Dziennikarskie źródła informacji

Wykłady

Prowadzący/a: prof. Wojciech Adamczyk

Mail: wojciech.adamczyk@amu.edu.pl
Zaliczenie: 15 czerwca 2022 g. 15.00

I.Charakterystyka pojęcia informacji

1. Informacja - podstawowy element naszej działalności umysłowej - dzieje się to w

procesie tworzenia, przekazywania na odległość (transmisji) oraz permanentnego jej
otrzymywania.
2. Historia informacji rozumianej jako publiczne powiadomienie o aktualnych i
prawdziwych faktach wyprzedza powstanie mass mediów we współczesnym rozumieniu tego
terminu.
3. Informacja od zarania dziejów, choć czasami nieświadomie, towarzyszyła
człowiekowi. Początkowo przede wszystkim w formie przekazów ustnych.
4. Około roku 1450 p.n.e. w czasach panowania wielkiego faraona i wodza Totmesa
(Tutmozisa) III w Egipcie pojawiła się pierwsza ,,gazeta’’ urzędowa - zbiór informacji
dotyczących zdobyczy terytorialnych i ludów podbijanych przez wielkiego faraona a także
wiadomości o dworze i wydarzeniach na nim.
5. Chiny ok. 200 p.n.e gazeta „Tipao”- raport pałacowy dla urzędników, celem było
informowanie o dekretach cesarskich taki Monitor Polski; życie dworu i nominacje
urzędnicze
6. I w p.n.e w Rzymie- informacje sportowe, sądowe, okolicznościowe np. z okazji
igrzysk, urzędnicze – gipsowe tabliczki – „Gazeta mieszkańców Rzymu” .
7. Acta Diurna były jedną z pierwszych ,,gazet’’ w historii. W 59 roku p.n.e. były to
gazety urzędowe mianowane przez Cezara aż do 29 r n.e.
8. Informacja była gromadzona przede wszystkim przez władzę. Potrzebna była do
gromadzenia wiedzy i skutecznie zarządzania państwem.
9. Pozyskaniu informacji służyć miały:
● spisy ludności i pomiary gruntów
● urzędnicy opisywali miasta i sporządzali mapy, badali nastroje społeczeństwa
→ niedoinformowania władcy padali ofiarą zamachów stanu, a niedoinformowani kupcy
tracili fortuny
10. Państwa od czasów starożytnych podejmowały zabiegi o pozyskanie ważnych
informacji:
→ w starożytnym Egipcie prowadzono rejestry zatrudnionych osób oraz spisy materiałów
zużytych przy wielkich inwestycjach państwowych
→ w Egipcie od około 2200 p.n.e. sporządzono kataster, czyli urzędowy spis obiektów
→ W Chinach od VI wieku p.n.e. sporządzono spisy gruntów i rejestry ludności
→ W starożytnej Grecji władze państw-miast gromadziły dane o charakterze majątkowym i
podatkowym
→ w starożytnym Rzymie od 470 roku p.n.e. odbyło się 69 spisów ludności
→ w środkowoazjatyckim państwie Samanidów w X wieku n.e. istniał specjalny urząd
Dywan Mustaufi zajmujący się sprawami podatków i gromadzeniem informacji o
zdolnościach płatniczych ludności
→ XI w – 1085 a 1086 w UK Wilhelm I Zdobywca – spis osiedli mieszkańców i gruntów
oraz inwentarza podwładnych celem były podatki
→ XVI w Sobór trydencki zobowiązał biskupów do składania sprawozdań z diecezji.
→ w średniowiecznej Europie rozpowszechniły się pisane ręcznie doniesienia informacyjne
przeznaczone głównie dla dworów i firm handlowych, były to okolicznościowe informacje
(Aviso, Zeitung)
→ Specjalizacji w zakresie przekazywania informacji służyło powstawanie od XV wieku
cechów zrzeszających osoby zawodowo zajmujące się zbieraniem informacji. W XVI wieku
we Włoszech działał cech ,,Scrittori di Avvisi’’W późniejszych czasach w Europie stworzona
została sieć korespondentów, którzy gromadzili i przekazywali informacje gospodarcze,
polityczne.
11. Problemy z obiegiem informacji:
a) związane z kontrolą informacji:
● przed konkurencją gospodarczą
● bariery tworzone przez obce państwa
● ochrona patentowa
b) związane z ograniczeniem ilości informacji w obiegu i limitowaniem dostępu do niej:
● przez autorytarne systemy władzy
● przez ograniczenie swobód i praw człowieka w zakresie informowania
● przez władze blokujące wyciekanie informacji dla nich niekorzystnych
12. Rozumienie informacji
● dziennikarz jest w stanie przekazać odbiorcy jedynie tyle informacji, ile sam jest w
stanie zdobyć i zrozumieć. Czy zatem zawsze sygnały i wiadomości docierające do
dziennikarza mają szansę stać się informacją ?
● W relacji komunikacyjnej z informatorem czy szerzej źródłem informacji, to
dziennikarz występuje w charakterze odbiorcy.
13. Hans Flechtner – sygnał może ale nie musi zawierać lub przenosić informacji:
● Odbiorca odbiera sygnał jako sygnał – statek widząc latarnie wie, że jest to kurs
nawigacyjny; jeżeli jest ktoś kto nie wie co to oznacza to odbierze to jako migające światełko
a nie latarnie
● Odbiorca odbiera wiadomość ale jej nie rozumie nawet po dłuższym namyśle – np.
dziennikarka która nie zrozumiała komunikatu po łacinie od papieża Benedykta XVI
● Odbiorca rozumie wiadomość ale nie interesuje go- jest dla niego obojętna;
● Wiadomość znaczy coś dla odbiorcy – odbiorca dostrzega informację, która oznacza
coś dla niego
,,Sygnał może, ale nie musi zawierać lub przenosić informacji’’
14. 3 wymiary informacji według Flechtnera:
a) przekazywania informacji przez wiadomość
b) przekazywania wiadomość przez sygnał
1. Syntaktyczny/ składniowy – czy wiadomość przenosi informacje i w jakim stopniu i
zależy od sygnału; jeżeli będzie zdeformowany to będzie problem dla komunikatu który jest
przenoszony
2. semantyczny- czy wiadomość przenosi informację i w jakim stopniu zależy od samej
wiadomości; zależy jak ta wiadomość została przygotowana
3. pragmatyczny – czy wiadomość przenosi informacje, jeśli tak to w jakim stopniu zależy
od odbiorcy – od jego wiedzy lub niewiedzy
→ Flechtner połączył te 3 wymiary i dał rozróżnienie sensu:
● Zielona wolność ściga myślący dom- nie ma logiki, ale jest gramatyczność
● Warszawa leży nad Odrą – zdanie też gramatycznie i logicznie poprawne
● Warszawa leży nad Wisłą- poprawność: gramatyczna, logiczna i prawdziwość
15. Warren Weaver wskazał na 3 poziomy informacji oraz odpowiadające im 3 rodzaje
problemów:
● problem techniczny - jak dokładnie znaki mogą być przenoszone
● problem semantyczny - jak precyzyjnie znaki przekazują żądane znaczenie
● problem pragmatyczny - jak skutecznie otrzymane znaczenie wpływa na zachowanie
się w określony sposób

16. Informacja w łacinie:

● informo - kształtować, tworzyć, wyobrażać sobie, przedstawiać, opisywać, kreślić,
kształcić, uczyć
● informatio - wizerunek, zarys, pojęcie
● część wspólna to ,,forma’’ a zatem informacja to coś o określonym kształcie
17. Treść będąca opisem, poleceniem, nakazem, zakazem lub zaleceniem, względnie jest to
dowolny czynnik organizacyjny ,,niematerialny’’, który może zostać wykorzystany do
bardziej sprawnego lub celowego działania jakiegoś systemu.
18. Informacja to pewna porcja wiedzy:
19. Informacja jako zmniejszanie różnorodności.
→ źródła tylko te, do których mamy dostęp
→ wybieranie tylko najważniejszych informacji
→ weryfikowanie przez redakcję
20. Informacja to wiadomość, wieść, nowina, rzecz zakomunikowana, zawiadomienie,
komunikat.
→ nowina - informacja z pierwiastkiem wcześniej nieznanym dla odbiorcy

Entropia informacyjna - stan niewiedzy, co do treści, którą poda źródło. Chaos

informacyjny.
→ rzecz zakomunikowana - z informacją mamy do czynienia, gdy dociera ona do odbiorcy,
gdy coś nowego do niego dociera
21. Informacja to pouczenie, powiadomienie, zakomunikowanie o czymś.
22. Informacja to dane.
23. Informacja to pokój, okienko, stanowisko, gdzie udziela się informacji.
24. Informacja oznacza miarę wiedzy o jakimś zdarzeniu, uzyskanej w wyniku
przeprowadzenia jakiegoś konkretnego eksperymentu.
25. Bar Mirage (undercover reporting)
● 25 luty 1976 r. Pamela Zekman przedstawia Jamesowi Hoge'owi, redaktorowi
naczelnemu chicagowskiego dziennika „Sun-Times” pomysł operacji polegającej na
otwarciu i prowadzeniu przez dziennikarzy baru, w którym dzięki zainstalowaniu
sprzętu podsłuchowego udałoby się uzyskać dowody przeciwko skorumpowanym
urzędnikom municypalnym w Chicago.
● 23 grudnia 1976 r. kierownictwo redakcji wydaje zgodę na zakup tawerny
● 24 czerwiec 1977 – zakup tawerny „Firehouse”, nazwę zmieniono na „Mirage”
● 8 wrzesień 1977 – oficjalne otwarcie baru
● 8 stycznia 1978 – w niedzielnym wydaniu „Sun-Times” ukazuje się tekst
Zekman i Smith pod tytułem „Our Bar uncovers payoffs tax gyps”, rozpoczynający
 liczący 25 artykułów cykl publikacji poświęcony zakończonym śledztwu
● 15 styczeń 1978 – na antenie stacji CBS w audycji pod nazwą „60 minutes”,zostaje
wyemitowany materiał pod tytułem „How to succeed...” będący filmowym zapisem
śledztwa w barze
● czerwiec 1979 – osiemnastu opisanych przez dziennik skorumpowanych inspektorów
municypalnych zostaje skazanych przez sąd
● Zaangażowani dziennikarze: Pamela Zekman, Zay N. Smith, James Hoge, Gene
Pesek, William Recktenwald
26. Informacja to zapis genetycznych właściwości organizmu zawarty w cząsteczkach DNA
każdej komórki.
27. Informacja jest miarę organizacji systemu.
28. Działanie, które polega na nadaniu by twoi formy substytucjonalnej, życia
wegetatywnego, zmysłowego lub myślącego. Działanie, które określa jego naturę i powoduje,
że przechodzi on od stanu potencjalnego do aktualnego (definicja włoska).
● why
● who
● what
● when
● how
● where
29. Definicja o charakterze subiektywistycznym: każde rozpoznanie postaci, jaką przyjmuje
otoczenie przez zdolny do postrzegania podmiot.
30. Informacją jest wszystko, co jest ukształtowane na tyle, by mogło być rozpoznane jako
różne od swego otoczenia.
31. Informacja to każde rozpoznanie stanu układu odróżnialnego od każdego stanu tego
układu. → koncepcje pozytywistyczne.
32. Informacja jest miarą mnogości formy.

33. Informacja to nazwa treści świata zewnętrznego w miarę, jak do niego dostosowujemy się
i przystosowujemy doń swoje zmysły.
34. Wszelkie dane o świecie zewnętrznym, jakie otrzymujemy drogą bezpośrednią i drogą
pośrednią.
35. Informacja jest trzecią wartością obok świadomości i materii.
36. Działanie fizyczne, któremu towarzyszy działanie psychiczne to również informacja.
37. Informacja jest treścią komunikacji.

