‫‪ -51‬قطریک مستطیل‬
‫‪9cm )4‬‬ ‫‪14cm )1‬‬ ‫‪13cm )2‬‬ ‫‪10cm )3‬‬
‫‪ -65‬هر زاویه داخلی یک شش ضلعی مساوی است به ‪:‬‬
‫‪220 )4‬‬ ‫‪130 )1‬‬ ‫‪120 )2‬‬ ‫‪150 )3‬‬
‫‪ -63‬مجموع زاوایای داخلی یک هشت ضلعی مساوی است به ‪:‬‬
‫‪1060 )4‬‬ ‫‪1080 )1‬‬ ‫‪920 )2‬‬ ‫‪360 )3‬‬
‫باشد ‪ ،‬مجموعه دوزاویه دیگر آن عبارت است از‪:‬‬ ‫‪ -62‬اگرمجموعه دو زاویه داخلی یک چهارضلعی کوچکتر از‬
‫‪ )4‬مساوی به ‪90‬‬ ‫‪ )1‬مساوی به ‪180‬‬ ‫‪ )2‬کمتر از ‪180‬‬ ‫‪ )3‬بزرگتر از ‪180‬‬
‫است ‪ ،‬مساحت آن مساوی است به ‪:‬‬ ‫وطول یک ضلع آن‬ ‫‪ -61‬قطریک مستطیل‬
‫‪15cm 2 )4‬‬ ‫‪20cm 2 )1‬‬ ‫‪12cm 2 )2‬‬ ‫‪10cm 2 )3‬‬
‫‪ -64‬هرگاه دو مضلع منظم دارای عین تعداد اضالع باشد آنها باهم ‪:‬‬
‫‪ )4‬باهم رابطه ندارد‬ ‫‪ )1‬متشابه است‬ ‫‪ )2‬منطبق است‬ ‫‪ )3‬مساوی است‬

‫تناظر‬
‫‪ -65‬در شکل ذیل قیمت ‪ k‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪5‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪2 )1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -66‬اگرزوایای دومضلع باهم انطباق پذیر واضالع آنها متناسب باشند مضلعات ها باهم ‪:‬‬
‫‪ )4‬باهم رابطه ندارد‬ ‫‪ )1‬متشابه است‬ ‫‪ )2‬منطبق است‬ ‫‪ )3‬مشابه نیست‬
‫‪ -61‬تعداد قطرها از یک را س یک پنج ضلعی عبارت است از ‪:‬‬
‫‪5 )4‬‬ ‫‪4 )1‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪2 )3‬‬
‫‪ -61‬هرگاه دومضلع منظم از عین تعداد مثلث های مشابه تشکیل شده باشند آن مضلعات بایکدیگر ‪:‬‬
‫‪ )4‬باهم رابطه ندارد‬ ‫‪ )1‬متشابه است‬ ‫‪ )2‬منطبق است‬ ‫‪ )3‬مشابه نیست‬
‫است ‪.‬شعاع دایره‬ ‫‪ -61‬در شکل ذیل یک شش ضلعی منتظم توسط دایره محاط شده است‪ .‬مساحت شش ضلعی‬
‫محیطی عبارت است از‪:‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5 3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5 3‬‬

‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫است ‪.‬مساحت شش منتظم عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -15‬در شکل ذیل شعاع دایره محیطی‬
‫‪25 3 2‬‬ ‫‪27 3 2‬‬ ‫‪27 3 2‬‬ ‫‪9 3 2‬‬

‫‪cm )4‬‬ ‫‪cm )1‬‬ ‫‪cm )2‬‬ ‫‪cm )3‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -13‬در شکل ذیل هردو مضلع مشابه اند‪ .‬اندازه مساحت دایره محاطی مضلع بزرگ عبارت است از‬
‫سواالت‬
‫‪108‬‬
‫تناظر‬
‫‪:‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪ )4‬‬ ‫‪ )1‬‬ ‫‪ )2‬‬ ‫‪ )3‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪100‬‬
‫باشد‪ ،‬عبارت است از ‪:‬‬ ‫و ارتفاع‬ ‫‪ -12‬شعاع دایره ای که مساحت آن مساوی با مساحت مثلثی با قاعده‬
‫‪5cm )4‬‬ ‫‪10cm )1‬‬ ‫‪5cm )2‬‬ ‫‪2 5cm )3‬‬
‫‪ -11‬اگر طاقت یک نقطه نظر به دایره صفر باشد‪ ،‬محل آن کجاست؟‬
‫‪ )4‬در مرکز دایره‬ ‫‪ )1‬روی محیط دایره‬ ‫‪ )2‬داخل دایره‬ ‫‪ )3‬خارج دایره‬
‫‪ -14‬شعاع دایره که مماس را درنقطه تماس قطع نماید ‪،‬بامماس چه رابطه دارد ‪:‬‬
‫‪ )4‬عمود نیست‬ ‫‪ )1‬منطبق است‬ ‫‪ )2‬موازی است‬ ‫‪ )3‬عمود است‬
‫‪ -15‬محورجذری دودایره متقاطع عبارت است از ‪:‬‬
‫‪ )4‬ناصف مشترک‬ ‫‪ )1‬قطرمشترک‬ ‫‪ )2‬مماس مشترک‬ ‫‪ )3‬وترمشترک‬
‫‪ -16‬محور جذری دودایره مماس عبارت است از ‪:‬‬
‫‪ )4‬ناصف مشترک‬ ‫‪ )1‬قطرمشترک‬ ‫‪ )2‬مماس مشترک‬ ‫‪ )3‬وترمشترک‬
‫باشد ‪ ،‬شعاع دایره مساوی است به ‪:‬‬ ‫‪ -11‬اگر محیط یک دایره مساوی به‬
‫‪7cm )4‬‬ ‫‪6cm )1‬‬ ‫‪5cm )2‬‬ ‫‪4cm )3‬‬
‫‪ -11‬در شکل ذیل قیمت ‪ x‬عبارت است از‬
‫‪5 )2‬‬ ‫‪4 )1‬‬
‫‪8 )4‬‬ ‫‪6 )1‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -11‬در شکل ذیل اندازه زاویه‬
‫‪30 )2‬‬ ‫‪20 )1‬‬

‫تناظر‬
‫‪50 )4‬‬ ‫‪40 )1‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -15‬در شکل ذیر اندازه مماس‬
‫‪48cm )2‬‬ ‫‪8cm )1‬‬
‫‪8cm )4‬‬ ‫‪48cm )1‬‬
‫عبارت است از؟‬ ‫‪ -13‬در شکل زیر قیمت‬
‫‪5 )2‬‬ ‫‪3 )1‬‬
‫‪15 )4‬‬ ‫‪10 )1‬‬
‫‪ -12‬قیمت ‪ x‬در شکل زیر عبارت است از ‪:‬‬
‫‪8 )2‬‬ ‫‪7)1‬‬
‫‪9 )4‬‬ ‫‪5 )1‬‬
‫‪ -11‬دریک دایره از دو وتر نا برابر کدام یک بزرگتر است؟‬
‫‪ )2‬وترکه به مرکزدایره نزدیکترنیست‬ ‫‪ )3‬وترکه به مرکزدایره نزدیکتراست‬
‫‪ )4‬وترکه به محیط دایره نزدیکتراست‬ ‫‪ )1‬وترکه کوچکترازشعاع دایره است‬
‫‪ -14‬طول مماس های رسم شده بر یک دایره ازهر نقطه خارجی آن باهم ‪:‬‬
‫‪ )4‬یکی‬ ‫‪ )1‬یکی کوچکترازدیگر است‬ ‫‪ )2‬مخالف اند‬ ‫است‬ ‫‪ )3‬مساوی‬

‫بزرگترازدیگراست‬
‫‪ ،‬هیچ نقطۀ مشترک ندارند اگر ‪:‬‬ ‫و‬ ‫بافرض‬ ‫و‬ ‫‪ -15‬دو دایره‬
‫‪d  R  R  )4‬‬ ‫‪R  R   d  R  R  )1‬‬ ‫‪d  R  R  )2‬‬ ‫‪d  R  R  )3‬‬
‫‪،‬متقاطع انداگر ‪:‬‬ ‫و‬ ‫درحالیکه‬ ‫و‬ ‫‪ -16‬دو دایره‬
‫‪d  R  R  )4‬‬ ‫‪R  R   d  R  R  )1‬‬ ‫‪d  R  R  )2‬‬ ‫‪d  R  R  )3‬‬
‫‪،‬مماس داخلی گفته می شوند اگر ‪:‬‬ ‫و‬ ‫درحالیکه‬ ‫و‬ ‫‪ -11‬دو دایره‬
‫سواالت‬
‫‪110‬‬
‫تناظر‬
‫‪d  R  R  )4‬‬ ‫‪R  R   d  R  R  )1‬‬ ‫‪d  R  R  )2‬‬ ‫‪d  R  R  )3‬‬
‫‪ ،‬متداخل گفته می شوند اگر ‪:‬‬ ‫و‬ ‫درحالیکه‬ ‫و‬ ‫‪ -11‬دو دایره‬
‫‪d  R  R  )4‬‬ ‫‪R  R   d  R  R  )1‬‬ ‫‪d  R  R  )2‬‬ ‫‪d  R  R  )3‬‬
‫‪ -11‬محل هندسی تمام نقاطی که طاقت های آنها نظر به دو دایره مساوی باشند به نام ‪:‬‬
‫‪ )2‬خط مرکزین یاد میشود‬ ‫‪ )3‬محور جذرى دایره های مذکور یاد میشود‬
‫‪ )4‬مماس یاد میشود‬ ‫‪ )1‬قاطع یاد میشود‬
‫عبارت است‬ ‫است ‪.‬اندازه زاویه‬ ‫است ‪ .‬و مساحت قطاع رنگ شده‬ ‫‪ -15‬در شکل زیر شعاع دایره‬
‫از ‪:‬‬
‫‪30 )2‬‬ ‫‪15 )1‬‬
‫‪50 )4‬‬ ‫‪45 )1‬‬
‫است‪ .‬اندازه شعاع دایره عبارت‬ ‫است‪ .‬و اندازه وتر‬ ‫‪ -13‬در شکل ذیل اندازه زاویه محاطی‬
‫است از ‪:‬‬
‫‪2 )2‬‬ ‫‪4 3 )1‬‬
‫‪2 3 )4‬‬ ‫‪4 )1‬‬
‫‪ -12‬در شکل ذیل اندازه زاویه مجهول مساوی است به ‪:‬‬
‫‪55 )2‬‬ ‫‪40 )3‬‬
‫‪50 )4‬‬ ‫‪45 )1‬‬
‫‪ -11‬اندازه زاویه مجهول درشکل ذیل عبارت است از‪:‬‬
‫‪42 )2‬‬ ‫‪32 )1‬‬
‫‪47 )4‬‬ ‫‪47 )1‬‬

‫تناظر‬
‫‪ -14‬در شکل ذیل اندازه شعاع دایره عبارت است از ‪:‬‬
‫‪2 )2‬‬ ‫‪2 2 )3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2 )1‬‬

‫‪)4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -15‬در شکل ذیل مساحت قسمت رنگ شده عبارت است از ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1 )2‬‬ ‫‪ 1 )3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 2 )4‬‬ ‫‪ 2 )1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -16‬در شکل ذیل شعاع دایره عبارت است از ‪:‬‬
‫‪3 )2‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪)3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪7‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -11‬در شکل ذیل اندازه مساحت قطاع رنگ شده عبارت است از ‪:‬‬
‫‪3 cm 2 )2‬‬ ‫‪4 cm 2 )3‬‬
‫‪8 cm 2 )4‬‬ ‫‪6 cm 2 )1‬‬
‫است اندازه مساحت مربع عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -11‬در شکل ذیل اندازه مساحت دایره‬
‫‪2 cm 2 )2‬‬ ‫‪2 cm 2 )3‬‬
‫‪4cm 2 )4‬‬ ‫‪2cm 2 )1‬‬
‫است ‪.‬اندازه مساحت دایره عبارت است از ‪:‬‬ ‫‪ -11‬در شکل ذیل اندازه مساحت مربع‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ cm 2 )2‬‬ ‫‪ cm 2 )3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪ cm 2 )4‬‬ ‫‪ cm 2 )1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -355‬زاویه متشکله بین مماس به یک دایره و وتری که ازنقطه تماس همان مماس عبورمی کند‪ ،‬عبارت است از ‪:‬‬
‫سواالت‬
‫‪112‬‬
‫تناظر‬
‫‪ )4‬زاویۀ‬ ‫‪ )1‬زاویه داخلی‬ ‫‪ )2‬زوایۀ مماسی‬ ‫‪ )3‬زاویۀ محیطی‬
‫مرکزی‬
‫‪ -353‬زاویۀ که ازتقاطع دوقاطع درخارج دایره تشکیل می شود‪ ،‬عبارت است از ‪:‬‬
‫‪ )4‬زاویۀ‬ ‫‪ )1‬زاویه خارجی‬ ‫‪ )2‬زوایۀ مماسی‬ ‫‪ )3‬زاویۀ محیطی‬

‫مرکزی‬
‫‪ -352‬زاویۀ که راس آن باالی محیط دایره قرار داشته و دو ضلع آن وترهای همان دایره راتشکیل دهد بنام کدام زاویه یاد می‬
‫شود؟‬
‫‪ )4‬زاویۀ‬ ‫‪ )1‬زاویه داخلی‬ ‫‪ )2‬زوایۀ مماسی‬ ‫‪ )3‬زاویۀ محیطی‬

‫مرکزی‬
‫باشد‪ ،‬داده شده باشد طاقت آن مثبت بوده وقتیکه ‪:‬‬ ‫وفاصله مرکزتانقطه‬ ‫‪ -351‬اگریک نقطه خارج دایره که شعاع آن‬
‫‪r  d  0 )4‬‬ ‫‪r  d  0 )1‬‬ ‫‪r  d )2‬‬ ‫‪d  r )3‬‬
‫باشد طول قسمت خارجی قاطع ازنقطۀ‬ ‫ازمرکزدایره فاصله دارد اگر قطر دایره‬ ‫‪ -354‬یک نقطه به اندازۀ‬
‫مذکورعبارت است از ‪:‬‬
‫‪8cm )4‬‬ ‫‪12cm )1‬‬ ‫‪10cm )2‬‬ ‫‪13cm )3‬‬
‫‪ -355‬زوایای محیطی که مقابل قطر دایره قرار دارند وسعت هر یک مساوی است به ‪:‬‬
‫‪180 )4‬‬ ‫‪30 )1‬‬ ‫‪90 )2‬‬ ‫‪60 )3‬‬
‫‪ -356‬زوایای محیطی که مقابل عین قوس قرار دارند باهم ‪:‬‬
‫‪ )4‬مخالف هم اند‬ ‫‪ )1‬مکمل هم اند‬ ‫‪ )2‬متمم هم اند‬ ‫‪ )3‬برابراند‬
‫‪ -351‬در شکل ذیل اندازه مساحت ساحه رنگ شده عبارت است از ‪:‬‬
‫‪12cm 2 )2‬‬ ‫‪24cm 2 )3‬‬
‫‪48cm 2 )4‬‬ ‫‪18cm 2 )1‬‬
‫‪ -351‬در شکل ذیل اندازه شعاع دایره عبارت است از ‪:‬‬
‫‪6cm )2‬‬ ‫‪3cm )3‬‬
‫‪3 2cm )4‬‬ ‫‪2 3cm )1‬‬

‫‪113‬‬ ‫هندسه تحلیلی‬
‫مختصات نقطه و معادله خط‬
‫هندسه تحلیلی‬
‫در سال ‪ 3611‬میالدی رنه دکارت ریاضیدان و فیلسوف فرانسوی با یکجا نمودن الجبرر و هندسره‪ ،‬انقالبری در ریاضریات پدیرد‬
‫آورد‪ .‬دکارت موقعیت یک نقطه یا خط در مستوی را با جوره های مرتب موقعیت یک نقطره در فضرا را توسرط سره ترایی هرای‬
‫مرتب از اعداد حقیقی نشان دهد‪ .‬او توانست اشکال هندسی خط‪ ،‬مضلع‪ ،‬دایره و بیضوی را با معادالت الجبرری تعریرف نمایرد‪.‬‬
‫امروز این بخش از ریاضیات که توسط دکارت پایه گذاری شد بنام هندسه تحلیلی یاد مری شرود‪ .‬هندسره تحلیلری مرا را قرادر مری‬
‫سرازد ترا در معرفری و حرل مسرائل هندسری از روابطره الجبرری و همچنرین از اصرول هندسری در مسراوات هرای الجبرری اسرتفاده‬
‫سیستم کمیات وضعیه یا سیستم کواردنت‪:‬‬
‫سیستم کمیات وضعیه از دو خط متقاطع‪ ،‬عمودی و افقی تشکیل شده است‪ .‬به خط افقی محرور ‪ x‬و بره خرط عمرودی محرور ‪y‬‬
‫گفته می شود‪ .‬نقطه تقاطع هر دو محور مرکز(مبدأ) سیستم است‪.‬‬
‫سیستم کمیات وضعیه‪ ،‬صفحه را به چهار ناحیه تقسیم می نماید‪ ،‬که به ترتیب خالف عقربه هرای سراعت ناحیره اول‪ ،‬دوم‪ ،‬سروم‬
‫و چهارم گفته می شود‪.‬‬
‫اعداد حقیقی که در قسمت راست محور ‪ x‬و قسمت باالی محور ‪ y‬قرار دارد مثبت است‪ .‬اعداد که در قسمت چر محرور ‪ x‬و‬
‫سمت پایین محور ‪ x‬قرار دارد منفی است‪.‬‬
‫محور‬
‫ناحیه دوم‬ ‫ناحیه اول‬

‫محور‬
‫محور‬
‫(مبدأ)‬
‫ناحیه سوم‬ ‫ناحیهچهارم‬
‫ناحیه‬
‫سوم‬ ‫چهارم‬
‫تعین موقعیت یک نقطه بروی سیستم کمیات وضعیه‪:‬‬
‫هر نقطه روی سیسرتم کمیرات وضرعیه توسرط جروره مرترب ) ‪ ( x, y‬تعرین مری شرود کره بره ایرن جروره مرترب مختصرات نقطره‬
‫مذکور گفته می شود‪ .‬برای نشان دادن نقطه )‪ P(a, b‬روی سیستم یک خط عمود روی محور ‪ x‬در نقطره ‪ ، x  a‬و یرک خرط‬
‫عمود روی محور ‪ y‬در نقطه ‪، y  b‬ترسیم می نماییم محل تقاطع این دو خط نشان دهنده نقطه ‪ p‬است‪.‬‬
‫در شکل مقابل ‪ a‬فاصله نقطه ‪ p‬از محور ‪ x‬و ‪ b‬فاصله نقطه از محور ‪ y‬است‪.‬‬
‫‪ 114‬مختصات نقطه و معادله خط‬
‫مثال‪ :‬نقاط )‪ A(4 , 8‬و )‪ B(8,  4‬و )‪ C (7 ,  3‬و )‪ D(8,5‬را روی سیستم کمیات وضعیه نشان دهید‪.‬‬
‫نکته‪ :3‬مختصات مبدأ سیستم مختصات کمیات وضعیه )‪ O(0, 0‬است‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬تمام نقاط که روی محور ‪ x‬قرار دارد‪ ،‬فاصله شان از محور ‪ x‬صفر است و مختصات آنهرا بره شرکل )‪ (a , 0‬اسرت‪.‬‬
‫و تمام نقاط که روی محور ‪ y‬قرار دارد فاصله آنها از محور ‪ y‬صفر است و مختصات آنها به شکل )‪ (0, b‬است‪.‬‬
‫در یافت فاصله بین دو نقطه‪:‬‬
‫حالت اول‪ :‬اگر دو نقطه روی محور ‪ x‬یا محور ‪ y‬قرار داشته باشد برای دریافت فاصله بین آنها‪ ،‬تنها مختصات خالف صفر‬
‫آنها را از هم دیگر تفریق می نماییم‪.‬‬
‫حالت دوم‪ :‬برای دریافت فاصله بین دو نقطه ) ‪ P1 ( x1 , y1‬و ) ‪ P2 ( x2 , y2‬نقطه ها را به هم وصل می نماییم‪.‬‬
‫مطابق شرکل فاصرله برین نقطره ‪ P1‬و ‪ P2‬وترر مثلرث قرایم الزاویره ‪ P1HP2‬اسرت‪ .‬طرول اضرالع قرایم مثلرث ) ‪ P2 H  ( y2  y2‬و‬
‫‪ PH‬است‪ .‬بر اساس قضیه فیثاغورث می توانیم بنویسیم که‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫) ‪ ( x2  x1‬‬
‫‪ PP‬‬
‫‪1 2    P2 H    PH‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ PP‬‬
‫‪1 1   ( y2  y1 )  ( x2  x1 )  PP‬‬
‫‪1 2 ‬‬ ‫‪( y2  y1 ) 2  ( x2  x1 ) 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫نکته‪ :3‬با توجه به این که اعداد مثبت و منفی به توان جفت مثبت است‪ ،‬می توان فورمل را طور ذیل نیز بنویسیم‪.‬‬
‫‪1 2 ‬‬
‫‪PP‬‬ ‫‪( y2  y1 )2  ( x2  x1 )2  ( y1  y2 )2  ( x1  x2 )2‬‬
‫نکته‪ :2‬اگر نقطه های ‪ p1‬و ‪ p1‬روی یک خط افقی قرار داشته باشد پس ‪ y1  y2‬است و اگر روی یک خط عمودی قرار‬
‫داشته باشد پس ‪ x1  x2‬است که در این صورت فاصله بین آنها برابر با تفاضل مختصات نابرابر آنها است‪.‬‬
‫‪p1 p2  x2  x1‬‬
‫نکته‪ :1‬فاصله نقطه )‪ P( x, y‬از مبدأ سیستم کمیات وضعیه طور ذیل دریافت می شود ‪ PO  x 2  y 2‬است‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬فاصله بین نقطاط )‪ A(3, 3‬و )‪ B(4, 6‬چند است؟‬

‫حل‪ :‬مطابق سوال ‪ y1  3‬و ‪ y2  6‬و ‪ x1  3‬و ‪ x2  4‬است بنا‪:‬‬
‫‪AB  (6  3)2  (4  3)2  32  (7)2  9  49‬‬
‫‪AB  58‬‬
‫مثال‪ :2‬اگر نقاط )‪ B(11, 3) ، A(3,8‬و )‪ C (8, 2‬رأس های یک مثلث باشد نوعیت مثلث ‪ ABC‬را مشخص کنید؟‬
‫حل‪ :‬برای تشخیص نوعیت مثلث طول اضالع آن را محاسبه می نماییم‪:‬‬
‫‪AB  (11  3) 2  (3  8) 2  196  25  221‬‬
‫‪AC  (8  3) 2  (2  8) 2  121  100  221‬‬
‫‪BC  (8  (11)) 2  (2  3) 2  9  25  34‬‬
‫‪ AB  AC ‬است پس مثلث متساوی الساقین است‪.‬‬ ‫‪221‬‬
‫مثال‪ :1‬قیمرت عرددی ‪ k‬را طروری تعرین نماییرد کره طرول قطعره خطری کره از نقراط )‪ A(2,3‬و )‪ B(5k ,6‬مری گرذرد ‪ 5‬چنرد ‪k‬‬
‫باشد؟‬
‫حل‪ :‬با ستفاده ز فورمل فاصله بین دو نقطه می توانیم بنوسیم که‪:‬‬
‫‪AB  5k  (6  3) 2  (5k  2) 2  5k‬‬

‫‪ 9  25k 2  20k  4  25k 2  13  20k‬‬
‫‪13‬‬
‫‪k ‬‬
‫‪20‬‬
‫مثال‪ :9‬توسط فورمل فاصرله برین دو نقطره نشران دهیرد کره )‪ A(2,1) ، A(2,  3‬و )‪ A(2,5‬رأس هرای یرک مثلرث قرایم‬
‫الزاویه است‪.‬‬
‫تقسیم یک قطعه خط به یک نسبت‪:‬‬
‫اگر ) ‪ P1 ( x1 , y1‬و ) ‪ P2 ( x2 , y2‬مختصات انجام های قطعه خط ‪ p1 p2‬باشد و نقطه )‪ P( x, y‬خط را به نسبت ‪ k‬تقسیم نماید‪،‬‬
‫‪PP1‬‬
‫باشد مختصات نقطه ‪ p‬را از رابطه ذیل دریافت می نماییم‪.‬‬ ‫طوری که ‪ K‬‬
‫‪PP2‬‬
‫‪y1  ky2 x1  kx2‬‬

‫(‪p( x , y )  P‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)‬
‫‪1 k‬‬ ‫‪1 k‬‬
‫‪‬‬
‫‪ PPH‬و ‪ PP2 H‬باهم مشابه است‪ ،‬و از تناست اضالع مثلث ها میتوانیم بنوسیم که‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫ثبوت‪ :‬در شکل مقابل مثلث های‬
‫‪PP1 PH‬‬ ‫‪ PH ‬‬ ‫‪PH  PH ‬‬

‫‪ 1 ‬‬ ‫‪k  1 ‬‬
‫‪PP2 PH P2 H‬‬ ‫‪PH P2 H‬‬
‫‪x  x1‬‬ ‫‪x  kx2‬‬
‫‪ a) k ‬‬ ‫‪ kx2  kx  x  x1  x1  kx2  x  xk  x  1‬‬
‫‪x2  x‬‬ ‫‪1 k‬‬
‫‪y  y1‬‬ ‫‪y  ky2‬‬
‫‪b) k ‬‬ ‫‪ y  y1  ky2  ky  y  ky  ky2  y1  y  1‬‬
‫‪y2  y‬‬ ‫‪1 k‬‬
‫‪2‬‬
‫تقسیم‬ ‫مثال‪ :3‬کمیات نقطه ‪ P‬را در یابید اگر خط مستقیمی که از نقاط )‪ P1 (1, 7‬و )‪ P2 (6, 3‬می گذرد و خط را به نسبت‬
‫‪3‬‬
‫نماید‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ k ‬باشد می توانیم بنوسیم که‪:‬‬ ‫حل‪ :‬با استفاده از فورمل اگر‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪k‬‬ ‫)‪, P1 (1, 7) , P2 (6, 3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪x1  kx2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  3 x  3‬‬
‫‪1 k‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪7   ( 3‬‬
‫‪y  ky2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪y 1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  3 y  3‬‬
‫‪1 k‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ PP‬را داخالأ به یک نسبت تقسسریم نمایرد ‪ k  0‬و اگرر خارجرأ بره یرک نسربت تقسریم نمایرد ‪k  0‬‬
‫نکته‪ :3‬اگر نقطه ‪ p‬خط ‪1 2‬‬
‫است‪.‬‬
‫)‪P2 (2,  1‬‬
‫میگرذر داخرأل و خارجرأ بره‬ ‫مثال‪ :2‬کمیات وضعیه نقطه ‪ p‬را در یابید اگر خط مستقیم که از نقاط )‪ P1 (8, 4‬و‬
‫‪2‬‬
‫نسبت ‪ 3‬تقسیم نماید‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ k ‬است‪.‬‬ ‫حل‪ :‬حالت اول اگر نقطه ‪ P‬داخأل تقسیم نماید‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪a) k ‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪(1)  4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ x  4 , y ‬‬ ‫‪  y2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ k  ‬است‪.‬‬ ‫حالت دوم اگر نقطه ‪ P‬خارجا تقسیم نماید‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪b) k  ‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪( )2  8‬‬ ‫‪( )(1)  4‬‬
‫‪x 3‬‬ ‫‪ 28  x  28 , y  3‬‬ ‫‪ 14  y  14‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫مختصات نقطه تنصیف یک خط‪:‬‬
‫‪ PP‬را نصف نماید ‪ k  1‬است‪ ،‬پس مختصات نقطه تنصیف یک خط را از فورمل های ذیل می یابیم‪.‬‬
‫اگر نقطه ‪ M‬خط ‪1 2‬‬
‫‪k 1‬‬
‫‪kx2  x1 ky2  y2‬‬ ‫‪x x y y‬‬
‫( ‪ M ( x , y)  M‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)‪)  M( 1 2 , 1 2‬‬
‫‪1 k‬‬ ‫‪1 k‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪ :3‬اگر )‪ A(1,3‬و )‪ B(7,5‬مختصات انجام های قطعه خط ‪ AB‬باشد مختصات نقطه تنصیف آن را دریابید؟‬
‫حل‪ :‬با استفاده از فورمل می توانیم بنوسیم که‪:‬‬
‫‪x1  1, x2  7 , y1  3, y2  5‬‬
‫‪1 7 3  5‬‬
‫(‪M‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)‪)  M (4, 4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪ :2‬نقطه )‪ O(3, 4‬مر کز دایره است‪ ،‬اگر نقطه )‪ P1 (4, 3‬انجام یرک قطرر آن باشرد‪ ،‬مختصرات انجرام دیگرر همرین‬
‫قطر را دریابید‪.‬‬
‫حل‪ :‬اگر مختصات نقطه خواسته شده را ) ‪ P2 ( x2 , y2‬نشان دهیم مرکز دایره نقطه وسطی قطر است پس‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4  x2‬‬

‫‪‬‬‫‪3‬‬ ‫‪ 6  4  x2  x2  2‬‬
‫‪x1  x2 y1  y2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫(‪O(3,  4)  O‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪) ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4  3  y2  8  3  y  y  11‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مختصات انجام دیگر قطر دایره )‪ (2,  11‬است‪.‬‬

‫مثال‪ :1‬سه رأس یک مثلث )‪ C (1,5), B(3, 1), A(5,  2‬است‪ ،‬طول میانه ‪ AM‬چند است؟‬
‫حل‪ :‬ابتدا مختصات نقطه وسطی ضلع ‪ BC‬را دریافت نموده سپس با استفاده از فورمل فاصله بین دو نقطه طول ‪ AM‬را می‬
‫یابیم‪.‬‬
‫مثال‪ :4‬اگرر نقراط )‪ D(5,0), C(12,0), B(9, 4) A(3,1‬رأس هرای یرک متروازی اضرالع باشرد‪ ،‬مختصرات نقطره تقراطع‬
‫قطر ها را در یابید؟‬
‫میل یک خط مستقیم (‪:)Slop of straight-line‬‬
‫برای باال شدن به بام استفاده از کدام زینه‬

‫آسان تر است؟ به کدام دلیل؟‬
‫زاویه میل‪ :‬زاویه اسرت کره یرک خرط مسرتقیم‬

‫با جهت مثبت محور می سازد‪.‬‬
‫میل خط مستقیم‪ :‬میل هر خط مستقیم عبارت از تانجانت زاویه میل آن خط است‪.‬‬
‫میل را به حرف ‪ m‬نشان می دهد یعنی ‪. m  tan ‬‬
‫‪m  tan ‬‬

‫حالت های مختلف میل یک مستقیم‪ :‬نظر به وسعت زاویه میل‪ ،‬میل یک خط مستقیم حالت های ذیل را دارد‪.‬‬
‫میل تعریف نشده‬

‫دریافت میل یک خط مستقیم‪:‬‬
‫برای دریافت میل یک خط مستقیم به مختصات دو نقطه از آن خط نیاز است‪.‬‬
‫اگر ) ‪ P1 ( x1 , y1‬و ) ‪ P1 ( x1 , y1‬انجام های خط ‪ L‬باشد میل آن را با استفاده از تعریف میل‪ ،‬طور ذیل می یابیم‪.‬‬
‫‪P2 E‬‬ ‫‪y y‬‬

‫‪m  tan  ‬‬ ‫‪m 2 1‬‬
‫‪PE‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪x2  x1‬‬
‫مثال‪ :‬میل خط مستقیم را در یابید که از نقاط )‪ P1 (2, 4‬و )‪ P2 (6,10‬می گذرد چند است؟‬
‫‪y2  y1 10  4 6 3‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪x2  x1 6  2 4 2‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪y y‬‬ ‫‪4  10 6 3‬‬
‫‪m 1 2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x1  x2‬‬ ‫‪2  6 4 2‬‬
‫نکته‪ :‬میل یک خط مستقیم در تمام نقاط خط باهم مساوی است‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬ثابت نمایید که نقاط )‪ B(3, 2), A(3,6‬و )‪ C (6,0‬باالی یک خط مستقیم واقع اند‪.‬‬
‫حل‪ :‬هر سه نقطه زمانی روی یک خط مستقیم واقع است که میل خط ‪ AB‬با میل خط ‪ CB‬برابر شود‪.‬‬
‫‪62‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪mAB ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪3  3 6‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪  mAB  mBC‬‬
‫‪20 2‬‬ ‫‪3 ‬‬
‫‪mBC‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3  6 3‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫مثال‪ :2‬نشان دهید که نقاط )‪ (7,5),(4,  5‬و )‪ (7,5),(4,  5‬باالی یک خط مستقیم قرار دارد‪.‬‬
‫حل‪ :‬مشابه به مثال یک حل می گردد‪.‬‬
‫میل خطوط موازی‪:‬‬
‫اگر خطوط ‪ L1‬و ‪ L2‬با هم موازی باشد‪ ،‬زاویه های میل آنها با هم متوافقه و مساوی است‪ ،‬بنا میل خطوط با هم برابر است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬اگر )‪ A(2,5‬و )‪ B(6,  11‬انجام های خط ‪ AB‬و )‪ B(3,8), A(4,  6‬انجام های خط ‪ CD‬باشد‪ ،‬خط ‪ AB‬و ‪CD‬‬
‫باهم کدام حالت را دارد؟‬
‫حل‪ :‬برای تشخیص حالت های خطوط میل آنها را محاسبه می نماییم‪.‬‬
‫‪5  (11) 5  11 16‬‬ ‫‪‬‬

‫‪mAB ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  2‬‬
‫‪2  (6) 2  6 8‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  mAB  mCD  2  AB CD‬‬
‫‪6  8 14‬‬ ‫‪‬‬
‫‪mCD‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4  3 7‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫میل خطوط عمود بر هم‪:‬‬
‫اگر دو خط برهم عمود باشد حاصل ضرب میل های آن )‪ (1‬است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬اگر خط ‪ L1‬از نقاط )‪ B(1,1), A(5,7‬بگذرد و خط ‪ L1‬از نقراط )‪ B(3, 4), A(0, 2‬بگرذرد خطروط ‪ L1‬و ‪ L1‬براهم‬
‫چه رابطه دارد‪.‬‬
‫حل‪ :‬ابتدا میل هر خط را محاسبه می نماییم‪:‬‬

‫‪5 1 4 2‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪m1 ‬‬ ‫‪   m1  ‬‬
‫‪7 1 6 3‬‬ ‫‪3 ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪  m1  m2   ( )  m1.m2  1  L1  L2‬‬
‫‪3  0 3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪m2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ m2   ‬‬
‫‪42‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬‫‪‬‬
‫دریافت زاویه بین دو خط متقاطع‪:‬‬
‫برای در یافت زاویه بین دو خط متقاطع باید میل هر کدام معلوم باشد‪.‬‬
‫در شکل مقابل ‪ 1‬زاویه میل خط ‪ L1‬و ‪  2‬زاویه میل خط ‪ L2‬است‪ ،‬اگز زاویه بین آنها ‪ ‬باشد زاویه ‪ ‬را طور ذیل می یابیم‪.‬‬
‫) ‪ 2    1     2  1  tan   tan( 2  1‬‬

