Phan Tich Bai Hai Dua Tre

Văn mẫu 11: Phân tích bài Hai đứa trẻ của Thạch Lam
Dàn ý phân tích Hai đứa trẻ
I. Mở bài:
● Đôi nét về Thạch Lam: Một trong những cây bút tiêu biểu của Tự lực văn đoàn,
ông có thế mạnh về viết truyện ngắn. Văn chương Thạch Lam rất thích hợp để
thanh lọc tâm hồn
● Hai đứa trẻ là một truyện ngắn trữ tình đượm buồn phù hợp cho nhận định trên
II. Thân bài:
1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tàn
a. Bức tranh thiên nhiên nơi phố huyện lúc chiều tàn:
● Toàn bộ cảnh vật được cảm nhận qua cái nhìn của Liên
● Âm thanh: + Tiếng trống thu không gọi chiều về, tiếng ếch nhái kêu ran ngoài
đồng ruộng, tiếng muỗi vo ve.
● Hình ảnh, màu sắc: + “Phương tây đỏ rực như lửa cháy”, “Những đám mây ánh
hồng như hòn than sắp tàn”.
● Đường nét: dãy tre làng cắt hình rõ rệt trên nền trời.
● Nhịp điệu chậm, giàu hình ảnh và nhạc điệu
⇒ Khung cảnh thiên nhiên đượm buồn, đồng thời thấy được sự cảm nhận tinh tế
b. Cảnh chợ tàn và những kiếp người nơi phố huyện
- Cảnh chợ tàn:
● Chợ đã vãn từ lâu, người về hết và tiếng ồn ào cũng mất.

● Chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía.
- Con người:
● Mấy đứa trẻ con nhà nghèo tìm tòi, nhặt nhạnh những thứ còn sót lại ở chợ.
Tổng hợp: Download.vn

● Mẹ con chị Tí: với cái hàng nước đơn sơ, vắng khách.
● Bà cụ Thi: hơi điên đến mua rượu lúc đêm tối rồi đi lần vào bóng tối.
● Bác Siêu với gánh hàng phở - một thứ quà xa xỉ.
● Gia đình bác xẩm mù sống bằng lời ca tiếng đàn và lòng hảo tâm của khách
qua đường.
⇒ Cảnh chợ tàn và những kiếp người tàn tạ: sự tàn lụi, sự nghèo đói, tiêu điều của
phố huyện nghèo.
c. Tâm trạng của Liên
- Cảm nhận rất rõ: “mùi riêng của đất, của quê hương này”.
- Nỗi buồn thấm thía trước cảnh ngày tàn và những kiếp người tàn tạ:
● Thương những đứa trẻ nhà nghèo nhưng không có tiền mà cho chúng.
● Xót thương mẹ con chị Tí: ngày mò cua bắt tép, tối dọn cái hàng nước chè tươi
chả kiếm được bao nhiêu, xót thương bà cụ Thi điên
⇒ Tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, có lòng trắc ẩn, yêu thương con người. Đây cũng là
nhân vật mà Thạch Lam gửi gắm tâm tư của mình
2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya
a. Sự đối lập giữa “bóng tối” và “ánh sáng”
- Phố huyện về đêm ngập chìm trong bóng tối:
● “Đường phố và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối”.
● “Tối hết con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào
làng càng sẫm đen hơn nữa”.
⇒ Bóng tối xâm nhập, bám sát mọi sinh hoạt của những con người nơi phố huyện.

● Ánh sáng của sự sống hiếm hoi, bé nhỏ: khe sánh, quầng sáng, chấm lửa nhỏ,
hột sáng…⇒ ánh sáng yếu ớt, le lói như những kiếp người nghèo khổ nơi phố
huyện.
● Ánh sáng và bóng tối tương phản nhau
⇒ Bóng tối bao trùm trong khi ánh sáng chỉ mong manh, nhỏ bé ⇒ kiếp người nhỏ bé
sống leo lét, tàn lụi trong đêm tối mênh mông của xã hội cũ.
b. Đời sống của những kiếp người nghèo khổ trong bóng tối:
- Những công việc hằng ngày lặp đi lặp lại:
● Chị Tí dọn hàng nước