38. Informacja ma miejsce tylko wówczas, gdy bodziec zostanie przesłany środkiem
pisanym, dźwiękowym czy sygnałem elektronicznym i jest odebrany, ponieważ został
zauważony. Informacja przenosi intencjonalne znaczenie i powoduje oddźwięk u adresata,
który przypadkowo może być, lub też może nie być pożądany.
39. Informacje to znaki, które tworzy nadawca po to, aby wyrazić zamierzoną treść.
40. Informacją są nieprzewidywalne sygnały, których pojawienie się eliminuje wybór
pomiędzy możliwymi alternatywami, przez to redukując złożoność i wskazując na to, co
może być generowane poza swoistą treścią.
41. Informacja to substytut materii, co zakrawa na paradoks, bo informacja jest abstrakcją a
materia konkretem. Im więcej mamy informacji, tym lepiej zdajemy sobie sprawę że
zbędności nadmiarów materii.
42. Informacja jest wiedzą o zjawiskach będących przedmiotem osądu.
43. Informacja rozumiana jest jako przekaz, który jest w stanie zmienić pogląd na świat
odbiorcy na inny, bardziej realistyczny. Tzn. bardziej spójny z naszym świadectwem o
,,świecie obiektywnym’’.
44. Wszelkie wiadomości o procesach i stanach dowolnej natury, które mogą być odbierane
przez organy zmysłowe człowieka lub przez przyrodę.
45. Informacja opisuje, zdaje sprawę z faktu lub stanu rzeczy, odnosi się do niego, przez co
umożliwia czytającemu, odtwarzającym wynik czynności poznawczej reportera, wyobrażenie
sobie owego faktu. Czyni to za pomocą słów pełniących funkcję powiadamiania a więc
budujących jednoznaczne intencje znaczeniowe.
46. Informacja to obiekt abstrakcyjny, który w postaci zakodowanej może być
przechowywany na nośniku danych, przesyłany, przetwarzany i użyty do sterowania.
47. Informacja to struktura, na którą składają się 3 elementy:
● nośnik materialny
● treść, czyli obraz zaobserwowanego porządku
 ● znaczenie, czyli przydatność treści w procesie realizacji celów jakiegoś systemu
48. Informacja to względnie dowolny czynnik organizacyjny, który może zostać
wykorzystany do bardziej sprawnego działania jakiegoś systemu.
49. Informacja to wiadomość, komunikat, a więc zarówno produkt działania informacyjnego,
jak i samo działanie.
50. Informacja to zbiór faktów, zdarzeń, cech obiektów itp. Zawarty w określonej
wiadomości, tak ujęty i podany w takiej formie, że pozwala odbiorcy ustosunkować się do
zaistniałej sytuacji i podjąć odpowiednie działania umysłowe i fizyczne.
51. Informacja to wiedza powiązana z jakimś przedmiotem, czy to rzeczą, czy faktem,
procesem czy ideą. Ta wiedza to dane, zdefiniowane obrazy części rzeczywistości z
przeszłości lub teraźniejszości albo wartości wynikające z danych np.: prognozy, zalecenia
lub wskazania, czyli dane o charakterze normatywnym.
52. Bodziec oddziałujący na układ recepcyjny człowieka, powodujący wytwarzanie w jego
wyobraźni przedmiotu myślowego, odzwierciedlającego obraz rzeczy materialnej lub
abstrakcyjnej (przedmiotu, procesu, zjawiska, pojęcia), który w jego przekonaniu
(świadomości) kojarzy się jakoś z tym bodźcem, oznacza to, że informacje to tylko te
doznania, które inspirują umysł ludzki do pewnej wyobraźni. Jej istnienie jest relatywnie
związane z istnieniem człowieka i jego umysłem.
53. Informacja to różnica energii/materii, która wpływa na stan niepewności w sytuacji, gdzie
potrzebne jest dokonanie wyboru spośród możliwych alternatyw.

II.Cechy informacji

1. Cechy informacji jako przedmiotu transakcji rynkowych:

● nie podlega zużyciu w trakcie jej użytkowania
● trudno oszacować koszt transakcji informacyjnej (cechy informacji) z powodu różnic
między systemami informacyjnymi w zakresie parametrów eksploatacyjnych
● niemożliwa jest pełna realizacja zysku z wytworzenia informacji, a kolejni
użytkownicy tego produktu mogą czerpać z niego większe korzyści niż producent
● informacja bywa produktem gwałtownie dezaktualizującym się
● wartość (użyteczność) informacji jest niemożliwa do oceny bez jej posiadania
● informacje często dostępne są tylko w pakiecie, zawierającym towary i usługi
nieprzydatne z punktu widzenia nabywcy
● produkowanie, przetwarzanie, przechowywanie informacji jest kapitałochłonne i
wymaga wysokich kwalifikacji
● informacja jako towar podlega regule: ,,niech kupujący ma się na baczności’’
(odpowiedzialność za kupno spoczywa na odbiorcy)
● informacja ma zdolność rozpowszechniania się w czasie i przestrzeni
● informację można skoncentrować, zminiaturyzować, dostosować jej objętość do
potrzeb użytkownika
● informacją można zastąpić kapitał, pracę lub rzeczy materialne
● informację można przenosić z prędkością nieporównywalnie większą niż inne dobra
● informacja ma zdolność dyfuzji
● informacja jest podzielna, poddając ją transakcjom rynkowym, pozostaje się ciągle
przy prawie własności do niej, tracąc jedynie wyłączność na jej użytkowanie
2. Cechy dobrej informacji:
 ● użyteczność (treściowo odpowiada pewnej potrzebie)
● dostępność (musi być osiągana dla odbiorcy, w miarę tania)
● operatywność (musi być aktualna, uzyskana na czas)
● trafność (musi być adekwatna i trafiać w sedno)
● zrozumiałość (musi być podana we właściwym języku, przystępnie)
● prawdziwość (musi przedstawiać sprawy tak, jak się rzeczywiście one mają, nazywać
rzeczy po imieniu)
● wiarygodność (wiarygodne źródło)
● rzetelność (musi dokładnie i starannie opisywać stan rzeczy)
● systemowość (część całości)
● weryfikowalność
III.Sposoby określania wartości informacji/selekcja informacji

1. Sekelcja informacji - czym jest?

● postrzegana jako proces zależny od subiektywnych, indywidualnych doświadczeń,
nastawień i oczekiwań dziennikarzy
● wybór informacji jest uzależniony od organizacyjnych i technicznych uwarunkowań
redakcyjnych i wydawniczych
● wybór jest uzależniony od stosunków wewnątrzredakcyjnych, nacisków kolegów i
przełożonych (potrzeby publiczne są jedynie jednym z czynników wyboru)
● tzw. linia redakcyjna, która ma charakter nieformalny (wynika z poglądów
dziennikarzy lub jest wyraźnie określona przez wydawcę
● wybór i redakcyjna obróbka informacji jest funkcją jakości i ilości wykorzystywnaej
informacji agencyjnej (różny stopień jej wykorzystania przez media)
2. Selekcja informacji - początki
● dyskusja o wartości informacji, czyli kryteriach, za pomocą których wiadomości są
poddawane selekcji, rozpoczęła sięod badań Waltera Lippmanna
● po raz pierwszy użył on pojęcia ,,wartość informacji’’ w 1922 roku w pracy ,,public
opinion’’
● kluczowe znaczenie wg. Lippmanna miały takie czynniki jak:

❖ jednoznaczność dziejących się zdarzeń lub jej brak

❖ zaskoczenie
❖ geograficzna bliskość
❖ osobiste zaangażowanie w dane wydarzenie
❖ konflikt
3. Lipmann rozróżnił w kontekście wartości:
→ środowisko - realnie istniejący świat
→ pseudośrodowisko - subiektywna percepcja świata
Wartość informacji to bardziej lub mniej intuicyjne określenie tego, czy dana informacja
spotyka się, czy też nie, z zainteresowaniem publiczności.
4. Selekcja informacji według Wilbura Schramma (1949) → typy informacji:
→ o opóźnionym znaczeniu dla odbiorcy:
● informacje o sprawach publicznych i gospodarczych
● informacje o problemach społecznych
● informacje z dziedziny nauki, wychowania, zdrowia
● informacje o pogodzie
→ o bezpośrednim znaczeniu dla odbiorcy:
 ● informacje o korupcji i zbrodniach
● informacje o wypadkach i katastrofach
● informacje o sporcie i rozrywce
● informacje o wydarzeniach towarzyskich
→ wniosek
● Codzienne serwisy w mediach oferująwiadomości dot. wydarzeń o ,,krótkiej
żywotności’’:
● ważne dla danego kręgu
● niezbyt odległe w czasie
● które można publikować z niewielkim opóźnieniem
● W efekcie prowadzi to często do pomijania informacji o wydarzeniach
charakteryzujących się większą złożonością i długotrwałych (polityczne, społeczne,
gospodarcze)
5. Johan Galtung, Marie Holmboe Ruge (The sturture of forgein news)
● krótkotwałość

● intensywność

● jednoznaczność - im bardziej jednoznaczne jest dane wydarzenie, w tym większym

stopniu jest zaliczane do wydarzeń zasługujących na bycie informacją
● ważność - im lepiej odbiorcy są obeznani z danym wydarzeniem oraz im większe
prawdopodobieństwo, że może ono mieć bezpośredni wpływ na ich życie, tym
szybciej stanie się informacją
● zgodność

● zaskoczenie
 ● ciągłość

● komplementarność

● odniesienia się do elitarnych jednostek

● personalizacja - wydarzenia mogą zostać przedstawione jako następstwo działań

dających się konkretnie zidentyfikować osób. Mają większą wartość informacyjną niż
wydarzenia abstrakcyjne. Osoby takie pomagają w identyfikacji i ułatwiają
przekazywanie informacji
● negatywizm - im bardziej pejoratywny wydźwięk ma jakieś wyarzenie, tym większą
wartość ma dana informacja
→ założenia:
– o selekcji: im bardziej dane wydarzenie odpowiada przyjętym kryteriom, tym częściej staje
się informacją
– o dystorsji: gdy dane wydarzenie zacznie być realcjonowane, wówczas ekspnuje się te
aspekty danej informacji, które określają jej wartość
→ hipoteza o addytywności - im więcej sygnałów pochodzących z różnych źródeł dot.
danego wydarzenia, tym większe prawdopodobieństwo, że właśnie to wydarzenie stanie się
informacją
→ hipoteza o komplementarności: jeśli dane wydarzenie nie odpowiada któremuś z
czynników kształtujących informacje, albo odpowiada mu tylko w niewielkim stopniu, wtedy
inne czynniki muszą występować w znacznie większym stosunku tak, aby wydarzenie (?)
 6. Kaarle Nordenstreng. Wiadomości medialne dzieli się na:
● służebne, np: prognozy pogody
● wiadomości właściwe - stanowią przedmiot czynności powiadamiania, której celem
jest przekazywanie ważnych, aktualnych infomacji oraz intelektualna aktywizacja z
tym związana
→kryteria wartości informacji:
● zewnętrzne - o wyborze wiadomości decyduje oczekiwany zakres wpływu
wiadomości na życie odbiorców (wpływ pośredni i bezpośredni, przez odbiorców
uświadamiamy lub nie)
● ogólności/ogólnej istotności - o wyborze decyduje oczekiwanie, że wiadomość
dotyczyć będzie spraw większości członków danego audytorium
● kryterium zrównoważenia: wyraża się uwzględnieniem różnych i możliwych do
antycypowania przez odbiorcę punktów widzenia w danej sprawie
● szybkości - rządzi się zasadą przekazywania informacji bez zwłoki
7. ,,News balues’’ wg. A. Hetheringtona z z1985 roku
● znaczenie
● dramat
● niespodzianka
● odniesienie do osobowości
● seks
● skandal
● zbrodnia
● wielkość
● bliskość geograficzna
8. Typologia Allana Bella z 1991 roku. 3 grupy wartości ze względu na:
– treść newsów, naturę wydarzeń oraz aktorów
● negatywizm
● aktualność
● bliskość
● zgodność z oczekiwaniami
● jednoznaczność
● nieprzewidywalność
● czynnik sprawiający, że wydarzenie wykracza daleko poza normę
● znaczenie dla odbiorcy
● personalizacja
● elitarność
– procesy związane z tworzeniem newsa
● kontynuacja
● wspolzawodnictwo
● kooptacja
● kompozycja
● przewidywalnosc
● prefabrykacja
– właściwiości informacji
● atrybucja, czyli przypisanie informacji do źródeł, z których pochodzi
● faktyczność, co oznacza, że podaje się miejsca, nazwiska, liczby itp.
9. Selekcja informacji wg. W. Schulza
→ czas - upływ między wydarzeniem a relacją o nim, kontynuacja
→ bliskość:
– przestrzenna
– polityczna
– kulturowa
→ status
– regionalny
– państwowo - polityczny
– związany z udziałem we władzy
→ wartościowość
– negatywizm
– pozytywizm
→ identyfikacja - personalizacja wydarzenia
10. Selekcja informacji wg. D. McQuail’a
● ludzie
● miejsce
● czas
❖ hard news (wiadomości bezpośrednio związane z czasem)
❖ soft news (wiadomości o ponadczasowym charakterze, nie wiążą wydarzenia z
czasem, odzwierciedlają raczej stany rzeczy - tzw. time free news
❖ spoty informacyjne
❖ wiadomości rozwojowe
❖ wiadomości trwające