‫‪tan  2  tan 1‬‬ ‫‪m  m1‬‬
‫‪tan  ‬‬ ‫‪ tan   2‬‬
‫‪1  tan  2  tan 1‬‬ ‫‪1  m1  m2‬‬
‫‪ m  m1 ‬‬
‫‪   arctan  2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1  m1  m2 ‬‬
‫‪1‬‬
‫و میل خط ‪ 1 ، L2‬باشد زاویه بین خطوط ‪ L1‬و ‪ L2‬چند است؟‬ ‫مثال‪ :‬اگر میل خط ‪، L1‬‬
‫‪2‬‬
‫حل‪ :‬اگر ‪ ‬زاویه بین خطوط ‪ L1‬و ‪ L2‬باشد داریم که‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪m1 ‬‬ ‫‪, m2  1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ m2  m1 ‬‬ ‫‪ 1 2 ‬‬ ‫‪2 1‬‬
‫‪  arctan ‬‬ ‫‪    arctan  1   arctan  3  ‬‬
‫‪ 1  m1m2 ‬‬ ‫‪ 1  1 ‬‬ ‫‪  3‬‬
‫‪ 2 ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪  arctan      18.43‬‬
‫‪ 3‬‬
‫مساحت مثلث‪:‬‬
‫روش اول‪ :‬در صورت معلوم بودن مختصات هر سه رأس یک مثلث می توان مساحت آن را محاسبه نمود‪.‬‬
‫‪ PP‬را طور ذیل می یابیم‪.‬‬

‫‪ PP‬در شکل مقابل مساحت مثلث ‪1 2 P3‬‬
‫‪1 2 P3‬‬
‫‪S P1P2 BA  S P2 P3CB  S ACP3P1  S P1P2 P3‬‬

‫) ‪( y1  y2 )( x2  x1 ) ( y2  y3 )( x3  x2 ) ( y1  y2 )( x3  x1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ S P1P2 P3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ y1 x2  x1 y1  y2 x2  x1 y2  y2 x3  x2 y2  x3 y3  x2 y3  x3 y1  x1 y1  x3 y3  y3 x1 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬
‫‪S P1P2 P3 ‬‬ ‫‪ x1 ( y3  y2 )  x2 ( y1  y3 )  x3 ( y2  y1 )‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ PP‬باشد برا محاسربه دیترر مینانرت ذیرل‬

‫روش دوم‪ :‬اگر ) ‪ P1 ( x1 , y1 ), P2 ( x1 , y2 ) , P3 ( x3 , y3‬مختصات رأس های مثلث ‪1 2 P3‬‬
‫مساحت مثلث دریافت می گردد‪.‬‬
‫‪x1‬‬ ‫‪y1 1‬‬

‫‪1‬‬
‫‪S P1P2 P3 ‬‬ ‫‪x2‬‬ ‫‪y2 1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x3‬‬ ‫‪y3 1‬‬
‫مثال‪ :‬اگر مثال‪ :‬اگر )‪ C(3,1), B(5,  6), A(4, 5‬یک مثلث باشد مساحت مثلث چند است؟‬
‫حل روش اول‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪S ABC ‬‬ ‫‪ x1 ( y3  y2 )  x2 ( y1  y3 )  x3 ( y2  y1 )‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪S ABC‬‬ ‫‪  4(1  6)  5(5  1)  3(6  5) ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪S ABC‬‬ ‫‪  28  30  3  S ABC   (5)  S ABC  2.5  S ABC  2.5‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫حل روش دوم‪:‬‬
‫‪4 5 1‬‬ ‫‪4 5 1 4 5‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪S ABC‬‬ ‫‪ 5 6 1  5 6 1 5 6‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3 1 1‬‬ ‫‪3 1 13 1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪S ABC ‬‬ ‫‪(24  15  5)  (18  4  25)‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪S ABC‬‬ ‫‪  (34)  (39)   (34  39)   5  S ABC  2.5‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫نکته‪ :‬می دانیم که مساحت متوای الضاع دوچند مساحت است که از ترسیم قطر آن بوجود می آید‪ ،‬پس برای دریافت مساحت‬
‫متوازی الضالع در صورت معلوم مختصات چهار رأس آن‪ ،‬بصورت دلخواه مساحت مثلثی را می یابیم که از سه رأس آن‬
‫میگذرد و آن را دو چند می سازیم‪.‬‬
‫مثال‪ :‬مساحت چهار ضلعی را در یابید که از رأس های آن )‪ C (8,6), B(6, 2), A(1,0‬و )‪ D(2, 4‬باشد‪.‬‬
‫معادله خط مستقیم‪:‬‬
‫هر خط مستقیم از بی نهایت نقاط بوجود آمده است که هر کدام دارایی مختصات مختلف اسرت‪ ،‬معادلره یرک خرط مسرتقیم رابطره‬
‫الجبری است که‪ ،‬اگر مختصات هر نقطه از خط را در رابطه وضع نماییم عالمه مساوات تغیر نکنرد‪ .‬معادلره یرک خرط مسرتقیم‬
‫را می توانیم در حالت های مختلف دریافت نماییم‪.‬‬
‫اول‪ :‬در صورت معلوم بودن معادله یک خط مستقیم حداقل به مختصات یک نقط از آن خط و میل آن نیاز است‪.‬‬
‫در شکل مقابل اگر ) ‪ P1 ( x1 , y1‬یک نقطه و ‪ m‬میل خط ‪ L‬باشد معادله آن را طور ذیل بدست می آوریم‪:‬‬
‫اگر )‪ P( x , y‬یک نقطه کیفی خط مستقیم ‪ L‬باشد‪ ،‬در این صورت میل خط ‪ L‬عبارت است از‪:‬‬
‫مثال‪ :3‬معادله خط مسقیم را در یابید که میل آن ‪ 3‬و از نقطه )‪ A(2,  3‬می گذرد‪.‬‬
‫) ‪y  y1  m( x  x1‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪y  (3)  3( x  2)  y  3  3x  6  y  3x  9‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ y ‬عمود باشد و از نقطه )‪ (4,1‬می گذرد‪.‬‬ ‫مثال‪ :2‬معادله خط مستقیمی را دریابید که باالی خط ‪x  6‬‬
‫‪3‬‬
‫حل‪ :‬اگر خطوط باالی هم عمود باشد پس حاصل ضرب میل های آن ‪ 1‬است‪.‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪L1 : y ‬‬ ‫‪x  6  m1 ‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪L1  L2  m1m2  1  m2 ‬‬ ‫‪ m2  ‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫در صورت که میل خط ‪  ، L2‬باشد و از نقطه )‪ A(4,1‬بگذرد داریم که‪:‬‬
‫‪5‬‬
‫) ‪y  y1  m( x  x1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪17‬‬
‫‪y  1   ( x  4)  y  1   x   y   x ‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫مثال‪ :1‬معادله خط مستقیم را در یابید که از مبدأ گذشته و زاویه میل آن ‪ 150‬باشد‪.‬‬
‫حل‪ :‬مختصات مبدأ )‪ O(0,0‬است‪ ،‬اگر زاویه میل خط ‪ 150‬باشد میل آن ‪ tan150‬است پس‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪m  tan150  ‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪y0  ‬‬ ‫‪( x  0)  y  ‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫دوم‪ :‬در صورت معلوم بودن میل یک خط مستقیم و نقطه تقاطع آن با محور ‪ ، Y‬معادله آن را می توانیم طور ذیل دریابیم‪.‬‬
‫اگر میل خط ‪ m‬و نقطه تقاطع آن با محور ‪ (0, b) ، Y‬باشد معادله آن عبارت است از‪:‬‬
‫) ‪y  y1  m( x  x1‬‬
‫‪y  b  m( x  0)  y  b  mx  y  mx  b‬‬
‫را بنام معادله معیاری خط یاد می نماید‪ ،‬در معادله معیاری ‪ b‬عرض المبدأ و ‪ m‬میل خط است‪.‬‬ ‫‪y  mx  b‬‬
‫مثال‪ :1‬معادله خط مستقیم را دریابید که میل آن ‪ 2‬و محور ‪ Y‬را در نقطه ‪ 3‬قطع نماید‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪m  2 , b  3‬‬
‫‪y  mx  b  y  2 x  3‬‬
‫‪4‬‬
‫قطع کند‪ ،‬و بر خطی که میل آن ‪ 6‬است عمود باشد‪.‬‬ ‫مثال‪ :2‬معادله خط مستقیم را دریابید که محور ‪ Y‬را در نقطه‬
‫‪3‬‬
‫حل‪ :‬اگر خطوط برهم عمود باشد پس‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪m1m2  1  (6)m2  1  m2 ‬‬ ‫‪, b‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪y  mx  b  y ‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬
‫نکته‪ :1‬اگر یک خط مستقیم با محور ‪ X‬مواز ی باشد‪ ،‬میل آن صفر است‪ ،‬و معادله آن ‪ y  b‬است‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬اگر یک خط باالی محور ‪ X‬در نقطه ‪ a‬عمود باشد معادله آن ‪ x  a‬است‪.‬‬
‫سوم‪ :‬در صورت معلوم بودن مختصات دو نقطه از یک خط مستقیم می توان معادله آن را طور ذیل دریافت نمود‪.‬‬
‫در شکل مقابل نقاط ) ‪ P1 ( x1 , y1‬و ) ‪ P2 ( x2 , y2‬روی خط ‪ L‬واقع اند‪ ،‬پس‪:‬‬
‫‪y2  y1‬‬
‫‪m‬‬ ‫;‬
‫‪x2  x1‬‬
‫‪y2  y1‬‬
‫‪y  y1  m( x  x1 )  y  y1 ‬‬ ‫) ‪( x  x1‬‬
‫‪x2  x1‬‬
‫مثال‪ :1‬معادله خطی مستقیمی را دریابید که از نقاط )‪ A(2,1‬و )‪ B(6,  4‬می گذرد‪.‬‬
‫‪y2  y1‬‬ ‫‪4  1‬‬ ‫حل‪:‬‬

‫‪y  y1 ‬‬ ‫‪( x  x1 )  y  1 ‬‬ ‫))‪( x  (2‬‬
‫‪x2  x1‬‬ ‫)‪6  (2‬‬
‫‪5‬‬
‫‪y 1 ‬‬ ‫‪( x  2)  8 y  8  5 x  10  8 y  5 x  2  0‬‬
‫‪8‬‬
‫چهارم‪ :‬در صورت معلوم بودن مختصات نقطه تقاطع یک مستقیم با محور ها می توان معادله آن را طور ذیل دریافت‪.‬‬
‫اگر )‪ (0, b‬نقطه تقاطع خط ‪ L‬با محور ‪ Y‬و )‪ (a , 0‬نقطه تقاطع آن با محور ‪ X‬باشد پس‪:‬‬
‫;‪x1  0, x2  a , y1  b , y2  0‬‬
‫‪y2  y1‬‬ ‫‪0b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪y  y1 ‬‬ ‫‪( x  x1 )  y  b ‬‬ ‫‪( x  0)  y  b ‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪x2  x1‬‬ ‫‪a0‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x y‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1      1‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a b‬‬
‫مثال‪ :1‬معادله خط مستقیم را در یابید که محور ‪ X‬را در نقطه )‪ (5, 0‬و محور ‪ Y‬را در نقطه )‪ (0,  3‬قطع نماید‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪a  5, b  3‬‬
‫‪x y‬‬ ‫‪x y‬‬
‫‪ 1 ‬‬ ‫‪ 1  3x  5 y  15‬‬
‫‪a b‬‬ ‫‪5 3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫مثال‪ :2‬معادله خط مستقیم را در یابید که محور ‪ X‬را در نقطه )‪ ( , 0‬و محور ‪ Y‬را در نقطه ) ‪ (0,‬قطع نماید‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪,b‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x y‬‬ ‫‪4x‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪ 2 y  1  4x  6 y  3  0‬‬
‫‪3 1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4 2‬‬
‫مثال‪ :2‬در شکل مقابل ‪ AOB‬یک مثلث قایم الزاویه متساوی الساقین است معادله خط ‪ AB‬را دریایبد اگر از نقطه )‪(2,3‬‬
‫عبور نماید‪.‬‬
‫حل‪ :‬مثلث ‪ AOB‬متساوی الساقین است‪ ،‬پس زاویه ‪ B = 45‬و زاویه میل خط ‪ AB 135‬است‪.‬‬
‫‪m  tan135  1‬‬
‫در صورت معلوم بودن میل و یک نقطه خط ‪ AB‬معادله آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪x1  2 , y1  3‬‬
‫‪y  y1  m( x  x1 )  y  3  1( x  2)  y   x  5‬‬
‫‪ -5‬معادله عمودی خط مستقیم‪:‬‬

‫معادله عمومی یک خط مستقیم بره شرکل ‪ ax  by  c  0‬اسرت‪ ،‬ایرن معادلره دارایری دو متحرول ‪ x‬و ‪ y‬اسرت‪ c , b , a ،‬نشران‬
‫دهنده اعداد ثابت است‪ ،‬طوری که ‪ a‬و ‪ b‬همزمان نمی تواند صفر باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬اگر در معادله ‪ a  0 ، ax  by  c  0‬باشد‪ ،‬معادله شکل ‪ by  c  0‬را می گیرد‪ ،‬در این حالرت معادلره خطری‬
‫موازی به محور ‪ X‬است‪.‬‬
‫‪c‬‬
‫‪by  c  0  y  ‬‬
‫‪b‬‬
‫‪ -2‬اگر در معادلره ‪ b  0 ، ax  by  c  0‬باشرد معادلره شرکل ‪ ax  c  0‬را مری گیررد‪ ،‬در ایرن حالرت معادلره خطری‬
‫موازی به محور ‪ Y‬است‪.‬‬
‫‪c‬‬
‫‪ax  c  0  x  ‬‬
‫‪a‬‬
‫حاالت دو خط نظر به هم‪:‬‬
‫در صررورت کرره معادلرره ‪ a1 x  b1 y  c1  0‬مربرروط خررط ‪ L1‬و معادلرره ‪ a2 x  b2 y  c2  0‬مربرروط خررط ‪ L2‬باشررد‪ ،‬نظررر برره‬
‫ضرایب مجهول و عدد ثابت در در معادله های خطوط می توان حالت های خط را مشخص نمود‪.‬‬
‫باهم متقاطع‬ ‫و‬ ‫خط‬

‫است‬
‫باهم منطبق است‬ ‫و‬ ‫خط‬ ‫‪ -6‬معادله نار مل خط مستقیم‪:‬‬
‫خط نارمل‪ :‬خط نارمل یک خط مستقیم‪ ،‬خطی است که از مبدأ سیستم کمیات وضرعیه براالی آن عمرود ترسریم مری شرود‪ .‬طرول‬
‫خط نارمل یک خط را به ‪ p‬و زاویه که خط نارمل با جهت مثبت محور می سازد به ‪ ‬نشان می دهد‪.‬‬
‫معادله نارمل یک خط مستقیم معادله است که از جنس ‪ P‬و نسبت های مثلثاتی زاویه ‪( ‬زاویه نارمل) باشد‪.‬‬
‫در شکل مقابل ‪ OH  p‬خط نارمل خط ‪ L‬است‪ ،‬و در مثلث های‬
‫قایم الزاویه ‪ OBH‬و ‪ OHA‬می توانیم بنوسیم که‪:‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪cos  ‬‬ ‫‪ OB ‬‬ ‫;‬
‫‪OB‬‬ ‫‪cos ‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪cos(90   ) ‬‬ ‫‪ sin  ‬‬ ‫‪ OA ‬‬
‫‪OA‬‬ ‫‪OA‬‬ ‫‪sin ‬‬
‫مطابق شکل خط ‪ L‬محور ‪ X‬را در )‪ (OB ,0‬و محور ‪ Y‬را در نقطه )‪ (0, OA‬قطع می کنرد پرس معادلره آن بره شرکل زیرر‬
‫است‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪OB OA‬‬
‫با تعویض قیمت های ‪ OA‬و ‪ OB‬معادله نارمل خط ‪ L‬بدست می آید‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪x cos  x sin ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1  x cos   y sin   p‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪cos  sin ‬‬
‫‪x cos  y sin   p  0‬‬
‫مثال‪ :1‬معادله نارمل خط مستقیم را دریابید که طول خط نارمل آن ‪ 5‬واحد و زاویه نارمل آن ‪ 60‬باشد‪.‬‬
‫‪p  5,  60‬‬

‫‪x cos   y sin   p  0  x cos 60  y sin 60  5  0‬‬
‫تبدیل معادله عمومی یک خط مستقیم به اشکال دیگر آن‪:‬‬
‫‪ -3‬تبدیل معادله عمودی یک خط مستقیم به شکل معادله معیاری آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪ax  by  c  o  by  ax  c  y   x ‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ ‬است‪.‬‬ ‫پس در معادله عمومی میل خط ‪ m  ‬و نقطه تقاطع خط بامحور ‪، Y‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫مثال‪ :‬معادله عمومی خط مستقیم ‪ 5x  12 y  25  0‬را به شکل معیاری تبدیل نمایید‪.‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪5 x  12 y  25  0  12 y  5 x  25  y ‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪5‬‬
‫قطع می کند‪.‬‬ ‫و محور ‪ Y‬را در نقطه‬ ‫پس میل خط‬
‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪ -2‬تبدیل معادله عمومی خط مستقیم به شکل معادله که میل و یک نقطه آن معلوم باشد‪.‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ (0 ,‬است‪ ،‬پس‪:‬‬ ‫در معادله ‪ ax  by  c  o‬میل خط ‪ m  ‬است و یک نقطه آن )‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪a‬‬
‫)‪y  y1  m( x  x1 )  y  ( )   ( x  0‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪c‬‬
‫) ‪ y    x  y   (x ‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ -1‬تبدیل معادله عمومی خط مستقیم به شکل معادله که نقطه تقاطع آن با محور های ‪ X‬و ‪ Y‬معلوم باشد‪.‬‬
‫اگر اطراف معادله عمومی را به )‪ (c‬تقسیم می نماییم‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬

‫‪ax  by  c  0  ax  by  c‬‬ ‫‪ x‬‬ ‫‪y 1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪c c‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪‬‬
‫‪c‬‬
‫‪‬‬
‫‪c‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪ -4‬تبدیل معادله عمومی یک خط مستقیم به معادله نارمل‪:‬‬
‫اگر معادله عمومی یک خط مستقیم ‪ ax  by  c  0‬یا ‪ ax  by  c‬و معادله نارمل آن به شکل ‪x cos  y sin   p‬‬
‫باشد‪ .‬در این صورت هر دو معادله نشان دهنده یک خط است‪ ،‬پس نسبت های ضرایب آن ها با یرک عردد ثابرت ماننرد ‪ k‬برابرر‬
‫است‪ .‬یعنی‪:‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪c‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪cos  sin ‬‬ ‫‪p‬‬
‫با استفاده از خواص تناسب می توانیم بنوسیم که‪:‬‬
‫‪cos  sin  1‬‬ ‫‪cos 2  sin 2  cos 2   sin 2  1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2 2‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪a b‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪a  b2‬‬
‫‪ k   a 2  b2‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪ k  cos    cos  ‬‬
‫‪cos ‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪ a 2  b2‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪ k  sin    sin  ‬‬
‫‪sin ‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪ a 2  b2‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪k p‬‬ ‫‪ p‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪ a 2  b2‬‬
‫با تعویض قیمت های ‪ p ,cos  ,sin ‬در معادله نارمل معادله عمومی خط به معادله نارمل آن تبدیل می شود‪.‬‬
‫‪ax‬‬ ‫‪by‬‬ ‫‪c‬‬

‫‪x cos   y sin   p ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ a 2  b2‬‬ ‫‪ a 2  b2‬‬ ‫‪ a 2  b2‬‬
‫نکته‪ :3‬در معادله نارمل ‪ p‬همیشه یک مقدار مثبت است‪ ،‬پس عالمه مخرج باید همیشه خالف عالمه ‪ c‬باشد‪ .‬اگر ‪ c  0‬باشرد‬
‫مخرج‬
‫باید هم عالمه ‪ b‬باشد‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬برای تبدیل معادله عمومی یک خط مستقیم به معادله نارمل ابتدا قیمت ‪ k‬را از معادله عمومی دریافرت مری نمراییم‪ .‬بعردأ‬
‫اطراف‬
‫معادله عمومی را بر ‪ k‬تقسیم می نماییم‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬معادله ‪ x  2 y  5  0‬را به شکل نارمل آن تبدیل نمایید‪.‬‬
‫حل‪ :‬در معادله ‪ b  2 ، a  1 ، x  2 y  5  0‬و ‪ c  5‬است پس‪:‬‬
‫‪k   a 2  b2  k  12  22  5‬‬
‫تقسیم می نماییم‪:‬‬ ‫اطراف معادله ‪ x  2 y  5  0‬را بر ‪5‬‬
‫‪x  2y 5  0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪ x‬‬ ‫‪ y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫اگر این معادله را با معادله نارمل ‪  x cos   y sin   p  0‬مقایسه نماییم در این صورت می توانیم بنوسیم که‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪sin  ‬‬ ‫‪, cos  ‬‬ ‫‪, p‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫با استفاده از جدول مثلثاتی یا ماشین حساب ‪ ‬را محاسبه می نماییم‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪sin  ‬‬ ‫‪   arcsin‬‬ ‫‪   63.43‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬
‫‪x cos(63.43 )  y sin(63.43 ) ‬‬
‫‪5‬‬
‫تمرین‪ :‬معادالت ذیل را به شکل نارمل تبدیل نمایید‪.‬‬
‫‪1) x  y  8  0‬‬ ‫‪4) 3x  4 y  1  0‬‬

‫‪2) 6 x  8 y  15  0‬‬ ‫‪5) x  3 y  2  0‬‬
‫‪3) y  x  6‬‬ ‫‪6) 2 x  3 y  1  0‬‬
‫‪ 7‬معادله نارمل خط مستقیم ‪ x cos 60  y sin 60  7  0‬را به شکل معادله عمومی یک خط مسقیم تبدیل نمایید‪.‬‬
‫‪ 8‬معادله نارمل خط مستقیم ‪ x cos 225  y sin 225  6  0‬را به شکل معادله عمومی یک خط مسقیم تبدیل نمایید‪.‬‬
‫فاصله یک نقطه از یک خط مستقیم‪:‬‬
‫برای دریافت فاصله یک نقطه از یک خط مستقیم‪ ،‬به مختصات نقطه و معادله نارمل خط نیاز است‪.‬‬
‫اگر فاصله نقطه ) ‪ A( x1 , y1‬از خط ‪ L : x cos  y sin   p  0‬را بره ‪ d‬نشران دهریم‪ .‬بررای محاسربه ‪ d‬طرور ذیرل عمرل‬
‫می نماییم‪:‬‬
‫از نقطه ‪ A‬خط ‪ L‬را موازی به خط ‪ L‬رسم مری نمراییم‪ ،‬فاصرله برین دو خرط مروازی برابرر بره فاصرله برین نقطره ‪ A‬و خرط ‪L‬‬
‫است‪.‬‬
‫خط ‪ L || L‬است پرس زاویره نارمرل هرر دو خرط ‪ ‬اسرت‪ ،‬و طرول نارمرل‬
‫خط ‪ ( p  d ) ، L‬است‪ ،‬در این صورت معادله نارمل خرط را مری تروانیم‬
‫طور ذیل بنوسیم‪:‬‬
‫‪L : x cos   y sin   ( p  d )  0‬‬

‫‪x cos   y sin   p  d‬‬
‫نقطرره ‪ A‬روی خررط ‪ L‬واقررع اسررت پررس مختصررات آن د رمعادلرره خررط ‪L‬‬
‫صدق می نماید‪.‬‬
‫‪x1 cos  y1 sin   p  d‬‬
‫رابطه اخیر نشان دهنده فاصله نقطه ‪ A‬از خط ‪ L‬است‪.‬‬
‫نتیجه‪ :‬بررای دریافرت فاصرله نقطره از یرک خرط مسرتقیم در صرورت معلروم برودن معادلره نارمرل مختصرات نقطره مرذکور را در‬
‫معادله نارمل خط وضع می نماییم‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬فاصله نقطه )‪ A(4,6‬را از خط ‪ x cos30  y sin 30  5‬چند است؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪d  x1 cos   y1 sin   p‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ d  4 cos 30  6sin 30  5  d  4 ‬‬ ‫‪ 6 5‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪ d  2 3  2  2( 3  1‬‬
‫مثال‪ :2‬فاصله نقطه )‪ A(2 3 , 4‬را از خط ‪ x cos30  y sin 30  1‬چند است؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪x1  2 3 , y1  4‬‬
‫‪d  2 3  cos 30  4  sin 30  1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪d  2 3‬‬ ‫‪ 4  1  3  2 1  d  4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫نکته‪ :‬در صورت معلوم بودن معادله عمومی خط برای دریافت فاصله یک نقطه‪ ،‬ابتدا معادله عمومی را به معادله نارمل‬
‫تبدیل می نماییم‪.‬‬
‫‪ax‬‬ ‫‪by‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪ax  by  c  0 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪ a 2  b2‬‬ ‫‪ a 2  b2‬‬ ‫‪ a 2  b2‬‬
‫| ‪| ax1  by1  c‬‬
‫‪d ‬‬
‫‪a 2  b2‬‬
‫مثال‪ :3‬فاصله نقطه )‪ A(2 , 8‬را از خط ‪ 4 x  3 y  11  0‬در یابید‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪a  4, b  3, c  11‬‬
‫‪k  a 2  b 2  42  32  5‬‬
‫| ‪| ax1  by1  c‬‬ ‫‪| 4(2)  3(8)  11| | 8  24  11| 5‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪d ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1‬‬
‫‪a b‬‬‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫مثال‪ :2‬نقاط )‪ B(3, 2) ، A(3, 4‬و )‪ c(0,  2‬رأس های یک مثلث است طول ارتفاع رأس ‪ A‬را دریابید‪.‬‬
‫حل‪ :‬ارتفاع رأس ‪ A‬برابر به فاصله نقطه ‪ A‬از خط ‪ BC‬است‪ ،‬ابتدا معادله خط ‪ CB‬را بدست می آوریم‪:‬‬
‫‪2  2‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪BC :‬‬ ‫‪y2 ‬‬ ‫‪( x  (3))  y  2 ‬‬ ‫)‪( x  4‬‬
‫‪03‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪BC :‬‬ ‫‪3 y  12 x  6  0‬‬
‫با استفاده از فورمول فاصله‪ ،‬نقطه از خط ارتفاع رأس ‪ A‬را طور ذیل دریافت می نماییم‪:‬‬
‫| ‪| ax1  by1  c‬‬ ‫| ‪|12(3)  3(4)  6‬‬ ‫| ‪| 36  12  6‬‬ ‫‪54‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a b‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3  12‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪9  144‬‬ ‫‪153‬‬
‫فاصله بین دو خط موازی‪:‬‬
‫برای دریافت فاصله بین دو خط موازی مختصات یک نقطه کیفی را روی یکی از خطوط دریافت می نماییم‪ ،‬فاصله این نقطه‬
‫را از خط‬
‫دیگر می یابیم‪.‬‬
‫مثال‪ :‬فاصله بین خطوط موازی ‪ 3x  4 y  7  0‬و ‪ 3x  4 y  3  0‬را دریابید‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫حل‪ :‬نقطه ) ‪ (0,‬روی خط ‪ 3x  4 y  7  0‬قرار دارد‪ ،‬فاصله آن را از خط ‪ 3x  4 y  3  0‬می یابیم‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬
‫| ‪| 3(0)  4( )  3 | | 0   3‬‬
‫| ‪| ax  by1  c‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪d 1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a b‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1‬‬
‫‪d  7 d ‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬
‫|‪|c‬‬
‫است‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬فاصله خط مستقیم ‪ ax  by  c  0‬از مبدأ سیستم کمیات وضعیه )‪ (0, 0‬عبارت از‬
‫‪a 2  b2‬‬
‫‪ 1‬فاصله بین خطوط و نقاط داده شده ذیل را بدست آورید‪.‬‬
‫)‪1) 2 x  5 y  2  0 , P(3,  1‬‬ ‫)‪3) 3x  4 y  12  0 , M (0,  6‬‬

‫‪2) 3x  y  1  0‬‬ ‫)‪, P(0, 0‬‬ ‫‪4) x  7 y  4  0‬‬ ‫)‪, N (4, 2‬‬
‫‪ 2‬فاصله بین خطوط ذیل را محاسبه نایید‪.‬‬
‫‪x  y 1  0‬‬ ‫‪ y  3x  9‬‬

‫‪1) ‬‬ ‫‪3) ‬‬
‫‪ y  x  6‬‬ ‫‪2 y  6 x  4‬‬
‫‪3x  5 y  7  0‬‬ ‫‪x  2 y  4  0‬‬
‫‪2) ‬‬ ‫‪4) ‬‬
‫‪6 x  10 y  2  0‬‬ ‫‪2 x  4 y  7  0‬‬
‫تغیر مکان‬
‫تغیر مکان(‪:)Transformation‬‬
‫رابطه که یک نقطه از سیستم کمیات وضعیه را تنها به یک نقطه دیگر روی سیستم نسبت می دهد‪ ،‬تغیر مکان یا تبدیل گفته‬
‫می شود‪.‬‬
‫که به نقطه دومی تصویر نقطه اولی گفته می شود‪ ،‬در تبدیل هیچ دو نقطه ای دارایی یک تصویر نیست‪.‬‬
‫مثال‪ :‬تصویر نقاط )‪ C (2, 2), B(1, 4), A(4,1‬را تحت تبدیل های زیر بدست آورید‪.‬‬
‫‪a : ( x , y) ‬‬
‫‪T‬‬
‫)‪( x , y‬‬ ‫‪c : ( x , y) ‬‬
‫‪R‬‬
‫)‪( x ,  y‬‬
‫‪b : ( x , y) ‬‬
‫‪M‬‬
‫)‪( y , x‬‬ ‫‪d : ( x , y) ‬‬
‫‪S‬‬
‫)‪( x  2, y  3‬‬
‫حل‪ :‬ابتدا نقاط داده شده را روی سیستم مشخص می نماییم بعدأ با توجه به نوعیت تبدیل تصویر نقاط را می یابیم‪.‬‬
‫‪ ( x , y) ‬می یابیم یعنی تنها مختصه هر نقطه را در یک منفی ضرب می‬

‫‪T‬‬
‫‪ (a‬تصویر نقاط را تحت تبدیل )‪( x , y‬‬
‫‪ ( x , y) ‬می یابیم یعنی مختصات ‪ x‬و ‪ y‬نقاط را تبدیل می نماییم‪.‬‬

‫‪M‬‬
‫‪ (b‬تصویر نقاط را تحت تبدیل )‪( y , x‬‬
‫‪( x , y ) ‬‬
‫‪M‬‬
‫)‪( y , x‬‬
‫‪A(4,1) ‬‬
‫‪M‬‬
‫)‪ A(1, 4‬‬
‫‪B(1, 4) ‬‬
‫‪M‬‬
‫)‪ B(4,1‬‬
‫‪C (2, 2) ‬‬
‫‪M‬‬
‫)‪ C (2, 2‬‬
‫‪ (d‬تصویر نقاط را تحت تبدیل می یابیم یعنی نقاط را دو واحد طرف راست و سه واحد طرف باال انتقال می دهیم‪.‬‬
‫‪( x , y ) ‬‬
‫‪S‬‬
‫)‪( x  2, y  3‬‬
‫‪A(4,1) ‬‬
‫‪S‬‬
‫)‪ A(6, 4‬‬
‫‪B(1, 4) ‬‬
‫‪S‬‬
‫)‪ B(3, 7‬‬
‫‪C (2, 2) ‬‬
‫‪S‬‬
‫)‪ C (4,5‬‬
‫مرکز‬ ‫‪ 134‬هندسه تحلیلی‬
‫آموزشی موعود‬
‫مثال‪ :‬تصویر نقاط )‪ (1,  1) ، (3,  4) ، (5, 2‬را تحت هر یک از تبدیلهای زیر بدست آورید‪.‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪( x , y ) ‬‬

‫‪T‬‬
‫)‪( x  2, y  3‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪( x , y ) ‬‬
‫‪D‬‬
‫)‪(2 x , y  1‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪( x , y ) ‬‬
‫‪K‬‬
‫)‪(3x  4,5 y  1‬‬
‫)‪4‬‬ ‫‪( x , y ) ‬‬
‫‪P‬‬
‫)‪( x  5, 0‬‬
‫نکته‪ :‬اگر در یک تبدیل فاصله بین نقاط تغیر نکند تبدیل ایزومتری است‪ .‬در تبدیل ایزومتری تصویر یک شکل با اصل شکل‬
‫انطباق پذیر است‪.‬‬
‫انتقال( ‪:) Translation‬‬
‫هرگاه تمام نقاط یک شکل به یک فاصله معین به یک سمت حرکت دهیم شکل دومی را بنام منتقله شکل اولی می گوید‪ ،‬که‬
‫این حرکت را بنام انتقال یاد می نماید‪ .‬انتقال را طور ذیل نشان می دهد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬تصویر نقاط )‪ D(1,  5), C(0,0), B(3, 4), A(2, 1‬را روی سیستم کمیات وضعیه تحت تبدیل‬
‫)‪ T ( x , y)  ( x 1, y  2‬نشان دهید‪.‬‬
‫وکتور انتقال‪ :‬در شکل ذیل با وصل نمودن نقاط به یک دیگر وکتور های ‪ CC , BB , AA‬بوجود می آید که باهم مساوی‬
‫است و به آنها وکتور انتقال گفته می شود‪.‬‬
‫خواص انتقال‪:‬‬
‫تغیر مکان‬
‫‪ )1‬انتقال یک تبدیل ایزومتری است‪ .‬یعنی محیط و مساحت شکل تغیر نمی کند‪.‬‬
‫‪ )2‬در انتقال میل خط تغیر نمی کند‪.‬‬
‫‪ )3‬انتقال نظر به یک وکتور صورت می گیرد که به نام وکتور انتقال یاد می شود‪.‬‬
‫انعکاس( ‪:) Reflection‬‬
‫اگر یک نقطه از شکل اولی به یک شکل دوم طوری تبدیل شود که فاصله هر دو نقطه از یک خط(محور) برابر باشد‪ .‬این‬
‫تبدیل را بنام انعکاس یا تناظر می گوید‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬اگر نقاط رأس های یک مستطیل باشد تصویر این مستطیل نظر به هر دو محور در یابید‪.‬‬
‫نقطه‬
‫تصویرنظر به محور‬ ‫تصویرنظر به محور‬
‫خواص انعکاس‪:‬‬
‫‪ )1‬انعکاس یک تبدیل ایزو متری است‪.‬‬
‫‪ )2‬انعکاس جهت شکل(میل خط) را تغیر می دهد‪.‬‬
‫‪ )3‬انعکاس همیشه نظر به یک خط(محور) یا یک نقط صورت می گیرد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬اگر )‪ B(7,1), A(3,1‬و )‪ C (3,  1‬رأس های یک مثلث باشد مثلث و تصویر های آن را نظر به انعکاس های ذیل‬
‫بدست آورید‪.‬‬
‫)‪1‬‬ ‫)‪R1 ( x , y)  ( x , y‬‬ ‫)‪3‬‬ ‫)‪R3 ( x , y)  ( y , x‬‬