● Bác Siêu hàng phở thổi lửa.
● Gia đình Xẩm “ngồi trên manh chiếu rách, cái thau sắt để trước mặt”, “Góp
chuyện bằng mấy tiếng đàn bầu bật trong im lặng”
+ Liên, An trông coi cửa hàng tạp hoá nhỏ xíu.
⇒ Cuộc sống nhàm chán, quẩn quanh, đơn điệu không lối thoát.
● Những suy nghĩ cũng lặp đi lặp lại hằng ngày: Mong những người phu gạo,
phu xe, mấy chú lính lệ vào hàng uống bát chè tươi và hút điếu thuốc lào.
● Vẫn mơ ước: “chừng ấy người trong bóng tối đang mong đợi một cái gì tươi
sáng cho cuộc sống nghèo khổ hàng ngày của họ” ⇒ mơ hồ, tội nghiệp
⇒ Giọng văn: chậm buồn, tha thiết thể hiện niềm cảm thương của Thạch Lam với
những người nghèo khổ.
3. Hình ảnh chuyến tàu và tâm trạng chờ mong chuyến tàu đêm của Liên và An
- Liên và An thức bởi:
● Để bán hàng

● Để được nhìn chuyến tàu đêm đi qua hoạt động cuối cùng của đêm khuya.
- Hình ảnh đoàn tàu xuất hiện với dấu hiệu đầu tiên:
● Liên cũng trông thấy “ngọn lửa xanh biếc”

● Hai chị em nghe thấy tiếng dồn dập, tiếng xe rít mạnh vào ghi.
- Khi tàu đến:
● Các toa đèn sáng trưng, chiếu ánh cả xuống đường.

● Những toa hạng trên sang trọng lố nhố những người, đồng và kền lấp lánh, và
các cửa kính sáng.
- Khi tàu đi vào đêm tối:
● Để lại những đốm than đỏ bay tung trên đường sắt.

● Chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất sau rặng tre.
⇒ Đoàn tàu xuất hiện với âm thanh sôi động và ánh sáng rực rỡ, mang đến phố huyện
nghèo một thế giới khác, đó là thế giới mà Liên luôn mong ước
III. Kết bài:
● Khái quát những nét đặc sắc về nghệ thuật làm nên thành công của truyện ngắn
● Hai đứa trẻ là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách văn chương của Thạch
Lam: kết hợp hai yếu tố hiện thực và lãng mạn, văn phong trong sáng, giản dị
mà thâm trầm.
...............
Xem thêm: Dàn ý phân tích Hai đứa trẻ
Phân tích Hai đứa trẻ - Mẫu 1
Thạch Lam là một trong những nhà văn tiêu biểu của làng văn học Việt Nam. Những
sáng tác của ông không quá phô trương lòe loẹt mà thường miêu tả một cách chân