11. Selekcja informacji (Tony Harcup, Deirdre O’Neil, 2001 rok)

● Elity władzy – historie dotyczące wpływowych jednostek, organizacji lub instytucji
● Celebrity – historie dotyczące osób, które są już znane
● Rozrywka – historie dotyczące seksu, show – biznesu, ludzkich zainteresowań,
dramatycznych sytuacji, zabawnych fotografii lub dowcipnych nagłówków w
gazetach
● Niespodzianka – historie, które mają element zaskoczenia i/lub kontrastu
● Bad news – historie o szczególnie negatywnych konotacjach, konflikty lub tragedie
● Good news – opowieści o szczególnie pozytywnych akcentach, jak ocalenia lub
ozdrowienia
● Ważność – historie, które są postrzegane jako wyjątkowo ważne
● Znaczenie – historie o sprawach, grupach i narodach istotnych dla odbiorców
● Kontynuacja
● Porządek mediów – historie ustanowione lub pasujące do agendy mediów
● Selekcja informacji – rodzaje wydarzeń
● Wiadomości zaplanowane – łatwe do przewidzenia, wynikają z planu pracy, np.
instytucji
● Wiadomości nieoczekiwane – zdarzenia losowe, nie mogą być potraktowane w
sposób rutynowy
● Wiadomości niezaplanowane – nie są powiązane z konkretnym czasem i mogą być
rozpowszechnione w dowolnym, dogodnym dla redakcji czasie
12. Selekcja informacji – rodzaje wydarzeń wg. H.J. Molotcha i M.J. Lestera:
 ● Przypadki (accidents) – codzienne sytuacje, bez szczególnych cech
● Skandale (scandals) – zjawiska niecodzienne, demonstracje, strajki
● Zdarzenia losowe (Chance) – pseudowydarzenia inicjowane na potrzeby medialne
13. Ekonomia a selekcja informacji
→ Karl Rosengren zbadał sposób przekazywania relacji z wyborów parlamentarnych w
okresie od 1961 do 1970 roku, porównując informacje spoza mediów z informacjami
publikowanymi w „Timesie”, „Dagens Nyheter” i „Neues Deutschland” i wykazał, że
czynniki ekonomiczne (np. intensywność handlu między państwem – miejscem wydarzenia a
tym, w którym o tym wydarzeniu informowano) mają decydujące znaczenie dla selekcji
informacji. 14. Negatywizm a selekcja informacji – wzrost negatywizmu w przekazywaniu
informacji jest konsekwencją zmiany ideologii informacji. Programy informacyjne w latach
1955-1985 (badali niemieckie radiowe). Stwierdzili, że udział wiadomości o aktualnych
wydarzeniach negatywnych wzrósł z 20 % (’55-’59) do 37% (’79-’85) i osiągnął w latach
70-tych swój najwyższy poziom – 41 %.
14. Framing - ,,uramowienie’’
● rama (frame) - pole możliwej interpretacji, struktura poznawcza w świadomości
dziennikarza, która ułatwia selekcję i przetwarzanie informacji. Wcześniejsze
doświadczenia są gromadzone i następnie wykorzystywane jako zbiór schematów, za
pomocą których interpretuje się również doświadczenia późniejsze.
15. Todd Gitlin: ,,ramy, jakimi posługują się media, są utrwalonymi wzorami poznawania
rzeczywistości oraz jej interpretacji i prezentacji. Są również wzorami selekcji. Dzięki nim
możliwe jest podkreślenie, ale również pominięcie. Opierają się na symbolach, którymi
posługują się działające jednostki w zrutynizowanych dyskursach, zarówno na poziomie
werbalnym, jak i pozawerbalnym. W wyniku istnienia owego zbioru schematów
interpretacyjnych określone fragmenty rzeczywistości nabierają szczególnego znaczenia,
podczas gdy inne są marginalizowanie lub wręcz w ogóle ignorowane.
16. Erving Goffman ,,Frame Analysis’’ (1974)
● wszyscy klasyfikujemy, organizujemy i interpretujemy nasze życiowe doświadczenia,
aby znajdować w nich określony sens
● ramy interpretacyjne czynią jednostki zdolnymi do posługiwania się informacjami do
,,lokalizowania swojego miejsca, postrzegania świata, utożsamiania się z określonymi
zdarzeniami czy też do nazywania określonych sytuacji’’
17. Czym jest framing?
● proces wybierania pewnych aspektów rzeczywistości i nadania im znaczącej
widoczności w celu propagowania poglądu, idei, oceny
● proces kontroli mediów nad zawartością przekazów, określa sposób prezentacji
zawartości, wyłaniając pożądane i pomijając pozostałe interpretacje
● dostarczanie wskazówek, jak interpretować i oceniać rzeczywistość
● media frame (ramy) - dominująca idea, wokół której zorganizowany jest kontekst
wiadomości, która wyznacza zawartość wiadomyści i sugeruje wybór podstawowej
kwestii
18. Instrumenty framingu:
● selekcja - wybór konkretnych zdarzeń z oceanu informacji
● podkreślanie - uwypuklanie aspektów
 ● wyłączanie - pomijanie pewnych informacji
● rozwinięcie - wnikanie w szczegóły zdarzeń, inne pozostawiając bez rozwinięcia
19. Metody framingu:
● metafory - nadawanie znaczenia nowym ideom, programom przez porównanie ich z
innymi ideami
● historie - mity i legendy
● tradycje - rytuały
● slogany - łatwe do zapamiętania
● artefakty - gesty, mowa ciała
● spin - przedstawienie pomysłu przez pozytywne i negatywne konotacje
20. Framing:
● codzienny wybór dokonywany przez dziennikarzy, polega na prostej decyzji, które ze
zdarzeń jest ważne i godne relacji, a które nie
● przesądza o medilanym życiu danego zdarzenia - te, które nie jest relacjonowane w
serwisach informacyjnych nie istnieje
● to zarówno informowanie o pewnych faktach, ale także pokazanie ich z określonej
perspektywy (rama ogranicza pole widzenia)
● dziennikarze nie tylko pokazują to, co chcą i co w ich przekonaniu wydaje się ważne,
ale również określają perspektywę i sposób postrzegania danego wydarzenia
21. Selekcja informacji wg. J. Harrison (2006)
● właściwości filmowe i obrazkowe wydarzeń
● krótkotrwałość i dramatyzm zdarzeń
● nowość
● łatwość przekazu
● skala wydarzeń
● negatywizm
● wydarzenia nieoczekiwane
● zgodność z oczekiwaniami
● znaczenie i odniesienie do publiczności
● wydarzenia podobne do tych, które już zostały uznane za newsy
● równoważące inne newsy w programie
● personifikacja i przekaz w postaci human stories
● odniesienie do elit wśród ludzi lub narodów
22. Selekcja informacji wg. P. Prestona (2009):
● dramat/niespodzianka
● atrakcyjność wizualna
● rozrywka
● ważność/znaczenie dla odbiorcy/wielkość
● rozmiar
● bliskość
● krótkotrwałość, zwięzłość
● negatywizm/zła wiadomość
● aktualność
 ● elity/elity władzy
● osobowości/celebrytów
● obiektywizm,stronniczość i ideologie
23. Jak działa framing?
● Entman skonstatował, że oba te wydarzenia mimo swojego podobieństwa,
amerykańskie media przedstawiały w bardzo różny sposób. Zestrzelenie maszyny
koreańskiej było opisywane jako nieludzki akt ze strony Związku Radzieckiego, zaś
zestrzelenie maszyny irańskiej przez Amerykanów jako tragiczna pomyłka.
● Oddziaływanie schematów zostało stwierdzone przez Roberta M. Entmana (1991) w
odniesieniu do relacji z sestrzelenia koreańskiego samolotu pasażerskiego przez
lotnictwo radzieckie czy też zestrzelenia irańskiej maszyny pasażerskiej przez siły
amerykańskie.
● Po wydarzeniach o dramatycznym przebiegu zmieniają się stosowane przez
dziennikarzy kryteria selekcji materiału - mnożą się relacje z podobnych wydarzeń.
● 24. Hans-Bernd Brosius i Peter Eps → 4 sytuacje, w których ramy interpretacyjne
wpływają na proces wyboru informacji. Ramy decydują o tym:
● które zdarzenia dziennikarz potraktuje jako wydarzenie godne relacjonowania
● które aspekty danego wydarzenia staną się przedmiotem relacji
● w jakim kontekście zostanie przedstawione dane wydarzenie
● i jak zostanie określona wartość informacyjna danego wydarzenia
25.Mark Frishmann (1978) mówi o istnieniu tzw. fal zainteresowania problemami
kryminalnymi - po jakimś szczególnym przestępstwie nagle dochodzi do ogromnego wzrostu
relacji dot. podobnych przypadków.
26. Framing a priming i agenda - setting:
● o których problemach ludzie będą myśleć jako ważnych dla władzy (agenda)
● soczewka, przez którą ludzie interpretują problemy (framing)
● jakie informacje są istotne dla opinii na temat społecznych i politycznych kwestii
(priming)
27. Rama ogranicza nasze pole widzenia, ogniskuje pewną perspektywę i zakreśla obszar, z
którym dziennikarz chce nas zapoznać. To rodzaj programowania myślenia odbiorców,
zwalniające ich z indywidualnej oceny danego wydarzenia, a jednocześnie kształtuje ich
opinię na ten temat. Jak w znanym sloganie: ,,tak jest, bo w TV tak powiedzieli’’.
28. Brosius i Eps, analizując funkcjonowanie schematów założyli, że wydarzenia o
szczególnej wadze funkcjonują jako ,,wydarzenia kluczowe’’, które stwarzają ramy
interpretacyjne dla kolejnych relacji albo je odpowiednio modyfikują albo w mediach
pojawia się nowy temat.
29. Capeella, Graber, Reese, McCombs → udowodnili, że dla dziennikarzy dominującym
frame w polityce jest to, że kampanie są grą - ktoś wygrywa, ktoś przegrywa. Ta gra ciągle
trwa i kandydaci są nieustannie korygowani dynamiką wyścigu i swoją nim pozycją.
30. Orin Klapp wymyślił koncepcję opóźnienia.
31. Dlaczego rączy koń informacji wyprzeda opieszałego konia rozumienia?
● współcześnie kryzys rozumienia sprawia, że ludzie dostrzegają wokół siebie wiele
bezsensu, a mało tego, co jest ważne i może stanowić oparcie
● tradycje są odrzucane, instytucje tracą rację bytu
 ● interpretacja wydarzeń jest okazjonalna, improwizowana - chodzi nie o to, jak jest
naprawdę, ale jak zareaguje audytorium
32. Teoria opóźnienia kulturowego (W.F.Ogburn i F.Stuart Chapin)
● kultura materialna zmienia się szybciej niż kultura niematerialna
● efekt - nieprzystosowanie, ponieważ stare obyczje nie pasują do nowej rzeczywistości
● przykłady - komputery, motoryzacja
● A.Tofler - ,,szok przyszłości’’
33. Opóźnienie rozumienia informacji. Powód: zależność między różnymi rodzajami
informacji:
● prostą informacją rozumianą jako redukcja niepewności do dwóch możliwości
(tak/nie) - ma charakter arytmetyczny, cyfrowy, analityczny
● znaczeniem, czyli informacją o tym, jak coś ma się do wzorca lub schematu, którego
jest częścią, a więc świadomością - jest subiektywna, jest czymś więcej niż prostą
sumą części, jest wyższym rodzajem informacji, któą coraz trudniej wydobyć z masy
prostych informacji
● koń rączy - przetwarzanie informacji na użytek decyzji praktycznych i roboczego
porozumienia się
● koń opieszały - rozumienie znaczeń
34. Przyczyny opóźnienia nadawania informacji:
● biologiczne - ograniczona przepustowość kanału limituje przetwarzanie informacji
(poziom ludzki)
● specyfika pracy półkul mózgowych (przeciążenie lewej półkuli informacjami
rachunkowymi, słownymi i cyfrowymi). Informacja wydaje się szumem, ponieważ
usiłuje je przetworzyć niewłaściwa półkula (prawa odpowiada za kolory,
muzykalność, przestrzenność)
● inna przyczyna - zalew informacji,
● nieprzystosowanie społeczne, powodowane przeciążeniem (redundancja, szum)
kanałów ludzkich informacją
● im więcej wiedzy, tym mniej rozumienia
 35. Przyczyny opóźnienia rozumienia informacji. Rodzaje szumów wg. O. Klappa:
→ fizyczne:
● hałas
● niesprawny kanał przekazu
● presja czasu
● ilość informacji przekraczająca możliwości percepcyjne odbiorcy
→ szum semantyczny:
● żargon specjalistyczny
● szyfr
● brak powiązania informacji z zainteresowaniami odbiorcy
36. Szum to wartościowa informacja biegnąca kanałem przekazu zagłuszająca,
przeszkadzająca lub opóźniająca dotarcie do właściwości informacji.
37. Informacja + szum = nowa jakość.
38. Przyczyny opóźnienia rozumienia informacji:
● dramaturgia
● rytułał
● ceremonia
● sprzeczne oceny ferowane przez autorytety
● nadmierna ruchliwość ludzi - brak trwałych więzi jako fundamentu koniecznego do
interpretacji informacji
● upodobnianie się informacji do szumu
39. Przyczyny opóźnienia rozumienia informacji
● infomracje upodabniają się do szumu, ponieważ brak jest sprzężenia zwrotnego
(feedback) przy rosnącej liczbie komunikatów
● zamiast tłumaczyć odbiorcom zawiłości współczesnego świata i udzielać odpowiedz
na ważne pytania media zwiększają liczbę komunikatów, co utrudnia znalezienia
faktów lub znaczeń pożądanych przed odbiorców
● ,,coraz więcej osób mówi i coraz mniej osób słucha’’