‫)‪2‬‬ ‫)‪R2 ( x , y)  ( x ,  y‬‬ ‫)‪4‬‬ ‫)‪R4 ( x , y)  ( x ,  y‬‬
‫دوران)‪: (Rotations‬‬
‫اگر یک شکل در یک مستوی حول یک نقطه ثابت به اندازه یک زاویه‬

‫مرکز‬ ‫‪ 136‬هندسه تحلیلی‬
‫آموزشی موعود‬
‫دوران نماید تمام نقاط شکل به همان اندازه دوران می نماید‪.‬‬
‫دوران نظر به یک مرکز و یک زاویه صورت می گیرد اگر دوران در جهت عقربه ساعت باشد منفی و اگر هم مخالف جهت‬
‫عقربه ساعت باشد دوران منفی است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬نقاط )‪ C (5, 2), B(5,0), A(2,0‬رأس های یک مثلث است‪ ،‬مثلث و تصویر های آن را نظر به هر یک از دوران‬
‫های ذیل روی سیستم کمیات وضعیه ترسیم نمایید‪.‬‬
‫)‪1‬‬ ‫)‪R1 ( x , y )  ( y , x‬‬

‫)‪2‬‬ ‫) ‪R2 ( x , y )  ( x ,  y‬‬
‫)‪3‬‬ ‫)‪R3 ( x , y )  ( y ,  x‬‬
‫حل‪ :‬این تبدیل ها نظر به مبدأ سیستم کمیات وضعیه و به زاویه های ‪ 270 ,180 ,90‬است‪.‬‬
‫نقطه‬ ‫تصویر ها‬

‫)‪( x , y‬‬ ‫)‪(  y , x‬‬ ‫) ‪( x ,  y‬‬ ‫)‪( y ,  x‬‬
‫)‪A(2,0‬‬ ‫)‪A(0, 2‬‬ ‫)‪A(2,0‬‬ ‫)‪A(0,  2‬‬
‫)‪B(5,0‬‬ ‫)‪B(0,5‬‬ ‫)‪B(0,  5‬‬ ‫)‪B(0,  5‬‬
‫)‪C (5, 2‬‬ ‫)‪C (2,5‬‬ ‫)‪C(5,  2‬‬ ‫)‪C(2,  5‬‬
‫مقاطع مخروطی‬
‫سطح مخطروطی‪:‬‬
‫مطررابق شررکل خطرروط ‪ L‬و ‪ ‬همرردیگر را در نقطرره ‪ O‬قطررع کرررده اسررت‪ ،‬اگررر خررط ‪ ‬را ثابررت‬
‫نگهداریم و خط ‪ L‬را حول آن دوران دهیم یک سطح را بوجود می آورد که آن سطح مخروطی‬
‫می گویند‪ .‬در این صورت به خط ‪ L‬مولد و به خط ‪ ‬محور و به نقطه ‪ O‬رأس مخرروط مری‬
‫گویند‪.‬‬
‫اگر یک مستوی یک سطح مخروطی را قطع نماید همواره یک شکل بدست نمی آیرد‪ ،‬بلکره نظرر بره نوعیرت تقراطع شرکل هرای‬
‫مختلف بوجود می آید‪.‬‬
‫حالت اول‪ :‬اگر مستوی قاطع با مسرتوی قاعرده مخرروط مروازی باشرد‪ ،‬مقطرع مخروطری دایرر اسرت‪ ،‬و اگرر از رأس مخرروط‬
‫بگذرد یک نقطه بدست می آید‪.‬‬
‫حالت دوم‪ :‬اگر مستوی قاطع با قاعده موازی نباشد‪ ،‬مقطع مخروطی بیضوی است‪ .‬و اگر از رأس مخروط بگذرد‪ ،‬یک نقطه‬
‫حاصل می ایجاد می شود‪.‬‬
‫حالت سوم‪ :‬اگر مستوی قاطع موازی با مولد سطح مخروطی باشد مقطع مخروطی پا را بول اسرت‪ ،‬و اگرر از رأس بگرذرد‬
‫یک خط ایجاد می شود‪.‬‬
‫‪ 138‬مقاطع مخروطی‬
‫حالت چهارم‪ :‬اگر مستوی قاطع با محور مخروط موازی باشد‪ ،‬مقطع مخروط هرایپربوال اسرت و اگرر از رأس بگرذرد دو خرط‬
‫متقاطع ایجاد می شود‪.‬‬
‫دایره‪:‬‬
‫محل هندسی (مجموعه) نقاطی از یک مستوی است که از یک نقطره ثابرت فاصرله برابرر دارد‪ .‬نقطره ثابرت را بنرام مرکرز دایرره‬
‫)‪ (O‬و فاصله ثابت را شعاع دایره )‪ ( R‬یاد می نمایند و دایره را به شکل )‪ C (O , R‬نمایش می دهد‪.‬‬
‫معادله دایره‪:‬‬
‫معادله دایره رابطه است که اگر از روی دایره مختصات هر نقطه کیفی را در آن وضع نمایم در آن رابطه صدق نماید‪.‬‬
‫برای دریافت معادله دایره که مرکز آن ) ‪ O(h , k‬و شعاع آن ‪ R‬باشد‪ ،‬نقطه مانند )‪ M ( x , y‬را روی محیط دایره در نظر می‬
‫گیریم طوریکه ‪ MO  R‬است‪.‬‬
‫با استفاده از تعریف دایره و فورمل فاصه بین دو نقطه می توانیم بنوسیم که‪:‬‬
‫‪OM  R  ( x  h)2  ( y  k )2  R‬‬
‫‪( x  h)2  ( y  k )2  R2‬‬
‫معادله فوق معادله استاندارد (معیاری) دایره است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬معادله دایره را بدست آورده که مرکز آن )‪ O(3,  1‬و شعاع آن ‪ 4‬واحد باشد‪.‬‬
‫‪h  3 , k  1 , R  4‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪ ( x  h)2  ( y  k )2  R 2  ( x  3)2  ( y  1) 2  16‬‬
‫نکته‪ :‬در معادله استاندارد جذر هر یک از افاده های داخل قوس مختصات مرکز دایره و جذر عدد ثابت شعاع دایره است‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫مثال‪ :1‬مختصات مرکز و شعاع دایره ‪ ( x  3)2  ( y  )2  4‬را دریابید؟‬
‫‪2‬‬
‫‪x  3  0  x  3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3   O(3 , ) , R  4  2‬‬
‫‪y 0 y  ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪ :2‬طول قطر دایره ‪ 4( x  1)2  (2 y  1)2  1‬چند است؟‬
‫حل‪ :‬اگر این معادله را با معادله معیاری دایره مقایسه نماییم‪ ،‬باید ضرایب ‪ x‬و ‪ y‬در داخل قوس های یک باشد پس‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪4( x  1) 2  (2 y  1) 2  1  4( x  1) 2   2( y  )   1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1 1‬‬
‫‪ 4( x  1)  4  y    1  ( x  1) 2   y   ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪1 1‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪, d  2R  d  1‬‬
‫‪4 2‬‬
‫معادله عمومی دایره‪:‬‬
‫اگر معادله استاندارد دایره را انکشاف دهیم معادله عمومی آن به شکل ‪ x2  y 2  ax  by  c  0‬بدسرت مری آیرد‪ .‬امرا مهرم‬
‫این است که نمی توانیم مرکز یا شعاع دایره از روی معادله عمومی دریابیم‪ ،‬پس برای این کار نیاز به تبدیل معادله عمومی بره‬
‫استاندارد است‪.‬‬
‫تبدیل معادله عمومی به شکل استاندارد‪:‬‬
‫برای تبدیل معادله عمومی به استاندارد از روش تکمیل مربع استفاده می نماییم‪.‬‬
‫‪x2  y 2  ax  by  c  0  ( x2  ax)  ( y 2  by)  c  0‬‬
‫برای تشکیل سه حدی که بتواند مربع کامل را بسازد ‪،‬ضرایب ‪ x‬و ‪ y‬را تقسیم بر )‪ (2‬مربع می سازیم‪ ،‬و آن ها را با حدود‬
‫معادله جمع و تفریق می نماییم‪.‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪a2 a2   2‬‬ ‫‪b2 b2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a  a 2  ‬‬

‫‪2‬‬
‫‪b  b2 ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ x  ax      y  by     c  0   x       y      c  0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4 4 ‬‬ ‫‪4 4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4  ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a ‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a 2 b2‬‬
‫‪x   y    c‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4 4‬‬
‫در معادله بدست آمده مرکز و شعاع دایره را می یابیم‪.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪, k ‬‬ ‫) ‪ O( , ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪a 2 b2‬‬ ‫‪a 2  b 2  4c‬‬ ‫‪1 2‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪ c ‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪a  b 2  4c‬‬
‫‪4 4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫پس برای تبدیل معادله عمومی به استاندارد‪ ،‬ضرایب ‪ x‬و ‪ y‬را در معادله عمومی‪ ،‬تقسیم بر )‪ (2‬و ضرب منفری مری نمراییم ترا‬
‫مختصات مرکز بدست آید‪ ،‬بعدأ قیمت ‪ R‬را دریافت نموده و معادله استاندارد را می نوسیم‪.‬‬
‫نکته‪ :‬در معادله عمومی دایره ضرایب ‪ x 2‬و ‪ y 2‬باهم برابر و هم عالمه است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬مختصات مرکز و شعاع دایره ‪ x2  y 2  6 x  8 y  2‬را دریابید‪.‬‬
‫حل‪ :‬ابتدا عدد ثابت را به طرف چ مساوات انتقال می دهیم تا طرف راست صفر شود‪.‬‬
‫‪x 2  y 2  6 x  8 y  2  0  a  6 , b  8 , c  2‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪ h  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪  O(3 ,  4‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪k    k    k  4 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1 2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪a  b 2  4c  R ‬‬ ‫‪36  64  8  R  3 3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x 2  y 2  6 x  8 y  2  0  ( x  3) 2  ( y  4) 2  27‬‬
‫شرط وجود دایره‪:‬‬
‫‪1 2‬‬
‫‪ R ‬است پس نظر بره مقردار افراده تحرت جرذر سره حالرت ذیرل وجرود‬ ‫در معادله عمومی دایره بودن دایره ‪a  b2  4c‬‬
‫‪2‬‬
‫دارد‪:‬‬
‫‪ a 2  b2  4c  0 (1‬در این صورت دایره حقیقی است‪.‬‬
‫‪ a 2  b2  4c  0 (2‬در این صورت دایره یک نقطه است‪.‬‬
‫‪ a 2  b2  4  0 (3‬در این صورت دایره وجود ندارد وست حل معادله خالی است‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬کدام یک از معادالت ذیل مربوط به یک دایره حقیقی است؟‬
‫‪(2 x 1)2  ( x  2 y)2  10 )1‬‬ ‫‪x2  y 2  2 x  y  2  0 )3‬‬
‫‪(2 x  1)2  (2  y)2  4 )4‬‬ ‫‪2 x2  x  2 y 2  y )1‬‬
‫حل‪ :‬گزینه )‪ (2‬درست است‪.‬‬
‫مثال‪ :2‬شعاع دایره ‪ ax2  y 2  2 x  4 y  k‬برابر به )‪ (2‬است قیمت ‪ k‬چند است؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪ax  y  2 x  4 y  k , a  1 , R  2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1 2‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪2  42  4(k )  2  20  4k  4  20  4k  16‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 4k  4  k  1‬‬
‫نکته‪ :‬اگر معادله ‪ Ax2  By 2  Cx  Dy  E  0‬معادله دایره باشد پس ‪ A  B‬است و با تقسیم طرفین مساوات برر ‪ A‬یرا‬
‫‪ B‬معادله عمومی دایره حاصل می شود‪.‬‬
‫معادله دایره در حالت های خاص‪:‬‬
‫اول‪ :‬اگر مرکز دایره در مبدأ سیستم کمیات وضعیه قرار داشته باشد پس ‪ h  k  0‬است که درایرن صرورت معادلره دایرره بره‬
‫شکل ذیل است‪.‬‬
‫دوم‪ :‬اگر مرکز دایره روی یکی از محور های ‪ x‬یا ‪ y‬قرار داشته باشد معادله آن طور ذیل خواهد بود‪.‬‬
‫سوم‪ :‬اگر دایره با محور ‪ x‬مماس باشد پس ‪ R  h‬است که معادله آن به شکل زیر است‪.‬‬
‫چهارم‪ :‬اگر دایره با محور ‪ y‬مماس باشد پس ‪ R  h‬است که معادله آن به شکل زیر است‪.‬‬
‫پنجم‪ :‬اگر دایره همزمان بر محور های ‪ x‬و ‪ x‬مماس باشد‪ ،‬پس ‪ x‬است‪ ،‬که در این حالت مرکز دایره روی خرط ‪ y  x‬یرا‬
‫خط‬
‫‪ y   x‬قرار دارد و با توجه به مختصات مرکز در یکی از ناحیه های چهارگانه موقعیت دارد‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬معادله دایره ای که در ناحیه سوم قرار دارد و همزمان بر هر دو محور مماس باشد کدام است؟‬
‫‪( x  R)2  ( y  R)2  R 2 )2‬‬ ‫‪( x  R)2  ( y  R) 2  R 2 )1‬‬

‫‪( x  R)2  ( y  R)2  R2 )4‬‬ ‫‪( x  R)2  ( y  R)2  R2 )1‬‬
‫حل‪ :‬در ناحیه سوم مقدار های و هر منفی است پ ‪:‬‬

‫‪h  k   R  ( x  R)2  ( y  R)2  R2‬‬
‫مثال‪ :2‬اگر دایره ‪ x2  ax  y 2  4 y  b‬در ناحیه اول و بر هر دو محور مماس باشد مقدار ‪ a  2b‬کدام است‪.‬‬
‫‪12 (d‬‬ ‫‪16 (c‬‬ ‫‪4 (b‬‬ ‫‪8 (a‬‬
‫‪ a‬‬ ‫‪‬‬

‫حل‪ :‬مختصات مرکز دایره ‪ O   , 2 ‬است اگر دایره بر هر دو محور مماس باشد پس‪:‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 2  a  4  R  2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1 2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪a  b 2  4c  2 ‬‬ ‫‪(4) 2  (4) 2  4b  16  32  4b‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ b  4 , a  2b  4  2(4)  4‬‬
‫نکته‪ :1‬در صورت که نقاط ) ‪ A( x1 , y1‬و ) ‪ B( x2 , y2‬انجام های قطر یک دایره باشد‪ ،‬مرکز دایره نقطره تنصریف قطرر اسرت‬
‫یعنی‪:‬‬
‫‪x1  x2 y1  y2‬‬
‫(‪O‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪) , | AB | 2 R‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪ :‬معادله دایره را دریابید که مختصات انجام های یک قطر آن )‪ A(3, 4‬و )‪ B(2,1‬باشد‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫)‪A(3, 4) , B(2,1‬‬
‫‪ 3  (2) 4  1 ‬‬ ‫‪1 5‬‬ ‫‪34‬‬
‫‪ O‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪  O  ,  | AB | 2 R  (4  1)  (3  2)  34  R ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪5  17‬‬
‫‪x   y  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫نکته‪ :2‬اگر خطی بر دایره مماس باشد‪ ،‬فاصله آن از مرکز دایره برابر به شعاع است و بر عکس هر خطی که فاصرله آن از‬
‫مرکز با شعاع دایره برابر باشد مماس بر دایره است‪.‬‬
‫اگر معادله خط مماس ‪ ax  by  c  0‬باشد فاصله مرکز دایره از خط برابر است با‪:‬‬
‫مثال‪ :‬مرکز یک دایره در مبدأ سیستم کمیات وضعیه اسرت و برر خرط ‪ 3x  4 y  10  0‬ممراس اسرت‪ ،‬کردام یرک از خطروط‬
‫زیر بر دایره مذکور مماس است‪.‬‬
‫‪4 x  3 y  10 (d‬‬ ‫‪3x  4 y  6 (c‬‬ ‫‪4 x  3 y  20 (b‬‬ ‫‪3x  4 y  5 ( a‬‬
‫حل‪ :‬ابتدا فاصله مرکز دایره را از خط ‪ 3x  4 y  10‬می یابیم‪.‬‬
‫‪3  0  4  0  10 10‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪ R2‬‬
‫‪9  16‬‬ ‫‪5‬‬
‫خطی بر دایره مماس است که فاصله آن از مرکز دایره ‪ 2‬واحد باشد‪ .‬جواب ‪ d‬درست است‪.‬‬
‫نکته‪ :1‬برای دریافت معادله دایره که از سه نقطه ‪ B  x2 , y2  ، A  x1 , y1 ‬و ‪ C  x3 , y3 ‬می گذرد به یکی از دو طریقه ذیل‬
‫عمل می نماییم‪.‬‬
‫اول‪ :‬طول خطوط ‪ AC ، AB‬و ‪ BC‬را محاسربه نمروده و رابطره فیثراغورث را بررای آنهرا امتحران مری نمراییم اگرر مثلرث قرایم‬
‫الزاویه باشد وتر مثلث قطر دایره است و در صورت معلوم بودن انجام های قطر معادله دایره را می یابیم‪.‬‬
‫دوم‪ :‬اگر مثلث قایم الزاویه نباشد در معادله ‪ x  y  ax  by  c  0‬مختصات نقراط ‪ B ، A‬و ‪ C‬را در معادلره وضرع‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫می نماییم‬
‫و قیمت های ‪ b ، a‬و ‪ c‬را بدست می آوریم‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬معادله دایره را در یابید که از نقاط )‪ B(3,0), A(1,0‬و )‪ C (0,  3‬می گذرد‪.‬‬
‫روش اول‪ :‬نوعیت مثلث را مشخص می نماییم‪.‬‬
‫‪AB  4, AC  10 , BC  18  ( 18)2  ( 10)2  42‬‬
‫روش دوم‪ :‬مثلث قایم الزاویه نیست پس مختصات نقاط را در معادله دایره وضع می نماییم‪.‬‬
‫‪ A : (1) 2  02  a(1)  b(0)  c‬‬ ‫‪1  a  c  0‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x 2  y 2  ax  by  c  0   B : 32  02  3a  0b  c  0‬‬ ‫‪ 9  3a  c  0‬‬
‫‪C : 02  (3) 2  0a  (3)b  c  0 9  3b  c  0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫با حل سیستم معادله سه مجهوله درجه یک داریم که‪:‬‬
‫‪c  3 , b  2 , a  2  x2  y 2  2 x  2 y  3  0‬‬
‫مثال‪ :2‬معادلره دایرره را کره از نقطره )‪ (1, 2‬و )‪ (3, 0‬گذشرته و مرکرز آن روی خرط بره معادلره ‪ y  2 x  1‬قررار دارد کردام‬
‫است؟‬
‫مثال‪ :1‬مرکز دایره نقطه )‪ O(a , 2a‬است و از نقاط )‪ A(2,1‬و )‪ B(1, 4‬می گذرد‪ ،‬شعاع دایره چند است؟‬
‫‪3 2 )4‬‬ ‫‪2 2 )1‬‬ ‫‪4 )2‬‬ ‫‪3 )3‬‬
‫حاالت خط و دایره نظر به هم‪:‬‬
‫برای تشخیص حالت خط و دایره نسبت به یکدیگر ابتدا فاصله مرکز دایره را از خط می یرابیم و برا مقایسره آن برا شرعاع دایرره‬
‫سه حالت ذیل وجود دارد‪ d .‬فاصله مرکز از خط است‪.‬‬
‫‪ -3‬اگر ‪ d  R‬باشد خط و دایره همدیگر را قطع نمی کند و نقطه مشترک ندارد‪.‬‬
‫‪ -2‬اگر ‪ d  R‬باشد خط و دایره باهم مماس است یک نقطه مشترک دارد‪.‬‬
‫‪ -1‬اگر ‪ d  R‬باشد خط و دایره متقاطع است و دو نقطه تقاطع(مشترک) دارد‪.‬‬
‫در صورت معلوم بودن معادله دایره و خط بررای تشرخیص حراالت آنهرا نسربت بره هرم از معادلره خرط و دایرره سیسرتم معادلره دو‬
‫مجهوله می سازیم‪ .‬برای حل سیستم از معادله خرط قیمرت ‪ x‬را از جرنس ‪ y‬یرا قیمرت ‪ y‬را از جرنس ‪ x‬پیردا نمروده و آن را در‬
‫معادله دایره تعویض می نماییم در این صورت معادله دایره به معادله یک مجهوله درجه دو بدست می آید‪ .‬و نظر به تعداد حل‬
‫معادله در جه دو سه حالت وجود دارد‪.‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ ‬سیستم دو حل دارد‬ ‫خط و دایره متقاطع است‬
‫)‪2‬‬ ‫‪ 0‬‬ ‫سیستم یک حل دارد‬ ‫‪‬‬ ‫خط و دایره مماس است‬
‫‪3)   0‬‬ ‫سیستم حل ندارد‬ ‫‪‬‬ ‫خط و دایره قطع می کند‬
‫مثال‪ :3‬قیمت ‪ a‬را طوری تعیین نمایید که دایره ‪ x2  y 2  2 x  4 y  a  0‬با خط ‪ x  3 y  0‬مماس باشد‪.‬‬
‫را حل اول ‪ :‬اگر خط و دایره مماس باشد فاصله مرکز دایره از خط با شعاع دایره برابر است پس‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪x 2  y 2  2 x  4 y  a  0  O(1,  2) , R ‬‬ ‫‪20  4a  5  a‬‬
‫‪2‬‬
‫| ‪| ah  bk  c | |11  3(2)  0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪x  3y  R ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a 2  b2‬‬ ‫‪1 9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪10 5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪R  5a ‬‬ ‫‪ 5a    a ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫را حل دوم‪ :‬اگر خطی با دایره مماس باشد پس سیستم معادال آنها یک جذر دارد پس‪:‬‬
‫‪x2  y 2  2x  4 y  a  0 ‬‬
‫‪  (3 y )  y  2(3 y )  4 y  a  0  10 y  10 y  a  a‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x  3 y  0  x  3 y‬‬ ‫‪‬‬

‫‪5‬‬
‫‪  b 2  4ac  0  102  4(10)a  0  100  40a  a ‬‬
‫‪2‬‬
‫مثال‪ :2‬دایره ‪ x2  y 2  8x  2 y  12  0‬و خط ‪ y  2 x  7‬باهم متقاطع است مختصات نقطه تقاطع را در یابید‪.‬‬
‫حل‪ :‬برای در یافت مختصات نقطه تقاطع سیستم معادالت خط و دایره را حل می نماییم‪.‬‬
‫‪x 2  y 2  8 x  2 y  12  0 ‬‬
‫‪  x  (2 x  7)  8 x  2(2 x  7)  12  0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪y  2x  7‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ x  4 x  28 x  49  8 x  4 x  14  12  5 x 2  40 x  75  0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ x 2  8 x  15  0  x1  5 , x2  3‬‬
‫برای دریافت قیمت های ‪ x2  3 , x1  5‬را در معادله خط وضع می نماییم‪:‬‬
‫‪y1  2 x1  7  y1  2  5  7  3‬‬
‫‪y2  2 x2  7  y2  2  3  7  1‬‬
‫پس خط مستقیم دایره را در نقاط )‪ (5,3‬و )‪ (3,  1‬قطع می نماید‪.‬‬
‫طاقت یک نقطه نظر به دایره‪:‬‬

‫طاقت یک نقطه نظر به دایره برابر تا تفاضل مربعات فاصله نقطه از مرکز دایره و شعاع دایره ‪ d  R‬است‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫در شکل مقابل برای دریافت طاقت نقطه ) ‪ A( x1 , y1‬از دایره‬
‫ابتدا با استفاده از فورمل فاصله بین دو نقطه مقدار ‪ d‬را محاسبه می نماییم‪.‬‬
‫‪AO  d  ( x1  h)2  ( y1  k )2  d 2  ( x1  h)2  ( y1  k )2‬‬
‫پس برای دریافت طاقت نقطه ) ‪ A( x1 , y1‬از دایره مختصات نقطه مذکور را در معادله دایره وضع می نماییم‪.‬‬
‫تعیین موقعیت نقطه نظر به دایره‪:‬‬
‫برای تعیین موقعیت نقطره ‪ A  x1 , y1 ‬از دایرره )‪ C (O , R‬فاصرله نقطره ‪ A‬را از مرکرز دایرره بدسرت مری آورده و آن را برا‬
‫شعاع دایره مقایسه می نماییم‪ .‬اگر فاصله نقطه از مرکز بیشتر از شعاع ‪ d  R‬باشد نقطه خارج دایرره و اگرر برا شرعاع دایرره‬
‫مساوی ‪ d  R‬باشد نقطه روی محیط دایره و اگر کوچکتر از شعاع ‪ d  R‬باشد نقطه داخل دایره قرار دارد‪.‬‬
‫روش دوم‪ :‬برای مشخص نمودن وضعیت نقطه ‪ A  x1 , y1 ‬از دایره‪ ،‬مختصات نقطه را در معادله دایره وضرع مری نمراییم ترا‬
‫طاقت نقطه مذکود نظر به دایره بدست آید‪ ،‬اگر طاقت یک نقطه نظر به دایره مثبت باشرد نقطره خرارج دایرره‪ ،‬اگرر طاقرت نقطره‬
‫نظر به دایره صفر باش نقطه روی محیط دایره‪ ،‬و اگر طاقت نقطه نظر به دایره منفی باشد نقطه در داخل دایره قرار دارد‪.‬‬
‫خارج دایره قرار دارد‪.‬‬ ‫نقطه‬
‫روی محیط دایره قرار دارد‪.‬‬ ‫نقطه‬
‫داخل دایره قرار دارد‪.‬‬ ‫نقطه‬
‫مثال‪ :‬نقطه ‪ A  2 , 4 ‬نظر به دایره ‪ x2  y 2  4 x  2 y  1  0‬کدام حالت را دارد؟‬
‫حل روش اول‪ :‬مختصات مرکز دایره ‪ O  2,1‬است‪ ،‬فاصله مرکز را از نقطه ‪ A  2 , 4 ‬می یابیم‪.‬‬
‫‪d  OA  (4  1)2  (2  (2)) 2  42  32  d  5‬‬

‫‪‬‬
‫‪1 2 2‬‬ ‫‪d  R‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪a  b  4c  16  4  4  R  2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ d  R‬است پس نقطه ‪ A‬خارج دایره قرار دارد‪.‬‬

‫حل روش دوم‪ :‬طاقت نقطه ‪ A‬را نظر به دایره بدست می آوریم‪:‬‬
‫‪d 2  R 2  ( x1 )2  ( y1 )2  ax1  by1  c  22  42  4  2  2  4  1‬‬

‫‪ d 2  R 2  4  16  1  21  d  0‬‬
‫‪ d 2  R2  0‬پس نقطه ‪ A‬خارج دایره است‪.‬‬
‫محاسبه طول مماس‪:‬‬
‫در شکل مقابل از نقطه ‪ d  R‬یک خط مماس بر دایره ترسیم می نماییم‪ ،‬برای دریافت طول مماس از نقطه بره مرکرز وصرل‬
‫نموده مطابق قضیه فیثاغورث طول مماس رامی یابیم‪:‬‬
‫پس برای دریافت طول مماس از نقطه ) ‪، A( x1 , y1‬مختصات آن را در معادله دایره وضع می نماییم و از عدد حاصله جذر می‬
‫گیریم حاصل جذر طول مماس است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬طول مماس که از نقطه ‪ A  5, 4 ‬بر دایره ‪ 5x2  5 y 2  10 x  15 y  90  0‬رسم می شود چند است؟‬
‫حل‪:‬‬
‫)‪A(5, 4‬‬
‫‪AT  x12  y12  ax1  by1  c1  5  5  5  4   10  5   15  4   90‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 125  80  50  60  90  225  AT  15‬‬
‫نکته‪ :‬از یک نقطه خارج یک دایرره دو ممراس و از یرک نقطره روی محریط یرک ممراس رسرم مری تروانیم و از یرک نقطره داخرل‬
‫دایره هیچ خط مماس بر دایره نمی توانیم ترسیم نماییم‪.‬‬
‫دریافت معادله مماس بر دایره‪:‬‬
‫در دو حالت میتوانیم معادله یک خط مماس بر دایره را دریافت نماییم‪.‬‬
‫حالت اول‪ :‬اگر یک خط با دایره مماس باشد‪ ،‬در صورت معلوم بودن مختصات نقطه تماس بررای دریافرت معادلره خرط ممراس‬
‫طور ذیل عمل می نماییم‪.‬‬
‫در شکل مقابل خط ‪ L‬در نقطره ‪ P  x1 , y1 ‬برا دایرره ممراس اسرت‪ ،‬میردانیم کره شرعاع دایرره در نقطره تمراس براالی خرط ممراس‬
‫عمود است پس حاصل ضرب میل خط ‪ L‬و شعاع ‪ OP‬برابر )‪ (1‬است‪.‬‬
‫‪y1  k‬‬ ‫‪x h‬‬

‫‪OP  L  mOP  mL  1 ‬‬ ‫‪ mL  1  mL   1‬‬
‫‪x1  h‬‬ ‫‪y1  k‬‬
‫با داشتن میل خط و مختصات یک نقطه آن می توانیم معادله آن را بنوسیم‪.‬‬

‫‪x1  h‬‬
‫‪y  y1  m( x  x1 )  y  y1  ‬‬ ‫‪ x  x1 ‬‬
‫‪y1  k‬‬
‫نکته‪ :‬معادله خط مماس را از رابطه ‪ ( y  y1 )(k  y1 )  ( x  x1 )(h  x1 )  0‬نیز می توانیم بدست آوریم‪.‬‬
‫مثال‪ :‬در نقطه ‪ A  3 , 4 ‬خط مماسی بر دایرره ‪ x 2  y 2  25‬رسرم مری کنریم کردام یرک از نقراط ذیرل روی ایرن خرط ممراس‬
‫قرار دارد‪.‬‬
‫‪ 4 , 3‬‬ ‫‪(d‬‬ ‫‪ 1 ,  7 ‬‬ ‫‪(c‬‬ ‫‪1 , 7 ‬‬ ‫‪(b‬‬ ‫‪ 7 , 1‬‬ ‫‪(a‬‬
‫حل‪ :‬اول معادله خط مماس را می یابیم و مختصات هر یک از نقاط را در آن وضع می نماییم‪.‬‬
‫;‪x1  3, y1  4, h  k  0‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪y4  ‬‬ ‫‪ x  3  y  4   x   3x  4 y  25‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫نقطه ‪  7 , 1‬روی خط مماس قرار دارد زیرا ‪ 3(3)  4(4)  25‬است‪.‬‬
‫حالت دوم‪ :‬برای دریافت معادله خط مماس که از نقطه ‪ P  x1 , y1 ‬در خارج دایره قرار دارد طور ذیل عمل می نماییم‪.‬‬
‫‪ -3‬فاصله خط مذکور از مرکز با شعاع دایره برابر است‪ .‬اگر معادله خط ) ‪ y  y1  m( x  x1‬باشد ابتدا معادله خط را به‬
‫نارمل تبدیل می ناییم‪.‬‬
‫‪y  y1  m( x  x1 )  y  y1  mx  mx1  y  y1  mx  mx1  0‬‬

‫‪y  y1  mx  mx1‬‬
‫‪0‬‬
‫‪(m) 2  12‬‬
‫‪ -2‬در معادله نارمل خط مماس مختصات مرکز دایره ) ‪ O(h , k‬را وضع نموده و برابر به شعاع قرار می دهیم‪.‬‬
‫‪k  y1  mh  mx1‬‬
‫‪R‬‬
‫‪(m) 2  12‬‬
‫در معادله اخیر تنها ‪ m‬مجهول است‪ ،‬که با حل آن دو قیمت برای ‪ m‬بدست می آید‪ ،‬پس می توانیم معادله دو خط را دریابیم‬
‫زیرا از یک نقطه خارج داریره دو مماس ترسیم می شود‪.‬‬
‫مثال‪ :‬از نقطه ‪ M  3 , 0 ‬دو مماس بر دایره ‪ x 2  y 2  3‬رسم می نماییم معادله این خطوط را دریابید‪.‬‬
‫حل‪ :‬معادله خطوط مماس را میتوان به ‪  y  0  m  x  3‬درنظر گرفرت برا تبردیل آن بره معادلره نارمرل و وضرع مختصرات‬
‫مرکز میل آنها را می یابیم‪.‬‬
‫‪y  mx  3m‬‬ ‫‪m  0   3m‬‬ ‫‪9m‬‬
‫‪ y  0   m  x  3 ‬‬ ‫‪0 R  3 ‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪m2  1‬‬ ‫‪1  m2‬‬ ‫‪1  m2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ m2  3m  1  0  m  ‬‬
‫‪2‬‬
‫اگر باشد پس معادله های خطوط را به شکل ذیل نوشت‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪ x  3‬‬
‫‪2‬‬
‫مثال‪ :‬مبدأ کمیات وضعیه خطی مماسی بر دایره ‪ x2  y 2  4 x  8 y  18  0‬رسرم مری نمراییم معادلره ایرن خرط ممراس کردام‬
‫است؟‬
‫‪y  7 x )4‬‬ ‫‪y  6 x )1‬‬ ‫‪y   x )2‬‬ ‫‪y  3x )3‬‬
‫حل‪ :‬جواب درست گزینه )‪ (4‬است‪.‬‬
‫اوضاع نسبتی دو دایره نظر به هم‪:‬‬
‫د و دایره نسبت به هم نظر به داشتن و یا نداشتن نقطه تقاطع و یا تعداد آن شش حالت دارد که برای تشخیص حالرت هرای آن بره‬
‫یکی از دو روش ذیل عمل می نماییم‪.‬‬
‫روش اول‪ :‬با استفاده از معادله دایره شعاع و با استفاده از فورمل فاصله بین دو نقطه طول خط المرکزین را می یابیم‪.‬‬
‫‪C1 : ( x  h1 )2  ( y  k1 )2  R12  O1 (h1 , k1 ) ‬‬

‫‪‬‬
‫) ‪  O1O2  d  (h2  h1 )  (k2  k1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪C2 :( x  h2 )  ( y  k2 )  R2  O2 (h2 , k2 ) ‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫دایره ها نقطه تقاطع ندارد(متقاطع)‬

‫دایره ها یک نقطه تقاطع دارد(مماس‬
‫دایره ها دو نقطه تقاطع‬ ‫خارجی)‬
‫دایره ها یک‬ ‫دارد(متقاطع)‬
‫دایره‬ ‫نقطه تقاطع دارد(مماس داخلی)‬
‫ها نقطه تقاطع ندارد (متداخل)‬
‫دایره ها متحد المرکز است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬دایره های ‪ x2  y 2  2 x  1‬و ‪ x 2  y 2  9‬باهم کدام حالت را دارد؟‬
‫حل‪ :‬مرکز و شعاع دایره ها را می یابیم‪.‬‬