thực đời sống của người nông dân, qua đó, lột tả nội tâm sâu sắc của nhân vật. Trong
truyện Hai đứa trẻ, qua việc miêu tả cảnh phố huyện nghèo qua con mắt cả nhận của
Liên, tác giả đã thể hiện nỗi xót thương của mình trước những số phần nghèo khổ
đang tàn lụi dần.
Khung cảnh của phố huyện được tác giả miêu tả trong ba khoảng thời gian: buổi
hoàng hôn, ban đêm và đêm khuya. Cảnh bao trùm lên toàn bộ các sự vật, sự việc, con
người là bóng tối. Tuy vậy, vẫn lấp ló đủ mọi thứ ánh sáng. Trên cái nền sáng tối đó,
tất cả như nhòe đi, lúc rõ, lúc khuất. Cũng bởi vậy, câu chuyện kể, tuy chỉ nói đến
những sự việc bình thường, những con người bé nhỏ. nhưng lại có sức gợi rất lớn.
Nhà văn muốn nói tiếng nói về cuộc sống, cảm nhận và suy ngẫm về nó, trước hết đều
bắt đầu từ những gì thân thuộc và gần gũi, sâu lắng nhất. Ta có thể lí giải điều này
bằng thuở thơ ấu của Thạch Lam trôi qua ở phố huyện Cẩm Giàng êm đềm. Có lẽ, lúc
viết Hai đứa trẻ, những kỉ niệm thân quen đã thành máu thịt hằn trong kí ức bừng thức
dậy, xôn xao. trước một cảnh đời tương tự mà ông được chứng kiến. Vì vậy, truyện
vừa thực, vừa lộ bày, vừa trữ tình, sâu lắng vọng ra từ kí ức và tâm khảm của văn
nhân. Không nắm bắt được điều này, người ta dễ hiểu và đánh giá tác phẩm lệch lạc
hoặc phiến diện.
Mở đầu câu chuyện là hình ảnh của buổi chiều với những hình ảnh, âm thanh gợi nỗi
buồn. Âm thanh “tiếng trống thu không. vang ra để gọi buổi chiều”. Màu đỏ của mặt
trời là màu của “hòn than sắp tàn” hắt vào đám mây. Và dãy tre làng đã “đen lại và cắt
hình rõ rệt trên nền trời”. Tả cảnh chăng? Đúng thế! Song nếu để ý một chút, ta có thể
thấy cảnh vật ở đây không vô hồn và nhà văn không vô tình tả như thế. Thực ra thì
chiều gọi tiếng trống, mặt trời lặn, và đêm bắt đầu buông. Nhà văn cố tình diễn tả cảnh
vật theo ý muốn chủ quan, theo sở thích dùng lối tả gián tiếp sự vật của mình. Cảnh
chiều quen thuộc muôn đời ai cũng biết, nhìn đều biết. giờ đây như đọng lại, hắt lên
trên giấy, pha lẫn những thoáng nhìn, thoáng cảm của Thạch Lam.
Với cách miêu tả của Thạch Lam, người đọc có cảm giác buổi chiều trôi qua thật
chậm, càng làm cho nỗi buồn của nhân vật được nhân lên gấp bội lần. Buồn trong câu

“Chiều, chiều rồi.” vừa như một nhận xét vừa như một tiếng thở dài nhẹ. Chiều như
cảm thấy được (êm như ru): chiều tĩnh lặng qua chi tiết “văng vẳng tiếng ếch nhái kêu
ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào”. Tín hiệu quê được báo hiệu bằng những
âm thanh vọng lên từ nơi tù đọng “muỗi đã bắt đầu vo ve”. Cái buồn thấm vào lòng
khiến người ta “buồn man mác”. mà “không hiểu sao”.
Buổi chiều qua đi, nhường chỗ cho màn đêm buông xuống và cũng là lúc công việc về
đêm bắt đầu. Khép lại phiên “chợ họp giữa phố vãn từ lâu”, khép lại trong việc chị em
Liên “đếm lại những phong thuốc lào, xếp vào hòm những bánh xà phòng. lẩm nhẩm
tính tiền.” hay trong bóng bà lão điên “lẫn vào bóng tối, tiếng cười khanh khách nhỏ
dần về phía làng.”. Trước đó, sự mở ra bắt đầu bằng câu chuyện không ăn nhập của
hai chị em Liên; rồi bao nhiêu là đèn thắp lên; mấy đứa trẻ “cúi lom khom trên mặt đất
tìm tòi” để “nhặt nhạnh thanh nứa thanh tre hay bất cứ cái gì có thể dùng được của các
người bán hàng để lại”, mẹ con chị Tí bắt đầu dọn cửa hàng nước không biết “để bán
cho ai”.
Cái mở ra và cái khép lại xen cài vào nhau như tạo ra một cuộc sống mà ta cảm nhận
được là luẩn quẩn, tù đọng và ngột ngạt. Chúng là đời thường, lặp đi lặp lại đến chán
ngắt. Chúng là điều có thể đem ra để mà giải thích cho nỗi buồn “không hiểu sao” của
Liên.
Ánh sáng nơi phố huyện này không như ánh sáng của những nơi ồn ã, náo nhiệt, thứ
ánh sáng nơi đây chỉ còn lọt qua khe cửa, lũ trẻ “tụ tập ở thềm hè, tiếng cười nói vui
vẻ” vang trong đêm tĩnh. Hai đứa trẻ vẫn lặng lẽ hết nhìn trời sao rồi lại nhìn xuống
mặt đất xung quanh. Những sinh hoạt trong phố huyện thu vào hoạt động của gánh
phở bác Siêu “một thứ quà xa xỉ. hai chị em không bao giờ mua được”; thu vào câu
chuyện chán nản do ế ẩm của hàng nước chị Tí; thu vào tiếng bật trong im lặng của
tiếng đàn bầu bác Xẩm. Cái nghèo lộ khá rõ trong. đêm vắng. Chị em Liên mơ về
“những cốc nước lạnh xanh đỏ” xa xưa, thằng con bác Xẩm “bò ra đất ngoài mạnh
chiêu, nghịch nhặt những rác bẩn vùi trong cát bên đường.”. Cái tù đọng và nghèo nàn
hiện rõ đến mức Thạch Lam đang kể chuyện phải kêu lên một câu tưởng như không