IV.Źródła dziennikarskiej informacji i ich rodzaje

1. Źródło informacji - ang. source of information.

 ● source - dostarcza inspiracji do pracy, dokument zawierający informacje lub osoba
dostarczająca informacji.
● communicator - osoba komunikująca się z innymi.
● informer - osoba udzielająca informacji za pieniądze.
● leaker - ukryty informator
● whistleblower - informator ujawniający przestępstwo wewnątrz instytucji w nadziei
powstrzymania tego procederu
● passive source - informator, który nie jest przypisany do konkretnej dziedziny,
rutynowo przekazujący posiadane informacje
2. Podsumowanie źródeł:
● organizacje, jednostki i grupy, które zazwyczaj stają się tematem medialnych
doniesień
● informator przekazujący informacje o wydarzeniach, których był świadkiem lub
przygotowanych przez siebie (Blumer and Gurevitch)
● ludzie, z którymi dziennikarze stale się konsultują, gdy zbierają informacje oraz
cytują, gdy nie mogą zobaczyć oryginalnego wydarzenia i pozostaje im
konstruowanie informacji na podstawie autora tywnych źródeł (Ettema, Witney,
Wackman)
● człowiek, publikacja, nagranie lub dokument, który dostarcza aktualnej informacji
● osoba, rzecz lub czynność, dzięki której uzyskuje się informację
● książka, człowiek, dokument itp., dostarczające informacji z ,,pierwszej ręki’’
● wszystko, co stanowi inspirację dla późniejszej pracy dziennikarza
3. Źródła informacji wg. Bolesława Garlickiego
● wywołane - wynikają z działalności redakcji lub agencji informacyjnej. Dziennikarz
obserwując zachodzące wydarzenia dokonuje, zgodnie z linią programową, wyboru
faktów oraz najodpowiedniejszej formy wypowiedz do ich przekazania
● zastane - dokumenty oficjalne, archiwalne, biblioteczne. Służą poszerzaniu wiedzy
odbiorcy oraz potwierdzają ścisłość faktów i danych przytaczanych przez redakcję
→ publiczne: służbowe, archiwalne, sprawozdania, komunikaty, kroniki, korespondencja
urzędowa
→ prywatne: notatki, biografie, pamiętniki, listy
● sporadyczne - oparte na działalności społecznych korespondentów oraz
współpracowników redakcji. Mogą działać na zamówienie redakcji lub jako
freelancer.
– współpracownicy:
A) z instytucji kulturalno-oświatowych (recenzenci teatralni, muzyczni, plastyczni,
filmowi)
B) z instytucji społeczno - gospodarczych: ekonomiści, prawnicy, lekarze, działacze
społeczni, działacze gospodarczy
C) z instytucji naukowych
D) literaci, poeci
Przedstawiciele wszystkich tych grup traktowani są jako eksperci, z którymi dziennikarze
konsultują swoje publikacje.
● spontaniczne - zalicza się do nich listy oraz ustne wiadomości przekazywane
dziennikarzom przez odbiorców. Można je wykorzystać bezpośrednio lub po
opracowaniu redakcyjnym.
● prowokowane
4. Klasyfikacja źródeł informacji:
5. Podział źródeł informacji:
→ dokumentalne (dokumenty) definiowane jako materialne przedmioty, które zawierają
pewnego rodzaju informację utrwaloną za pomocą pisma, obrazu, dźwięku, mowy itd.:
niekiedy sam przedmiot może odgrywać rolę dokumentu (np.:eksponat muzealny), obecnie
poza tradycyjnymi dokumentami mamy do czynienia też te elektroniczne
→ niedokumentalne, będące obiektami przekazującymi informację, która nie jest pod żadną
postacią utrwalona materialnie i przechodzi bezpośrednio ze źródła informacji do jej
odbiorcy
6. Źródła informacji ze względu na formę przekazu informacji:
● piśmiennicze, w których informacja jest zapisana odręcznie lub w postaci wydruku
● niepiśmiennicze, w których informacja jest zapisana jako dźwięk, obraz statyczny,
obraz ruchomy lub we wszystkich tych postaciach (formach) jednocześnie
7. Podział źródeł informacji dziennikarskiej:
a) źródła zastane - formalne (gotowe)
● przedruki z prasy, serwisów radiowych i TV
● przedruki z Internetu, wyszukiwarki, oficjalne strony urzędów państwowych,
samorządowych, społecznych, Wikipedia, fora internetowe redakcji, portale
internetowe typu WP
● z agencji informacyjnych, przygotowane przez specjalistów public relations
● z agencji prasowych, konferencje prasowe, materiały dla mediów
● serwisy informacyjne
● biuletyny informacyjne
● ogólnopolskie tygodniki
● redakcje regionalne i lokalne danych dzienników
– zewnętrzne:
- źródła osobowe (rzecznicy, specjaliści, komentatorzy, liderzy)
- instytucjonalne (serwisy agencji prasowych, agencji telewizyjnych, doniesienia
innych mediów - dzienniki, tygodniki, miesięczniki oraz media elektroniczne)
- dokumenty (oficjalne dokumenty i opracowania, tradycyjne zasoby archiwalne,
dokumenty historyczne, biuletyny, zaproszenia i materiały konferencji prasowych,
druki o charakterze ulotki informacyjnej)
– wewnętrzne - formalne zasoby archiwalne poszczególnych redakcji oraz wewnętrzne bazy
danych
b) nieformalne źródła informacji
– zewnętrzne:
 - źródła osobowe (świadkowie zdarzeń, własne kontakty dziennikarza, nieoficjalni
komentatorzy, redakcyjni koledzy)
- poznawcze (obserwowalne, zasłyszane, nieformalne zapiski i notatki, wiedza
praktyczna)
– wewnętrzne - normy, zasady i reguły postępowania dziennikarza, jego wiedza i
wykształcenie
8. Źródła informacji wg. Elżbiety Czarno - Drożdżejki

9. Oficjalne źródła informacji wg. Elżbiety Czarno - Drożdżejki:

● prasowe agencje informacyjne
● jawne rozprawy sądowe
● dokumenty urzędowe: akta sądowe, rejestry (KRS), archiwa
● informacje od rzeczników prasowych dot. podmiotu, który reprezentują
● posiedzenia Sejmu, Senatu, organów samorządowych, konferencje prasowe
● niezależnie od charakteru źródła dziennikarz ma obowiązek zachowania rzetelności
przy zbieraniu materiału prasowego i staranności w jego wykorzystaniu
● redaktor naczelny i dziennikarz nie ponoszą odpowiedzialności za informacje
dostarczone przez PAP
● dziennikarz nie musi sprawdzać prawdziwości wyroków sądowych
10. Nieoficjalne źródła informacji wg. Elżbiety Drożdżejko:
→ osobowe
● relacje świadków lub uczestników wydarzeń
● dziennikarz uczestniczący w wydarzeniu
● współpracownicy redakcji
● korespondenci
→ nieosobowe
● listy czytelników, widzów, słuchaczy
● pamiętniki
● fotografie
● manuskrypty
● listy
11. Systematyka źródeł informacji:
a) on the record - oficjalne, do protokołu, gdzie wszystkie informacje można
opublikować i przypisać konkretnemu rozmówcy
b) unattributable - informacje można opublikować, ale nie można przypisać ich
konkretnemu rozmówcy
c) off the record - tylko do wiadomości dziennikarza, może zawierać poufne
wyjaśnienie, nie do publikacji (dziennikarz bierze na siebie odpowiedzialność za
opublikowanie danej wiadomości) → przykład
 d) not for attribution - komentarze mogą być cytowane bezpośrednio, ale źródło można
opisywać tylko w kategoriach ogólnych (np.: osoba zbliżona do prezydenta, rządu).
W praktyce takie ogólne opisy muszą być uzgodnione z rozmówcą.
e) on background - sens informacji przedstawiony podczas briefingu może być
relacjonowany (a źródło można opisywać tylko w kategoriach ogólnych), ale
bezpośrednie cytaty nie mogą być stosowane
f) deep background - informacja nie może być zawarta w publikacji, ale może być
wykorzystana do uwydatnienia poglądu dziennikarza na sprawę. Zanim taka treść
trafi do publikacji musi być gruntownie sprawdzona.
12. Białe źródła informacji:
● są ogólnodostępne
● ich zdobycie nie wymaga szczególnych kwalifikacji
● nie mają poufnego charakteru, nie są szczególnie zabezpieczone

- media
- internet
- rejestry państwowe
- Krajowy Rejestr Sądowy
- Księgi Wieczyste
- Ewidencja Działalności Gospodarczej
- Rejestry pojazdów
- Rejestry prywatne
- Spisy abonentów (książki telefoniczne)
- informacje reklamowe
- dane biur informacji gospodarczej
- źródła informacji politycznych (Instytut Pamięci Narodowej, Rejestry Partii
Politycznych, Archiwum Sejmu RP i Senatu RP, Ewidencja Partii Politycznych,
Struktury urzędów publicznych, Majątek i źródła finansowania partii politycznych)
13. Szare źródła informacji:
● jest do nich ograniczona dostępność
● są legalnie dostępne, nie można ich jednak zdobyć w sposób bezpośredni, lecz raczej
drogą okrężną - zwykle wskutek uruchomienia sieci kontaktów
● ich pozyskanie wymaga większego zaangażowania ze strony dziennikarza
(korzystanie z pomocy osób trzecich - wywiad środowiskowy, obserwacja osób i
miejsc - inwigilacja, przenikanie w dane środowisko - przyjmowanie fałszywej
tożsamości w celu zdobycia zaufania grupy i poznania jej zamiarów)
14. Czarne źródła informacji:
 ● są relatywnie niedostępne
● są nielegalne
● ich pozyskanie wymaga zastosowania metod niejawnych