‫‪ 2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ x  y  2 x  1  O1 (1, 0) , R1 ‬‬ ‫‪(2) 2  02  4(1)  2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ x 2  y 2  9  O (0, 0) , R  3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪d  O1O2  1‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ d  R2  R1 ‬‬ ‫دایره ها متداخل‬
‫‪ 2‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫است‪.‬‬
‫روش دوم‪ :‬برای تشخیص حالت دو دایره از معادله آنها سیستم تشکیل می دهیم حل‪ ،‬نظرر بره تعرداد حرل سیسرتم حالرت هرای دو‬
‫دایره مشخص می شود‪ ،‬اگر سیستم دو حل داشته باشد دایره ها متقاطع‪ ،‬اگر سیستم یک حل داشته باشد دایرره هرا ممراس داخلری‬
‫یا مماس خارجی و اگر سیستم حل نداشته باشد دایره ها متداخل یا متخارج یا متحد المرکز است‪.‬‬
‫برای حل سیستم معادله ها را از همدیگر تفریق می نماییم‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪ x 2  y 2  a1 x  b1  c1  0‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪ x 2  y 2  a2 x  b2 y  c2  0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪  a1  a2  x   b1  b2  y   c1  c2   0‬‬
‫و تعویض در یکی از معادله های سیستم می توانیم سیستم را حل نماییم‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫با بدست آوردن ‪ x‬یا ‪ y‬از معادله‬
‫مثال‪ :‬دایره ‪ ( x  1)2  ( y  2)2  5‬و دایره ‪ x2  y 2  2 y  0‬باهم کدام حالت را دارد‪.‬‬
‫حل‪ :‬اول معادله دایره اول را انکشاف داده و معادالت را از همدیگر تفریق می نماییم‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪C1 : x  y  2 x  4 y  0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ C1  C2  2 x  2 y  0  y  x‬‬

‫‪C2 : x  y  2 y  0‬‬
‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x 2  x 2  2 x  4 x  0  x 2  x  0  x1  0 , x2  1‬‬
‫با وضع نمودن قیمت های و در یکی از معادالت مختصات نقطه تقاطع دو دایره دریافت می شود‪.‬‬
‫دریافت معادله محور جذری دو دایره‪:‬‬
‫برای در یافت معادله محرور جرذری دو دایرره معادلره هرای آن را از همردیگر تفریرق مری نمراییم حاصرل تفریرق معادلره یرک خرط‬
‫مستقیم است که این خط مستقیم محور جذری است‪.‬‬
‫‪C1 : x 2  y 2  a1 x  b1  c1  0‬‬
‫‪C2 : x 2  y 2  a2 x  b2 y  c2  0‬‬
‫‪:  a1  a2  x   b1  b2  y   c1  c2   0‬‬
‫خط ‪ ‬معادله وتر مشترک دو دایره متقاطع یا معادله مماس مشترک دو دایره مماس است‪.‬‬
‫دایره های متعامد‪:‬‬
‫دو دایره متقاطع متعامد است اگر شعاع یک دایره در نقطه تقاطع با دایره دیگر مماس باشد‪.‬‬
‫مطابق شکل مثلث ‪ O1O2T‬قایم الزاویه است بنا دایره های ‪ C1‬و ‪ C2‬با هم متعامد است‪.‬‬
‫بررای تشررخیص متعامررد بررودن دو دایررره درصرورت معلرروم بررودن معادلرره هررای دایرره مطررابق قضرریه فیثرراغورث در مثلررث ‪O1O2T‬‬
‫رابطه ذیل بدست می آید‪ a1a2  b1b2  2  c1  c2  .‬باشد‪.‬‬
‫بیضوی‬
‫محل هندسی نقاطی از یک مستوی است که مجموع فاصله های هر نقطه آن از دو نقطه ثابت شامل همران مسرتوی مقردار ثابرت‬
‫‪ 2a‬باشد‪.‬‬
‫اصطالحات مهم در بیضوی‪:‬‬
‫‪ )3‬محراق‪ :‬نقاط ثابت ‪ F‬و ‪ F ‬محراق بیضوی است‪.‬‬

‫‪ )2‬محور تناظر‪ :‬بیضوی دارایی دو محور تناظر است‪ ،‬در شکل خطوط ‪ AA‬و ‪ BB‬محور های تناظر بیضوی است‪.‬‬
‫‪ )1‬مرکز تناظر(مرکز بیضوی )‪ :‬نقطه تقاطع هر دو محور تناظر )‪ (O‬مرکز تناظر یا مرکز بیضوی است‪.‬‬
‫‪ )4‬قطر بیضوی‪ :‬هر خط کی از مرکز بیضروی بگرذرد قطرر بیضروی اسرت‪ ،‬بیضروی بینهایرت قطرر دارد کره براهم برابرر‬
‫نیست‪.‬‬
‫‪ )5‬قطر بزرگ(اطول)‪ :‬بزرگترین قطر بیضوی است‪ ،‬که از محراق ها نیز می گذرد‪ ،‬در بیضوی خط ‪ AA  2a‬قطرر‬
‫بزرگ است و ‪ AO  AO  a‬است‪.‬‬
‫‪ )6‬قطر کوچک(اصغغر)‪ :‬کروچکترین قطرر بیضروی اسرت‪ ،‬در بیضروی خرط ‪ BB  2b‬قطرر کوچرک بیضروی اسرت کره‬
‫‪ BO  BO  b‬است‪.‬‬
‫‪ )1‬رأس محراقی‪ :‬در بیضوی به نقاط ‪ A‬و ‪ A‬یا انجام های قطر بزرگ رأس محراقی گفته می شود‪.‬‬
‫‪ )1‬رأس غیر محراقی‪ :‬در هر بیضوی به نقاط ‪ B‬و ‪ B‬یا انجام های قطر کوچک رأس غیر محراقی گفته می شود‪.‬‬
‫‪ )1‬فاصله محراقی‪ :‬فاصله بین نقاط ‪ F‬و ‪ F ‬را که ‪ FF   2c‬و ‪ FO  FO  c‬است فاصله محراقی می گویند‪.‬‬
‫نکته‪ :‬اگردر یک بیضوی از رأس های غیر محراقی ‪ B‬یا ‪ B‬به محراقی های بیضوی ‪ F‬و ' ‪ F‬وصل کنیم نظر به تعریرف‬
‫بیضوی و این که نقاط ‪ B‬و ‪ B‬روی محیط است نتیجه ذیل بدست می آید‪.‬‬
‫مطابق شکل ‪ FBO  F BO‬است پس ' ‪ BF  BF‬است‪.‬‬
‫نظر به تعریف بیضوی می توانیم بنوسیم که‪:‬‬
‫‪B ' F  B ' F '  2a  BF  BF '  B ' F  B ' F '  a‬‬

‫رابطه بین فاصله محراقی و قطر های بیضوی‪:‬‬

‫در شکل مقابل نظر به قضیه فیثاغورث می توانیم بنوسیم که‪:‬‬
‫مثال‪ :‬نقاط ‪ F  3,1‬و ‪ F '  3,1‬محراق های بیضوی و نقطه ‪ M  5,1‬نقطه روی محیط آن است‪ .‬طول قطرر کوچرک‬
‫بیضوی چند است‪.‬‬
‫حل‪ :‬با استفاده از فورمل فاصله بین دونقطه فاصله محراقی را می یابیم‪.‬‬
‫‪F  3,1 , F '  3,1‬‬

‫‪FF '  2c  3  (3)  6  c  3‬‬
‫با توجه به تعریف بیضوی می توانیم بنوسیم که ‪ MF  MF '  2a‬و با استفاده از فورمل فاصله بین دونقطه ‪ a‬را می یابیم‪.‬‬
‫‪MF  MF '  2a ‬‬ ‫‪1  1   3  5‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1  1   3  5‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2a  8  2  a  5‬‬
‫در صورت معلوم بودن ‪ a‬و ‪ c‬می توانیم ‪ b‬را طور ذیل در یابیم‪.‬‬
‫‪a 2  b2  c 2  52  b2  32  b2  16  b  4‬‬
‫‪BB '  2b  8‬‬
‫عن المرکزیت بیضوی‪:‬‬
‫در هر بیضوی به نسبت فاصله محراقی بر طول قطر بزرگ عن المرکزیت بیضروی مری گویرد‪ .‬عرن المرکزیرت عردد اسرت کره‬
‫میزان چاقی و الغری بیضوی را نشان می دهد‪.‬‬
‫‪2c c‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2a a‬‬
‫‪c‬‬
‫یک کسر واقعی است پس در بیضوی همیشه یعنی ‪ 0  e  1‬است‪.‬‬ ‫می دانیم که نسبت یعنی‬
‫‪a‬‬
‫در یک بیضوی به هر اندازه که ‪e‬‬
‫کمتر باشد یا به صفر تقرب نماید بیضوی چاق تر می شود‪،‬‬
‫یعنی بیضوی تقریبأ شکل دایره می شود‪ ،‬و به هر اندازه که‬
‫‪ e‬بزرگتر باشد یا به یک تقرب نماید بیضوی الغر تر می‬
‫شود و اگر ‪ e  1‬شود بیضوی یک خط مستقیم خواهد شد‪.‬‬
‫نکتغغغغه‪ :‬اگررررر ‪ c2  b2  c2‬باشررررد مرررری ترررروانیم بنوسرررریم کرررره‬
‫‪ c2  b2  c2  c  a 2  b2‬پس‪:‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪a 2  b2‬‬ ‫‪a 2  b2‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a2‬‬
‫مثال‪ :1‬اگر در یک بیضوی طول قطر بزرگ و کوچک باهم برابر باشد‪ ،‬کدام منحنی بدست می آید‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪2a  2b  a  b‬‬
‫‪b2‬‬
‫‪e  1‬‬ ‫‪ 1 1  0‬‬
‫‪a2‬‬
‫در صورت که عن المرکزیت صفر شود پس منحنی بدست آمده دایره است‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫باشد عن المرکزیت آن چند است؟‬ ‫مثال‪ :2‬اگر نسبت بین قطر های بیضوی‬
‫‪3‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪a 2‬‬
‫‪‬‬
‫‪b 3‬‬
‫‪b2‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪e  1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 1 ‬‬ ‫‪e‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫بیضوی افقی و قایم‪:‬‬
‫اگر قطر بزرگ بیضوی افقی باشد بیضوی افقی و اگر قطر بزرگ بیضوی عمودی باشد بیضوی قایم است‪.‬‬
‫معادله بیضوی‪:‬‬
‫حالت اول‪ :‬در صورت بیضوی به صورت افقی و مرکز آن در مبدأ سیستم کمیات وضرعیه باشرد معادلره آن را مری تروان طرور‬
‫ذیل بدست آوریم‪.‬‬
‫اگر )‪ M ( x , y‬یک نقطه کیفی روی محیط بیضوی باشد‪ ،‬پس می توانیم بنوسیم‪:‬‬
‫‪MF  MF   2a‬‬
‫با استفاده از فورمل فاصله بین دونقطه معادله بیضوی بدست می آید‪.‬‬
‫‪( x  c) 2  ( y  0) 2  ( x  c) 2  ( y  0) 2  2a  ( x  c) 2  y 2  2a  ( x  c) 2  y 2‬‬
‫‪( x  c ) 2  y 2  4a 2  4a ( x  c ) 2  y 2  ( x  c ) 2  y 2‬‬
‫‪x 2  2cx  c 2  y 2  4a 2  4a ( x  c) 2  y 2  x 2  2cx  c 2  y 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  a 2  cx ‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4a ( x  c) 2  y 2  4a 2  4cx 4  a ( x  c) 2  y 2‬‬
‫‪a 2 ( x 2  2cx  c 2  y 2 )  a 4  2cxa 2  c 2 x 2‬‬

‫‪a 2 x 2  2cxa 2  a 2 c 2  a 2 y 2  a 4  2cxa 2  c 2 x 2  a 2 x 2  a 2 c 2  a 2 y 2  a 4  c 2 x 2  0‬‬
‫‪x 2 (a 2  c 2 )  a 2 (a 2  c 2 )  a 2 y 2  0‬‬
‫در رابطه اخیر ‪  a 2  c 2 ‬را با ‪ b 2‬تعویض نموده اطراف معادله را تقسیم ‪ a 2b2‬می نماییم‪.‬‬
‫‪x 2b 2  a 2b 2  a 2 y 2  0‬‬
‫‪x2 y 2‬‬
‫‪x2 b2‬‬
‫‪‬‬
‫‪a2 y2‬‬
‫‪‬‬
‫‪a 2b 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪a 2 b2‬‬ ‫‪a 2 b2‬‬ ‫‪a 2b 2‬‬ ‫‪a 2 b2‬‬
‫رابطه اخیر معادله بیضوی است که مرکز آن در مبدأ و قطر بزرگ آن منطبق برر محرور ‪ X‬اسرت‪ ،‬کره بنرام معادلره اسرتاندارد‬
‫بیضوی یاد می شود‪.‬‬
‫حالت دوم‪ :‬اگر مرکز بیضوی در مبدأ و قطر بزرگ آن منطبق بر محور ‪ y‬باشد معادله استاندارد آن طور ذیل است‪.‬‬
‫‪y 2 x2‬‬
‫‪ 1‬‬
‫‪a 2 b2‬‬
‫مثال‪ :‬معادله بیضوی را بنوسید که قطر بزرگ آن ‪ 6‬واحد و منطبق بر محور ‪ Y‬و قطر کوچک ‪ 4‬آن باشد‪.‬‬
‫‪AA  6  a  3‬‬ ‫‪y 2 x2‬‬ ‫‪y 2 x2‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪BB  4  b  2 b2 a 2‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪x2  1 y 2 1‬‬
‫چند است‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫مثال‪ :2‬فاصله محراقی بیضوی ‪ 1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪x  1 y 1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x 1 y 1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪1 3‬‬‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1    1 ‬‬ ‫‪ 1 ‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4 4 2 2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3 2‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪ 1  a 2  6, b 2  3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2 2 3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪c 2  a 2  b 2  6  3  c  3  FF   2c  2 3‬‬
‫معادله استاندارد بیضوی که مرکز آن در نقطه اختیاری باشد‪:‬‬
‫در صورت که مرکز بیضوی در نقطه اختیراری ماننرد باشرد برا اسرتفاده از انتقرال محرور هرا معادلره اسرتاندار بیضروی طرور ذیرل‬
‫خواهد بود‪.‬‬
‫معادله استاندارد بیضوی افقی‬
‫معادله استاندار بیضوی قایم‬
‫تشخیض افقی یا قایم بودن بیضوی از روی معادله استاندار‪:‬‬
‫در معادله استاندارد بیضوی طرف راست معادله همیشه عدد ‪ 1‬است و برای تشخیص افقی یا قایم بودن آن مخرج قروس هرای‬
‫‪  x  h ‬و ‪  y  b ‬را در نظر می گیریم می دانیم که ‪ a 2‬همیشه بزرگتر از ‪ b 2‬است بنا اگر مخرج ‪  x  h ‬عدد بزرگترر‬
‫‪2‬‬
‫بود بیضوی افقی و اگر مخرج ‪  y  h ‬عدد بزرگتر بود بیضوی قایم است‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫نکته‪ :1‬در هر حالت برای نوشتن معادله استاندارد بیضوی به چهار چیز نیاز است‪ .‬مختصات مرکرز ) ‪ a , b ، O(h , k‬و افقری‬
‫یا قایم بودن بیضوی‪ .‬در بیضوی همیشه ‪ F  , F‬یا ‪ A , A‬و یا ‪ B , B‬سه چیز را معلوم می نمایند و برا معلروم برودن آنهرا دنبرال‬
‫چهارمی بگردیم‪.‬‬
‫نوعیت بیضوی‬ ‫نوعیت بیضوی‬ ‫نوعیت بیضوی‬
‫نکتغغه‪ :2‬در بیضرروی مرکررز نقطرره تنصرریف خطرروط ‪ BB , AA‬و ‪ BB‬اسررت‪ ،‬پررس در صررورت معلرروم بررودن مختصررات رأس یررا‬
‫محراق مختصات مرکز را می توانیم در یابیم‪.‬‬
‫‪F  F  A  A B  B‬‬
‫‪O‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪9‬‬
‫مثال‪ :1‬اگر مرکز بیضوی در مبدأ و یک محراق آن )‪ F (3, 0‬و ) ‪ M (3,‬یک نقطه روی محریط آن باشرد معادلره بیضروی‬
‫‪2‬‬
‫کدام است؟‬
‫حل‪ :‬اگر مرکز بیضوی در مبدأ و یرک محرراق آن )‪ O(3, 0‬باشرد پرس محرراق دوم آن )‪ O(3, 0‬اسرت فاصرله برین محرراق و‬
‫رأس ‪ c‬و بیضوی افقی است زیرا محراق روی محور ‪ X‬است‪.‬‬
‫‪O(0, 0), F (3, 0), F ( 3, 0)  OF  c  3‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪MF  MF   2a  (3  3) 2  (  0) 2  (3  3) 2  (  0) 2  2a‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪81 9 15 9‬‬
‫‪ 2a  36 ‬‬ ‫‪    12  a  6‬‬
‫‪4 2 2 2‬‬
‫‪a 2  b 2  c 2  b  a 2  c 2  62  32  36  9  b  2 3‬‬
‫‪x2 y 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪36 27‬‬
‫‪x2‬‬
‫قایم باشد قیمت ‪ k‬چند است؟‬ ‫‪2‬‬
‫مثال‪ :2‬اگر بیضوی ‪ k 2 y 2  k 2‬‬
‫‪k‬‬
‫حل‪ :‬اول اطراف معادله را تقسیم ‪ k 2‬می نماییم تا طرف راست معادله یک شود‪.‬‬
‫‪x2‬‬ ‫‪x2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬‫(‬ ‫‪k‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‬ ‫‪‬‬ ‫‪ y2  1‬‬
‫‪k2‬‬ ‫‪k4‬‬
‫‪k 4  1  1  k  1‬‬ ‫در صورت که بیضوی قایم باشد پس‪:‬‬
‫مثال‪ :1‬معادله بیضوی افقی را بنوسید که مرکز آن )‪ ، O(2,3‬فاصله محراقی ‪ 8‬آن و طول قطر بزرگ آن ‪ 10‬باشد‪.‬‬
‫حل‪ :‬بیضوی افقی و مرکز )‪ O(2,3‬آن است پس‪:‬‬
‫‪2a  10  a  5, 2c  8  c  4‬‬
‫‪b 2  a 2  c 2  (5) 2  (4) 2  9  b  3‬‬
‫‪( x  h) 2 ( y  k ) 2‬‬ ‫‪( x  2) 2 ( y  3) 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪9‬‬
‫معادله عمومی بیضوی‪:‬‬
‫در صرررورت کرررره معادلرررره اسررررتاندارد بیضرررروی را انکشررراف دهرررریم معادلرررره عمررررومی بیضرررروی بدسرررت مرررری آیررررد کرررره برررره شررررکل‬
‫‪ Ax2  By 2  Cx  Dy  E  0‬است‪ .‬در معادله عمومی بیضوی ‪ x 2‬و ‪ y 2‬دارای ضرایب مختلف و هم عالمه است‪.‬‬
‫تبدیل معادله عمومی به معادله استاندارد‪ :‬بصورت عموم در بیضوی از روش تکیل مربع‪ ،‬که در دایره نیز استفاده شرد‬
‫می توان معادله عمومی را به شکل استاندارد تبدیل کرد امرا ایرن روش وقرت زیرادی را مری گیررد و هرم امکران اشرتباه در انجرام‬
‫محاسبات وجود دارد‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬معادله عمومی بیضوی به شکل ‪ 6 x2  5 y 2  12 x  20 y  4‬داده شده است آن را به استاندارد تبدیل کنید‪.‬‬
‫‪6 x  12 x  5 y  20 y  4  6  x  2 x  1  1  5  y  4 y  4  4   4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 1 ‬‬
‫‪ 6  x  1  6  5  y  2   20  4  6  x  1  5  y  2   30  ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 30 ‬‬
‫‪ x  1‬‬ ‫‪ y  2  1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬
‫روش دوم‪ :‬برای استاندارد کردن معادله عمومی بیضوی از معادلره عمرومی یکبرار نظرر ‪ x‬بره و یکبرار نظرر بره ‪ y‬مشرتق مری‬
‫گیریم جذور مشتق مختصات مرکز بیضوی است‪ .‬معادله عمومی را به شکل ‪ A( x  h)2  B( y  k )2  E‬می نویسیم و در‬
‫این معادله به عوض و در معادله صفر م ی گذاریم و عدد حاصله را در طرف دیگر معادله برا جمرع مری نمراییم و بعردأ اطرراف‬
‫معادله را بر عدد حاصله تقسیم می نماییم‪.‬‬
‫مثال‪ :2‬معادله ‪ 16 x2  25 y 2  64 x  50 y  311  0‬را به شکل معادله استاندارد تبدیل نمایید‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪16 x 2  25 y 2  64 x  50 y  311  0‬‬

‫‪ f x  0  32 x  64  0  h  2‬‬ ‫‪x  0, y  0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 16( x  2)2  25( y  1)2  311 ‬‬ ‫‪16(0  2) 2  25(0  1) 2  64  25  89‬‬
‫‪ f y  0  50 y  50  0  k  1‬‬
‫‪( x  2)2 ( y  1)2‬‬
‫‪16( x  2)2  25( y  1)2  311  89  16( x  2) 2  25( y  1) 2  400 (400) ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪16‬‬
‫تمرین‪ :‬معادالت ذیل را به استاندارد تبدیل نماییید‪.‬‬
‫‪1) x 2  9 y 2  4 x  18 y  23  0‬‬
‫‪2) x 2  2 y 2  4 x  12 y  20  0‬‬
‫‪3) 9 x 2  25 y 2  36 x  150 y  36  0‬‬
‫‪4) 16 x 2  4 y 2  96 x  8 y  84  0‬‬
‫‪5) 16 x 2  96 x  9 y 2  90 y  225  0‬‬
‫دریافت مختصات رأس و محراق های بیضوی‪:‬‬

‫حالت اول‪ :‬تمام نقاط که روی یک خط افقی قرار داشته باشد مختصات ‪ y‬تمام آنها برابر است‪ .‬در بیضوی افقی ‪ F ، A ' ، A‬و‬
‫' ‪ F‬و ‪ O‬روی یک خط افقی قرار دارد که مختصه ‪ y‬همه آنها ثابت و تنها های مختصه ‪ x‬هرای آن هرا متفراوت اسرت و چرون‬
‫‪ y‬مرکز ‪ k‬است پس ‪ y‬همه این نقاط ‪ k‬است و نقاط چون روی یک خط قایم است پس مختصه ‪ x‬آنها برابر و ‪ h‬است‪.‬‬
‫حالت دوم‪ :‬اگر بیضروی قرایم باشرد ‪ F ، A ' ، A‬و ' ‪ F‬و ‪ O‬روی یرک خرط عمرودی قررار دارد پرس مختصرات آنهرا را مری تروان‬
‫مطابق شکل ذیل تعین نمود‪.‬‬
‫نکته‪ :3‬برای در یافت مختصات رأس ها‪ ،‬محراق ها‪ b ، a ،‬و ‪ c‬در اگر معادله بیضوی به شرکل عمرومی باشرد ابتردا آن ار بره‬
‫معیاری تبدیل می نماییم‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬در معادله عمومی اگر ‪( A‬ضریب ‪) x 2‬کوچکتر از ‪( B‬ضرریب ‪ ) y 2‬باشرد بیضروی افقری و اگرر ‪ B  A‬باشرد بیضروی‬
‫قایم است‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬مختصات رأس ها و محراق های بیضوی ‪ 9 x  18x  4 y  16 y  11‬را تعین کنید‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫حل‪ :‬ابتدا معادله ذیل را به استاندارد تبدیل می کنیم‪.‬‬
‫‪ x  1‬‬ ‫‪ y  2‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪9 x  18 x  4 y‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 16 y  1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬
‫با در نظر داشت معادله استاندارد داریم که بیضوی قایم است پس‪:‬‬
‫‪a 2  9  a  3 , b2  4  b  2‬‬
‫‪c2  a 2  b2  9  4  5  c  5‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪O 1,  2  , A 1,1 , A ' 1,  5  , F ' 1,  2  5 , F ' 1,  2  5 , B 3,  2  , B '  1, 2 ‬‬
‫وتر عمودی بیضوی‪ :‬وتر خطی است که دو نقطه محیط بیضوی را به هم وصل می نماید‪ ،‬اگر یک وتر از محراق بگذرد و‬
‫باالی قطر بزرگ عمود باشد بنام وتر عمودی یاد می شود‪.‬‬
‫در شکل مقابل خط ‪ MN‬وتر عمودی است‪ ،‬طول وتر عمود را می توانیم‬
‫از رابطه ذیل در یابیم‪.‬‬
‫مساحت بیضوی‪ :‬مساحت یک بیضوی اگر قطر های آن ‪ 2b 2a‬باشد برابر به ‪  ab‬است‪.‬‬
‫تعین موقعیت یک نقطه نظر به بیضوی ‪:‬‬
‫برای تعین موقعیت نقطه نظر به بیضوی ابتدا تمام حدود معادله را یکطرف انتقال می دهیم ترا یرک طررف معادلره صرفر شرود‪،‬‬
‫مختصات نقطه داده شده را در معادله بیضوی وضع می نماییم‪ ،‬اگر حاصل مثبت باشد نقطه خارج بیضوی‪ ،‬اگر حاصرل صرفر‬
‫باشد نقطه روی محیط بیضوی و اگر حاصل منفی باشد نقطه داخل بیضوی قرار دارد‪.‬‬
‫نکته‪ :‬از یک نقطه خارج بیضوی دو مماس‪ ،‬از یک نقطه روی محیط یک مماس بر بیضوی ترسیم نموده می توانیم و از یرک‬
‫نقطه داخل بیضوی مماس رسم نمی شود‪.‬‬
‫‪( x  m)2 y 2‬‬
‫نمی توان رسم کرد‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫مثال‪ :‬به عوض کدام مقدار ‪ ، m‬از نقطه )‪ A(1, 6‬هیچ مماس بر بیضوی ‪ 1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬
‫حل‪ :‬اگر نتوانیم از نقطه )‪ A(1, 6‬بر بیضوی مماس رسم نماییم پس نقطه مذکور در داخل بیضوی قرار دارد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪(1  m)2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1  2m  m 2 3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1  0 ‬‬ ‫‪ 1  0‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪m  2m  0  2  m  0‬‬
‫‪2‬‬
‫پارابول‪:‬‬
‫محل هندسی تمام نقاطی از یک مستوی است که از یک خط مستقیم و یک نقطه ثابت غیر واقع بر خط فاصله مساوی دارد‪.‬‬
‫نقطه ثابت محراق است و به حرف ‪ F‬نشان می دهد و خط مستقیم را خط هادی یا خط موجه پارابول یاد می نماید و آن را به‬
‫‪ D‬نشان می دهد‪.‬‬
‫محو‬
‫ر‬
‫‪ )3‬محور تناظر پغارابول‪ :‬خطری کره از محرراق گذشرته و برر خرط موجره عمرود باشرد‪ ،‬بنرام محرور تنراظر پرارابول(محور‬
‫پارابول) یاد می شود‪.‬‬
‫‪ )2‬رأس پارابول‪ :‬نقطه تقاطع محور تناظر و منحنی پارابول رأس پاربول است‪ .‬که به حرف ‪ S‬نمایش داده می شود‪.‬‬
‫‪ )1‬وتر پارابول‪ :‬خطی که دو نقطه منحنی پارابول را به هم وصل کند وتر پارابول است‪.‬‬
‫‪ )4‬وتر عمودی‪ :‬وتر که از محراق بگذرد و باالی محور پارابول عمود باشد وتر عمودی پارابول است که مقدار ‪ 4 p‬آن‬
‫است‪.‬‬
‫عن المرگزیت پارابول‪ :‬نسبت فاصله یک نقطه پارابول از محراق و خط هادی عن المرکزیت است‪ ،‬که مقدار آن همیشره یرک‬
‫است‪.‬‬
‫پارابول افقی و قایم‪:‬‬
‫اگر محور تناظر پارابول افقی باشد پارابول افقی است که دهنه به طرف چ یا راست است‪ ،‬و اگر محور تنراظر پرارابول قرایم‬
‫باشد پارابول قایم است که دهنه ان به طرف باال یا پایین است‪.‬‬
‫پارابول‬ ‫پارابول قایم‬

‫افقی‬
‫معادله پارابول‪:‬‬
‫حالت اول‪ :‬اگر پارابول افقی و رأس آن در مبدأ سیستم کمیات وضعیه باشد معادله آن را طور ذیل بدست می آوریم‪.‬‬
‫مختصات رأس ‪ S  h , k ‬و ‪ P‬فاصله رأس تا محراق پارابول است‪.‬‬
‫‪MF  MH‬‬
‫‪ ( x  p)2  ( y  0)2  ( x  ( p)) 2  ( y  y ) 2‬‬
‫‪x 2  2 px  p 2  y 2  x 2  2 px  p 2  y 2  4 px‬‬
‫‪ y 2  4 px‬را بنام معادله معیاری(استاندارد) پارابول یاد می کند که محور تناظر ان محور ‪ X‬و پارابول افقی است‪.‬‬
‫حالت دوم‪ :‬اگر پارابول قایم‪ ،‬و رأس آن در مبدأ سیستم کمیات وضعیه باشد معادله استاندارد آن ‪ x 2  4 py‬است‪.‬‬
‫باشد‪:‬‬ ‫معادله معیاری پارابول که رأس آن در نقطه ) ‪S (h , k‬‬

‫اگر رأس پارابول در ) ‪ S (h , k‬با استفاده از انتقال محور ها معادله معیاری پارابول طور ذیل است‪.‬‬
‫معادله معیاری‬
‫پارابول افقی‬
‫معادله معیاری‬
‫پارابول قایم‬
‫نکته‪ :3‬اگر معادله استاندارد پارابول ‪  x  h   4P  y  k ‬و یا ‪  y  k   4P  x  h ‬باشد نظر به عالمه ‪ P‬در‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫معادله دو حالت وجود دارد‪.‬‬
‫‪ (a‬اگر ‪ P  0‬باشد دهنه پارابول قایم به طرف باال و پارابول افقی به طرف راست است‪.‬‬
‫‪ (b‬اگر ‪ P  0‬باشد دهنه پارابول قایم با طرف پایین و پارابول افقی به طرف چ است‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬برای نوشتن معادله پارابول به نوعیت پارابول(افقی یا قایم )‪،‬مقدار ‪ P‬و مختصات رأس ‪ S  h , k ‬نیاز است‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬اگر رأس پارابول )‪ S (1, 2‬و محراق آن )‪ F (1, 4‬باشد معادله پارابول کدام است؟‬
‫حل‪ :‬محراق و رأس دارایی یکسان است پس محور تناظر قایم است و پارابول نیز قایم است‪ ،‬محراق براالتر از رأس اسرت پرس‬
‫دهنه پارابول طرف باال باز می شود و مقدار ‪ p‬مثبت است‪.‬‬
‫‪S (1, 2), F (1, 4)  FS  p  p  2‬‬

‫)‪( x  h)2  4 p( y  k )  ( x  (1)) 2  4(2)( y  2)  ( x  1) 2  8( y  2‬‬
‫مثال‪ :2‬نقطه )‪ S (1, 2‬رأس پارابول و خط ‪ x  1‬هادی آن است‪ ،‬معادله آن کدام است؟‬
‫حل‪ :‬خط هادی پارابول قایم است پس پارابول افقی است‪ ،‬خط هادی بطرف چ رأس قرار دارد پرس دهنره پرارابول بره طررف‬
‫راست‪،‬‬
‫فاصله بین خط موجه و رأس ‪ p‬است‪.‬‬
‫‪S (1, 2), p  2‬‬

‫)‪( y  k )2  4 p( x  h)  ( y  2) 2  8( x  1‬‬
‫تشخیص نوعیت پارابول‪:‬‬
‫اگر پارابول افقی باشد در معادله ‪ ( y  k )2‬و اگر پارابول قایم باشد در معادلره ‪ ( x  h)2‬وجرود دارد‪ ،‬پرس در معادلره پرارابول‬
‫افقی توان ‪ y‬دو و در پارابول قایم توان ‪ x‬دو است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬معادله پارابول قایم را دریابید که ‪ S  3 , 3‬و ‪ P  2‬باشد‪:‬‬
‫‪S  3 , 3  h  3, k  3‬‬
‫‪ x  h‬‬ ‫‪ 4 P  y  k    x  3  8  y  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫معادله عمومی پارابول‪:‬‬
‫اگررر معادلرره معیرراری پررارابول را انکشرراف دهرریم معادلرره عمررومی آن بدسررت مرری آیررد کرره معادلرره عمررومی پررارابول افقرری برره شررکل‬
‫‪ Ax2  Bx  Cy  D  0‬و معادله عمومی پارابول قایم به شکل ‪ Ay 2  By  Cx  D  0‬است‪.‬‬
‫و برای تبدیل معادله عمومی به استاندارد از روش تکمیل مربع استفاده می نماییم‪.‬‬
‫تعین مختصات رأس‪ ،‬محراق و خط موجه در پارابول‪:‬‬
‫مطابق شکل های مقابل در پارابول افقی محراق به اندازه ‪ p‬واحد پیش تر از رأس و خط هادی به اندازه ‪ p‬واحد عقرب ترر از‬
‫رأس قرار دارد و در پارابول قایم محراق ‪ p‬واحد باال ترر از رأس و خرط هرادی ‪ p‬واحرد پرایین ترر از رأس قررار دارد پرس برا‬
‫معلوم بون معادله استاندارد مختصات رأس و محراق پارابول را در یافت نمود‪.‬‬
‫مثال‪ :‬از معادله )‪ ( x  1)2  12( y  2‬مختصات رأس‪ ،‬محراق‪ ،‬معادله خط موجه‪ ،‬مختصات انجام های وتر عمرودی را در‬
‫یافت نموده و پارابول را ترسیم نمایید‪.‬‬
‫حل‪ :‬اگر )‪ ( x  1)2  12( y  2‬معادله استاندارد پارابول باشد پس‪:‬‬
‫)‪k  2, h  1 S (1, 2‬‬