thể có ở một người viết truyện già dặn như ông vì ý đồ chủ quan quá rõ “Chừng ấy
người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hàng ngày
của họ”!
Càng về khuya, cảnh vật nơi phố huyện càng trở nên tĩnh lặng hơn, bỗng xôn xao, náo
động bởi chuyến tàu. Liên thức chủ yếu cũng chỉ vì chuyến tàu ấy. Chuyến tàu được
báo hiệu bằng “ngọn lửa xanh biếc, sát mặt đất như ma trơi” đèn ghi. Ánh đèn khiến
Liên phải thầm kêu lên “Đèn.ghi đã ra kia rồi”. Rồi tiếng còi, tiếng xe “rít mạnh vào
ghi” trong tiếng reo của Liên, trong cái “dụi mắt cho tỉnh hẳn” của An. Chuyến tàu
đến “như đã đem một thế giới khác đi qua”. Nó như một dấu hiệu của sự thay đổi
trong ngày, thay đổi không khí tẻ ngắt đã ngự trị ở đây suốt từ lúc bắt đầu câu chuyện.
Rồi chuyến tàu qua. Bác Siêu đã vào làng; chị Tí dọn đồ; vợ chồng bác Xẩm đã ngủ
gục. “Liên ngập vào giấc ngủ yên tĩnh”. Bóng tối lại phủ đầy. Lần này, cũng giống
như hai lần trước, bóng tối phủ lên vạn vật. Có điều khác là ở những lần trước, dù bị
bóng tối bao phủ, con người vẫn còn có thể cưỡng lại bằng các hoạt động, còn bây giờ,
bóng tối đã chiến thắng, vùi bao số phận nghèo hèn trong nó, nuốt chửng đi.
Hình ảnh bóng tối cứ lặp đi lặp lại trong tác phẩm đã trở thành một hình ảnh mang ý
nghĩa là một biểu tượng. Theo sự cố ý nhấn mạnh của Thạch Lam, hình ảnh biểu
tượng này có ý nghĩa gợi lên là sự tăm tối, sự tù đọng, luẩn quẩn mà những con người
nghèo khó khó có thể vượt qua nỗi. Nếu hiểu như vậy thì hình ảnh ánh sáng bao nhiêu
là loại ánh sáng trong truyện chính là niềm hy vọng khó có thể dập tắt ở những con
người nói trên. Hi vọng vào đâu, hi vọng vào cái gì và vào ai, “Liên không hiểu” và cả
tác giả cũng không hiểu. Bởi thế, dù truyện được nhiều người coi là Thạch Lam đã
chơi ánh sáng trong những trang viết của mình; song đã là trò chơi, thì dù có muốn,
những trang viết của ông vẫn tràn đầy bóng tối. Ngoài đời chưa có ánh sáng nên nỗi
ước mong ánh sáng càng thiết tha thì khi nó bị bóng tối lấn lướt, khiến ta càng não
lòng hơn. Truyện buồn là do nguyên nhân sâu xa này. Dĩ nhiên ta có thể coi đó là một
nỗi buồn đẹp, nỗi buồn bắt nguồn từ lòng nhân ái của nhà văn tràn ra, thấm vào lòng
người đọc.