- zakładanie podsłuchów
- kradzież tożsamości
- łamanie haseł i zabezpieczeń
- wywieranie nacisku
- prowokacja
15. Źródła z pierwszej, drugiej i trzeciej ręki (primary, secondary, tertiary):
→ primary source of information:
● główne źródło informacji
● bezpośrednie źródło informacji
● podstawowe źródło informacji
● pierwotne źródło informacji
– nagrania audio
– dzienniki, pamiętniki
– komunikacja internetowa
– wywiady
– artykuły naukowe opublikowane w recenzowanych periodykach
– listy
– artykuły prasowe
– oryginały dokumentów
– fotografie
– protokoły spotkań, konferencji i sympozjów
– informacje organizacji, agencji rządowych
– protokoły wystąpień
– badania ankietowe
– nagrania wideo
– witryny sieci Internetowych
→ secondary source of information
● źródła wtórne są tworzone po fakcie z perspektywy czasu
● stanowią interpretację i ocenę źródeł pierwotnych
● źródła wtórne nie są dowodami, ale komentarzem i omówieniem dowodów
● zostały stworzone później przez kogoś, kto nie mógł uzyskać informacji ,,z pierwszej
ręki’’ lub uczestniczyć w wydarzeniach
– biografie
– komentarze, artykuły krytyczne
– słowniki, encyklopedie
– publikacje z gazet i czasopism
– monografie
– podręczniki
– strony internetowe
→ tertiary source of information
● antologie
● bibliografie
● zestawienia chronologiczne
● słowniki i encyklopedie
● katalogi
● opracowania faktograficzne
 ● przewodniki
● indeksy, abstrakty, bibliografie wykorzystywane do zlokalizowania źródła
pierwotnego lub wtórnego
● instrukcje
16. Modele stosunków między dziennikarzami a źródłami informacji - dziennikarze i ich
źródła, choć należą do odmiennych podsystemów społecznych, są wzajemnie od siebie
zależni, podobnie jak ich podsystemy. W relacjach tych można wskazać trzy hipotetyczne
modele występujące na styku dziennikarz - źródło informacji.
→ model I - dziennikarz i źródło informacji są członkami niezależnych od siebie systemów, o
zróżnicowanym rozumieniu funkcji. Przepływ informacji między nimi wykazuje tendencję
do formalizacji i nawet dodatkowo uzyskane informacje mieszczą się w formalnym kanale.
W tym modelu dziennikarz i źródło mają odmienne kryteria oceny i nie są zgodni co do
pojęcia wartości informacyjnej.

→ model II - dziennikarz i źródło informacji należą do odmiennych systemów społecznych,

ale współpracują ze sobą na zasadzie uzgodnionych ról i zgadzają się w rozumieniu
wzajemnych funkcji. Współpracują Ze sobą dla osiągnięcia określonych celów, nie
podzielając jednak kryteriów oceny oraz pojęcia wartości informacji. Wymiana informacji
następuje w sposób nieformalny.

→ model III - systemy społeczne dziennikarza i źródła informacji wchłaniają się nawzajem,
przestają być niezależne od siebie, a zrozumienie ich funkcji jest dla obu stron identyczne.
Pozakanałowe kontakty są równoległe i przemienne z formalnymi. Brak rozróżnień w
pojmowaniu ról i wartości. Zachowanie jednego jest wskazówką dla drugiego.

17. System Hammanna:

 Otto Hammann - od 1984 roku przez kolejne 22 lata był szefem wydziału prasowego
urzędu kanclerza Rzeszy. Wypracował system wzajemnego zaufania i jednocześnie
podporządkowania sobie dziennikarzy - informacje otrzymywali jedynie ci, którzy
relacjonowali wydarzenia zgodnie ze wskazówkami O. Hammanna, pozostali popadli w
niełaskę i zmuszeni byli szukać wiadomości na własną rękę (np.: od urzędników niższego
szczebla).

18. Some people say…

→ Henry Kissinger lubiący udzielać informacji przedstawicielom prasy nie chciał jednak, by
wiązano jego osobę z ujawnianymi przez niego treściami. Dziennikarze w takich
przypadkach zwykli stosować oględne określenia źródła swoich informacji:
,,jak poinformował nas bliski współpracownik prezydenta’’
,, z informacji uzyskanych od wysokiego urzędnika’’
19. Leaks - przecieki:
● kontrolowane
● niekontrolowane
→ przypadkowe lub intencjonalne ujawnienie tajemnicy lub poufnej informacji, nielegalne,
często z premedytacją podjęte działanie, prowadzące do upublicznienia tajnych informacji
→ cechy charakterystyczne przecieku:
● brak upoważnienia osoby przekazującej informację do jej upublicznienia
● wydobycie na światło dzienne pewnych poufnych treści może mieć charakter
zamierzony lub przypadkowy
● informator zastrzega sobie z reguły anonimowość
● udostępniane tą drogą informacje stanowią na ogół wiedzę, którą instytucje władzy
lub biznesu nie chcą się dzielić w danym momencie z opinią publiczną (chyba, że
ujawnienie takich treści ma zdyskredytować przeciwników politycznych lub
konkurencję w interesach)
● dziennikarz kontaktujący się z informatorem ma niewielkie szanse na pełną
weryfikację danych
→ rodzaje przecieków:
● przypadkowy - informacja tajna lub poufna przedostaje się poza krąg zastrzeżony w
rezultacie czyjegoś zaniedbania, niedbalstwa lub losowego zdarzenia (np.:pożar)
 ● pomyłkowy - informacja tajna lub poufna przedostaje się poza krąg zastrzeżony w
rezultacie czyjegoś błędu (brak nadzoru nad dokumentami, współpracownikami,
lapsus słowny, gest, mimika, gadulstwo)
● spontaniczny - informacja tajna lub poufna przedostaje się poza krąg zastrzeżony w
rezultacie pracy reportera śledczego, który badając określoną działalność natrafia na
sensacyjne dowody zmieniające dotychczasowe wyobrażenia i ustalenia
● kontrolowany (sterowany) - informacja tajna lub poufna przedostaje się poza krąg
zastrzeżony w rezultacie czyjegoś rozmyślnego działania prowadzącego do
,,podrzucania’’ mediom określonych informacji i tematów w celu skanalizowania
zainteresować społecznych lub ,, załatwienia’’ oponenta rękami dziennikarzy
20. PR, czyli promocja reputacji:
● Barbara Baerns (1981) - PR to ,,prezentowanie partykularnych interesów za pomocą
informacji’’
● Pracownicy działów PR przygotowują tzw. gotowce dla dziennikarzy skomponowane
analogicznie, jak depesze agencyjne, co umożliwia ich łatwe opracowanie lub
umieszczanie w całości
● Ben Bagdikian - 70% informacji w gazetach pochodzi pośrednio lub bezpośrednio z
działów PR firm, instytucji politycznych i organizacji społecznych
21. Konferencja prasowa, czyli fikcyjna aktualność:
● media reagują nie na realną, ale na fikcyjną aktualność, ponieważ organizator
konferencji dowolnie wybiera jej termin
● jedynie 10 % materiałów przekazywanych na konferencjach dziennikarzom
poddawanych jest redakcyjnej obróbce
● PR określa w ten sposób aktualność, ofertę i wagę tematów prezentowanych w
mediach oraz dostarcza wzorów komentarzy

22. Wiarygodność źródła informacji

● ,, you are only as good as your sources’’ - jesteś tak dobry, jak twoi informatorzy
● jednym z fundamentów profesjonalnego dziennikarstwa jest dyscyplina w weryfikacji
faktów uzyskanych ze źródeł informacji, co Bill Kovach i Tom Rosenstiel nazywają:
beating heart of credible journalism in the public interest’’
● weryfikacja jest często traktowana jako proces sprawozdania dokładności faktów -
tych podstawowych: kto, co, gdzie, kiedy i dlaczego z wydarzeniem, ale termin ten
może również odnosić się do oceny wiarygodności źródła informacji o tych faktach
● Soo young Rieh i David R. Danielson uważają, że ocena wiarygodności źródła
informacji i wiarygodności samej informacji jest ze sobą powiązana: wiarygodne
 źródła są postrzegane jako szansę dostarczenia wiarygodnej informacji, a wiarygodne
informacje są postrzegane jako prawdopodobne wtedy, gdy pochodzą z wiarygodnego
źródła
● nasuwa się kilka pytań: w jaki sposób można sprawdzić wiarygodność źródła
informacji, co sprawia, że źródła informacji są wiarygodne, co jest wymagane od
dziennikarza do oceny wiarygodności źródła informacji?
● pojęcie wiarygodności źródła jest badane przez naukowców z różnych dyscyplin:
komunikacji, psychologii, informatyki, marketingu
● Arystoteles pisząc o sztuce perswazji wymienił rozsądek, dobry charakter moralny i
dobrą wolę, jako cechy, które ,,pozwalają nam wierzyć rzeczom poza jakimkolwiek
dowodem’’
● Atrybuty pozwalające określić pojęcie wiarygodności źródła informacji:
– według Carla Hovlanda, Irvinga Janisa i Harolda Kelley: fachowość i solidarność
– według Jamesa McCroskey: autorytet i charakter
– według Jacka Whiteheada Jr. - kompetencje i obiektywizm
23. Tomasz R.Aleksandrowicz wymienia kilka kryteriów oceny wiarygodności źródeł
dziennikarskiej informacji:
● reputacja mierzona m.in. rekomendacją ze strony osób lub instytucji
● powaga źródła (o chorobie wściekłych krów - pisze autor - dowiemy się więcej z
czasopisma naukowego niż z popularnej gazety)
● konfrontacja z naszą wiedzą
● dostęp do wydarzenia
● relacja między wiarygodnością informacji a wiarygodnością źródła informacji
24. Według Marka Palczewskiego każde z tych kryteriów ma jednak pewną słabość:
● reputacja źródła nie wystarcza w sytuacjach, kiedy spełnia ono funkcje propagandowe
lub PR - owe, lub kiedy wykorzystywane jest przez nierzetelne media
● nie zawsze naukowe pisma zamieszczają sprawdzone naukowo fakty, o czym
świadczy cytowana przez autora dyskusja o pochodzeniu ,,wirusa choroby AIDS’’
● konfrontacja z naszą wiedzą nic nie da, gdy nie mamy żadnej wiedzy
● na Twitterze też pojawiają się zwodnicze, niesprawdzone a nawet celowo oszukańcze
informacje, co więcej, łatwo podważyć pogląd autora, że na Twitterze dominują
informacje ze źródeł bezpośrednich - na Twitterze dużo jest linków i wiadomości z
drugiej, a nawet trzeciej ręki, a informacje własne są rzadkością
25. Dziennikarze opracowali własne nieformalne konwencje dot. poszukiwania najbardziej
wiarygodnych źródeł informacji:
● korzystanie ze źródeł pierwotnych: w zakresie źródeł dokumentalnych oznacza to
poszukiwanie oryginalnych danych lub dokumentu
26. W zakresie źródeł ludzkich powinny to być:
● wywiady z bezpośrednimi świadkami
● źródła posiadające władzę instytucjonalną lub konkretne kompetencje, które
zapewniają gwarancję wiarygodności (minister rządu, burmistrz miasta, prawnik lub
profesor uniwersytetu)
27. O czym warto pamiętać, korzystając z takich źródeł? Ważną zasadą jest:
- nieufność wobec wszystkich źródeł drukowanych i internetowych
- informacje szybko wytwarzane są z reguły należycie sprawdzone, dlatego mogą
zawierać błędy rzeczowe
- twórcy stron internetowych często zamieszczają informacje w Internecie, zanim
zostaną zweryfikowane
- korzystanie ze źródeł obdarzonych autorytetem (poziom władzy osób lub instytucji
ma ścisły związek z wiarygodnością, jaką im się przypisuje)
 Wg. L. V. Sigala: autorytatywność zaczęła być utożsamiana z możliwością sprawowania
władzy w ważnych instytucjach politycznych i społecznych. Do autorytatywnych źródeł
zaliczamy gubernatorów, wojewodów, szefów korporacji i innych organizacji, a także ich
rzeczników (ale czy na pewno, skoro Morawieckiego 3 razy skazano za kłamstwo?)