‫‪4 p  12  p  3‬‬
‫در معادله توان مربع است پس پارابول قایم و دهنه آن بطرف باال است‪:‬‬
‫)‪F (h , k  p)  F (1, 2  3)  F (1,5‬‬ ‫مختصا محراق‪:‬‬
‫‪y  k  p  y  2  3  y  1‬‬ ‫معادله خط موجه‪:‬‬
‫برای دریافت مختصات انجام های وتر عمودی قیمت ‪ y‬محراق) ‪ ( y  5‬را در معادله پارابول وضع می نماییم‪:‬‬
‫‪y 5‬‬
‫‪ x1  7‬‬ ‫)‪(7,5‬‬
‫‪( x  1)2  12(5  2)  ( x  1)2  36  ( x  1)  6 ‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪ x2  5 (5,5‬‬
‫معادله محور تناظر پاربول‪:‬‬
‫معادله محور تناظر پارابول جذر مشتق معادله نظر به متحول درجه دو در معادله است‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬معادله محول تناظر پارابول ‪ y 2  4 y  7 x  3  0‬کدام است؟‬
‫حل‪ :‬در معادله پارابول توان ‪ y‬دو است پس از معادله نظر به ‪ y‬مشتق می گیریم‪.‬‬
‫معادله محور‬
‫تناظر‬
‫راه حل‪ :‬در صورت معلوم بودن معادله محور تناظر می توانیم مختصات رأس را بدست آوریرم‪ ،‬میردانیم کره رأس روی محرور‬
‫تناظر قرار دارد و اگر در معادله به عوض یکی از متحول ها قیمت محور تناظر را وضع کنیم مختصات رأس بدست می آید‪.‬‬
‫بطور مثال در مثال قبل اگر را در معادله وضع کنیم مختصات رأس بدست می آید‪.‬‬
‫‪y 2  4 y  7 x  3  0  (2) 2  4(2)  7 x  3  0  7 x  7  0‬‬

‫)‪ x  1  S (1,  2‬‬
‫مثال‪ :2‬مختصات رأس‪ ،‬محراق و معادهله خط هادی پارابول ‪ x2  2 x  4 y  5  0‬را دریابید‪.‬‬
‫حل‪ :‬ابتدا معادله عمومی را به معادله استاندارد تبدیل می کنیم‪.‬‬
‫‪x 2  2 x  4 y  5  0  x 2  2 x  1  4 y  5  1‬‬
‫‪ x  1‬‬ ‫‪ 4  y  1  4 p  4  p  1‬‬
‫‪2‬‬
‫پارابول قایم و دهنه آن بطرف پایین است پس‪:‬‬
‫)‪S (h , k ), F (h , k  p)  S 1, 1 , F 1, 1  (1)   F (1,  2‬‬
‫در صورت که پارابول قایم باشد خط هادی آن افقی است پس‪:‬‬
‫‪y  k  p  y  1  (1)  y  0‬‬
‫داخل و خارج مقاطع مخروطی‪ :‬در مقاطع مخروطی مانند دایره و بیضوی که شکل بسته است داخل و خارج آن مشخص‬
‫است‪ ،‬اما در مقاطع مخروطی مانند پارابول و هایپربوال که شکل باز است‪ ،‬داخل شکل همیشه طرف است که محراق شکل در‬
‫آن طرف قرار دارد‪.‬‬
‫تعین موقعیت نقطه نظر به پارابول‪:‬‬
‫برای تعیین موقعیت نقطه نظر به پارابول نیز ماننرد دایرره و بیضروی تمرام اول تمرام حردود معادلره را در یرک طررف انتقرال مری‬
‫دهیم و مختصات نقطه داده شده را در معادله پارابول وضع می کنیم‪ ،‬اگر عدد حاصله مثبت باشد نقطه در خرارج پرارابول اگرر‬
‫حاصل منفی باشد نقطه داخل و اگر صفر باشد نقطه روی محیط پارابول قرار دارد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬نقطه ‪ M  3, 4 ‬نظر به پارابول ‪ x2  2 x  y  6‬کدام حالت را دارد‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪x 2  2 x  y  6  0  32  2  3  4  6 ‬‬
‫‪9646  5  0‬‬
‫نقطه ‪ M‬در خارج پارابول قرار دارد‪.‬‬
‫مثال‪ :2‬قیمت ‪ m‬را طوری تعیین نمایید که از نقط )‪ A(1, 2‬دو مماس بر پارابول ‪ y 2  5 y  mx  1  0‬رسم شود؟‬
‫حل‪ :‬برای این که از نقطه دو مماس رسم شود باید این نقطه خارج پارابول قرار داشته باشد پس‪:‬‬
‫;)‪A(1, 2‬‬
‫‪y 2  5 y  mx  1  0  (2) 2  5(2)  m(1)  1  0‬‬
‫‪m  13  0  m  13‬‬
‫هایپربوال‬
‫هایپربوال محل هندسی نقاطی از یک مستوی اسرت کره قیمرت مطلقره تفاضرل فاصرله آنهرا از دو نقطره ثابرت ‪ F‬و ' ‪( F‬محرراق)‬
‫مقدار ثابت ‪ 2a‬باشد‬
‫‪MF  MF '  2a‬‬
‫اصطالحات مهم در هایپربوال‪:‬‬
‫‪ )3‬محراق‪ :‬به نقاط ثابت ‪ F‬و ' ‪ F‬محراق های هایپربوال گفته می شود‪.‬‬
‫‪ )2‬رأس‪ :‬نقاط ‪ A‬و ' ‪ A‬رأس های(حقیقی) هایپروال است‪.‬‬
‫‪ )1‬فاصله محراقی‪ :‬فاصله بین محراق ها یعنی ' ‪ FF‬فاصله محراق است که ‪ FF '  2c‬است‪.‬‬
‫‪ )4‬قطر هایپربوال‪ AA ' :‬قطر هایپروبوال است که ‪ AA '  2a‬است‪.‬‬
‫‪ )5‬محو تناظر هایپربوال‪ :‬هایپربوال نیز مانند بیضوی دو محور تنراظر دارد‪ ،‬محرور تنراظر کره از محرراق هرا مری گرذارد‬
‫بنام محو تقاطع نیز یاد می شود‪ .‬و محور تناظر دومی که ناصف عمودی ' ‪ FF‬است باالی محور تقاطع عمود است‪.‬‬
‫‪ )6‬مرکز هایپربوال‪ :‬نقطه تقاطع هر دو محور تناظر هایپربوال مرکز نتاظر(مرکز هایپربوال) است‬
‫‪ )1‬رأس های غیر حقیقی هایپربوال‪ :‬به دو نقطه ‪ B‬و ‪ B‬که بره فاصرله برابرر از مرکرز قررار دارد رأس غیرر حقیقری‬
‫گفته می شود که ‪ BB '  2b‬است و ' ‪ BB‬قطر غیر حقیقی هایپربوال است‪.‬‬
‫رابطه بین طول محراقی و قطر های هایپربوال‪:‬‬
‫در هایپربوال ‪ c  a , c  b‬است که رابطه بین آنها طور ذیل است‪.‬‬
‫‪c 2  a 2  b2‬‬ ‫عن المرکزیت هایپربوال‪:‬‬
‫‪c‬‬
‫‪ e ‬عن المرکزیت گفته می شود که در هایپربوال همیشه ‪ e  1‬است‪.‬‬ ‫در هایپربوال نیز به نسبت‬
‫‪a‬‬
‫‪c2  a 2  b2  c  a 2  b2‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪a 2  b2‬‬ ‫‪a 2  b2‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫‪a2‬‬
‫اگر ‪ e‬به یک تقرب نماید دهانه های هایپربوال جمع تر می شرود در صرورت کره ‪ e  1‬شرود شراخه هرای هرایپربوال کرامال بسرته‬
‫می شود و هر شاخه تبدیل به یک نیم خط می شود‪ ،‬و هر چه ‪ e‬بزرگتر شود یعنی ‪ e‬بطرف الیتناهی تقررب نمایرد دهانره هرای‬
‫هایپربوال باز می شود و در صورت که ‪ e  ‬شود شاخه ها تبدیل به دو خط موازی می شود‪.‬‬
‫مثال‪ :‬اگر در یک هایپربوال قطر های ان باهم برابر باشد عن المرکزیت آن چند است؟‬
‫‪AA  BB  2a  2b  a  b‬‬

‫‪b2‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪e  1‬‬ ‫‪ 11  e  2‬‬
‫‪a2‬‬
‫پس در هایپربوالی متساوی القطرین همیشه ‪ e  2‬است‪.‬‬
‫هایپربوالی افقی قایم‪:‬‬
‫اگر محور تقاطع در هایپر بوال افقی باشد دهنه هایپربوال به طرف راست و چ است که درین صورت هایپربوال افقی اسرت و‬
‫اگر محور تقاطع قایم باشد دهنه هایپر بوال طرف پایین و باال است که درین صورت هایپر بوال قایم است‪.‬‬
‫معادله هایپربوال‪:‬‬
‫اگر مرکز هایپربوال در مبدأ سیستم کمیات وضعیه و بصورت افقی یا قایم باشد با روش مشرابه کره در بیضروی اسرتفاده شرد مری‬
‫توانیم معادله استاندار ان را در یابیم‪.‬‬
‫نقطه )‪ M ( x , y‬یک نقطه کیفی روی منحنی است پس می توانیم بنوسیم‪:‬‬
‫‪| MF   MF | 2a‬‬
‫‪x2 y 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫و با انجام عملیات الجبری بدست می آید که‪:‬‬
‫‪a 2 b2‬‬
‫‪y 2 x2‬‬
‫است‪.‬‬ ‫و اگر پارابول قایم باشد معادله آن ‪  1‬‬
‫‪b2 a 2‬‬
‫معادله استاندارد هایپربوالی که مرکز آن در نقطه اختیاری باشد‪:‬‬
‫در صورت که مرکز هایپربوال در مرکز نباشد با استفاده از انتقال محور ها معادله هایپربوال را طور ذیل بنوسیم‪.‬‬
‫معادله استاندارد‬
‫هایپربوالی افقی‬
‫معادله استاندار‬
‫هایپربوالی قایم‬
‫تشخیص افقی یا قایم بودن هایپربوال از روی معادله آن‪:‬‬
‫‪ )3‬در معادلرره اسررتاندار هررایپربوال افقرری قرروس شررامل ‪ x‬دارایرری ضررریب مثبررت اسررت‪ ،‬یعنرری اول نوشررته مرری شررود و در‬
‫هایپربوالی قایم قوس شامل ‪ y‬دارایی ضریب مثبت است‪ ،‬یعنی اول نوشته می شود‪.‬‬
‫‪ )2‬در معادله هایپربوال استاندار مخرج کسرر مثبرت (کسرر اول) همیشره ‪ a 2‬و مخررج کسرر منفری (کسرر دوم) همیشره ‪b 2‬‬
‫است در هایپربوال همیشه ‪ a 2  b2‬نیست بلکه ‪ a 2  b2 , a 2  b2‬نیز می تواند باشد پس با مقایسه مخرج ها‬
‫نمی توان افقی یا قایم بودن هایپربوال را مشخص کرد‪.‬‬
‫نکته‪ :‬برای نوشتن معادله هایپربوال نیزمانند بیضوی به مختصات مرکز‪ ،‬و نوعیت (افقی یا قایم) هایپربواال نیاز است‪.‬‬
‫مثال‪ :3‬معادلره هرایپربوالی را بنوسرید کره محرراق هرای ان )‪ F (3,1), F (3,1‬باشرد و نقطره )‪ M (3,  7‬روی برر منحنری‬
‫هایپربوال باشد‪.‬‬
‫حل‪ :‬مرکز نقطه تنصیف است‪ ،‬هر دو محراق دارایی مساوی است پس هایپربوال افقی است پس‪:‬‬
‫‪F (3,1), F (3,1)  FF   2c  6  c  3‬‬

‫‪F  F‬‬ ‫‪ 3  (3) 1  1 ‬‬
‫‪O‬‬ ‫‪ O‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)‪  O(0,1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫اگر نقطه )‪ M (3,  7‬روی منحنی هایپربوال واقع باشد می توانیم بنوسیم که ‪ | MF  MF  | 2a‬پس‪:‬‬
‫‪| MF  MF  | 2a‬‬
‫‪(3  3)2  (7  1)2  (3  (3)) 2  (7  1) 2  2a  8  10  2a  a  1‬‬
‫با استفاده از رابطه ‪ c2  a 2  b2‬قیمت را دریافت نموده و معادله را می نوسیم‪.‬‬
‫‪c 2  a 2  b2  32  12  b2  b2  8‬‬
‫‪( x  h) 2 ( y  k ) 2‬‬ ‫‪( x  0) 2 ( y  1) 2‬‬ ‫‪( y  1) 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1 x ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪( x  n) 2 y 2‬‬
‫فاصله محرقی برابر به ‪ 6‬واحد است‪ .‬طول قطر(حقیقی) آن چند است؟‬ ‫‪‬‬ ‫مثال‪ :2‬در هایپربوالی ‪ 1‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪5‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪( x  n) 2 y 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1  a 2  m , b 2  5, 2c  6  c  3‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪c  b  a  32  5  m  m  4  a 2  4  AA  2a  2(2)  4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫معادله عمومی هایپربوال‪:‬‬
‫معادله ‪ Ax2  By 2  Cx  Dy  E  0‬که شکل انکشاف یافته معادله استاندارد یک مقطع مخروطی است‪ ،‬زمانی می تواند‬
‫معادله عمومی یک هایپربوال باشد که ‪ A‬و ‪ B‬مختلف العالمه یعنی ‪ AB  0‬باشد‪ ،‬و برای تبدیل آن بره اسرتاندر ماننرد بیضروی‬
‫عمل می نماییم‪.‬‬
‫مثا‪ :3‬اگر معادله ‪ mx2  (m  1) y 2  1‬مربوط به یک هایپربوال باشد قیمت های ‪ m‬چند است؟‬
‫حل‪ :‬باید در معادله ضرایب ‪ x 2‬و ‪ y 2‬مختلف العالمه باشد پس‪m(m 1)  0  0  m  1 :‬‬
‫دریافت مختصات رأس‪ ،‬محراق های هایپربوال‪:‬‬
‫برای دریافت مختصات رأس و محراق های هایپربوال دقیقأ مثل بیضوی عمل می نمراییم و تکررار آن ضررور نیسرت‪ ،‬بره شرکل‬
‫های ذیل توجه نمایید‪.‬‬
‫مجانب های هایپربوال‪:‬‬
‫مجانب هایپربوال خطوط است که از مرکز هایپربوال گذشته و در بی نهایرت برا شراخه هرای آن ممراس باشرد‪ .‬هرر هرایپربوال دو‬
‫خط مجانب دارد‪.‬‬
‫دریافت معادله مجانب‪:‬‬
‫دریافت معادله مجانب های هایپربوال قایم یا افقی در صورت معلوم بودن معادله استاندارد کار خیلری سراده اسرت طروری کره از‬
‫در معادله عدد یک را حذف نموده یکی از کسر ها را بطرف دیگر انتقال داده از اطراف معادله جذر می گیریم‪.‬‬
‫‪( x  h) 2 ( y  k ) 2‬‬ ‫)‪( x  h‬‬ ‫)‪( y  k‬‬ ‫‪b‬‬

‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪ ( y  k )   ( x  h‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪y k‬‬ ‫‪ x  h‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪( y  k‬‬ ‫)‪( x  h‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪ ( y  k )   ( x  h‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫برای دریافت مجانب ها از معادله عمومی هایپربوال اول معادله عمومی را استاندارد نموده و از فورمل باال استفاده می نماییم‪.‬‬
‫‪x2 y 2‬‬
‫کدام است؟‬ ‫‪‬‬ ‫مثال‪ :3‬معادله مجانب هایپربوالی ‪ 1‬‬
‫‪16 4‬‬
‫‪x2 y 2‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2 y  x‬‬

‫‪‬‬ ‫‪1    y   x  ‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪16 4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2 y   x‬‬
‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫داده شده است معادله های مجانب آن را دریابید‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫مثال‪ :2‬معادله هایپربوال به شکل ‪ 1‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪36‬‬
‫حل‪:‬‬
173 ‫هندسه تحلیلی‬
 x  3  y  1
2 2
( x  3) ( y  1) 6
 1   ( y  1)   ( x  3)  2( y  1)  3( x  3)
16 36 4 6 4
‫نکته‪ :3‬میل خطوط مجانب های هایپربوالی افقی یا قایم همیشه متضاد هم است‪.‬‬
‫‪ a‬‬ ‫‪ b‬‬

‫نکته‪ :2‬در هایپربوالی افقی میل خطوط مجانب ‪   ‬و در هایپربوالی قایم میل خطوط مجانب ‪   ‬است‪.‬‬
‫‪ b‬‬ ‫‪ a‬‬
‫نکته‪ :1‬در هایپربوالی متساوی القطرین مجانب ها بر هم عمود است‪.‬‬
‫مثال‪ :2‬معادله هایپربوالی را در یابید که معادالت مجانب آن‪ y  2 x  1‬و ‪ y  2 x  5‬یک محراق آن )‪ F (5,3‬باشد‪.‬‬
‫حل‪ :‬نقطه تقاطع هر دو مجانب مرکز هایپربوال است پس‪:‬‬
‫‪ y  2x 1‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪ 2 y  6  y  3, x  1  O(1,3‬‬
‫‪ y  2 x  5‬‬
‫‪OF  c  c  4‬‬
‫‪b‬‬
‫است‪.‬‬ ‫هایپربوال افقی است پس ‪ 2‬‬
‫‪a‬‬
‫‪b‬‬
‫‪ 2  b  2a‬‬
‫‪a‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪64‬‬
‫‪c 2  a 2  b 2  42  a 2  (2a) 2  a 2 ‬‬ ‫‪ b2 ‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪( x  1) 2 ( y  3) 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪64‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫خطوط موجه(هادی) هایپربوال‪:‬‬
‫خطوط هادی هایپربوال خطوطی است که باالی محور تقاطع آن عمود است‪ ،‬هایپربوال دو خط هادی دارد که فاصله های آن از‬
‫‪a‬‬ ‫‪a2‬‬
‫‪ ‬است پس معادالت آن طور ذیل بدست می آید‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫مرکز هایپربوال‬
‫‪e‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪a‬‬
‫‪ x  ‬است‪.‬‬ ‫اگر هایپربوال افقی باشد خطوط هادی آن بصورت قایم است که معادله های آن‬
‫‪e‬‬
‫‪a‬‬
‫‪ y  ‬است‪.‬‬ ‫اگر هایپربوال قایم باشد خطوط هادی آن بصورت افقی است که معادله های آن‬
‫‪e‬‬
‫تعیین موقعیت نقطه نظر به هایپربواال‪:‬‬
‫برای تعین موقعیت نقطه نظر به هایپربوال اول معادله را بشکل استندر تبدیل میکنیم‪ .‬سپس عدد یک را به طرف دیگر آن‬
‫انتقال میدهیم‪ .‬و مختصات نقطه را در آن وضع می نماییم اگ حاصل مثبت باشد نقطه داخل و اگر حاصل منفی باشد نقطه‬
‫خارج و اگر حاصل صفر باشد نقطه روی منحنی هایپربوال قرار دارد‪.‬‬
‫داخل و خارج یک هایپربوال‪:‬‬
‫در هایپربوال نیز محراق ها در داخل شکل قرار دارد پس‪:‬‬

‫خط و مستوی درفضا‬ ‫‪176‬‬
‫هندسه فضایی‬
‫تعریف‪ :‬مطالعه و بررسی مفاهیم هندسی در دو بعد را هندسه مسطحه و در سه بعد (طول ‪ ،‬عرض و ضخامت ) را هندسه فضایی می گویند‪.‬‬
‫بنیان گذار هندسه دو بعدی (مسطحه) وسه بعدی(فضایی) اقلیدس دانشمند یونانی است‪ .‬که بنام هندسه اقلیدسی نیز یاد می شود‪.‬‬
‫در هندسه فضایی با مفاهیم مانند نقطه ‪ ،‬خط ‪ ،‬مستوی‪ ،‬حجم و فضا سر کار داریم‪.‬‬
‫اصول موضوعه هندسه فضایی‪:‬‬
‫‪ -3‬از هر دو نقطه در فضا تنها یک خط مستقیم می گذارد و این خط یگانه است‪.‬‬

‫‪ -2‬از هر سه نقطه غیر واقع روی یک خط مستقیم تنها یک مستوی می گذرد‪.‬‬
‫‪ -1‬حد اقل سه نقطه در یک مستوی وجود دارد که روی یک خط مستقیم واقع نیست‪.‬‬
‫‪ -4‬اگر دو نقطه از یک خط در یک مستوی شامل باشد تمام نقاط خط در مستوی شامل است‪.‬‬
‫‪ -5‬حد اقل چهار نقطه در فضا وجود دارد که شامل یک مستوی نیست‪.‬‬
‫‪ -6‬فضا مجموعه بی نهایت نقاط است‪.‬‬
‫دلیل و برهان ‪ :Logical Reason‬عمل ذهنی را برهان مینامند که از یک سلسله گزارش های قبلی درست به گزارش بعدی میرسد که‬
‫درستی آنها براساس آنچه که قبال پذیرفته شده است میتوان قبول کرد‪.‬‬
‫قضیه ‪ :Theorem‬ادعایی که درستی آن نیازمند به برهان باشد قضیه نامیده میشود‪.‬‬
‫اصطالحات اولیه(‪ :) Postulate‬مفاهیمی که بدون تعریف قبول میشوند به نام اصطالحات اولیه یاد میشوند‪ .‬مانند نقطه‪ ،‬خط‪ ،‬مستوی‬
‫و فضا‪.‬‬
‫نقطه‪ :‬نقطه را به صورت مفهوم ذهنی میشناسیم و به قسم یک اصطالح اولیه(تعریف ناشده) قبول میکنیم‪.‬‬
‫خط مستقیم‪ :‬تار کش شده‪ ،‬کنار میز‪ ،‬تیغه خط کش مفهوم خط را ارائه می نماید‪ .‬بدون درنظرداشت عالمه از دو نقطه داده شده تنها و‬
‫تنها یک خط مستقیم میگذرد و خط مستقیم را به صورت یک اصطالح اولیه ( تعریف ناشده) قبول مینماییم‪.‬‬
‫اکسیوم های خط‬
‫اصل اول‪ :‬دو نقطه مشخص تنها و تنها یک خط مستقیم را مشخص مینماید‪.‬‬
‫اصل دوم‪ :‬هر خط مستقیم حداقل د ارای دو نقطه مشخص است و حداقل سه نقطه وجود دارد که بر یک خط مستقیم واقع نیستند‪.‬‬
‫‪177‬‬ ‫هندسه فضایی‬
‫خط و مستوی در فضا‬
‫اصل سوم‪ :‬بین هر دو نقطه یک خط مستقیم‪ ،‬میتوان نقطه مشخصی را بدست آورد‪.‬‬
‫سطح‪ :‬سطح از جمله مفاهیم اساسی در هندسه است و معموال به سرحد یا مرز جدایی بین هر جسم فزیکی و فضا را سطح می گوید‪ .‬مانند‬
‫سطح تخته سطح آب ایستاده و غیره‪...‬‬
‫مستوی‪ :‬از جمله مفاهیم تعریف ناشده در هندسه است‪ .‬و به هر سطح صاف و هموار مستوی گفته می شود مانند سطح آب ایستاده‪ ،‬سطح‬
‫تخته‪.‬‬
‫ا صل اول‪ :‬درهرمستوی کم ازکم سه نقطه وجود دارد که به امتداد یک خط مستقیم واقع نباشد‪.‬‬
‫اصل دوم‪ :‬از سه نقطه که به استقامت یک مستقیم نباشد یک مستوی میگذرد‪.‬‬
‫اصل سوم‪ :‬اگر دو نقطه یک خط مستقیم در یک مستوی باشد این خط شامل مستوی است‪.‬‬
‫برای نمایش مستوی از متوازی الضالع‪ ،‬مستطیل‪ ،‬یا اشکال هندسی دیگر استفاده نموده و برای نام گذاری آن از حروف مانند ‪Q , P‬‬
‫استفاده می نماییم‪.‬‬
‫نکته‪ :‬خط از دو طرف و مستوی از چهار طرف نا محدود است‪ ،‬متوازی الضالع نشان دهنده قسمت محدود از یک مستوی است که به‬
‫اندازه ضرورت ترسیم می شود‪.‬‬
‫فضا‪ :‬فضا را نیز یک اصطالح اولیه (تعریف ناشده) قبول میکنیم‪.‬‬
‫اصل اول‪ :‬فضا مجموعه الیتناهی از نقاط است‪.‬‬
‫اصل دوم‪ :‬کم از کم چهار نقطه از فضا در یک مستوی واقع نیست‪.‬‬

‫اکسیوم های مخصوص فضا‪:‬‬
‫اکسیوم اول مستوی‪ :‬خط مستقیمی که دو نقطه مختلف شامل یک مستوی را وصل می کند‪ ،‬خط شامل همان مستوی است‪.‬‬
‫اکسیوم دوم مستوی‪ :‬از سه نقطه که باالی یک مستقیم واقع نباشد‪ ،‬تنها یک مستوی میگذرد‪.‬‬
‫اکسیوم مستوی های متقاطع‪ :‬اگر دو مستوی یک نقطه مشترک داشته باشند در این صورت آنها یک خط مستقیم مشترک دارند‪.‬‬
‫این خط مستقیم را فصل مشترک دو مستوی مینامند‪.‬‬
‫حالت های دو مستوی نسبت به هم در فضا‪:‬‬
‫دو مستوی در فضا نسبت یکی از سه حالت ذیل را دارد‪.‬‬
‫‪ -3‬منطبق‪ :‬اگر دو مستوی حداقل دارایی سه نقطه مشترک باشد برهم منطبق است‪.‬‬
‫منطبق است‬ ‫بر مستوی‬ ‫مستوی‬
‫‪ -2‬موازی‪ :‬اگر دو مستوی باهم هیچ نقطه مشترک نداشته باشد باهم موازی است‪.‬‬
‫‪ -1‬متقاطع‪ :‬اگر دو مستوی باهم در یک خط مشترک باشد باهم متقاطع است که خط مشترک را فصل مشترک مستوی ها می‬
‫گوید‪.‬‬
‫در شکل مقابل خط ‪ AB‬فصل مشترک مستوی های ‪ P‬و ‪ Q‬است‪.‬‬
‫حالت های خط و مستوی نسبت به هم در فضا‪:‬‬
‫خط و مستوی در فضا یکی از سه حالت ذیل را نسبت به هم دارد‪.‬‬

‫‪ -3‬اگر یک خط و مستوی حد اقل دارایی دو نقطه مشترک باشد خط در مستوی شامل است و یا خط بر مستوی منطبق است‪.‬‬
‫منطبق است‬ ‫بر مستوی‬ ‫خط‬
‫‪ -2‬اگر خط و مستوی هیچ نقطه مشترک نداشته باشد باهم موازی است‪.‬‬
‫‪ -1‬اگر خط و مستوی تنها دارایی یک نقطه مشترک باشد باهم متقاطع است‪.‬‬
‫در شکل مقابل نقطه ‪ O‬تنها نقطه است که بین مستوی ‪ P‬و خط ‪ L‬مشترک است‪.‬‬
‫حالت های دو خط نسبت به هم در فضا‪:‬‬
‫دو خط که در یک مستوی شامل باشد نسبت به هم متقاطع(یک نقطه مشترک)‪ ،‬موازی(نقطه مشترک ندارد) یا منطبق(دو نقطه مشترک)‬
‫است‪.‬‬
‫خطوط متنافر‪ :‬دو خط در فضا اگر در یک مستوی شامل نبوده و باهم نقطه مشترک نداشته باشد خطوط یساری یا متنافر نامیده می شود‪.‬‬
‫مثال‪ :‬مکعب مستطیل مقابل را در نظر گرفته به سواالت ذیر پاسخ دهید‪.‬‬
‫‪ )3‬خطوط ‪ EF , DC , AB‬و ‪ HG‬با هم چه رابطه دارد؟‬

‫‪ )2‬خطوط ‪ HE‬و ‪ FC‬با هم کدام حالت را دارد؟‬
‫‪ )1‬خطوط ‪ HE‬و ‪ BG‬باهم کدام حالت را دارد؟‬

‫‪ -4‬خطوط ‪ EF‬و ‪ GF‬باهم کدام حالت را دارد؟‬
‫اصل‪ :‬از یک نقطه خارج خط در فضا تنها یک خط موازی به آن می توانیم رسم کنیم‪.‬‬
‫مشخص نمودن مستوی در فضا‪:‬‬
‫در یکی از چهار حالت ذیل می توانیم یک مستوی را در فضا مشخص نماییم‪.‬‬
‫‪ )3‬هر سه نقطه غیر واقع روی یک خط مستقیم تنها یک مستوی را در فضامشخص می کند‪.‬‬
‫‪ )2‬یک خط مستقیم و یک نقطه غیر واقع روی خط تنها یک مستوی را در فضا مشخص می نماید‪.‬‬
‫‪ )1‬دو خط متقاطع تنها یک مستوی را در فضا مشخص می نماید‪.‬‬
‫‪ )4‬دو خط موازی تنها یک مستوی را در فضا مشخص می نماید‪.‬‬
‫نکته‪ :3‬از یک نقط در فضا بی نهایت مستوی یا بی نهایت خط مستقیم می گذرد‪.‬‬

‫نکته‪:2‬دو نقطه یا یک خط مستقیم هیچ مستوی را در فضا مشخص نمی نماید اما از یک خط مستقیم می تواند بی نهایت مستوی بگذرد‪،‬‬
‫مثأل اگر هر صفحه کتاب را یک مستوی فرض نماییم تمام صفحات از لبه کتاب می گذرد‪.‬‬
‫نکته‪ :1‬اگر یک خط درفضا یکی از دو خط موازی را قطع نماید حتمی نیست که خط دیگر را قطع نماید بلکه می تواند با آن متنافر باشد‪.‬‬
‫نکته‪ :4‬اگر یک مستوی یکی از دو خط موازی را قطع نماید حتمأ خط دوم را نیز قطع می نماید‪.‬‬
‫خط و مستوی های موازی در فضا‪:‬‬
‫قضیه ‪ :3‬اگر خط ‪ L‬با مستوی ‪ P‬موازی باشد هر مستوی که از خط ‪ L‬بگذر و مستوی ‪ P‬را قطع نماید فصل مشترک مستوی ها با‬
‫خط ‪ L‬موازی است‪.‬‬
‫در شکل مقابل خط ‪ AB‬فصل مشترک مستوی ها ‪P‬‬
‫‪ L AB‬است‪.‬‬ ‫و ‪ Q‬است پ‬
‫خط مذکور با خود مستوی موازی است‪.‬‬ ‫قضیه‪ :2‬اگر یک خط حد اقل با یکی از خطوط شامل مستوی موازی باشد پ‬
‫مطابق شکل خط ‪ L‬شامل مستوی ‪ P‬و موازی‬
‫با خط ‪ ‬است‪.‬‬
‫شرط موازی بودن خط و مستوی‪:‬‬
‫برای برای اینکه یک خط با مستوی موازی باشد‪ ،‬کافی است با یکی از خطوط شامل مستوی موازی باشد‪.‬‬
‫نکته‪ :3‬اگر یک خط با یک مستوی موازی باشد‪ ،‬بی نهایت خط در مستوی وجود دارد که با این خط موازی باشد‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬از یک نقطه خارج یک مستوی بی نهایت خط موازی به مستوی میتوان ترسیم نمود‪.‬‬
‫با فصل مشترک مستوی ها موازی است‪.‬‬ ‫قضیه‪ :1‬اگر یک خط مستقیم همزمان با دو مستوی متقاطع موازی باشد پ‬
‫در شکل مقابل خط ‪ L‬همزمان با هر دو مستوی ‪ Q , P‬موازی است‪.‬‬
‫قضیه‪ :4‬اگر دو خط متقاطع از یک مستوی با دو خط متقاطع از مستوی دیگر موازی باشد‪ ،‬بناً مستوی ها با هم موازی است‪.‬‬
‫نکته‪ :‬اگر دو مستوی با هم موازی باشد هر خطی شامل که شامل یکی از مستوی ها باشد با مستوی دیگر موازی است‪.‬‬
‫زاویه بین دو خط متنافر در فضا‪:‬‬
‫برای دریافت زاویه بین دو خط متنافر در فضا از یک نقطه دلخواه دو خط موازی با هر یک از خطوط متنافر ترسیم می نماییم زاویه بین‬
‫خطوط متقاطع در واقع زاویه بین دو خط متنافر است‪.‬‬
‫اگر زاویه بین دو خط متنافر باشد خطوط عمودأ باهم متنافر است‪.‬‬
‫خطوط و مستوی های متعامد در فضا‪:‬‬
‫قضیه اساسی تعامد‪ :‬خط ‪ L‬بر مستوی ‪ P‬عمود است اگر مستوی را قطع نموده و بر دو خط شامل مستوی که از نقطه تقاطع می‬
‫گذرد عمود باشد‪.‬‬
‫باالیی همه خطوط که شامل مستوی بوده و از نقطه ‪ O‬می گذرد عمود‬ ‫نتیجه‪ :‬اگر خط ‪ L‬بر مستوی ‪ P‬در نقطه ‪ O‬عمود باشد‪ ،‬پ‬
‫است‪.‬‬
‫نکته‪ :3‬اگر دو خط مستقیم بر یک مستوی عمود باشد حتمأ باهم موازی است‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬اگر دو خط مستقیم در فضا بر یک خط دیگر عمود باشد می تواند باهم موازی یا متنافر باشد‬
‫نکته‪ :1‬اگر دو مستوی همزمان بر یک خط مستقیم عمود باشد حتمأ باهم موازی است‪.‬‬
‫نکته‪ :4‬اگر دو مستوی بر یک مستوی دیگر عمود باشد می تواند باهم متقاطع یا موازی باشد‪.‬‬
‫فاصله نقطه از یک مستوی‪:‬‬
‫فاصله نقطه که شامل مستوی نباشد برابر به طول خط عمود است که از نقطه باالی مستوی ترسیم می شود‪ .‬که کوتاه ترین فاصله بین نقطه و‬
‫مستوی است‪.‬‬
‫چند وجهی ها‬
‫منشور‬
‫تعریف‪ :‬منشور چند وجهی است که دارایی دو وجه کامأل مساوی یا انطباق پذیر و موازی باشد و خط الرأس های موازی این دو قاعده را‬
‫به هم وصل می کند که وجه ها جانبی منشور متوازی الضالع یا مستطیل است‪.‬‬
‫‪ )3‬قاعده ها منشور در مستوی ها موازی قرار دارد‪.‬‬

‫‪ )2‬تمام وجه های جانبی منشور موازی الضالع و در حالت خاص مستطیل است‪.‬‬
‫‪ )1‬طول تمام خط الراس ها جانبی منشور باهم برابر است‪.‬‬
‫هر منشور توسط نوعیت قاعده آن مشخص می شود‪.‬‬
‫منشور مثلث القاعده‬ ‫منشور پنج ضلع‬ ‫مکعب مستطیل‬
‫ارتفاع منشور‪ :‬فاصله بین قاعده های منشور ارتفاع منشور است‪.‬‬
‫منشور قایم‪ :‬منشور است که تمام وجه های جانبی آن مستطیل باشد که در منشور قایم ارتفاع با خط الرأس های جانبی منشور برابر است‬
‫مانند منشور های که در شکل باال است‪.‬‬
‫منشور مایل‪ :‬منشور است که وجه های جانبی آن متوازی الضالع است‪.‬‬
‫منشور منظم‪ :‬منشور است که قاعده های آن مضلعات منظم باشد مانند مکعب مستطیل‪.‬‬
‫منشور ناقص‪ :‬منشور که قاعده های آن باهم موازی نباشد ناقص است‪ ،‬در منشور ناقص قاعده ها انطباق پذیر نیست و تمام وجه های‬
‫جانبی ذورنقه است‪.‬‬
‫‪ 186‬چند وجهی ها‬
‫مساحت جانبی منشور قایم‪ :‬در منشور قایم تمام وجه های جانبی مستطیل است که مساحت جانبی منشور رامی توان از حاصل ضرب‬
‫محیط قاعده در ارتفاع بدست آورد‪.‬‬
‫مساحت جانبی‬
‫مساحت کلی منشور قایم‪ :‬مساحت کلی منشور برابر به مجموع مساحت جانبی و قاعده های منشور است‪ ،‬اگر یکی از قاعده های‬
‫منشور را به نشان دهیم می توانیم بنوسیم که‪:‬‬
‫مساحت کلی‬ ‫مساحت جانبی ‪ +‬مساحت قاعده تین =‬
‫حجم منشور‪ :‬حجم منشور از حاصل ضرب مساحت قاعده در ارتفاع منشور بدست می آید‪.‬‬
‫حجم‬ ‫‪ ‬مساحت قاعده =‬ ‫ارتفاع‬
‫اگر مساحت قاعده ‪ ، B‬مساحت جانبی ‪ S‬و مساحت کلی ‪ A‬و حجم ‪ V‬باشد پ ‪:‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪S  ph‬‬

‫)‪2‬‬ ‫‪A  2B  S‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪V  Bh‬‬
‫مثال‪ :1‬مساحت جانبی منشور قایم را در یابید که قاعده آن پنج ضلعی منظم بطول ‪ 3‬و ارتفاع آن ‪ 5‬واحد باشد‪.‬‬
‫‪a  3, h  5‬‬
‫‪p  5a  5  3  p  15‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪S  ph  5 15  75‬‬
‫مثال‪ :3‬سطح جانبی منشوری قایمی که قاعده آن لوزی به قطر های ‪ 6‬و ‪ 8‬ارتفاع آن برابر به محیط قاعده است چند است؟‬
‫طول یک ضلع آن است‪.‬‬ ‫حل‪ :‬قطر های منشور همدیگر را نصف می نماید و بر هم عمود است پ‬
‫‪d1  6, d 2  8, a  5‬‬
‫‪‬‬
‫‪p  4a  20‬‬ ‫‪  S  ph  20  20  S  400‬‬
‫‪h  p  20‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مثال‪ :4‬حجم منشور قایمی که قاعده آن شش ضلعی منظمی به ضلع ‪ 3‬و ارتفاع آن ‪ 10‬باشد چند است؟‬
‫‪3 3 2‬‬
‫‪ B ‬است‪.‬‬ ‫مساحت آن ‪a‬‬ ‫حل‪ :‬یک شش ضلعی منظم از شش مثلث متسوی اضالع ساخته شده است پ‬
‫‪2‬‬
‫‪a  3, h  10‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪27 3‬‬
‫‪3 3 2 3 3 2 27 3   V  Bh  2 10  135 3‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪a ‬‬ ‫‪(3) ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫متوازی السطوح‬
‫متوازی السطوح منشور است که قاعده آن متوازی الضالع باشد‪ .‬متوازی السطوح دارایی شش وجه‪ 12 ،‬خط الرأس و ‪ 8‬رأس است‪.‬‬
‫خواص متوازی السطوح‪:‬‬
‫‪ )1‬تمام وجه های متوازی السطوح متوازی الضالع است‪.‬‬

‫‪ )2‬هر چهار خط الرأس آن باهم موازی و مساوی است‪.‬‬
‫‪ )3‬وجه های مقابل باهم مساوی و در مستوی های موازی قرار دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬قطر ها همدیگر را نصف می نماید‪.‬‬
‫نکته‪ :‬در متوازی السطوح هر دو وجه مقابل را به صورت دلخواه می توانیم قاعده در نظر بگیریم‪.‬‬
‫متوازی السطوح قایم‪ :‬منشور قایم است که قاعده های آن متوازی الضالع باشد‪ ،‬در متوازی السطوح قایم تمام وجه های جانبی مستطیل‬
‫اند‪.‬‬
‫برای دریافت مساحت جانبی‪ ،‬مساحت کلی و حجم آن مانند کم منشور عمل می نماییم‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬متوازی السطوح نوعی منشور است پ‬
‫مثال‪ :1‬طول دو ضلع مجاور قاعده متوازی السطوح قایم ‪ 12cm‬و ‪ 8cm‬و ارتفاع آن ‪ 10cm‬است مساحت جانبی آن چند است؟‬
‫حل‪ :‬در متوازی السطوح قایم محیط قاعده و مقطع برابر است‪.‬‬
‫‪P  2(12  8)  P  40cm ‬‬

‫‪  S  ph  40 10  400‬‬
‫‪h  10cm‬‬ ‫‪‬‬
‫چند وجهی ها‬ ‫‪188‬‬
‫مکعب مستطیل‬
‫مکعب مستطیل منشور قایم است که قاعده های آن مربع یا مستطیل باشد‪ ،‬یا مکعب مستطیل شش وجهی است که تمام وجه آن مستطیل‬
‫است‪.‬‬
‫خواص مکعب مستطیل‪:‬‬
‫‪ )1‬خط الرأس های مکعب مستطیل چهار به چهار با هم موازی و مساوی است‪.‬‬
‫‪ )2‬وجه های مقابل مکعب مستطیل در مستوی های موازی قرار دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬همه قطر های مکعب مستطیل با هم برابر است و هکدیگر را نصف می کند‪.‬‬
‫نکته‪ :‬در مکعب مسطیل هر دو وجه مقابل را بصورت دلخواه می تواند قاعده باشد‪.‬‬
‫مساحت جانبی مکعب مستطیل‪:‬‬
‫اگر اضالع قاعده مکعب مستطیل ‪ b , a‬و ارتفاع آن ‪ c‬باشد مساحت جانبی آن طور ذیل دریافت می گردد‪.‬‬
‫‪p  2(a  b) ‬‬

‫)‪  S  ph  2(a  b)c  S  2c(a  b‬‬
‫‪hc‬‬ ‫‪‬‬
‫مساحت کلی مکعب مستطیل‪ :‬مساحت کلی مکعب مستطیل را از رابطه ذیل می توانیم محاسبه نماییم‪.‬‬
‫)‪A  2(ab  bc  ac‬‬

‫حجم مکعب مسطیل‪ :‬حجم مکعب مستطیل برابر به حاصل ضرب مساحت قاعده در ارتفاع است یا برابه حاصل ضرب طول‪ ،‬عرض و‬
‫ارتفاع است‪.‬‬
‫‪V  abc‬‬
‫قطر مکعب مستطیل‪ :‬با استفاده از قضیه فیثاغورت طول مکعب مستطیل را می توانیم طور ذیل در یابیم‪.‬‬
‫مثال‪ :1‬اگر اضالع قاعد یک مکعب مستطیل ‪ 4 , 6‬و ارتفاع آن ‪ 3‬باشد مساحت جانبی‪ ،‬مساحت کلی‪ ،‬حجم و طول قطر آن را دریابید؟‬
‫‪a  4, b  6, c  3‬‬
‫‪1) S  2c(a  b)  2  3(4  6)  S  60‬‬
‫‪2) A  2(ab  ac  bc)  2(4  6  4  3  6  3)  2(24  12  18)  A  108‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪3) V  abc  4  6  3  V  72‬‬
‫‪4) d  a 2  b 2  c 2  42  62  32  16  36  9  d  61‬‬
‫مثال‪ :2‬حجم یک مکعب مستطیل ‪ 192cm3‬است‪ ،‬اگر ابعاد آن با اعداد ‪ 3 ، 2‬و ‪ 4‬متناسب باشد طول اضالع آن چند است؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪a b c‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪3c‬‬

‫‪a :b : c  2 :3: 4 ‬‬ ‫‪   a  ,b ‬‬
‫‪2 3 4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪c 3c‬‬
‫‪V  abc  192    c  512  c3  c  8‬‬
‫‪2 4‬‬
‫‪ c  8 ,b  6 , a  4‬‬
‫مثال‪ :3‬ابعاد یک مکعب مستطیل با اعداد‪ 3 , 2 ,1‬متناسب است اگر مساحت کلی آن ‪ 88cm2‬باشد طول هر بعد آن چند است؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪a b c‬‬
‫‪a : b : c  1: 2 : 3 ‬‬
‫‪   b  2a , c  3a‬‬
‫‪1 2 3‬‬
‫‪2(ab  ac  bc)  88cm2  ab  ac  bc  44cm2  a(2a)  a(3a)  (2a)(3a)  44cm 2‬‬
‫‪11a 2  44cm2  a 2  4cm2  a  2cm , b  4cm , c  6cm‬‬
‫مکعب‬
‫مکعب شش وجهی منظمی است که تمام وجه های آن مربع است‪ ،‬مکعب دارایی شش وجه‪ 12 ،‬خط الرأس و ‪ 8‬رأس است‪.‬‬
‫خواص مکعب‪:‬‬
‫‪ )1‬تمام وجه های مکعب با هم برابر و تمام خط الرأس های آن با هم برابر است‪.‬‬
‫‪ )2‬در مکعب وجه های مقابل در مستوی های موازی قرار دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬مکعب چهار قطر برابر دارد که همدیگر را نصف می کند‪.‬‬
‫کره های محیطی و محاطی است‪.‬‬ ‫‪ )4‬مکعب یک چند وجهی منظم است پ‬
‫‪ )5‬در مکعب هر دو وجه مقابل می تواند قاعده باشد‪.‬‬
‫مساحت جانبی و کلی مکعب‪:‬‬
‫تمام وجه های مکعب مربع است و مساحت یک وجه آن ‪ a 2‬است که مساحت جانبی برابر به مجموع مساحت چهار وجه ‪ S  4a‬و‬
‫‪2‬‬
‫مساحت کلی برابر به مجموع تمام وجه های آن ‪ A  6a‬است‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ V‬است‪.‬‬ ‫حجم مکعب‪ :‬حجم یک مکعب برابر مکعب یک ضلع ‪ a3‬‬
‫طول قطر مکعب‪ :‬با استفاده از فورمل طول قطر در مستطیل قطر مکعب برابر به ‪ d  3a‬است‪.‬‬
‫کره محاطی مکعب‪ :‬کره است که در داخل مکعب قرار دارد و با وجه های آن مکعب مماس است شعاع کره محاطی برابر به نصف‬
‫‪a‬‬
‫‪ r ‬است‪.‬‬ ‫طول ضلع مکعب‬
‫‪2‬‬
‫کره محیطی مکعب‪ :‬کره است که مکعب در داخل آن قرار داشته و تمام رأس های مکعب روی‬
‫‪3a‬‬
‫‪ R ‬برابر است‪.‬‬ ‫سطح کره قرار دارد و شعاع آن با نصف طول قطر مکعب‬
‫‪2‬‬
‫مثال‪ :1‬اگر طول یک ضلع مکعب ‪ 4‬باشد مساحت جانبی‪ ،‬مساحت کلی‪ ،‬حجم و طول قطر آن را دریابید‪.‬‬
‫‪a3‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪S  4a 2  4(4)2  S  64‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪A  6a 2  6(4)2  A  96‬‬
‫حل‪:‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪V  a 3  (4) 2  V  64‬‬
‫)‪4‬‬ ‫‪d  3a  d  4 3‬‬
‫مثال‪ :2‬مقدار عددی حجم و مساحت کلی یک مکعب باهم برابر است طول یک ضلع آن چند است؟‬
‫‪A V‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪6a 2  a 3  a  6‬‬
‫مثال‪ :3‬اگر قطر یکی از وجه های یک معکب باشد طول قطر مکعب چند است؟‬
‫با دریافت مقدار قطر مکعب بدست می آید‪.‬‬ ‫حل‪ :‬قطر مکعب مربع و قطر آن است پ‬
‫‪2a  5 2  a  5 , d  3a  d  5 3‬‬
‫مثال‪ :4‬مساحت کلی یک مکعب ‪ 24cm2‬است قطر مکعب چند است؟‬
‫حل‪ :‬با معلوم بودن مساحت کلی می توانیم یک ضلع مکعب را در یابیم‪.‬‬
‫‪A  24cm2‬‬
‫‪A  6a 2  6a 2  24  a 2  4  a  2‬‬
‫‪d  3a  2 3‬‬
‫هرم‬
‫هرم چند وجهی است که تمام وجه های آن بجز یک وجه در یک رأس مشترک باشد‪ .‬رأس مشترک را بنام رأس هرم‪ ،‬وجه‬
‫مقابل رأس را بنام قاعده هرم یاد می نماید‪ .‬بجز قاعده تمام وجه های جانبی هرم مثلث است‪ .‬هرم با نوعیت مضلع قاعده مشخص می شود‪.‬‬
‫ارتفاع هرم‪ :‬خطی است که از رأس باالی مستوی قاعده عمود ترسیم می شود‪.‬‬
‫هرم منظم‪ :‬اگر قاعده هرم چند ضلعی منظم و وجه های جانبی آن مثلث های متساوی الساقین و برابر باشد مانند اهرام ثالثه مصر‪.‬‬
‫در هرم منظم انجام ارتفاع مرکز قاعده است‪.‬‬
‫مساحت جانبی هرم‪ :‬مساحت جانبی هرم برابر به مجموع مساحت وجه های جانبی است‪ ،‬اگر هرم منظم باشطد تمطام وجطه هطای جطانبی‬
‫برای در یافت مساحت جانبی مساحت یک وجه را دریافت نموده و آن را ضرب تعداد وجه‬ ‫مثلث متساوی الساقین و هم مساحت است‪ .‬پ‬
‫های جانبی می نماییم‪.‬‬
‫;‪P  4a  4 AB‬‬
‫‪1‬‬
‫‪S (VAB) ‬‬ ‫‪AB  L‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪S  4S (VAB)  4  AB  L  S  PL‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مساحت جانبی هرم برابر به نصف حاصل ضرب محیط قاعطده‬ ‫مطابق شکل ‪ L‬ارتفاع یکی از وجه های جانبی و ‪ P‬محیط قاعده است‪ .‬پ‬
‫در ارتفاع یکی از وجه های جانبی آن است‪.‬‬
‫مساحت کلی هرم‪ :‬مساحت کلی هرم از حاصل جمع مساحت جانبی و مساحت قاعده هرم بدست می آید‪.‬‬
‫مساحت کلی هرم‬
‫‪1‬‬
‫است‪.‬‬ ‫حجم هرم‪ :‬حجم هرم برابر به ثلث حاصل ضرب مساحت قاعده در ارتفاع هرم ‪V  B  h‬‬
‫‪3‬‬
‫مثال‪ :3‬در یک هرم مربع القاعده اگر ارتفاع وجه جانبی ‪ 13‬و ارتفاع هرم ‪ 12‬باشد‪ .‬مساحت جانبی‪ ،‬مساحت کلی و حجم هرم چند‬
‫است؟‬
‫حل‪ :‬با توجه به شکل مقابل اگر ‪ VH  12‬و ‪ L  VH   13‬باشد با استفاده از قضیه فیثاغورث‬
‫در مثلث ‪ HH   5 ، VHH ‬است که ‪ HH ‬نصف ضلع مربع است‪.‬‬
‫‪a  10, P  40‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪P  L  40 13  260‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪A  S  B  260  100  360‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪V  Sh  100 12  400‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫مثا‪ :23‬در شکل ذیل اندازه حجم هرم چند است؟‬
‫حل‪ :‬قاعده هرم مربع و مساحت آن ‪ 25cm2‬است اگر ارتفاع هرم ‪ 12cm‬باشد پ ‪:‬‬
‫‪B  25cm2 , h  12cm‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪V  B  h  25 12  100cm3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫استوانه‬
‫استوانه جسم شبیه منشور است که قاعده آن به عوض چند ضلعی یک دایره(بی نهایت ضلعی) است‪.‬‬
‫محور استوانه‪ :‬خط که مرکز قاعده های استوانه را به هم وصل می نماید محور استوانه است‪.‬‬
‫استوانه قایم و مایل‪ :‬اگر محور یک استوانه باالی مستوی قاعده عمود باشد استوانه قایم و اگر عمد نباشد استوانه مایل است‪.‬‬
‫با توجه به شکل در استوانه قایم ارتفاع و محور باهم برابر است اما در استوانه مایل ارتفاع و محور برابر نیستید‪.‬‬
‫مساحت جانبی استوانه‪:‬‬
‫مساحت جانبی‪ ،‬مساحت کلی و حجم آن مانند منشور محاسبه می شود‪.‬‬ ‫استوانه یک نوعی از منشور است پ‬
‫‪S  Ph  2 rh‬‬
‫)‪A  2 B  S  2  r 2   2 rh  2 r (r  h‬‬
‫‪V  Bh   r 2 h‬‬
‫مثال‪ :1‬حجم و مساحت جانبی استوانه را در یابید که شعاع قاعده آن ‪ 2‬و ارتفاع آن با قطر قاعده برابر باشد‪.‬‬
‫‪r  2cm , h  2r  4cm‬‬

‫‪S  2 rh  2 (2)(4)  16 cm2‬‬
‫‪V   r 2 h   (2)2 (4)  16 cm3‬‬
‫مثال‪ :2‬محور یک استوانه مایل با قاعده آن زاویه ‪ 60‬را می سازد اگر طول محور آن ‪ 10cm‬و مجموع مساحت قاعده هطا بطا مسطاحت‬
‫جانبی برابر باشد‪ .‬حجم استوانه چند است؟‬
‫حل‪ :‬برای محاسبه به مساحت قاعده و ارتفاع استوانه نیاز داریم‪.‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪3 h‬‬

‫‪sin 60 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ h5 3‬‬
‫' ‪OO‬‬ ‫‪2 10‬‬
‫مساحت جانبی پنج برابر مساحت قاعده ‪ 5B  S‬است‪.‬‬

‫‪5( r 2 )  2 rh  5( r 2 )  2 r (5 3)  r  2 3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 5 3    (12)(5‬‬

‫‪2‬‬
‫‪V   r 2h   2 3‬‬ ‫)‪3‬‬
‫‪V  60 3 cm3‬‬
‫مخروط‬
‫مخروط ج سم فضایی شبیه هرم است که قاعده آن به عوض چند ضلعی یک دایره باشد‪.‬‬
‫محور مخروط‪ :‬خطی است که رأس را به مرکز قاعده آن وصل می کند‪.‬‬
‫مخروط قایم و مایل‪ :‬اگر محور باالی قاعده مخروط عمود باشد مخروط قایم و اگر عمود نباشد مایل است‪.‬‬
‫در مخروط قایم ارتفاع و محور باهم برابر است‪.‬‬
‫مساحت جانبی مخروط‪:‬‬
‫اگر یک مخروط قایم باز شود یک قطاع دایره بدست می آید طوریکه شعاع این قطاع با مولد مخروط و قوس قطاع با محیط قاعده مخروط‬
‫برابر است که با محاسبه مساحت قطاع مساحت مخروط بدست می آید‪.‬‬
‫‪2 r‬‬
‫‪‬‬
‫‪L‬‬
‫‪ 2 r  2‬‬
‫‪ L  L ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ S   rL‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مساحت کلی مخروط‪ :‬مساحت کلی مخروط برابر به مجموع مساحت قاعده و مساحت جانبی مخروط است‪.‬‬
‫‪A  B  S   r 2   rL  A   r  r  L‬‬
‫حجم مخروط‪ :‬حجم مخروط مانند حجم هرم برابر به یک سوم حاصل ضرب مساحت قاعده در ارتفاع مخروط است‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪V  Bh   r 2 h‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫مثال‪ :1‬شعاع قاعده یک مخروط قایم ‪ 3cm‬است اگر ارتفاع آن ‪ 5cm‬باشد مساحت جانبی مساحت کلی و حجم مخروط چند است؟‬
‫حل‪ :‬با استفاده از قضیه فیثاغورث طول مولد مخروط ‪ L  5‬است‪.‬‬
‫‪r  3cm , h  4cm , L  5cm‬‬

‫‪S   rL    3  5  15 cm2‬‬
‫‪A   r 2   rL   (3) 2  15 cm 2  24 cm 2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪V   r 2 h   (3) 2 (4)  12cm 2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫مثال‪ :2‬در شکل مقابل شعاع قاعده مخروط اولی دو چند شعاع مخروط دومی و ارتفاع مخروط اول نصف ارتفاع مخروط دوماست‪.‬‬
‫نسبت حجم های مخروط اول و دوم چند است؟‬
‫‪1 2‬‬
‫‪V1‬‬
‫‪r h‬‬ ‫‪r 2h‬‬ ‫‪V 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1 ‬‬
‫‪V2 1  2r 2  h 4r 2 h‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪V2 2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مقطع هرم و مقطع مخروط‪ :‬اگر یک مستوی موازی به قاعده هرم یا مخروط را قطع نماید از تقاطع آنها یک چنطد ضطلعی یطا دایطره‬
‫ایجاد می شود که این مقطع همیشه با قاعده مشابه است‪.‬‬
‫قضیه‪ :‬اگر ‪ h‬ارتفاع هرم یا مخروط و ‪ k‬ارتفاع مقطع باشد ‪ ،‬مطابق شکل هرم و مخروط کوچک با هرم و مخروط اولی مشطابه اسطت پط‬
‫مساحت و احجان آنها باهم متناسب است‪.‬‬
‫نسبت احجام هرم یا مخروط کوچک بر‬

‫نسبت مساحت مقطع بر قاعده‬
‫حجم کلی مخروط یا هرم‬
‫مثال‪ :3‬در شکل ذیل نسبت مساحت مقطع ‪ A‬بر مساحت قاعده هرم عبارت است از‪:‬‬
‫حل‪ :‬مطابق شکل ‪ h  14‬و ‪ k  8‬است‪:‬‬
‫‪h  14, k  h  h1  8‬‬

‫‪k 2 82 16‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪h 2 142 49‬‬
‫مثال‪ :2‬ارتفاع یک مخروط ‪ 10cm‬و شعاع قاعده آن ‪ 4cm‬است اگر فاصله بین مقطع و قاعده آن ‪ 6cm‬باشد شعاع مقطع چند است؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪S   (r ') 2 k 2‬‬ ‫‪r' k‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ 2 ‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪r h‬‬
‫‪r 4‬‬ ‫‪44‬‬
‫‪   r'‬‬ ‫‪ r '  1.6‬‬
‫‪4 10‬‬ ‫‪10‬‬
‫هرم ناقص و مخروط نا قص‪:‬‬
‫اگر یک مستوی مخروط یا هرم را طوری قطع کند که با قاعده آن موازی باشد فضای که بطین قاعطده و مقططع وجطود دارد هطرم نطاقص یطا‬
‫مخروط ناقص گفته می شود‪.‬‬
‫حجم مخروط ناقص‪:‬‬
‫اگر از حجم یک مخروط کامل حجم قسمت قطع شده را تفریق نماییم حجم مخروط ناقط بدست می آید که مقطدار آن را مطی تطوانمیم از‬
‫فورمل ذیل بدست آوریم‬
‫‪V   h  r 2  rr ' r '2 ‬‬

‫‪1‬‬
‫‪3‬‬
‫مثال‪ :‬در شکل مقابل حجم مخروط ناقص چند است اگر شعاع قاعده ‪ 5cm‬باشد؟‬
‫حل‪ :‬ابتدا شعاع مقطع را دریافت می نماییم‪.‬‬
‫‪h  10cm , k  6cm , r  5cm‬‬

‫‪r k‬‬ ‫‪r  k 56‬‬
‫‪  r ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 3cm‬‬
‫‪r h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪V   h  r 2  rr ' r '2     (5)2  (5)(3)  (3) 2     49  V  ‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪49‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫کره‬
‫کره محل هندسی نقاط از فضا است‪ ،‬که از یک نقطه ثابت متساوی الفاصله باشد‪ .‬نقطه ثابت مرکز کره و فاصله ثابت شعاع کره است‪.‬‬
‫مقطع کره‪ :‬مقطع کره دایره است که از تقاطع یک مستوی با کره بوجود می آید‪ ،‬مقطع یک کره همیشه یک دایره است‪.‬‬
‫دایره کبیره‪ :‬اگر مستوی قاطع از مرکز کره بگذرد مقطع دایره ای است که شعاع آن با شعاع کطره برابطر اسطت یطا بزرگتطرین مقططع دایطره‬
‫است‪.‬‬
‫مساحت کره‪ :‬اگر شعاع کره باشد مساحت سطح آن از رابطه ذیل دریافت می گردد‪.‬‬
‫‪S  4 R2‬‬
‫مساحت سطح کره چهار چند مساحت دایره کبیره آن است‪.‬‬
‫حجم کره‪ :‬برای دریافت حجم کره میتوانیم از رابطه ذیل استفاده نماییم‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪V   R3‬‬
‫‪3‬‬
‫مثال‪ :‬حجم و مساحت سطح کره را دریابید که شعاع آن ‪ 3cm‬باشد؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪V   r 2  V     3  V  36 cm3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪S  4 r  S  4  32  S  36 cm2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 200‬مجموعه سواالت‬
‫سوالت هندسه فضایی‬

‫نقطه‪ ،‬خط و مستوی ها در فضا‪:‬‬
‫‪ -3‬از دو نقطه مشخص ‪ A‬و ‪ B‬چند خط و چند مستوی می گذارد؟‬
‫‪ (b‬یک خط و بی نهایت مستوی‬ ‫‪ (a‬یک خط و یک مستوی‬
‫‪ (d‬بی نهایت خط و یک مستوی‬ ‫‪ (c‬بی نهایت خط و مستوی‬
‫‪ -2‬از چهار نقطه غیر واقع روی یک خط مستقیم ‪ C ، B ، A‬و ‪ D‬در فضا چند مستوی می گذرد؟‬
‫‪ (d‬هیچ یابی نهایت‬ ‫‪ (c‬یک یا بی نهایت‬ ‫‪ (b‬صفر یا یک‬ ‫‪ (a‬هیچ‬
‫‪ -1‬کدام گزینه درست نیست؟‬
‫‪ (a‬از یک نقطه خارج مستوی می توان یک موازی به آن رسم کرد ‪.‬‬
‫‪ (b‬از یک نقطه خارج مستوی تنها یک خط عمود بر آن میتوان رسم کرد‪.‬‬
‫‪ (c‬دو مستوی عمود بر یک خط با هم موازی است‪.‬‬
‫‪ (d‬از دو نقطه بی نهایت مستوی می گذارد‪.‬‬
‫‪ -4‬دو مستوی در کدام حالت همیشه با هم موازی است؟‬
‫‪ (b‬هر دو موازی به یک خط باشد‬ ‫‪ (a‬هر کدام خطی موازی به دیگری داشته باشد‬
‫‪ (d‬هر دو عمود بر یک خط باشد‪.‬‬ ‫‪ (c‬هر دو بریک مستوی عمود باشد‪.‬‬
‫‪ -5‬نقاط ‪ A‬و ‪ B‬در خارج مستوی ‪ P‬قرار دارد چند مستوی وجود دارد که از ‪ A‬و ‪ B‬بگذرد و با ‪ P‬موازی باشد‪.‬‬
‫‪ (d‬هیچ‬ ‫‪ (c‬بی نهایت‬ ‫‪2 (b‬‬ ‫‪1 (a‬‬
‫‪ -6‬اگر دو خط ‪ d1‬و ‪ d 2‬در فضا بر خط ‪ d 3‬عمود باشد ‪ d1‬و ‪ d 2‬با هم چه رابطه دارد؟‬
‫‪ (d‬نا مشخص‬ ‫‪ (c‬متقاطع‬ ‫‪ (b‬متنافر‬ ‫‪ (a‬موازی‬
‫‪ -1‬دو مستوی ‪ P‬و ' ‪ P‬متقاطع است اگر خط ‪ D‬شامل ‪ P‬و خط ' ‪ D‬شامل ' ‪ P‬باشد ‪ D‬و ' ‪ D‬با هم چه رابطه دارد؟‬
‫‪ (d‬نا مشخص‬ ‫‪ (c‬متنافر‬ ‫‪ (b‬متقاطع‬ ‫‪ (a‬موازی‬
‫‪ -1‬شرط عمود بودن خط بر مستوی آنست که‪:‬‬
‫‪ (b‬بر دو خط موازی آن صفحه عمود باشد‬ ‫‪ (a‬بر دو خط متقاطع آن مستوی عمود باشد‬
‫‪ (d‬هیچ کدام‬ ‫‪ (c‬بریک خط آن مستوی عمود باشد‬

‫مجموعه سواالت‬
‫را قطع کند چند خط در مستوی ' ‪P‬‬ ‫است و خط ‪ D‬در مستوی ‪ P‬خط‬ ‫‪ -1‬فصل مشترک دو مستوی ‪ P‬و ' ‪ P‬خط‬
‫وجود دارد که با ‪ D‬موازی باشد؟‬
‫‪ (d‬بی شمار‬ ‫‪ (c‬دو‬ ‫‪ (b‬یک‬ ‫‪ (a‬هیچ‬
‫بگذرد و بر مستوی ‪ P‬عمود باشد؟‬ ‫بر مستوی ‪ P‬عمود است چند مستوی وجود داردکه از‬ ‫‪ -35‬خط‬
‫‪ (d‬بی شمار‬ ‫‪ (c‬دو مستوی‬ ‫‪ (b‬یک مستوی‬ ‫‪ (a‬هیچ‬
‫خارج خط ‪ d‬چند خط میتوان رسم کرد که خط ‪ d‬را قطع کند و با‬ ‫متقاطع است‪ ،‬از نقطه ‪A‬‬ ‫‪ -33‬خط ‪ d‬با مستوی ‪P‬‬
‫مستوی ‪ P‬موازی باشد؟‬
‫‪ (d‬بی شمار‬ ‫‪ (c‬دو‬ ‫‪ (b‬یک‬ ‫‪ (a‬هیچ‬
‫‪ -32‬خط ‪ D‬با مستوی ‪ P‬متقاطع است چند خط موازی با مستوی ‪ P‬و متقاطع با ‪ D‬می توان رسم کرد؟‬
‫‪ (d‬بی شمار‬ ‫‪3 (c‬‬ ‫‪1 (b‬‬ ‫‪ (a‬صفر‬
‫‪ -31‬کدام یک از گزینه های ذیل درست نیست؟‬
‫‪ (b‬دو خط عمود بر یک مستوی موازی است‪.‬‬ ‫‪ (a‬دو مستوی عمود بر یک خط موازی است‪.‬‬
‫‪ (d‬دو مستوی موازی با مستوی سوم موازی است‪.‬‬ ‫‪ (c‬دو مستوی عمود بر مستوی دیگر موازی است‪.‬‬
‫‪ -34‬مساحت مرتسم یک مستطیل بروی یک مستوی نصف مساحت مستطیل است‪ ،‬زاویه را که مستطیل با مستوی می سازد‬
‫چند درجه راست‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪(d‬‬ ‫‪(c‬‬ ‫‪(b‬‬ ‫‪(a‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬
‫از نقاط ‪ A‬و ‪ B‬متساویل الفاصله باشد خط ‪ AB‬با چه‬ ‫‪ -35‬دو نقطه ‪ A‬و ‪ B‬در فضا قرار دراد اگر تمام نقاط خط‬
‫رابطه دارد؟‬
‫موازی است‬ ‫‪(d‬‬ ‫‪ (c‬متنافر‬ ‫‪ (b‬متقاطع است‬ ‫‪ (a‬عمود است‬
‫‪ -36‬محل هندسی نقاطی از فضا که از سه نقطه غیر واقع روی یک خط مستقیم متساویل الفاصله باشد کدام است؟‬
‫‪ (d‬یک مستوی‬ ‫‪ (c‬دو خط‬ ‫‪ (b‬یک خط‬ ‫‪ (a‬یک نقطه‬
‫‪ -31‬فاصله نقطه ‪ A‬از مستوی ‪ 3 ، P‬واحد است‪ ،‬چند نقطه در مستوی ‪ P‬وجود دارد که فاصله آن از ‪ 6 ، A‬واحد باشد؟‬
‫‪ (d‬بی شمار‬ ‫‪4‬‬ ‫‪(c‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪(b‬‬ ‫‪(a 1‬‬
‫‪ -31‬وسعت زاویه فرجه بین مستوی ‪ P‬و ' ‪ 45 , P‬است‪ .‬اگر فاصله نقطه ‪ A‬شامل مستوی ‪ P‬از خط الرأس زاویه فرجه‬
‫‪ 4 2‬باشد فاصله نقطه ‪ A‬از ' ‪ P‬چند است؟‬
‫‪(d 4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪(c‬‬ ‫‪8 2‬‬ ‫‪(b‬‬ ‫‪(a 8‬‬

‫‪ -31‬محل هندسی نقاطی از فضا که از وجه های یک زاویه فرجه متساویل فاصله است کدام است؟‬
‫‪ (b‬مستوی موازی به خط الرأس‬ ‫‪ (a‬مستوی عمود بر خط الرأس‬
‫‪ (d‬مستوی ناصف فرجه‬ ‫‪ (c‬مستوی عمود بر مستوی ناصف فرجه‬
‫‪ - 20‬مستوی های ‪ P1‬و ‪ P2‬با هم موازی اند‪ .‬مستوی ‪ P‬هردوی آنهارا قطع میکند‪.‬تقاطع ‪ P‬با ‪ P1‬و تقاطع ‪ P‬با ‪ P2‬چه رابطه باهم‬
‫دارند؟‬
‫‪ )4‬متقاطع اند‬ ‫‪ )1‬عمود اند‬ ‫‪ )2‬منطبق اند‬ ‫‪)3‬موازی اند‬
‫‪ -21‬مستوی ‪ P‬و خط ‪ L‬باهم موازی اند‪.‬اگر سه قطعه خط موازی آنهارا قطع نماید‪ .‬قطعات بوجود آمده باهم چه رابطه دارند؟‬
‫‪ )4‬متعامد اند‬ ‫‪ )1‬موازی و مساوی اند‬ ‫‪ )2‬مساوی اند‬ ‫‪)3‬موازی اند‬
‫‪ - 22‬ازیک مستقیم فضائی چندمستوی عبورمیکند؟‬
‫‪ )1‬هیچ مستوی نمی گذرد ‪ )4‬الیتناهی‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪1 )3‬‬
‫‪ -23‬از دومستقیم متقاطع چند مستوی عبور مینماید ؟‬
‫‪ -24‬ازسه نقطه که به امتدادیک خط مستقیم واقع نباشدچندمستوی عبورمیکند؟‬
‫‪ -25‬اگر دو مستوی در فضا یک دیگر را قطع نمایند چهار شکل را به وجود میآورندکه هر یکی از چهار شکل رابه یکی از‬
‫نام های زیر یاد میکنند؟‬
‫‪ )4‬کنج زاویه جامده‬ ‫‪ )1‬زاویه سه وجهی‬ ‫‪ )2‬زاویه متنافر‬ ‫‪)3‬زاویه دو وجهی‬
‫‪ - 26‬حداقل چندنقطه درفضا وجود داردکه بریک مستوی قرارندارند؟‬
‫‪2 )4‬‬ ‫‪4 )1‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪1 )3‬‬
‫‪ - 27‬اگردونقطه مختلف ازیک خط که دریک مستوی قرارداشته باشد دربارۀ نقاط دیگرآن چه گفته می توانید؟‬
‫‪ )2‬تمام نقاط دیگردرمستوی قراردارند‬ ‫‪ )3‬نقاط دیگر درمستوی قرارندارند‬
‫‪)4‬بیشترازدونقطه درمستوی قرارندارند‬ ‫‪ )1‬نصف نقاط درمستوی قراردارند‬
‫‪ -21‬دومستوی درفضا‪ ،‬نسبت به هم چندوضیعت رامی تواند اختیارکنند؟‬
‫‪2 )4‬‬ ‫‪4 )1‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪1 )3‬‬
‫‪ -21‬اگردومستوی مختلف یک نقطه مشترک داشته باشند ‪ ،‬دراین صورت این دومستوی چندخط مشترک خواهند داشت؟‬
‫‪2 )4‬‬ ‫‪4 )1‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪1 )3‬‬