- korzystanie z wiedzy eksperckiej (teoria władzy poznawczej utrzymuje, że tylko ci,

którzy ,,wiedzą, co mówią’’ są traktowani jako źródło poznawcze. Ludzie uznają, że
niekótre źródła mają więcej kompetencji w poszczególnych sferach niż zwykli
obywatele (opinia ekonomisty na temat przyczyn recesji jest bardziej wiarygodna niż
losowo wybranego klienta sklepu)
28. W 1920 roku W. Lipmann podkreślił znaczenie autorytetów jako wiarygodnych źródeł
informacji: ,,wytypowani przywódcy każdej organizacji mają wielkie naturalne zalety. Uważa
się, że mają lepsze źródła informacji. Mają w swoich biurach książki i dokumenty. Wzięli
udział w ważnych konferencjach. Spotkali ważnych ludzi. Mają odpowiedzialność. Dlatego
też łatwiej im jest przyciągnąć uwagę i mówić w przekonujący sposób.
29. W praktyce dziennikarskiej istnieje niepisana reguła: im wyższe stanowisko urzędnika,
tym bardziej jest wiarygodny.

30.Warto pamiętać, że tak jak dziennikarze wykorzystują swoje źródła informacji, tak samo
urzędnicy używają dziennikarzy w celu dostarczenia konkretnych informacji do odbiorćów z
pożądanych grup docelowych i uzyskania wsparcia dla władzy i swoich programów
działania.
31. Źródła mogą:
● być zawodne
● uprzedzone do kogoś lub czegoś
● popełniać błędy rzeczowe
● kłamać lub próbować wprowadzić dziennikarza w błąd
● wykorzystywać chęć zdobycia przez dziennikarzy oryginalnej historii (untold story)
do realizacji własnych celów
→ przykłady:
→ dziennikarze zawsze szukają tego jedynego, wielkiego źródła, które pomoże najlepiej
naświetlić temat. Źródło staje się wówczas tematem, a nie kimś, kto może po prostu o tym
mówić. Dziennikarz, szukając idealnego źródła staje się podatny na manipublacje. Niektórzy
ludzie starają się być tym doskonałym źródłem, by uzyskać korzyści, więc mówią
reporterowi to, co ten chce usłyszeć.
32. Sprawdzanie wiarygodności źródeł nie wydaje się być powszechną praktyką wśród
reporterów. Niemieckie badania wykazały, że dziennikarze poświęcili tylko około minuty i
45 sekund na dzień na sprawdzenie źródeł informacji pod względem wiarygodności i
poprawności. W ciągu dnia tylko 53 z 235 dziennikarzy przeprowadziło kontrolę źródła.
33. Powody znikomej aktywności dzienniakrzy w sprawdzaniu źródeł informacji:
● brak czasu
● brak funduszy
● dziennikarze znali już wcześniej większość swoich informatorów
● dziennikarze zaufali materiałom pochodzącym z agencji informacyjnych
34. Wiarygodność źródeł a potencjalny konflikt interesów lub ukryte motywy

35. Wiarygodność a poufni informatorzy:

36. Gdy informator prosi o anonimowść dziennikarz powinien rozważyć, jakie kierują nim
motywy:
● czy whistle-blower chce ujawnić korupcję w swojej firmie
● czy jest osobą, która pragnie rozpocząć krytykę wobec osoby publicznej, bez dania jej
szansy na obronę
● czy chce zemścić się na współpracownikach lub przełożonych
● czy zamierza wyeliminować konkurentów do awansu
37. Zastosowanie metod naukowych do badania wiarygodności źródeł informacji. Katalog
pytań dot. sprawdzanego źródła informacji. Katalog pytań dot. sprawdzanego źródła
informacji:
● czy osoba ma dobrą reputację
● czy ludzie, którzy ją znają - sąsiedzi i koledzy - uważają ją za wiarygodną
● czy osoba lub instytucja mają dobre osiągnięcia w swojej dziedzinie
● czy ta osoba jest wiarygodna
● czy jest źródłem wiedzy na wskazany temat
● czy jest uważana za eksperta
● czy występuje konflikt interesów
● dla kogo pracuje źródło informacji
● czy źródło ma własny motyw lub plan
● czy informator nie próbuje wpływać na opinię dziennikarza
38. Media społecznościowe a wiarygodność informacji:

39. Najbardziej wiarygodne serwisy social media

40. Gdzie dziennikarze szukają informacji i je weryfikują?
V. Dezinformacja

1. Dezinformacja to celowe przekazanie fałszywej informacji wprowadzającej w błąd

odbiorcę. Fałszywe informacje celowo i często potajemnie rozpowszechniane (choćby
przez pogłoski) w celu wpływania na opinię publiczną lub przesłaniania prawdy.
2. Dezinformacja:
● w węższym znaczeniu stanowi formę pośrednią między wprowadzaniem w błąd a
wywieraniem wpływu. Takie wprowadzenie ma zazwyczaj charakter jednostkowy i
jednorazowy
● w szerszym znaczeniu dotyczy czynności podejmowanych z zaangażowaniem
poważnych środków, aby wmówić określone rzeczy określonym osobom.
Prowadzona jest w sposób systematyczny przy użyciu wzmocnienia medialnego, jest
adresowana do opinii publicznej, a nie tylko do konkretnej osoby.
● prowadzona w systematyczny i fachowy sposób
● zawsze za pośrednictwem mass mediów
● stawia sobie za cel realizację konsekwentnego programu zmierzającego do
zastąpienia w świadomości, a przede wszystkim w podświadomości mass poglądów
uznanych za niekorzystne dla dezinformatora takimi, które uważa on za korzystne dla
siebie
3. Metody dezinformacji wg. Vladimira Volkoffa

Fakt: pan Dupont pobił panią Dupont

Zadanie agenta wpływu: obrona wizerunku pana Dupont

● negacja (Pan Doupont nie pobił pani Dupont) - jeżeli opinia publiczna nie jest
w stanie sprawdzić, co się naprawdę stało, najłatwiej powiedzieć oczywistą
nieprawdę
● odwrócenie faktów (to pani Dupont pobiła pana) powszechne uwielbienie dla
ofiar, które charakteryzuje naszą epokę sprawi, że sympatia opinii publicznej
odwróci się, a pan Dupont jako ,,prześladowana ofiara’’ zostanie kompletnie
oczyszczony z winy. Pani objawi się jako kat.
● mieszanina prawdy i kłamstwa (pan pobił panią, ale ona zaczęła) - metoda
stosowana w przypadku, gdy opinia publiczna już jest poinformowana o tym,
co zaszło, lecz nie zna szczegółów
● modyfikacja motywu (scena miała podtekst erotyczny i na potrzeby prośby
pani Dupont, pan Dupont ją uderzył) - sugerowanie takiego motywu działania,
który nie jest hańbiący
● modyfikacja okoliczności - pan Dupont to chuderlak, a żona jest bokserką i
nic jej się nie stało
● rozmycie - zalanie głównej informacji przez masę nieistotnych dla danej
sytuacji faktów.
● kamuflaż (niewykluczone, że zaczęli się poszturchiwać podczas kłótni) -
wariant rozmycia, który wyjątkowo drobiazgowo opisuje sytuację, by ukryć
główną informację
● interpretacja (impulsywna pani Dupont została pobita przez spokojnego pana)
- mąż jest prawie zmuszony do pobicia, bo pani Dupont była
niezrównoważona
● generalizacja (jak bije, to kocha) - celem tej metody jest ukazanie, że fakt
jednostkowy nie jest zjawiskiem unikalnym, a jest częsty i nie jest
odstępstwem od normy. W tym przypadku wykazywanie, że bicie żon w wielu
państwach jest dozwolone.
● ilustracja (usuwani w cień mężczyźni często uciekają się do brutalnych metod,
żeby bronić swojej pozycji) - fakt jednostkowy zostaje użyty jako ilustracja
pewnego szerszego zjawiska społecznego
● nierówna reprezentacja - w tym przypadku agent wpływu poświęci czynowi
pana Dupont skromną notkę w mało eksponowanym miejscu gazety, a
wcześniej umieści duży artykuł sławiący pana Dupont jako wzorowego
obywatela i przykład wszelkich cnót
● równa reprezentacja - dezinformator publikuje równą ilość argumentów za i
przeciw tezie. Argumenty służące na rzecz pana Dupont są jednak
przedstawione o wiele bardziej przekonywująco, poparte zdaniem ekspertów
budzących zaufanie. Argumenty przeciwników podane są nieciekawie.
 4. Propaganda wczoraj i dziś:
→ wczoraj: nie depeszuje, że przegraliśmy bitwę! Napiszcie tak, jakbyśmy wygrali!
→ dziś: nie pisze wprost, że Kaczyński sterował samolotem. Napiszcie tak, żeby ludzie się
domyślali.
5. Co jest lepsze? Niewygodna prawda czy uspokajające kłamstwo?
6. Postacie związane z dezinformacją:
● Peter Arnett - pracował dla National Geographic, potem dla różnych sieci
telewizyjnych. Za pracę w Wietnamie dla Associated Press dostał Pulitzera w 1966
roku. W czasie wojny w Zatoce stał się słynny na całym świcie, dzięki nadawaniu
przez 5 tygodniu na żywo bezpośrednio z Bagdadu. W Iraku w 2003 roku udzielił
wywiadu państwowej telewizji irackiej, krytycznie wypowiadając się o trwającej już
wonie. Spowodowało to odwrócenie się od niego głównych pracodawców.
● Geraldo Rivera - korespondent Fox News Channel został wydalony z Iraku za
ujawnienie podczas transmisji szczegółów na temat przyszłych ruchów wojsk
amerykańskich. Korespondent Fox News narysował na piasku mapę Iraku wskazując
na niej pozycje Bagdadu i rozlokowanie 102 Airborne oraz jej planowany kierunek
siły uderzenia.
7. Fakt medialny - zdarzenie, w którym najprawdziwsza jest wierszówka. Informacja
rozpowszechniana w prasie lub mediach elektronicznych, niezgodna z prawdą, ale
mająca wpływ na opinię publiczną.
8. Mark Twain: ,,If you don’t read the newspaper, you're uninformed, if you read the
newspaper you're misinformed’’.