‫‪ -15‬محل هندسی تقاطع دومستوی رابه نام چه یادمی کنند؟‬
‫‪ )4‬رأس مشترک‬ ‫‪ )1‬فصل مشترک‬ ‫‪ )2‬نقطه مشترک‬ ‫‪ )3‬مرکز مشترک‬
‫‪ -13‬دوخطی که درفضا دریک مستوی قرارنمی گیرندبه چه نام یاد می شوند؟‬
‫‪ )4‬متقاطع‬ ‫‪ )1‬متنافر(یساری)‬ ‫‪ )2‬متعامد‬ ‫‪ )3‬موازی‬
‫‪ -12‬هردونقطۀ مسلسل ومشخص تنهاوتنها بیانگریک ‪:‬‬
‫‪ )4‬خط متقاطع‬ ‫‪ )1‬منحنی‬ ‫‪ )2‬نقطه‬ ‫‪ )3‬خط مستقیم‬
‫‪ -11‬در شکل ذیل ‪ C , B , A  P‬و ‪ EA  P‬اگر ‪ EC  EB  8cm‬باشد اندازه ‪ AC‬چند سانتی متراست؟‬
‫‪4cm )2‬‬ ‫‪2cm )3‬‬
‫‪1‬‬
‫‪3cm )4‬‬ ‫‪cm )1‬‬
‫‪2‬‬
‫چند وجهی ها‪:‬‬
‫‪ -14‬قطر مکعب مستطیل و طول دو ضلع آن است طول ضلع سوم مکعب مستطیل چند است؟‬
‫‪ -15‬حجم یک مکعب مستطیل ‪ 192cm3‬و ابعاد آن با عداد ‪ 4,3, 2‬متناست است طول بزرگتری خط الرأس معکب مستطیل‬
‫چند است؟‬
‫‪ -16‬در داخل ظرفی به شکل مکعب مستطیل که قاعده آن به ابعاد ‪ 2.5m , 5m‬است‪ ،‬تا ارتفاع ‪ 4m‬آب وجود دارد‪ .‬اگر یک‬
‫مکعب آهنی به ابعاد ‪ 1.5m‬را داخل آب بیندازیم سطح آب ظرف چند سانتی متر باال می رود؟‬
‫‪27cm )4‬‬ ‫‪25cm )1‬‬ ‫‪22cm )2‬‬ ‫‪18cm )3‬‬
‫‪ -11‬مساحت کلی یک مکعب مستطیل ‪ 22cm2‬و مجموع طول تمام خط الرأس های آن ‪ 24cm‬است طول قطر این مکعب‬
‫مستطیل چند است‬
‫‪ )4‬قابل محاسبه نیست‪.‬‬ ‫‪14cm )1‬‬ ‫‪12cm )2‬‬ ‫‪11cm )3‬‬
‫‪ -11‬حجم مکعب مستطیل را دریابید که مساحت هر یک از وجه های جانبی آن ‪ 12cm2 ,8cm2‬و مساحت قاعده آن ‪6cm2‬‬
‫باشد؟‬
‫‪ )4‬قابل محاسبه نیست‪.‬‬ ‫‪104cm3 )1‬‬ ‫‪24cm3 )2‬‬ ‫‪576cm3 )3‬‬
‫‪ -11‬در شکل ذیل حجم مخروط ناقص کدام است؟‬
‫‪196‬‬ ‫‪44‬‬
‫‪ )2‬‬ ‫‪ )3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪78 )4‬‬ ‫‪62 )1‬‬

‫‪ -45‬هرگاه مساحت قاعده مخروط ‪ 4 cm2‬وحجم آن ‪ 14 cm3‬است ‪،‬ارتفاع مخروط مساوی است به‪:‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪6.5cm )4‬‬ ‫‪10.5cm )1‬‬ ‫‪cm )2‬‬ ‫‪cm )3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪ -43‬اگر حجم منشور ‪ 120cm3‬وارتفاع آن ‪ 1.2m‬باشد مساحت قاعده آن چند است ؟‬
‫‪0.01m )4‬‬ ‫‪0.1m2 )1‬‬ ‫‪1cm2 )2‬‬ ‫‪1m2 )3‬‬
‫‪ -42‬حجم یک مکعب مستطیل که طول ابعاد آن به ترتیب ‪ 4، 1‬و‪ 5‬سانتی مترباشند مساوی به چند است؟‬
‫‪168cm3 )4‬‬ ‫‪160cm3 )1‬‬ ‫‪165cm3 )2‬‬ ‫‪170cm3 )3‬‬
‫‪ -41‬ارتفاع استوانه ‪ 1‬سانتی مترو شعاع قاعده آن ‪ 1‬سانتی متر است حجم استوانه مذکور مساوی است به ‪:‬‬
‫‪75 cm3 )4‬‬ ‫‪70 cm3 )1‬‬ ‫‪219 cm3 )2‬‬ ‫‪72 cm3 )3‬‬
‫‪ -44‬اگرمساحت سطح یک کر ‪ 36 cm3‬ه باشد‪ ،‬شعاع کره چنداست؟‬

‫‪5cm )4‬‬ ‫‪4cm )1‬‬ ‫‪3cm )2‬‬ ‫‪2cm )3‬‬
‫‪ -45‬اگر شعاع قاعده استوانه ‪ 10cm‬وارتفاعش ‪ 4cm‬باشد‪،‬سطح جانبی استوانه باسطح کره یی که شعاع آن نیز ‪ 10cm‬باشد ‪،‬‬
‫چه مناسبت دارد؟‬
‫‪ )4‬مساحت کره بزرگتر است‬ ‫‪ )1‬مساحت استوانه بزرگتر است‬ ‫‪ )2‬متناسب اند‬ ‫‪ )3‬مساوی اند‬
‫‪ -46‬نسبت بین مساحت دایره عظیمه وسطح بیرونی کرهٌ مساوی است به؟‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ -41‬نسبت بین ججم هرم ومنشوری که دارای عین سطح قاعده و ارتفاع اند‪ ،‬مساوی است به ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ -41‬محل هندسی نقاطی که در فضا از یک نقطه فواصل مساوی دارند عبارت است از؟‬
‫‪ )4‬نیم دایره‬ ‫‪ )1‬نیم کره‬ ‫‪ )2‬کره‬ ‫‪ )3‬دایره‬
‫‪ -41‬قطر یک مکعبی که حجم آن ‪ 125cm3‬باشد مساویست به چند است؟‬
‫‪5cm )4‬‬ ‫‪50cm )1‬‬ ‫‪3 5cm )2‬‬ ‫‪25cm )3‬‬
‫‪ -55‬حجم یک استوانه ‪ 18 cm3‬و شعاع سطح قاعده آن ‪ 3cm‬است‪ ،‬ارتفاع آن مساوی است به؟‬
‫‪5cm )4‬‬ ‫‪4cm )1‬‬ ‫‪3cm )2‬‬ ‫‪2cm )3‬‬
‫‪ -53‬هرم به ارتفاع ‪ 2cm‬و حجم ‪ 34cm3‬داده شده ا ست‪ ،‬سطح قاعده آن مساوی است به؟‬
‫‪21cm2 )4‬‬ ‫‪4cm2 )1‬‬ ‫‪51cm2 )2‬‬ ‫‪8cm2 )3‬‬
‫‪ -52‬نسبت بین حجم مخروط وحجم کره که دارایی شعاع برابر باشد عبارت است از؟‬
‫‪2h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬

‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪3r‬‬ ‫‪2r‬‬ ‫‪4r‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ -51‬وتریکه ازمرکزکره بگذرد عبارت است از؟‬
‫‪ )4‬شعاع کره‬ ‫‪ )1‬وتر کره‬ ‫‪ )2‬قطر دایره‬ ‫‪ )3‬قطر کره‬
‫‪ -54‬قطعه خط مستقیم که دونقطۀ سطح کره راباهم وصل می کند عبارت است از؟‬
‫‪ )4‬شعاع کره‬ ‫‪ )1‬وتر کره‬ ‫‪ )2‬قطر دایره‬ ‫‪ )3‬قطر کره‬
‫‪ -56‬فورمول حجم استوانه عبارت است از؟‬
‫‪ rh )4‬‬ ‫‪r 2 h )1‬‬ ‫‪ r 2 )2‬‬ ‫‪ r 2 h )3‬‬
‫‪ -51‬یک مکعب مستطیل با ارتفاع ‪ ، 7cm‬طول قاعدۀ آن ‪ 5cm‬وعرض آن ‪ 4cm‬بوده‪ ،‬حجم آن مساویست به؟‬
‫‪120cm2 )4‬‬ ‫‪120cm3 )1‬‬ ‫‪140cm2 )2‬‬ ‫‪140cm3 )3‬‬
‫‪ -51‬مساحت سطوح جانبی منشورقایمی‪ ،‬که قاعدۀ آن شش ضلعی منظم بوده وطول هریک ضعل شش ضلعی ‪ 8cm‬وارتفاع‬
‫آن ‪ 10cm‬باشد عبارت است از؟‬
‫‪48cm )4‬‬ ‫‪480cm )1‬‬ ‫‪48cm2 )2‬‬ ‫‪480cm2 )3‬‬
‫‪ -51‬تعداد راس در هرمتوازی السطوح مساویست به؟‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪8 )1‬‬ ‫‪7 )2‬‬ ‫‪6 )3‬‬
‫‪ -65‬تعداد قطر در هرمتوازی السطوح مساویست به ‪:‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪5 )1‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪2 )3‬‬
‫‪ -63‬هرمی که قاعدۀ آن یک مضلع منظم وراس آن ازهرکنج قاعدۀ متساوی الفاصله باشد عبارت است از؟‬
‫‪ )4‬هرم مربعی‬ ‫‪ )1‬هرم منظم‬ ‫‪ )2‬هرم پنج ضلعی‬ ‫‪ )3‬هرم مثلثی‬
‫‪ -62‬مساحت استوانۀ باشعاع قاعدۀ ‪ 1cm‬وارتفاع ‪ 5cm‬عبارت است از؟‬
‫‪1.671cm3 )4‬‬ ‫‪15.70cm3 )1‬‬ ‫‪15.71cm3 )2‬‬ ‫‪16.71cm3 )3‬‬

‫‪ -61‬حجم شکل ذیل ‪ 96cm3‬است‪ .‬اندازه ارتفاع ‪ EF‬چند است؟‬
‫‪12 )2‬‬ ‫‪18 )3‬‬
‫‪6 )4‬‬ ‫‪8 )1‬‬
‫‪ -64‬در شکل ذیل اندازه حجم عبارت است از؟‬
‫‪100cm3 )2‬‬ ‫‪10cm3 )3‬‬
‫‪0.01m3 )4‬‬ ‫‪1m3 )1‬‬
‫‪ -65‬در شکل ذیل اندازه ضلع قاعده عبارت است از‬
‫‪12 )2‬‬ ‫‪4 )3‬‬
‫‪6 )4‬‬ ‫‪8 )1‬‬
‫‪ -66‬در شکل ذیل نسبت مساحت مقطع ‪ A‬بر مساحت قاعده هرم عبارت است از؟‬
‫‪49‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪49‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪49‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪49‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪ -61‬در شکل ذیل نسبت مساحت مقطع ‪ A‬بر مساحت قاعده هرم عبارت است از؟‬
‫‪121‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪36‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪36‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪121‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪ -61‬مساحت سطح قاعده هرم ذیل عبارت است از؟‬
‫‪54cm2 )2‬‬ ‫‪72cm2 )3‬‬
‫‪45cm2 )4‬‬ ‫‪64m2 )1‬‬
‫‪ -15‬در شکل ذیل حجم ساحه رنگ شده عبارت است از؟‬
‫‪328‬‬
‫‪328 )2‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪784‬‬
‫‪984 )4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -13‬در شکل ذیل مساحت مثلث ‪ DEF‬عبارت است از؟‬
‫‪4 3cm2 )2‬‬ ‫‪12 3cm2 )3‬‬
‫‪23 3cm2 )4‬‬ ‫‪9 3m2 )1‬‬
‫‪ -12‬در شکل ذیل اندازه مساحت مثلث ‪ DEF‬عبارت است از؟‬
‫‪9‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪3cm2 )2‬‬ ‫‪3cm2 )3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3cm2 )4‬‬ ‫‪3m 2 )1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -11‬در شکل ذیل مساحت مثل ‪ ABC‬ث عبارت است از؟‬
‫‪25‬‬ ‫‪200‬‬
‫‪3cm2 )2‬‬ ‫‪3cm2 )3‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪200‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪5cm2 )4‬‬ ‫‪3m2 )1‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪ -14‬در شکل ذیل هرم ها روی عین مستوی قرار دارند‪ .‬و مساحت قاعده های آن باهم برابر اند‪ .‬اندازه ضلع ‪ DE‬عبارت‬
‫است از؟‬
‫‪36cm )4‬‬ ‫‪2 3cm )1‬‬ ‫‪6cm )2‬‬ ‫‪12cm )3‬‬
‫هندسه در کانکور ‪39‬‬
‫‪ -1‬اگر محیط یک دایره مساوی به ‪ 10 cm‬باشد شعاع دایره مساوی است به‪:‬‬
‫‪r  5cm‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪r  4cm‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪r  8cm‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪r  1cm‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -2‬از یک نقطه اختیاری چند خط می گذرد؟‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪ )3‬بی شمار‬ ‫‪1 )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬
‫‪ .3‬قطر یک مستطیل ‪ 10cm‬و طول یک ضلع آن ‪ 8cm‬است ‪ ،‬محیط آن مساوی است به؟‬
‫‪28cm‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪14cm‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪13cm‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪10cm‬‬ ‫‪)1‬‬
‫باشد ‪ ،‬شعاع کره چند است؟‬ ‫‪36 cm2‬‬ ‫‪ .4‬اگر مساحت سطح یک کره‬
‫‪ 5 )4‬سانتی متر‬ ‫‪ 4 )3‬سانتی متر‬ ‫‪ 3 )2‬سانتی متر‬ ‫‪ 2 )1‬سانتی متر‬
‫‪ -5‬قطر یک مکعبی که حجم آن ‪ 125cm3‬باشد مساویست به‪:‬‬
‫‪5m‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪50cm‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪5 3cm‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪25cm‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -6‬اگر ‪ B  6, 2 ، A  2, 6‬و ‪ C  2, 2 ‬رأس های یک مثلث باشد پس کدام نوع از مثلث های ذیل را‬
‫نشان میدهد؟‬
‫‪ )2‬قایم الزاویه ‪ )3‬منفرجه الزاویه‪ )4‬متساوی االضالع‬ ‫‪ )1‬حاده الزاویه‬
‫‪ -7‬فاصله نقطه ‪ P  24,12 ‬از خط مستقیم ‪ 4 x  3 y  8  0‬مساوی است به‪:‬‬
‫‪28 )4‬‬ ‫‪26 )3‬‬ ‫‪25 )2‬‬ ‫‪22 )1‬‬
‫به صورت نورمال عبارت است از‪:‬‬ ‫‪3x  y  24  0‬‬ ‫‪ -8‬معادله خط مستقیم‬
‫‪x cos330  y sin 330 12  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x cos330  y sin 330  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪y sin 330  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x cos330  0‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪ -9‬معادله نورمال خط مستقیم ‪ x cos 45  y sin 45  25  0‬به شکل استاندرد عبارت است از‪:‬‬
‫‪2 x  2 y  50  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪2 x  2 y  50  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2 x  2 y  50  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x  y  50  0‬‬ ‫‪)3‬‬
‫را در ‪  0, 5 ‬قطع کند عبارت است از‪:‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ -11‬معادله خط مستقیم که میل آن ‪ 2 3‬و محور‬
‫‪y  3x  5‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  3x  5‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  2 3x  5‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  2 3x  5‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -11‬هرگاه طول قطر اطول بیضوی با طول قطر اصغر آن مساوی شود کدام یکی از منحنی های ذیل حاصل می‬
‫گردد؟‬
‫‪ )4‬تمام جوابات درست است‬ ‫‪ )3‬هایپربوال‬ ‫‪ )2‬پارابوال‬ ‫‪ )1‬دایره‬
‫‪ -12‬مختصات مرکز الپس که معادله آن به صورت ‪ x2  2 y 2  4 x 12 y  21  0‬باشد عبارت است از‪:‬‬
‫‪ 3, 2  )4‬‬ ‫‪ 2,3 )3‬‬ ‫‪ 3, 2  )2‬‬ ‫‪ 2,3 )1‬‬
‫‪ -13‬عن المرکزیت بیضوی که معادله آن به شکل ‪ 4 x2  24x  y 2  2 y  21  0‬باشد مساوی است به‪:‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -14‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪ y 2  2 y  4 x  5  0‬باشد کمیات وضعیه محراق پارابوال عبارت است از‪:‬‬
‫‪F  2, 1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪F  1, 2 ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪F  3, 1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪F  1,3‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ x2  y 2  6x  2 y  24  0 -15‬معادله دایره است طول شعاع آن مساوی است به‪:‬‬
‫‪96‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -16‬معادله دو خط مستقیم به ترتیب ‪ 3x  2 y  5  0‬و ‪ 4 y  5x  3  0‬است‪ ،‬این دو خط مستقیم با هم دارای‬
‫کدام حالت زیر می باشد؟‬
‫‪ )4‬هیچکدام‬ ‫‪ )3‬متقاطع است‬ ‫‪ )2‬منطبق است‬ ‫‪ )1‬موازی است‬
‫می گذرد عبارت است از‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3, 4‬‬ ‫و از نقطه ‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ -17‬معادله خط مستقیم که میل آن‬
‫‪y  3x  1  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  3x  1  0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  3x  1  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  2 3x  1  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -18‬اگر ‪ p  0‬و معادله معیاری پارابوال بصورت ‪  x  h 2  4 p  y  k ‬باشد دهن پارابوال به کدام طرف باز می‬
‫شود؟‬
‫‪ )4‬پائین‬ ‫‪ )3‬باال‬ ‫‪ )2‬چپ‬ ‫‪ )1‬راست‬
‫‪ -19‬هرگاه دو مخروط توسط یک متسوی طوری قطع شود که مستوی موازی با محور اصلی مخروط ها باشد شکل‬
‫حاصله عبارت است از‪:‬‬
‫‪ )4‬هایپربوال‬ ‫‪ )3‬پارابوال‬ ‫‪ )2‬بیضوی‬ ‫‪ )1‬دایره‬
‫‪ -21‬هرگاه معادله پارابوال بصورت ‪  y  52  10  x  1‬باشد محور تناظر آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪y 1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  1‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y 5‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  5‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -21‬اگر ‪ p  0‬باشد و معادله معیاری پارابوال بصورت ‪  y  k 2  4 p  x  h ‬باشد دهن پارابوال به کدام طرف باز‬
‫می شود؟‬
‫‪ )4‬چپ‬ ‫‪ )3‬راست‬ ‫‪ )2‬پائین‬ ‫‪ )1‬باال‬
‫‪1‬‬
‫‪ 20 x  2 y ‬مساوی است به ‪:‬‬ ‫‪ -22‬فاصله نقطه ‪ p 12,1‬از خط مستقیم‬
‫‪2‬‬
‫‪245 396‬‬ ‫‪150 396‬‬ ‫‪275 396‬‬ ‫‪396‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪792‬‬ ‫‪792‬‬ ‫‪792‬‬ ‫‪792‬‬
‫‪ -23‬هرگاه معادله پارابوال به صورت ‪  y  52  10  x  1‬باشد محور تناظر آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪y 1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  1‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y 5‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  5‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -24‬معادله دایره که مرکز آن ‪  0, 5‬و شعاع آن ‪ 9‬واحد باشد عبارت است از‪:‬‬
‫‪x2  y 2  81‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x2  y 2  10 y  56  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪x2  y 2  10 y  56  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x2  y 2  56‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪ -25‬معادله خط مستقیم به ترتیب ‪ x  6 y  4  0‬و ‪ 4x  10 y  4  0‬است‪ ،‬این دو خط مستقیم با هم دارای‬
‫کدام حالت زیر می باشد‪:‬‬
‫‪ )4‬هیچکدام‬ ‫‪ )3‬منطبق است‬ ‫‪ )2‬موازی است‬ ‫‪ )1‬متقاطع است‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ y ‬قطع مینماید عبارت است از‪:‬‬ ‫را در‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ x ‬و محور‬ ‫را در‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ -26‬معادله خط مستقیم که محور‬
‫‪6‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪9x  6 y  4  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪9 x  6 y  4  0 )3‬‬ ‫‪9x  6 y  4  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪9 x  6 y 1  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫موازی باشد عبارت است از‪:‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ -27‬معادله خط مستقیم که از نقطه ‪   5, 4 ‬می گذرد و با محور‬
‫‪x 5‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x 5‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x  4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -28‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪  x  12  12  y  2‬باشد معادله خط هادی آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪y  2‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y2‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y 1‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪y 2 x2‬‬
‫باشد فاصله بین محراق های آن مساوی است به‪:‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪ -29‬اگر معادله هایپربوال به صورت‬
‫‪4 9‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪2 13‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪2 15‬‬ ‫‪)1‬‬
‫و مرکز آن در مبدا کمیات وضعیه قرار داشته باشد‪ ،‬معادالت مجانب‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ -30‬اگر محراق های هایپربوال روی محور‬
‫های آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪x , y x‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪x , y x‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪, y‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪, y‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪ -31‬اگر ‪ B  5,1 , A  1,5‬و ‪ C  1,1‬رأس های یک مثلث باشد پس موقعیت مثلث در کدام ربع است؟‬
‫‪II‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪IV‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪III‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -32‬اگر معادله بیضوی به شکل ‪ 4 x2  y 2  16‬باشد مختصات محراق های آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪F 12,0  , F   12.0 ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪F 0, 12 , F  0, 12‬‬ ‫‪ )1‬‬
‫‪F  0, 4  , F   0, 4 ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪F  4,0  , F   4,0 ‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪ -33‬هرگاه معادله پارابوال به صورت ‪  y  12  4 x‬باشد‪ ،‬محور تناظر آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪y2‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  2‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y 1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  1‬‬ ‫‪)1‬‬
‫زاویه ‪ 60‬میسازد عبارت‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ -34‬معادله خط مستقیم که طول نورمال آن ‪ 15‬واحد‪ ،‬نورمال آن در جهت مثبت محور‬
‫است از‪:‬‬
‫‪x  y  15  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪3 y  3x 10  0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪3 y  x  15  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪3 y  x  15  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪y 2 x2‬‬
‫باشد عن المرکزیت آن مساوی است به‪:‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪ -35‬اگر معادله هایپربوال به صورت‬
‫‪4 9‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ x  y  3  0‬و ‪ x  y  4  0‬مساوی است به‪:‬‬ ‫‪ -36‬فاصله بین خطوط مستقیم موازی‬
‫‪2‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -37‬فاصله نقطه ‪ p  2, 2 ‬از خط مستقیم ‪ 5x  12 y  29  0‬مساویست است به‪:‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪ -38‬عن المرکزیت بیضوی که معادله آن ‪ x2  9 y 2  4 x 18 y  23  0‬باشد مساوی است به‪:‬‬
‫‪2 2‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x2 y 2‬‬
‫باشد‪ ،‬مختصات رأس هایپربوال عبارت است از‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -39‬اگر معادله هایپربوال به صورت‬
‫‪16 4‬‬
‫‪V1  0, 4  , V2  0, 4 ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪V1  4,0  , V2  4,0 ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪V1  2,0  , V2  2,0 ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪V1  0, 2  , V2  0, 2 ‬‬ ‫‪)3‬‬
‫و رأس آن ‪ S  0, 0 ‬باشد‪ ،‬دهن پارابوال به کدام طرف است؟‬ ‫‪F  2, 0 ‬‬ ‫‪ -40‬هرگاه محراق پارابوال‬
‫‪ )4‬چپ‬ ‫‪ )3‬راست‬ ‫‪ )2‬باال‬ ‫‪ )1‬پایین‬
‫‪ -41‬فاصله نقطه ‪ p  1, 2‬از خط مستقیم ‪ y  8x 1  0‬مساوی است به‪:‬‬
‫‪65‬‬ ‫‪5 65‬‬ ‫‪4 65‬‬ ‫‪10 65‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪65‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪65‬‬
‫‪3‬‬
‫است عمود باشد‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ -42‬معادله خط مستقیمی را دریابید که از نقطه ‪  4, 6 ‬عبور نماید باالی خطی که میل ان‬
‫‪2‬‬
‫‪2 y  3x  10  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪3 y  2 x  10  0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  3x  10‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  3x  10‬‬ ‫‪)1‬‬
‫و مرکز آن در مبدا کمیات وضعیه قرار داشته باشد‪ ،‬کمیات وضعیه‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ -43‬اگر محراق های هایپربوال روی محور‬
‫محراق های آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪F  c, c  , F   c, c ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪F  0, c  , F   0, c ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪F  0,0  , F   0, c ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪F  0, c ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -44‬معادله خط مستقیم ‪ y  4  0‬به شکل نورمال عبارت است از‪:‬‬
‫‪x cos90  y sin 90  4  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x cos90  y sin 90  4  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪y sin 90 1  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x cos90 1  0‬‬ ‫‪)3‬‬
‫موازی باشد عبارت است از‪:‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ -45‬معادله خط مستقیم که از نقطه ‪   5, 4 ‬میگذرد و با محور‬
‫‪x 5‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x 5‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x  4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪x2 y 2‬‬
‫باشد‪ ،‬عن المرکزیت آن مساوی است به‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -46‬اگر معادله هایپربوال به صورت‬
‫‪16 4‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -47‬کمیات وضعیه محراق های هایپربوال که معادله آن به صورت ‪ 4 x2  y 2  16‬باشد‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪F1 2 5,0 , F2 2 5,0‬‬‫‪ )2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪F1 0, 2 5 , F2 0, 2 5‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ )1‬‬
‫‪F  5,0  , F  5,0  )4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪F1 0, 5 , F2 0, ‬‬‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪5  )3‬‬
‫‪ x cos 240  y sin 240  4  0‬به شکل معیاری عبارت است از‪:‬‬ ‫‪ -48‬معادله نورمال خط مستقیم‬
‫‪x  y 8  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪3y  x  8  0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪3y  x  8  0‬‬ ‫‪)2  3 y  x  8  0 )1‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪4‬‬
‫قطع کند عبارت است از‪:‬‬ ‫) ‪(0,‬‬ ‫را در‬ ‫‪y‬‬ ‫و محور‬ ‫‪ -49‬معادله خط مستقیم که میل آن‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3y  4x  7  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪3 y  3x  7  0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪3 y  3x  7  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪3 y  4 x  7  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -50‬اگر مختصات محراق پارابوال نقطه ‪ f  2, 0‬و مختصات رأس آن نقطه ‪ S  0, 0 ‬باشد معادله پارابوال عبارت‬
‫‪x  8 y‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  8x‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x 2  8 y‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y 2  8x‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -51‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪ 5 y   x  32  1‬باشد معادله خط هادی آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪19‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪ -52‬معادله بیضوی که مرکز آن در یک نقطه اختیاری بوده و محور که روی آن محراق ها قرار داشته موازی به محور‬
‫‪ x‬باشد‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪ x  h‬‬ ‫‪y k‬‬ ‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ x  1‬‬ ‫‪ y  1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)3‬‬

‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪x2 y 2‬‬
‫باشد مساوی است به‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -53‬عن المرکزیت بیضوی که معادله آن به شکل‬
‫‪36 16‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ -54‬اگر کمیات وضعیه رأس پارابوال ‪  6, 1‬و کمیات وضعیه محراق آن ‪  3, 1‬باشد‪ ،‬معادله پارابوال عبارت است‬
‫از‪:‬‬
‫‪ y  1‬‬ ‫‪ 12  x  6 ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ 12( x  6‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ y  1‬‬ ‫‪ 12  x  6 ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ 12  x  6 ‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1 2 1 2‬‬
‫باشد‪ ،‬پس مختصات مرکز دایره عبارت است از‪:‬‬ ‫‪x  y  2x  2 y  0‬‬ ‫‪ -55‬اگر معادله دایره به شکل‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 2, 2  )4‬‬ ‫‪ 2, 2  )3‬‬ ‫‪ 2, 2  )2‬‬ ‫‪ 2, 2  )1‬‬
‫‪x2 y 2‬‬
‫شکل معیاری کدام معادله را نشان میدهد؟‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -56‬معادله‬
‫‪16 25‬‬
‫‪ )4‬دایره‬ ‫‪ )3‬بیضوی‬ ‫‪ )2‬پارابوال‬ ‫‪ )1‬هایپربوال‬
‫‪x2 y 2‬‬
‫باشد فاصله بین محراق های آن مساوی است به‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -57‬اگر معادله بیضوی به شکل‬
‫‪9‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪2 7‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪2 5 )2‬‬ ‫‪5 )1‬‬
‫‪ -58‬شکل معیاری معادله ‪ x2  6 y  4 x  0‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪ x  3‬‬ ‫‪ 4 y  ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪ x  3‬‬ ‫‪ 4 y  ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪ y  3‬‬ ‫‪ 4 x  ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪ y  3‬‬ ‫‪ 4 x  ‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪ -59‬معادله دو خط مستقیم به ترتیب ‪ x  6 y  4  0‬و ‪ 4x  10 y  4  0‬است این دو خط مستقیم با هم دارای‬
‫حالت زیر می باشد‪:‬‬
‫‪ )4‬هیچکدام‬ ‫‪ )3‬منطبق است‬ ‫‪ )2‬موازی است‬ ‫‪ )1‬متقاطع است‬
‫‪ -60‬اگر زاویه میل یک خط مستقیم حاده باشد میل آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪ )4‬هیچکدام‬ ‫‪ )3‬صفر‬ ‫‪ )2‬منفی‬ ‫‪ )1‬مثبت‬
‫‪ x  6‬‬ ‫‪ y  4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫باشد مساوی است به‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -61‬مختصات مرکز بیضوی که معادله آن به شکل‬
‫‪36‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪ 6, 4  )4‬‬ ‫‪ 4,6  )3‬‬ ‫‪ 4, 6  )2‬‬ ‫‪ 6, 4  )1‬‬
‫مساویست به‪:‬‬ ‫‪5x  12 y  12 3  0‬‬ ‫‪ -62‬فاصله نقطه ‪ p  2,  3 ‬از خط مستقیم‬
‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪ -63‬کمیات وضعیه نقطه تنصیف خط مستقیم را دریابید که از نقطه ‪  3 2,3 5 ‬و ‪   2, 5 ‬عبور می نماید‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5,  2‬‬ ‫‪ )4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪5, 2‬‬ ‫‪ )3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2, 5‬‬ ‫‪ )2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2,  5‬‬ ‫‪ )1‬‬
‫‪3 4‬‬
‫و ‪  6, 4 ‬عبور نماید؟‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪ -64‬کمیات وضعیه نقطه تنصیف خط مستقیم را دریابید که از نقاط‬
‫‪7 5‬‬
‫‪ 27 16 ‬‬ ‫‪ 27 16 ‬‬ ‫‪ 39 16 ‬‬ ‫‪ 39 16 ‬‬
‫‪ , ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ 5 5‬‬ ‫‪ 5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ 14 10 ‬‬ ‫‪ 7 5‬‬
‫موازی باشد عبارت است از‪:‬‬ ‫‪y‬‬ ‫میگذرد و با محور‬ ‫‪‬‬ ‫‪2, 4‬‬ ‫‪ -65‬معادله خط مستقیم که از نقاط ‪‬‬
‫‪x  4‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x 2‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x 2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪y 2 x2‬‬
‫باشد‪ ،‬فاصله بین محراق های آن مساوی است به‪:‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪ -66‬اگر معادله هایپربوال به صورت‬
‫‪4 9‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪2 13‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪2 15‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -67‬هایپربوال چند هادی دارد؟‬
‫‪ )4‬ندارد‬ ‫‪2 )3‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪ -68‬معادله نورمال خط مستقیم ‪ x cos30  y sin 30  21  0‬به شکل ستندرد عبارت است از‪:‬‬
‫‪3 y  x  42  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x  y  42  0 )3‬‬ ‫‪3x  y  42  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x  y  42  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -69‬فاصله بین خطوط مستقیم موازی ‪ 5x  4 y 12  0‬و ‪ 5x  4 y  9  0‬مساویست به‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪35‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪29‬‬
‫بگذرد و آنرا خارجاً‬ ‫‪p2  20, 8 ‬‬ ‫و‬ ‫‪p1  8, 20 ‬‬ ‫را دریابید اگر خط مستقیمی که از نقاط‬ ‫‪P‬‬ ‫‪ -70‬کمیات وضعیه نقطه‬
‫‪2‬‬
‫‪ ‬تقسیم نماید؟‬ ‫به نسبت‬
‫‪3‬‬
‫‪p  64,132 ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪p  64,132 ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪p 132,64 ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪P  132, 64 ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -71‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪  y  12  12  x  4‬باشد‪ ،‬نقطه رأس پارابوال عبارت است از‪:‬‬
‫‪S  4,1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪S 1, 4 ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪S  4, 1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪S  1, 4 ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -72‬اگر فاصله بین رأس و خط هادی پارابوال ‪ 4‬واحد و رأس آن ‪ S  2,3‬و دهن ان بطرف باال باشد‪ ،‬معادله خط‬
‫هادی آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪y2‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  2‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y 1‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -73‬نسبت طول محراقین بر طول قطر اطول بیضوی عبارت است از‪:‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ -74‬اگر فاصله بین رأس و خط هادی پارابوال ‪ 4‬واحد‪ ،‬رأس آن ‪ S  2,3‬و دهن آن بطرف باال باشد‪ ،‬کمیات وضعیه‬
‫محراق پارابوال عبارت است از‪:‬‬
‫‪F  3,6 ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪F  2,7 ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪F  3,6 ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪F  6,3‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -75‬کمیات وضعیه نقطه تنصیف قطعه خط مستقیم که از نقاط ‪ 12, 11‬و ‪  14,16 ‬میگذرد عبارت است از‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ 5‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1, ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪1, ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪ ,1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪ , 1‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪5 ‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -76‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪  y  12  8  x  3 ‬باشد‪ ،‬فاصله بین رأس و خط هادی آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪8 )3‬‬ ‫‪6 )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬
‫‪ -77‬اگر فاصله بین رأس و خط هادی پارابوال ‪ 4‬واحد و رأس آن ‪ S  2,3‬و دهن آن بطرف باال باشد‪ ،‬معادله خط‬
‫هادی آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪y2‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  2‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y 1‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -78‬نقطه ‪  2, 12 ‬در کدام یکی از ربع های ذیل واقع است؟‬
‫‪III‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪II‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪IV‬‬ ‫‪)1‬‬
‫منطبق و رأس آن در مبدأ کمیات وضعیه قرار داشته باشد‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ -79‬معادله پارابوال که محور تناظر آن روی محور‬
‫عبارت است از‪:‬‬
‫‪x 2  4 py‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y 2  4 px‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x  4 py‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  4 px‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -80‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪  y  42  6  x  3‬باشد معادله خط مؤجه آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مساوی است به‪:‬‬ ‫‪5x  12 y  30  0‬‬ ‫‪ -81‬فاصله نقطه ‪ p  5, 0 ‬از خط مستقیم‬
‫‪13‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪ -82‬اگر معادله دایره به شکل ‪ x2  y 2  2x  2 y  0‬باشد‪ ،‬مختصات مرکز دایره عبارت است از‪:‬‬
‫‪1, 1 )4‬‬ ‫‪ 1, 1 )3‬‬ ‫‪ 1,1 )2‬‬ ‫‪1,1 )1‬‬
‫‪ -83‬اگر ‪ B  6, 2 , A  2, 2 ‬و ‪ C  2, 6 ‬رأس های یک مثلث باشد پس موقعیت مثلث در کدام ربع است‪:‬‬
‫‪III‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪IV‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪II‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -84‬اگر ‪ B  6, 2 , A  2,6‬و ‪ C  2, 2 ‬رأس های یک مثلث باشد پس کدام نوع از مثلث های ذیل را نشان می‬
‫دهد؟‬
‫‪ )4‬حاده الزاویه‬ ‫‪ )3‬قایم الزاویه‬ ‫‪ )2‬متساوی االضالع‬ ‫‪ )1‬منفرجه الزاویه‬
‫‪1‬‬
‫‪ -85‬نقطه تقاطع مستقیم های ‪ y  3x  9‬و ‪ y  x  6‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ 63 45 ‬‬ ‫‪ 63 45 ‬‬ ‫‪ 45 63 ‬‬ ‫‪ 45 63 ‬‬
‫‪ , ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ 8 8 ‬‬ ‫‪ 8 8 ‬‬ ‫‪ 8 8 ‬‬ ‫‪ 8 8 ‬‬
‫میگذرد عبارتست از‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪5, 2‬‬ ‫و از نقطه ‪‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ -86‬معادله خط مستقیم که میل آن‬
‫‪y  5x  10  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  5x  10  0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  5x  7  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  5x  7  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -87‬محل هندسی نقاطی که از یک خط مستقیم و یک نقطه ثابت مساوی الفاصله باشد عبارت است از‪:‬‬
‫‪ )4‬بیضوی‬ ‫‪ )3‬هایپربوال‬ ‫‪ )2‬پارابوال‬ ‫‪ )1‬دایره‬
‫‪3‬‬
‫‪ ‬است عمود باشد‪:‬‬ ‫‪ -88‬معادله خط مستقیمی را دریابید که از نقطه ‪  4, 6 ‬عبور نماید باالی خطیکه میل آن‬
‫‪2‬‬
‫‪2 y  3x  10  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪3 y  2 x  10  0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  3x 10‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  3x  10‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -89‬اگر معادله هایپربوال به صورت ‪ 4 x2  y 2  16‬باشد‪ ،‬عن المرکزیت آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪e5‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -90‬معادله خط مستقیمی را دریابید که از نقطه ‪ 11, 5‬عبور نماید و با خطی که میل آن ‪ -24‬است موازی باشد‪:‬‬
‫‪y  24 x  259‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  24 x  259‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  34 x  259‬‬ ‫‪)2 y  24 x  2 )1‬‬
‫‪ S  0, 0 ‬باشد‪ ،‬دهن پارابوال به کدام طرف است‪:‬‬ ‫و رأس آن‬ ‫‪F  2, 0 ‬‬ ‫‪ -91‬هرگاه محراق پارابوال‬
‫‪ )4‬چپ‬ ‫‪ )3‬راست‬ ‫‪ )2‬باال‬ ‫‪ )1‬پایین‬
‫‪ -92‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪ y 2  6 y  4x  0‬باشد‪ ،‬معادله خط هادی آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -93‬معادله مستقیم ها به ترتیب ‪ 4 y  2 x  5  0‬و ‪ y  2 x  1  0‬می باشد این دو مستقیم با هم‪:‬‬
‫‪ )4‬هیچکدام‬ ‫‪ )3‬عمود است‬ ‫‪ )2‬موازی است‬ ‫‪ )1‬منطبق است‬
‫منطبق و رأس آن در مبدأ کمیات وضعیه قرار داشته باشد‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ -94‬معادله پارابوال که محور تناظر آن روی محور‬
‫‪x 2  4 py‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y 2  4 px‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x  4 py‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  4 px‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -95‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪  x  12  12  y  2‬باشد‪ ،‬رأس آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪S 1, 2 ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪S  2,1‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪S  1, 2 ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪S  2,1‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -96‬معادله خط مستقیم که از نقطه ‪  5, 0 ‬عبور نموده و میل ان یک باشد‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪5 y  x  25‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  x 5‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x  y  5‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x y 5‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -97‬میل خط مستقیم ‪ y  10‬مساوی است به‪:‬‬
‫‪ )4‬هیچکدام‬ ‫‪ )3‬صفر‬ ‫‪- 2 )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬
‫‪ -98‬نقطه تقاطع مستقیم های ‪ y  2 x‬و ‪ y  4 x  1‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪1 ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ,1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪ , 1‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪1, ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪  , 1‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2 ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -99‬معادله خط مستقیم که از نقاط ‪  3,9 ‬و ‪  4, 1‬می گذرد عبارت است از‪:‬‬
‫‪7 y  10 x  33  0‬‬ ‫‪)4 7 y  10 x  33  0 )3 7 y 10 x  33  0 )2 7 y 10 x  33  0 )1‬‬
‫را‬ ‫‪p2 11, 10‬‬ ‫و‬ ‫‪p1  0, 4 ‬‬ ‫را طوری دریابید در صورتیکه خط مستقیم که ازنقاط‬ ‫‪p‬‬ ‫‪ -100‬کمیات وضعیه نقطه‬
‫‪2‬‬
‫تقسیم نماید‪:‬‬ ‫داخالً به نسبت‬
‫‪5‬‬
‫‪ 7 ‬‬ ‫‪ 7 ‬‬ ‫‪ 22 ‬‬ ‫‪ 22 ‬‬
‫‪p  0, ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪p ,0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪p ,0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪p  0, ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ 22 ‬‬ ‫‪ 22 ‬‬ ‫‪ 7 ‬‬ ‫‪ 7 ‬‬
‫‪ -101‬شکل معیاری معادله ‪ 16x2  4 y 2  96x  8 y  84  0‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪)3‬‬

‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬
‫عبارت است از‪:‬‬ ‫‪ -102‬شکل معیاری معادله ‪4 x  24 x  y  2 y  21  0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)3‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -103‬اگر معادله پارابوال به شکل ‪ y 2  6 y  3x  0‬باشد‪ ،‬محراق آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫) ‪F (3,‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫) ‪F (3,‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫)‪F ( ,3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫)‪F ( ,3‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -104‬اگر معادله پارابوال به شکل ‪ y 2  6 y  3x  0‬باشد‪ ،‬معادله خط مؤجه آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -105‬شکل معیاری معادله ‪ 2 x2  8x  3 y 2 18 y  31  0‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬ ‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬ ‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)3‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -106‬فاصله بین خطوط مستقیم موازی ‪ 3x  2 y 10  0‬و ‪ 3x  2 y  7  0‬مساوی است به‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ ‬است عمود باشد‪:‬‬ ‫‪ -107‬معادله خط مستقیمی را دریابید که از نقطه ‪  4, 6 ‬عبور نماید باالی خطیکه میل آن‬
‫‪2‬‬
‫‪2 y  3x  10  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪3 y  2 x  10  0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  3x 10‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  3x  10‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -108‬اگر زاویه میل یک خط مستقیم ‪ 25‬باشد پس میل آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪ )4‬مثبت است‬ ‫‪ )3‬تعریف نشده است‬ ‫‪ )2‬منفی‬ ‫‪ )1‬صفر‬
‫‪ -109‬شکل معیاری معادله ‪ x2  2 y 2  4 x 12 y  2  0‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬ ‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪24‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬ ‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)3‬‬

‫‪24‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪ -110‬محل هندسی تمام نقاطی در یک مستوی که مجموعه فواصل هر نقطه آن از دو نقطه مستقر مساوی به طول‬
‫باشد‪ ،‬به کدام یکی از نام های ذیل یاد می شود؟‬ ‫‪2a‬‬ ‫ثابت‬
‫‪ )4‬هایپربوال‬ ‫‪ )3‬پارابوال‬ ‫‪ )2‬دایره‬ ‫‪ )1‬بیضوی‬
‫‪x2 y 2‬‬
‫باشد‪ ،‬کمیات وضعیه محراق های آن عبارت است از‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -111‬اگر معادله هایپربوال به صورت‬
‫‪16 4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪F1 0, 2 5 , F2 0, 2 5‬‬ ‫‪ )2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪F1 2 5,0 , F2 2 5,0‬‬ ‫‪ )1‬‬
‫‪F  0,3 5  , F  0, 3 5  )4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪F 3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪5,0  , F  3‬‬‫‪2‬‬ ‫‪5,0  )3‬‬
‫‪ -112‬معادله نورمال خط مستقیم ‪ x cos330  y sin 330 12  0‬به شکل ستندرد عبارت است از‪:‬‬
‫‪3x  y  24  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x  y  24  0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪3x  y  24  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪3x  y  24  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -113‬کمیات وضعیه نقطه تنصیف قطعه خط مستقیم که از نقاط ‪ 8,16 ‬و )‪ ( , 2‬می گذرد‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 15 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪15 ‬‬ ‫‪ 15 ‬‬ ‫‪ 15 ‬‬
‫‪P ,7‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪P  7, ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪P  7, ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪P ,7‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ 4 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ 4‬‬ ‫‪ 4 ‬‬
‫به شکل نورمال آن عبارت است از‪:‬‬ ‫‪2 x  2 y  20  0‬‬ ‫‪ -114‬معادله خط مستقیم‬
‫‪x cos 225 10  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x cos 225  y sin 225 10  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪x cos 225  y sin 225 10  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y sin 225 10  0‬‬ ‫‪)3‬‬
‫بگذرد و آنرا داخالً به‬ ‫‪P2  6, 4 ‬‬ ‫و‬ ‫‪P1  8, 4 ‬‬ ‫را دریابید اگر خط مستقیم که از نقاط‬ ‫وضعیه نقطه ‪P‬‬ ‫‪ -115‬کمیات‬
‫‪2‬‬
‫تقسیم نماید‪:‬‬ ‫نسبت‬
‫‪3‬‬
‫‪ 4 5‬‬ ‫‪6 1‬‬ ‫‪ 12 4 ‬‬ ‫‪ 12 4 ‬‬
‫‪P , ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪P , ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪P , ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪P   ,  )1‬‬
‫‪ 5 6‬‬ ‫‪5 4‬‬ ‫‪ 5 5‬‬ ‫‪ 5 5‬‬
‫و ‪ p  0‬باشد‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬ ‫‪F  h  p, k ‬‬ ‫‪ -116‬معادله خط مؤجه پاربوالی که رأس آن ‪ S  h, k ‬و محراق آن‬
‫‪x  pk‬‬ ‫‪)4 x   p  h )3 x   p  h )2‬‬ ‫‪x  ph‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -117‬معادله ‪ 16x2  4 y 2  96x  8 y  84  0‬به شکل معیاری آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)3‬‬

‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪x2 y 2‬‬
‫باشد مساوی است به‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -118‬فاصله بین محراق های بیضوی که معادله آن به شکل‬
‫‪100 36‬‬
‫‪14 )4‬‬ ‫‪12 )3‬‬ ‫‪16 )2‬‬ ‫‪8 )1‬‬
‫مساوی است به‪:‬‬ ‫‪y 5‬‬ ‫‪ -119‬میل خط مستقیم‬
‫‪ )4‬هیچکدام‬ ‫‪- 1 )3‬‬ ‫‪1 )2‬‬ ‫‪ )1‬صفر‬
‫‪ -120‬خط مستقیم ‪ y  x 1‬دایره ‪ x2  4x  y 2  4 y  4  0‬را در چند نقطه قطع می کند‪:‬‬
‫‪ )4‬قطع نمی کند‬ ‫‪ )3‬سه نقطه‬ ‫‪ )2‬دو نقطه‬ ‫‪ )1‬یک نقطه‬
‫‪ -121‬معادله خط مستقیم که در نقطه ‪ p  4, 7 ‬به دایره که مرکز آن ‪ S  2,5‬است‪ ،‬مماس باشد عبارت است از‪:‬‬
‫‪y  x4‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  x4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  x 3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y  x3‬‬ ‫‪)1‬‬
‫زاویه ‪ 45‬میسازد‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ -122‬معادله خط مستقیم که طول نورمال آن ‪ 12‬واحد‪ ،‬نورمال آن در جهت مثبت محور‬
‫‪2 x  2 y  12  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪2 x  2 y  24  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2 x  2 y  24  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪2 x  2 y 12  0‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪ -123‬کمیات وضعیه نقطه تنصیف قطعه خط مستقیم که از نقاط ‪  7 3,8‬و ‪  5 3, 11‬می گذرد عبارت است‬
‫از‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪p  3, ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪p , 3‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪p , 3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪p  3,  ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ x  h‬‬ ‫‪y k‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫باشد عبارت‬ ‫‪ab‬‬ ‫و‬ ‫‪2‬‬

‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -124‬مختصات محراق ها در صورتیکه معادله بیضوی به شکل‬
‫‪b‬‬ ‫‪a2‬‬
‫‪F  h, k  c  , F   h, k  c ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪F  k  c, h  , F   k  c, h ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪F  k , h  , F   k  c, c ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪F  k  c, h  , F   k , c ‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪ -125‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪ x2  12 y‬باشد‪ ،‬کمیات وضعیه رأس پارابوال عبارت است از‪:‬‬
‫‪S 1, 0 ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪S  0,1‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪S  0,0 ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪S  1,1‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -126‬هرگاه معادله پارابوال به صورت ‪  y  12  4 x‬باشد‪ ،‬معادله خط هادی آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪x 1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x  1‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x2‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x  2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -127‬اگر معادله پارابوال بصورت ‪ y 2  6 y  4x  0‬باشد‪ ،‬فاصله بین رأس و خط هادی آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪3 )4‬‬ ‫‪2 )3‬‬ ‫‪4 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪y 2 x2‬‬
‫باشد‪ ،‬عن المرکزیت آن مساوی است به‪:‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪ -128‬اگر معادله هایپربوال به صورت‬
‫‪4 9‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -129‬اگر زاویه میل یک خط مستقیم ‪ 75‬باشد پس میل آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪ )1‬منفی است ‪ )2‬مثبت است ‪ )3‬صفر ‪ )4‬هیچکدام‬
‫‪ -130‬معادله دایره که مرکز آن ‪  1,5‬و شعاع آن ‪ 7‬واحد باشد عبارت است از‪:‬‬
‫‪x2  y 2  2 x  10 y  19  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x2  y 2  2 x  10 y  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪x2  y 2  25‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x2  y 2  19‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪ x2  y 2  2x  14 y 12  0 -33‬معادله دایره است‪ ،‬طول شعاع این دایره مساویست به‪:‬‬
‫‪65‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -34‬فاصله خط مستقیم ‪ 4 x  3 y  25  0‬از مبدأ کمیات وضعیه مساوی است به‪:‬‬
‫‪2 )4‬‬ ‫‪4 )3‬‬ ‫‪6 )2‬‬ ‫‪5 )1‬‬
‫باشد معادله آن‬ ‫‪ab‬‬ ‫‪ ،‬مرکز آن در مبدأ کمیات وضعیه بوده و‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ -35‬هرگاه محراق های بیضوی روی محور‬
‫‪x2 y 2‬‬ ‫‪x2 y 2‬‬ ‫‪x2 y 2‬‬ ‫‪x2 y 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪b2 a 2‬‬ ‫‪a 2 b2‬‬ ‫‪b2 a 2‬‬ ‫‪a 2 b2‬‬
‫‪ -36‬معادله بیضوی که مرکز آن در یک نقطه اختیاری بوده و محور که روی آن محراق ها قرار داشته موازی به محور‬
‫باشد‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪ x  h‬‬ ‫‪y k‬‬ ‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  1‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)3‬‬

‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪ -37‬عن المرکزیت بیضوی که معادله آن به شکل ‪ 4 x2  24x  y 2  2 y  21  0‬باشد مساوی است به‪:‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -38‬محور محراقی بیضوی که معادله آن به شکل ‪ 9 x2  36x  25 y 2 150 y  36  0‬باشد دارای حالت ذیل‬
‫است‪:‬‬
‫است‪.‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ )2‬موازی با محور‬ ‫است‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ )1‬موازی با محور‬
‫منطبق است‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ )4‬روی محور‬ ‫منطبق است‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ )3‬روی محور‬
‫باشد دهن پارابوال بکدام طرف‬ ‫‪y  p‬‬ ‫‪ p  0‬و معادله هادی آن‬ ‫‪, F  0, p ‬‬ ‫‪ -1‬اگر مختصات محراق پارابوال نقطه‬
‫است‪:‬‬
‫‪ )4‬پایین‬ ‫‪ )3‬باال‬ ‫‪ )2‬راست‬ ‫‪ )1‬چپ‬
‫از مبدأ کمیات وضعیه مساوی است به‪:‬‬ ‫‪4 x  3 y  45  0‬‬ ‫‪ -2‬فاصله خط مستقیم‬
‫‪9 )4‬‬ ‫‪8 )3‬‬ ‫‪7 )2‬‬ ‫‪3 )1‬‬
‫بگذرد عبارت است از‪:‬‬ ‫‪P2  3, 2‬‬ ‫و‬ ‫‪P1 1, 2 ‬‬ ‫‪ -11‬میل خط مستقیم که از نقاط‬
‫‪m  1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪m  2‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪m2‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪m 1‬‬ ‫‪)1‬‬
‫عبارت است از‪:‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪ -5‬میل خطوط مستقیم موازی با محور‬
‫‪ )2‬منفی است ‪ )3‬مثبت است ‪ )4‬تعریف نشده است‬ ‫‪ )1‬صفر‬
‫را در ‪  0, ‬قطع کند‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪y‬‬ ‫و محور‬ ‫‪ -13‬معادله خط مستقیم که میل آن‬
‫‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪y  x 9  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪4y  x  9  0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪4y  x 9  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪4y  x  9  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫از مبدأ کمیات وضعیه مساوی است به‪:‬‬ ‫‪ -9‬فاصله خط مستقیم ‪4 x  3 y  45  0‬‬
‫‪9 )4‬‬ ‫‪8 )3‬‬ ‫‪7 )2‬‬ ‫‪3 )1‬‬
‫‪ -4‬فاصله بین خطوط مستقیم موازی ‪ 3x  2 y 10  0‬و ‪ 3x  2 y  7  0‬مساویست به‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪ -15‬معادله بیضوی که مرکز آن در یک نقطه اختیاری بوده و محور که روی ان محراق ها قرار داشته موازی به محور‬
‫باشد‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪ x  h‬‬ ‫‪y k‬‬ ‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  1‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)3‬‬

‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪ -26‬معادله دو مستقیم به ترتیب ‪ y  8x  4  0‬و ‪ 8 y  x  4  0‬است‪ ،‬این دو مستقیم با هم دارای کدام حالت‬
‫زیر می باشد‪:‬‬
‫‪ )1‬عمود است ‪ )2‬موازی است ‪ )3‬منطبق است ‪ )4‬متقاطع است‬
‫‪2‬‬
‫باشد‪ ،‬نسبت بین قطر اطول و قطر اصغر آن عبارت است از‪:‬‬ ‫‪ -23‬اگر عن المرکزیت بیضوی‬
‫‪3‬‬
‫‪3 5‬‬ ‫‪3 5‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -2‬شکل ستندرد معادله نورمال خط مستقیم ‪ x cos 240  y sin 240  4  0‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪3y  x  8  0‬‬ ‫‪)2  3 x  x  8  0 )1‬‬
‫‪x  y 8  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪3y  x  8  0‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪ -11‬مثلث از نظر طول اضالع به چند نوع است؟‬
‫‪1 )4‬‬ ‫‪2 )3‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪4 )1‬‬
‫می گذرد را‬ ‫‪p2  9,3‬‬ ‫و‬ ‫‪p1  7, 5‬‬ ‫را دریابید در صورتیکه خط مستقیم که از نقاط‬ ‫‪p‬‬ ‫‪ -13‬کمیات وضعیه نقطه‬
‫‪1‬‬
‫تقسیم نماید‪:‬‬ ‫داخالً به نسبت‬
‫‪4‬‬
‫‪ 19 17 ‬‬ ‫‪ 19 17 ‬‬ ‫‪ 17 76 ‬‬ ‫‪ 17 36 ‬‬
‫‪p , ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪p , ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪p , ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪p , ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪5 5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ 5 5 ‬‬ ‫‪ 5 5 ‬‬
‫‪ x  6‬‬ ‫‪ y  4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫باشد پس مختصات مرکز آن مساوی است به‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -22‬اگر معادله بیضوی به شکل‬
‫‪36‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪ 6, 4  )4  4, 6  )3‬‬ ‫‪ 4, 6  )2  6, 4  )1‬‬
‫‪ .33‬معادله نورمال خط مستقیم ‪ x cos90  y sin 90  4  0‬به شکل استندرد عبارت است از؟‬
‫‪y  3‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y  4 )3‬‬ ‫‪y  4‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y 3‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪1‬‬
‫مساویست به؟‬ ‫‪2x  2 y ‬‬ ‫از خط مستقیم‬ ‫)‪p(2,1‬‬ ‫‪ .31‬فاصله نقطه‬
‫‪2‬‬
‫‪3 5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪1 2 1 2‬‬
‫باشد ‪ ،‬پس مختصات مرکز دایره عبارت است از؟‬ ‫‪x  y  2x  2 y  0‬‬ ‫‪ .33‬اگر معادله دایره به شکل‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪(2, 2‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫)‪(2, 2‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫)‪(2, 2‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫)‪(2, 2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ .36‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪ y 2  19 x‬باشد ‪ ،‬فاصله بین راس و خط هادی آن عبارت است از؟‬
‫‪10‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ .29‬معادله خط هادی پارابوال که محراق آن ‪ F  0, 5‬و رأس آن ‪ S  0,0‬باشد‪ ،‬عبارت است از؟‬
‫‪y  3‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y3‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  5 )2‬‬ ‫‪y  5‬‬ ‫‪)1‬‬
‫میگذرد عبارت است از؟‬ ‫‪‬‬
‫‪P2 3 8,9‬‬ ‫‪P‬و ‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪8,3‬‬ ‫‪ .32‬میل خط مستقیم که از نقاط ‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2 3‬‬ ‫‪3 2‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫میگذر عبارت است از؟‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪3, 3 5‬‬ ‫‪‬و ‪‬‬ ‫‪3, 5‬‬ ‫‪ .33‬کمیات وضعیه نقطه تنصیف قطعه خط مستقیم که از نقاط ‪‬‬
‫‪ 3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪5, 3‬‬ ‫‪ )4‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪, 5‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪3‬‬
‫‪, 5‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪p   5, ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ .11‬محور تناظر پارابوال که معادله آن به صورت )‪ ( y  k )2  4 p( x  h‬باشد عبارت است از؟‬

‫‪y  2k )4‬‬ ‫‪y  2k )3‬‬ ‫‪y  k )2‬‬ ‫‪y   k )1‬‬
‫‪ .11‬اگر ‪ P  0‬و معادله معیاری پارابوال به صورت ) ‪ ( x  h)2  4 p( y  k‬باشد دهن پارابوال بکدام طرف باز می‬
‫شود؟‬
‫‪ )4‬پایین‬ ‫‪ )3‬باال‬ ‫‪ )2‬چپ‬ ‫‪ )1‬راست‬
‫‪ .14‬فاصله نقطه )‪ P(8, 20‬از خط مستقیم ‪ 4 x  3 y  6  0‬مساوی است به؟‬
‫‪20, 4 )4‬‬ ‫‪20 )3‬‬ ‫‪19,6 )2‬‬ ‫‪19,8 )1‬‬
‫‪ .34‬فاصله نقطه )‪ P(5,0‬از خط مستقیم ‪ 5x  12 y  30  0‬مساوی است به؟‬
‫‪13‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪ .35‬معادله خط مستقیم که از نقاط )‪ (5,0‬و )‪ (8, 6‬میگذرد مساوی است به؟‬
‫‪y  6 x  30  0 )4 13 y  6 x  30  0 )3 13 y  6 x  30  0 )2 13 y  6 x  30  0 )1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫عبارت است از‪:‬‬ ‫‪x y 3‬‬ ‫و‬ ‫‪x y 6‬‬ ‫‪ -31‬نقطه تقاطع مستقیم های‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 36 60 ‬‬ ‫‪ 60 36 ‬‬ ‫‪ 36 60 ‬‬ ‫‪ 36 60 ‬‬
‫‪ , ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ 13 13 ‬‬ ‫‪ 13 13 ‬‬ ‫‪ 13 13 ‬‬ ‫‪ 13 13 ‬‬
‫موازی باشد‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬ ‫‪y‬‬ ‫میگذرد و با محور‬ ‫‪ -32‬معادله خط مستقیم که از نقطه ‪ 9, 3 ‬‬
‫‪x9‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x  9‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x 3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x 3‬‬ ‫‪)1‬‬
‫میگذرد مساویست به‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪p2 9, 7 5‬‬ ‫‪ -33‬میل خط مستقیم که از نقاط ‪ p  7, 4 5 ‬و ‪‬‬
‫‪1‬‬
‫‪11 5‬‬ ‫‪11 5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪‬‬
‫میگذرد عبارت است از‪:‬‬ ‫‪  , 2 ‬‬ ‫‪ -34‬کمیات وضعیه نقطه تنصیف قطعه خط مستقیم که از نقاط ‪ 8,16 ‬و‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 15 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪15 ‬‬ ‫‪ 15 ‬‬ ‫‪ 15 ‬‬
‫‪p ,7‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪p  7, ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪p  7, ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪p ,7‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ 4 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ 4‬‬ ‫‪4 ‬‬
‫‪ -36‬محل هندسی تمام نقاطی در یک مستوی که مجموعه فواصل هردو نقطه آنها از دو نقطه مستقر مساوی به‬
‫باشد به کدام یکی از نام های ذیل یاد می شود‪:‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫طول ثابت‬
‫‪ )4‬هایپربوال‬ ‫‪ )3‬پارابوال‬ ‫‪ )2‬دایره‬ ‫‪ )1‬بیضوی‬
‫‪ -37‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪ x2  8 y‬باشد دهن پارابوال بکدام طرف است‪:‬‬
‫‪ )4‬چپ‬ ‫‪ )2‬پایین ‪ )3‬راست‬ ‫‪ )1‬باال‬
‫‪ -38‬شکل معیاری معادله ‪ 2 x2  8x  3 y 2 18 y  31  0‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬ ‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬ ‫‪ x  2‬‬ ‫‪ y  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)3‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -1‬اگر معادله پارابوال به شکل ‪ y 2  4 x‬باشد‪ ،‬معادله خط هادی آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪x  2‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x2‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x 1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x  1‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -2‬معادله دایره که مرکز آن در مبدأ کمیات وضعیه و شعاع آن ‪ 2‬واحد باشد عبارت است از‪:‬‬
‫‪x2  y 2  2  0‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x2  y 2  2  0‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪x2  y 2  2  0‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x2  y 2  4  0‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪ -7‬اگر کمیات وضعیه رأس پارابوال ‪  6, 1‬و کمیات وضعیه محراق آن ‪  3, 1‬باشد‪ ،‬معادله پارابوال عبارت است از‪:‬‬
‫‪ y  1‬‬ ‫‪ 12  x  6 ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ 12  x  6 ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ y  1‬‬ ‫‪ 12  x  6 ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪ y  1‬‬ ‫‪ 12  x  6 ‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ x  3‬‬ ‫‪ y  1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫باشد‪ ،‬معادله مجانب های آن عبارت اند از‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -25‬اگر معادله هایپربوال به صورت‬
‫‪16‬‬ ‫‪36‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ x  3  1 , y    x  3  1‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪y   x  3  1 , y    x  3   1‬‬ ‫‪)2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪y   x  3  , y    x  3  )4‬‬ ‫‪y   x  3 , y    x  3 ‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫عبارت است از‪:‬‬ ‫‪y2  4  x  2  0‬‬ ‫‪ -29‬رأس پارابول‬
‫‪ 2,0  )4‬‬ ‫‪ 0, 2  )3‬‬ ‫‪ 4, 2  )2‬‬ ‫‪ 2, 4  )1‬‬
‫‪ -2‬نقطع تقاطع مستقیم های ‪ 8x  y  1‬و ‪ 4 x  4 y  6‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪ 1 11 ‬‬ ‫‪ 1 11 ‬‬ ‫‪ 1 11 ‬‬ ‫‪ 1 11 ‬‬
‫‪ ,‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪ , ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪ ,‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ 14 7 ‬‬ ‫‪ 14 7 ‬‬ ‫‪ 14 17 ‬‬ ‫‪ 14 17 ‬‬
‫موازی باشد‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬ ‫‪y‬‬ ‫میگذرد و با محور‬ ‫‪‬‬ ‫‪5, 4‬‬ ‫‪ -13‬معادله خط مستقیم که از نقطه ‪‬‬
‫‪x 5‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x 5‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x  4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ -26‬اگر معادله پارابوال به صورت ‪ y 2  6 y  4x  0‬باشد‪ ،‬محور تناظر آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪y  3‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪y 3‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪y  1‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪y 1‬‬ ‫‪)1‬‬

هندسه

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

هندسه

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫‪1‬‬

‫سوالت هندسه فضایی ‪255 ............................................................................................................................................‬‬

‫نقطه‪ ،‬خط و زاویه‬

‫مانند قطعه خط ‪.  AB ‬‬

‫اقسام خط نظر به مسیر حرکت نقاط‪:‬‬

‫حاالت دو خط نسبت به هم‪:‬‬

‫شکل ‪ AB CD‬نشان می دهد‪.‬‬

‫مثال‪ :‬در کدام حالت دو خط بر هم منطبق است؟‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫𝐵𝑂𝐴‬

‫سیستم های اندازه گیری زاویه‪:‬‬

‫برای اندازه گیری وسعت زاویه سه سیستم وجود دارد‪.‬‬

‫وسعت زاویه مستقیمه ) ‪ (180‬است‪.‬‬

‫(زاویه مستقیمه)‬ ‫(یک درجه)‬ ‫(یک دقیقه)‬

‫درجه‬ ‫ثانیه‬ ‫دقیقه‬

‫نکته‪ :‬مجموع زاوایای اطراف یک نقطه ‪ 360‬است‪.‬‬

‫گراد‬ ‫دقیقه گراد‬ ‫ثانیه گراد‬

‫‪ Radian‬است نشان می دهد‪ .‬وسعت زاویه مستقیمه ‪  R‬است‪.‬‬

‫تبدیل واحدات زاویه به یک دیگر‪:‬‬

‫‪Degree Grad Radian‬‬

‫مثال‪ :‬اگر ‪   45‬باشد وسعت آن را بر حسب رادیان و گراد چند است؟‬

‫‪180‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪200 g 200 g  R‬‬ ‫‪R‬‬ ‫نمایم‪.‬‬

‫‪  50 ‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪ 5 ‬‬

‫‪  80g ‬‬ ‫‪g 180‬‬

‫زاویه مقعرو محدب‪:‬‬

‫انواع زاویه نظربه وسعت آن‪:‬‬

‫‪ -3‬زاویه منفرجه‪ :‬زاویه است که وسعت آن بیشتر از ‪ 90‬باشد‪.‬‬

‫به جدول ذیل توجه کنید‪:‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪, 90‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪, 180‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ R‬‬ ‫‪  ‬‬

‫حاالت دو زاویه نظر به هم‪:‬‬

‫مکمل زاویه ‪  90    ، ‬است‪.‬‬

‫مثال‪:1‬اگر ‪ A  65‬باشد وسعت مکمل و متمم آن چند است؟‬

‫‪85 )4‬‬ ‫‪75 )3‬‬ ‫‪15 )2‬‬ ‫‪165 )1‬‬

‫‪90 )4‬‬ ‫‪360 )3‬‬ ‫‪270 )2‬‬ ‫‪180 )1‬‬

‫حل‪ :‬زوایای ‪ A‬و ‪ B‬مکمل هم است پ ‪:‬‬

‫مثال‪ :‬مقدار مجهول را در شکل ذیل دریابید؟‬

‫زاویه های متقابل براس‪:‬‬

‫‪ AOD  COB‬‬

‫مثال‪ :‬مقدار ‪ y‬را در شکل مقابل دریابید؟‬

‫‪35 )2‬‬ ‫‪30 )1‬‬

‫‪45 )4‬‬ ‫‪40 )3‬‬

‫‪3x  20  85  3x  105  x  35‬‬

‫خطوط موازی و عمود برهم‬

‫موازی بودن دو خط را توسط)∥( نشان می دهد‪.‬‬

‫‪ -1‬دو خط موازی در هر نقطه از همدیگر فاصله برابر دارد‪.‬‬

‫‪ -4‬اگر دو خط همزمان بر یک خط عمود باشد‪ ،‬باهم موازی است‪.‬‬

‫زاویه های متبادله و متوافقه‪:‬‬

‫‪ -1‬در دو طرف قاطع قرار دارد‪.‬‬

‫زاویای متوافقه شرایط زیر را دارد‪:‬‬

‫‪ -1‬هر دو دریک طرف قاطع قرار دارد‪.‬‬

‫قضایای خطوط موازی‪:‬‬

‫و باحل معادله ‪ x  12‬است‪.‬‬

‫‪45 )4‬‬ ‫‪40 )3‬‬ ‫‪35 )2‬‬ ‫‪30 )1‬‬

‫حل‪ :‬با ترسیم یک خط موازی مطابق شکل قیمت ‪ 40 ، x‬بدست می آید‪.‬‬

‫‪2 y  50  80  180  2 y  50  y  25‬‬

‫‪45 )4‬‬ ‫‪55 )3‬‬ ‫‪60 )2‬‬ ‫‪30 )1‬‬

‫‪x  180  7 x  4 x  180  10 x  x  18‬‬ ‫حل‪:‬‬

‫‪𝐷1 ∥ 𝐷2 ⇒ 2 + 3 = 180° ⇒ 1 + 3 = 180°‬‬

‫مثال‪ :‬قیمت مجهول را در شکل مقابل دریابید؟‬

‫‪Hˆ  Hˆ '  90‬‬

‫‪Hˆ  Hˆ '  90‬‬

‫فاصله یک نقطه از یک خط‪:‬‬

‫‪ -1‬اندازه عمود از هر خط مایل کوچکتر است‪.‬‬

‫بررسی مثلث از حیث اضالع‪:‬‬