VI. Agencje informacyjne

1. Termin agencja prasowa w dziedzinie środków masowego przekazu stosuje się

dla instytucji, która gromadzi, opracowuje i rozpowszechnia materiały.
2. Terminy stosowane dla tego typu instytucji w historii to:
● agencja telegraficzna - dla agencji założonych w XIX wieku lub na początku XX
wieku przekazujących depesze telegraficzne
● agencja prasowa
● agencja informacyjna - wyspecjalizowana instytucja zajmująca się zbieraniem i
opracowaniem informacji w formie serwisów i biuletynów, udostępnieniem jej prasie,
radiu, telewizji i dostawcom usług internetowych. Instytucjom gospodarczym,
finansowym, rządom, placówkom naukowym i osobom prywatnym.
3. Klasyfikacje agencji informacyjnych:
→ kryterium statusu politycznego
● agencje oficjalne (PAP, APP) - reprezentują stanowiska rządowe i są upoważnione do
wydawania komunikatów w imieniu władz
● agencje półoficjalne (Agencja Stefani) - wyrażają stanowisko zbliżone do gremiów
rządzących w państwie
● niezależne (DIE KATHOLISCHE NACHRICHTEN-AGENTUR) - powiązane z
różnymi opcjami politycznymi i gospodarczymi
→ kryterium własności:
● spółki akcyjne
● spółki dziennikarskie
● spółki środowiskowe
● przedsiębiorstwa prywatne
● agencje państwowe
→ kryterium zasięgu terytorialnego:
● światowe - AP, AFP
● regionalne - KYODO, DPA
● krajowe - PAP
● lokalne - LM Lokalne Media Sp.z.o.o. Konin
→ kryterium prawno - ekonomiczne:
● o charakterze instytucji państwowych - PAT, PAP
● o charakterze instytucji międzypaństwowych
● o charakterze instytucji prywatnych - Agencja Informacyjna Sis - serwis
● o charakterze instytucji publicznych - PAP od 1997
→ kryterium reprezentacji określonej grupy społecznej:
● reprezentujące ludność czarnoskórą - Associated Negro Press
● reprezentujące kobiety - Journalist Innenboro, Freuden Press
● religijne - KNA
→ kryterium profilu tematycznego:
● ekonomiczne
● finansowe
● społeczne
● naukowe
● wyznaniowe
● środowiskowe
● artystyczne
● turystyczne
→ kryterium specjalizacji
● informacyjne - PAP, AP
● publicystyczne - PA Interpress, Buda Press, Sofia Press
● fotograficzne - East News, European PressPhoto Agency
● reklamowe (ogłoszeniowe) - Informacyjna Agencja Radiowa (IAR, radio), TAI (TV)
4. Agencja informacyjna
● najstarsza i najbardziej reprezentatywna dla tego rodzaju usług
● zajmuje się zbieraniem aktualnych informacji, selekcjonowaniem, obróbkom i
uzupełnianiem, a następnie rozpowszechnianiem wiadomości
● agencje nadają wiadomościom kształt informacji prostej, rozszerzonej, a czasami
nawet skomentowanej
● wiele państw posiada swoją własną informacyjną agencję prasową, a w niektórych
krajach istnieje nawet kilka takich agencji
 ● największe agencje dysponują rozbudowanym zapleczem, technicznym oraz liczną
siatką korespondentów i oddziałów
5. Agencje:
→ European Alliance of News Agencies (EANA)
● jedna agencja krajowa może być członkiem EANA
● została założona 21 sierpnia 1956 roku podczas konferencji o nowych technologiach
medialnych w Strasburgu
● założyciele to zachodnioeuropejskie agencje prasowe
6. Agencja publicystyczna
● gromadzi, opracowuje i rozpowszechnia zagraniczne i krajowe korespondencje oraz
artykuły problemowe z różnych dziedzin życia
● w ofercie ma materiały o charakterze publicystycznych gatunków dziennikarskich:
reportaże, komentarze felietony, opracowania źródłowe, dokumentacyjne w formacie
tekstu i obrazu
● agencje tego typu rozwinęły się latach 60 XX wieku
● w krajach socjalistycznych powstały jako samodzielne instytucje(PA, Budapress,
Sofia Press
● w krajach kapitalistycznych agencje publicystyczne rozwijały się jako agendy
więskzysch typowo informacyjnych krajowych i światowych agencji prasowych
● w USA agencje publicystyczne o niewielkim zasięgu tworzono już w XIX wieku jako
newspapers syndicates. Oferowały one materiały publicystyczne lokalnej prasie z
wyłącznym prawem do ich publikacji
● po drugiej wojnie nastąpił proces koncentracji w rękach wielkich agencji prasowych
● obecnie serwisy publicystyczne oferuje: New York Times, Los Angeles Times,
Chicago Daily News, a korzysta z nich ponad 400 dzienników z USA i 200 zza
granicy
7. Agencja fotograficzna:
● zajmuje się gromadzeniem utrwalonych w obrazie najważniejszych wydarzeń
krajowych dla potrzeb prasy codziennej i czasopism, dla kroniki filmowej i telewizji
● pierwsze serwisy fotograficzne przy agencjach prasowych powstały na początku XX
wieku
● z usług agencji fotograficznych korzystają:

- agencje i wydawnictwa zagraniczne

- instytucje wydawnicze
- instytucje propagandowe
- instytucje kulturalne

● agencje fotograficzne stanowią autonomiczny pion agencji prasowych typu

informacyjnego lub publicystycznego
● krajowe agencje prasowe najczęściej posiadają własne wyodrębnione działy fotografii
prasowej, poza tym w wielu krajach istnieje kilkanaście drobnych agencji
fotograficznych, najczęściej o wydzielonym profilu środowiskowym i tematycznym
● agencje fotograficzne w celu wymiany usług zrzeszają się w organizacjach
międzynarodowych (Photo International European Press Photo Agencies Union)
8. EPA (European Pressphoto Agency) - powstała 1 stycznia 1985 roku jako
zrzeszenie fotograficzne 7 zachodnioeuropejskich agencji prasowych. Agencji
AFP z Francji, ANP z Holandii, ANOP (obecna Lusa) z Portugalii, ANSA z
Włoch, Belgijskiej Belgii, agencją dpa z Niemiec i EFE z Hiszpanii, agencje
te chciały stworzyć alternatywę dla angielskich serwisów fotograficznych.

→ obecni członkowie EPA:

● Athens News Agency-Macedonian Press Agency (ANA-MPA) - Grecja
● Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) - Holandia
● Agenzia Nazionale Stampa Associata (ANSA) - Włochy
● Austria Presse Agentur (APA) - Austria
● Agencia EFE - Hiszpania
● KEYSTONE - Szwajcaria
● Lusa – Agência de Notícias de Portugal - Portugalia
● Magyar Távirati Iroda (mti) - Węgry
● Polska Agencja Prasowa (pap) - Polska

→ 4.495.565 - liczba zdjęć zrobionych przez 400 profesjonalnych fotografów na

całym świecie. Baza rośnie średnio o 1300 zdjęć dziennie.
9. SIPA PRESS - założona w Paryżu w 1973 roku przez Goksir Sipahioglu. To
obecnie jedna z wiodących agencji. Posiada ponad 1000 korespondentów.
Dystrybuuje około 12 000 fotografii dziennie. Zdjęcia dotyczą różnej
tematyki, a ich archiwum na 20 milionów zdjęć od 1940 roku i 12 milionami
 fotografii cyfrowych. Współpracuje z Associated Press, Rex Features i La
Presse. W lipcu 2011 roku została przejęta przez DAPD News Agency.
Obecnie udziały w niej mają Rex Features. Isopix, CJO Group i Novias.
10. CAF - Centralna Agencja Fotograficzna powstała w Warszawie w 1951(1950,
ale od 1951 do PKR) roku, w ramach RSW „Prasa-Książka-Ruch” w wyniku
połączenia oddziałów fotograficznych Agencji Publicystyczno Informacyjnej
(API) i Agencji Robotniczej i Filmu Polskiego. W PRL CAF była jedyną
agencją udostępniającą prasie serwis fotograficzny. W 1991 roku weszła w
skład Polskiej Agencji Prasowej.Bogate zbiory fotografii CAF, szacowane na
około 16–18 milionów klatek, częściowo zdigitalizowane znajdują się w
bazach fotograficznych PAP, negatywy zaś przechowywane są w Narodowym
Archiwum Cyfrowym.
11. East News
● powstała w 1992 roku w Warszawie
● biura powstały też w Moskwie i Kijowie
● jeden z największych banków zdjęć w Polsce
● dysponuje 15 milionami zdjęć na każdy temat
12. Agencje reklamowe:
● zajmują się przyjmowaniem informacji reklamowych, ich opracowaniem graficznym,
technicznym i rozprowadzaniem ich do mediów
● wielkość agencji reklamowych określa się na podstawie wysokości obrotów
● krajowe agencje reklamowe zrzeszane są w krajowych związkach i stowarzyszeniach
● na poziomie międzynarodowym agencje reklamowe zrzeszone są w International
Advertising Association z siedzibą w USA
● pierwsze biuro oferujące informacje - Bureau Bornstein - rozsyłające wiadomości do
gazet założył Bornstein w 1831 roku
● od 1811 roku Bornstein wydawał litografowaną ,,Correspondence Garnier’’ za cenę
ryczałtową 600 franków rocznie (Havas odkupił)
● jego korespondencje zawierały wyciągi w języku francuskim z pism wszystkich
krajów europejskich oraz wiadomości oryginalne z całego świata
● materiały rozysłano do prasy francuskiej
13. Agencje reklamowe po II WŚ
 14. Funkcje agencji informacyjnych wg. Rajmunda Borkowskiego
→ informacyjna
● odgrywa kluczową rolę w gromadzeniu i rozpowszechnieniu informacji na skalę
krajową lub światową
● jest głównym pośrednikiem między rynkiem informacji a rynkiem mediów
→ polityczna - bezpośrednio lub pośrednio służy celom systemu społeczno - politycznego, w
którym działa
15. Agencja prasowa - wykres

16. Ciekawostki:
17. Najciekawsze zdjęcia Thomsons Reuter
 18. Telegrafia privata - Agenzia Stefani
● założona 26 stycznia 1853 roku w Turynie przez G. Stefani, redaktora ,,Gazzetta
Piemontese’’, którego wspierał Camillo Cavour, premier rządu piemockiego
● Po śmierci Stefaniego (1861) współpracowała z agencjami: Reutera i Havasa. W 1865
roku Havas odkupił 50% udziałów. Siedzibą agencji początkowo był Turyn, później
także Florencja i Rzym. Była to półoficjalna agencja rządowa. W 1881 roku Hector
Friedländer przejął kontrolę nad nią na 37 lat. Agenzia Stefani dalej była blisko
władzy, premier Francesco Crispi próbował wyeliminować wpływy francuskie na
rzecz agencji pruskich oraz austrowęgierskich. Udało się to w 1890 roku.
● W 1881 roku H. Friedlander przejął kontrolę nad agencją na 37 lat
● w 1888 roku agencja była kluczem realizacji strategii dyplomatycznej we Włoszech
● Umowy z niemieckim Continentalem, austriackim Koressponden-Office i brytyjskim
Reuters. Kontrola oraz cenzura. W trakcie I WS Agenzia Stefani miała wyłączny
dostęp do depesz wojskowych.
● W 1920 roku rząd zyskał wpływ na wybór dyrektorów i korespondentów
zagranicznych.
● W 1921 roku kolejna umowa z agencją Havasa – dostęp do informacji z Ameryki
Łacińskiej i Stanów Zjednoczonych (połączenie kablowe NY-Paryż)
● 8.04.1924r. – Mussolini przekazuję Agencję Stefani Manilo Morgaginiemu; agencja
staje się tubą propagandową faszystowskiego rządu. Wzrasta liczba korespondentów
zarówno weWłoszech, jak i poza włoskimi granicami.
● 29.04.1945r. – Stefani przestała istnieć, a jej struktura została przeniesiona do nowej
agencji ANSA. Ostatnim dyrektorem Stefani był Luigi Barzini Senior.
● szefowie:

● ,,flesh’’ - telegram pilny odręcznie pisany

 19. Agenzia Nationale Stampa Associata – 22 biura we Włoszech, 77 na świecie
(w 74 krajach). Ponad 1400 różnych klientów (różnych instytucji), 2000
depesz informacyjnych dziennie oraz ponad 700 fotografii. Ma ponad 1400
klientów: mediów, prywatnych podmiotów, urzędów administracji publicznej.
90% ją poleca.
→ Oferta – Today’s and Tomorrow’s Agenda, Press Review, Headlines, The Day’s Main
Events
→ ANSA Live - 16 codziennych edycji materiałów video
→ ANSA Live Headlines - 60 - sekundowe materiały uaktualniane 18 razy w ciągu doby o
najważniejszych wydarzeniach
→ ANSAWEB NEWS and ANSAWEB NEWS PLUS - całodobowy serwis informacyjny
→ MULTIMEDIA NEWS BROWSER - prosty i szybki system dotarcia, konsultacji i
zarządzania przez klientów agencji nad zawartością dostarczaną przez ANSA

VII. Dokumenty jako źródła informacji

1. Dokumentalne źródła informacji to również:

● listy czytelników, widzów, słuchaczy
● fotografie
● manuskrypty
● dokumenty urzędowe (akta sądowe, protokoły)
2. Fałszywe dokumenty jako podstawa publikacji w mediach:

Hoax - kaczka dziennikarska, żart, głupi kawał, mistyfikacja.

● 1924 rok - ,,Daily Mail’’ - Moscow Orders To Our Reds

→ 4 dni przed wyborami do parlamentu brytyjskiego w październiku 1924 roku ,,Daily
Mail’’ opublikował list rzekomo napisany przez Grigorija Zinowiewa - przewodniczącego
Kominternu, międzynarodowej organizacji komunistycznej, wzywający brytyjskich
komunistów do poparcia Pracy. Ten pocałunek śmierci doprowadził do przegranej Partii
Pracy, mimo że list był fałszywy.
● W maju 1977 roku Daily Mail w ,,Worldwide bribery web’’ oskarżył firmę British
Leyland o korupcję na skalę światową na podstawie listu rzekomo napisanego przez
Lorda Rydera z National Enterprise Board do Alexa Parka (szefa firmy). Redakcja
zapłaciła za fałszywe dokumenty 75 000 dolarów. Zdaniem redaktrów to miało być
najważniejsze wydarzenie historyczne z ostatnich dziesięciu lat.
● Herr Fischer - pseudonim Konrada Kujau - drobnego fałszerza, oficjalnie handlarza
antykami. Kupił on stare zeszyty szkolne, zamierzając wykorzystać je do zrobienia
katalogu swojej kolekcji. Zamiast tego wpadł na pomysł wykorzystania ich do
spreparowania pamiętników Hitlera. Haidemann zaoferował mu w imieniu ,,Sterna’’ 2
miliony marek za komplet pamiętników. Gruner + Jahr zgodził się zapłacić za każdy
tom 85 000. Później cena skoczyła do 200 marek. Kujau czerpał informacje z książek,
 przemówień i odezw Hitlera zmienił w nudne, ale cenne zapiski. Redakcja Stern
wydała w sumie blisko 9 minionów na pamiętniki. Ekspertyzy przeprowadził
brytyjski historyk Hugh Trevor - Roper i uznał teksty za prawdziwe. Media dały się
nabrać (Newsweek, New York Times) . 1 maja 1983 przedstawiono przez
Bundesarchiv wyniki badań. Analiza chemiczna wykazała fałszywość, bo zeszyty
były młodsze niż Hitler. Sunday Times i The Times musiały przyznać się, że zostały
oszukane.
● W 1996 roku ,,The Sun’’ zapłacił 6 - cyfrową kwotę za intymne nagranie dwójki
kochanków. Według redakcji taśma miała przedstawić w niedwuznacznej systuacji
księżną Dianę i jej kochanka Jamesa. 80 - sekundowy film został dostarczony przez
amerykańskiego prawnika, działającego w imieniu grupy żołnierzy pod dowództwem
niejakiego ,,sierżanta’’. Diana wszystkiemu zaprzeczyła. The Sun opublikował
przeprosiny.
● 15 lutego 2004 roku w audycji ,,,UWAGA’’ w TVN pokazano materiał o fałszywych
dokumentach, które można kupić na bazarach w Polsce. Dziennikarze na fałszywy
dowód wynajęli samochód, mieszkanie i płyty DVD.
● 30 listopada 2012 roku do redakcji GW zgłosił się mężczyzna podający się za byłego
agenta CBA. Opowiadał o komórce legalizacyjnej, która podrabiała dokumenty
podobno na bazie oryginałów. CBA potwierdził.
2. Fałszywe fotografie jako podstawa publikacji w mediach
 Newsweek - fotomontaż z księżną Dianą i księżną Kate

3. Afery:

→ Killan Papers/Mamogate/Rathergate
8 września 2004 roku w audycji 60 Minutes nadawanej w CBS wyemitowano
audycję, w której zaprezentowano 4 z 6 dokumentów przedstawiających w złym
świelte urzędującego prezydenta G.W. Busha Juniora. Dokumenty miały mówić o
chulaszczym życiu Busha w latach 1972 - 1973.
 → Lista WIldsteina to lista nazwisk powiązanych z numerami identyfikującymi
dokumenty w archiwach IPN - u. Skorowidz zawiera listę osób, którymi interesowały
się PRL - owskie służby bezpieczeństwa: etatowi oficerzy, tajni współpracownicy,
potencjalni kandydaci na tajnych współpracowników oraz osoby napiętnowane przez
te służby. Interpretowanie oznaczeń mija się z rzeczywistością. B. Wildstein
skopiował i wyniósł tą listę a potem opbulikował ją w 2005 roku w Internecie. Nic
wielkiego tam nie znaleziono.

→ Afera z Lechem Wałęsą ps. ,,Bolek’’

VIII. Rzecznicy prasowi

1. Liczebność działów obsługi informacyjnej:
2. Organizacja obsługi prasowo - informacyjnej w USA
→ departament komunikacji w Białym Domu:
● na czele departamentu stoi dyrektor
● 4 zespoły zbierają dane do przemówień prezydenta
● przy białym domu akredytowanych jest około 3000 dziennikarzy
● wydział ds. mediów zajmuje się dziennikarzami mediów lokalnych
● wydział ds. telewizji zajmuje się wywiadami dla stacji telewizyjnych
3. Organizacja obsługi prawno - informacyjnej Prezydenta RP
4. Organizacja obługi prawno - informacyjnej Prezydenta Włoch
5. Departament prasowy w Kwirynale
● na czele departamentu stoi dyrektor będący jednocześnie rzecznikiem prasowym
głowy pańśtwa
● w departamencie prasowym pracują 23. osoby, w tym 7 pracowników
merytorycznych
● selekcja dokumentacji opracowuje codziennie przegląd prasy dla prezydenta
● biuro nie przekazuje codziennie prasie informacji, jedynie okazjonalnie wrzuca do
mediów krótkie komunikaty
6. Struktura biura prasowego Stolicy Apostolskiej:

● biuro zajmuje się obsługą ok. 300 dziennikarzy akredytowanych

● od 1990 roku przy biurze prasowym istnieje Vatican Information Service, który
dostarcza informacji przedstawicielom dyplomatycznym i biskupom na świecie
● biuro wydaje: roczniki papieskie, działalność stolicy apostolskiej, rocznik
statystyczny kościoła, akta stolicy apostolskiej, osservator romano

7. Rzecznicy prasowi Biura Prasowego Watykanu:

8. Organizacja obsługi prasowo - informacyjnej rządu Hiszpanii

● funkcjonuje na podstawie dekretów królewskich z 1993 i 1994 roku
● oficjalna nazwa to sekretariat generalny rzecznika rządu
● w sekretariacie pracuje 290 osób
● przygotowuja wystapienia premiera
9. Struktura BPA:

10. Urząd prasy i informacji rządu federalnego

● UPI dostarcza materiały do ponad 300 000 instytucji w RFN i za granicą
● W odróżnieniu od innych państw w RFN konferencje prasowe organizowane są nie
przez rzecznika lub jego urząd, ale przez federalną konferencję prasową -
stowarzyszenie korespondentów
● podczas takich konferencji prasowych rzecznik rządu i rzecznicy ministerstw są
jedynie gośćmi dziennikarzy
● UPI wydaje codziennie dwa biuletyny prasowe
11. Struktura centrum informacyjnego rządu:
● zadania z zakresu relacji z mediami i opieku publicznej - public relations
● celem jest tworzenie wizerunku premiera i promocja rzadu
● wydawanie publikacji inforcyjno - pomocnicznych o dzialalnosci premiera i rzadu
oraz innych dizalalniach kancelarii
12. Ciekawostki
● W RFN Rzecznik prasowy prezydenta nigdy nie wypowiada się osobiście. Prowadzi
rozmowy z dziennikarzami, ale nie może być cytowany. Po odejściu milczy.
● W USA pierwsza dama oraz wiceprezydent i jego żona mają osobne biura prasowe.
● We Francji nie istnieją określone, spisane zasady funkcjonowania rzeczników
prasowych prezydenta, premiera lub resortów - są wysokimi urzędnikami
państwowymi i wchodzi to w zakres ich obowiązków.
● Premier Włoch może, ale nie musi mianować swojego rzecznika prasowego. Jest nim
z reguły osoba zaufana, często osobisty przyjaciel.
● W Izraelu podstawową normą prawną, regulującą funkcjonowanie biuera prasowego
rządu, jest ustawa o cenzurze - każdy tekst związany ze sprawami bezpieczeństwa
państwa jest przesyłany do cenzury pod sankcją zamknięcia redakcji.
● W Bonn 600 korespondentów niemieckich mediów i 450 zagranicznych utworzyło
zrzeszenie organizujące 3 razy w tygodniu federalną konferencję prasową.
● 17 stycznia 1988 roku w Watykanie zorganizowano pierwszą w historii konfernecję
prasową papieża. Z dziennikarzem spotał się Jan Paweł II.
13. Rzecznicy prasowi rządu polskiego:
● Pierwszym rzecznikiem prasowym Rady Ministrów przez ponad 9 lat był
Włodzimierz Janiurek (3 marca 1971 - 24 sierpnia 1980)
● Józef Barecki (26.09.80 - 11.02.81) - rzecznik w rządach Józefa Pińskowskiego i
Wojciecha Jaruzelskiego.
● Wiesław Górnicki (11 luty 1981 - 17 stycznia 1981) - rzecznik rządu Jaruzelskiego
● Jerzy Urban – polski dziennikarz, publicysta, satyryk, pisarz i polityk. W latach
1981–1989 rzecznik prasowy Rady Ministrów PRL, w tym okresie jeden z głównych
autorów propagandy państwowej i cenzury. Od kwietnia do września 1989
minister-członek Rady Ministrów oraz przewodniczący Komitetu do Spraw Radia i
 Telewizji „Polskie Radio i Telewizja”. Od 1990 redaktor naczelny tygodnika „NIE” i
właściciel wydającej go spółki Urma. Od 2012 aktywny w społeczności internetowej
wideobloger.
● Zbysław Rykowski (19 kwietnia 1989 - 15 września 1989) - w rządach M.
Rakowskiego i C. Kiszczaka
● Małgorzata Niezabitowska (15 września 1989 - 7 stycznia 1991) - rząd T.
Mazowieckiego
● Andrzej Zarębski (14 stycznia 1991 - 26 grudnia 1991) - rząd - Jan Krzysztof
Bielecki
● Marcin Gugulski (27 grudnia 1991 - 31 maja 1992) - rząd Jana Olszewskiego
● Ryszar Miazek (9 czerwca 1992 - 10 lipca 1992) - rząd Waldemara Pawlaka
● Zdobysław Milewski (1 września 1992 - 27 października 1993) - rząd Hanny
Suchockiej
● Ewa Wachowicz (’93-’95) - rząd Waldemara Pawlaka
● Aleksandra Jakubowska (’95-’97 – „lwica lewicy” stworzyła Centrum Informacji
Rządu) - rząd Oleksego
● Tomasz Tywonek (’97-’98) - rząd Jerzego Buzka
● Jarosław Sellin (’98-’99)
● Krzysztof Luft (’99-’01)
● Michał Tober (’01-’03) - rząd Leszka Millera
● Marcin Kaszuba (’03-’04)
● Dariusz Jadowski (2 maja 2004 - 30 października 2005) - rząd Marka Belki
● Konrad Ciesiółkiewicz (’05-’07) - rząd Kazimierza Marcinkowicza
● Jan Dziedziczak, potem Agnieszka Liszka (’07-’08) - rząd J. Kaczyńskiego
● Paweł Graś (’09-’13) - rząd Donalda Tuska
● Małgorzata Kidawa-Błońska (od 7.01.’14)
● Iwona Sulik (23.09.14 - 22.01.15) - rząd Ewy Kopacz
● Elżbieta Witek (2015-2016) - rząd Beaty Szydło
● Joanna Kopcińska (19 grudnia 2017 - 4 czerwca 2019) - rząd Mateusza
Morawieckiego
● Piotr Muller - sekretarz stanu - 4 czerwca 2019 do teraz - rząd Mateusza
Morawieckiego.
14. Rzecznicy prezydenta PRL i RP:
● Włodzimierz Łoziński (17.08.’89-22.12.’90, prezydentura gen. Wojciecha
Jaruzelskiego)
● Andrzej Drzycimski (’90-’94, Wałęsa)
● Leszek Spaliński (1.09.’94-25.08.’95, Wałęsa)
● Marek Karpiński (końcówka prezydentury Wałęsy, sierpień-grudzień ’95)
● Antoni Stryczula (’96-1.03.’98, „afera meblowa Forde”, prezydentura
Kwaśniewskiego)
● Maciej Łapiński (’05-’07)
● Michał Kamiński (’07-’09)
● Paweł Wypych (’09-’10 – zginął pod Smoleńskiem)
● Komorowski nie ma rzecznika, jest nim dyrektor Biura Prasowego – Joanna
Trzaska-Wieczorek)
● Andrzej Duda - Katarzyna Adamiak - Sroczyńska (VIII 2015 - XII 2015), Marek
Magierowski (1 XII 2015 - 5 V 2017), Krzysztof Łapiński (2017-2018), Błażej
Spychalski, obecnie nikogo nie ma