Trong cái phố huyện nghèo của Thạch Lam chỉ có mẹ con chị Tí bán nước, bác phở
Siêu, bà cụ Thi, vợ chồng bác Xẩm và những đứa trẻ trạc tuổi Liên và An và bé Hơn
(con bác Xẩm), và nhân vật chính trong truyện là An và Liên.
Ở đầu và cuối truyện, Thạch Lam gọi nhân vật Liên là “chị”. Trong khoảng giữa nhà
văn chỉ gọi là Liên. Từ “chị” biểu lộ một sắc thái tình cảm thương mến, một đánh giá:
cô bé đã lớn lớn trước tuổi. Liên mang dáng dấp muôn thuở của người phụ nữ Việt
Nam suốt một đời tần tảo, chịu thương, chịu khó, lo toan gánh vác việc nhà cho dù đôi
vai còn gầy yếu. Mẹ tin giao cho chìa khóa tráp tiền đeo vào dây xà ích ở thắt lưng,
đếm tiền, kiểm hàng trong gian tạp hóa nhỏ. Cô như già dặn hơn khi biết cảm thương
cho kiếp người, những đứa trẻ lang thang nhưng đủ kinh nghiệm để “không có tiền để
mà cho”. Cô đủ biết món quà xa xỉ của bác Siêu “hai chị em không bao giờ mua
được”.
Tuy nhà văn đã để Liên tự nhìn cuộc sống và có những cảm nhận về cuộc sống nghèo
nàn, nhưng Liên và An vẫn là hai đứa trẻ thơ. Chất trẻ thơ ở hai sinh linh bé nhỏ này
được nhà văn thể hiện qua hàng loạt cái nhìn, cái cảm non tơ, bỡ ngỡ, mới mẻ của họ
đối với cuộc sống xung quanh.
Tưởng như đã quá quen thuộc cảnh phố huyện chiều, đêm, khuya. Tưởng như tất cả
cứ lặp đi lặp lại, tù đọng, nhức buốt lặng thầm trong cảnh vật. Song, với Liên và An,
hình như họ vẫn cố tìm ở đó, tìm ở cái đời thường cái mới, cái lạ. Họ cố tìm cái gì đó
ở một chiều quê buồn, “ngồi yên nhìn ra phố” dõi theo các loại đèn ở các nhà đang
bừng sáng, phát hiện ra được vẻ đẹp của “cát lấp lánh”, “đường mấp mô” vì “một bên
sáng một bên tối”. Họ cố xúc cảm trước “mùi âm ẩm bốc lên”, “mùi cát bụi quen
thuộc” và phát hiện ra rằng vẫn có những cái lạ. Cái lạ đó là “mùi riêng của đất”, mùi
vị “của quê hương”. Hòa trộn hai nét tính cách “già”, “trẻ” hay “lớn”, “bé”, Thạch
Lam cũng dùng như thủ pháp hòa trộn hiện thực và mơ mộng, sáng và tối. Nhân vật
của ông không rõ nét về hình dáng nhưng thật sâu ở tâm hồn.
Hai đứa trẻ đã trở thành tác phẩm mang giá trị nghệ thuật sâu sắc. Câu văn của Thạch
Lam thường mềm mại, uyển chuyển, giàu hình ảnh và nhạc điệu, gọn gàng, ít khi thừa

câu chữ và rất sát sự thật, sự việc. Cảnh buổi chiều lan tỏa khắp nơi: trên chòi huyện
nhỏ, trên trời, dưới lũy tre làng. Chiều gợi lên từ âm thanh (tiếng trống), từ “màu đỏ”,
“hồng” của trời và mây, từ màu “đen lại” của lũy tre in trên nền trời đỏ. Chiều lãng
đãng thấm vào vạn vật. Và không thể bỏ qua điều này: chiều thấm vào lòng người.
Thành thử, cách nghe, cách nhìn có vẻ như chủ quan. Chữ “thu không” trong “tiếng
trống thu không” Thạch Lam chuyển nghĩa thật tài tình. Vốn được hiểu như một danh
từ chỉ một loại âm thanh báo hiệu thời khắc, chữ “thu không” ở đây biến theo nghĩa
động từ, chỉ sự uể oải, buông lơi, lãng đãng và lan tỏa của tiếng trống khi chiều buông.
Nếu tách từng câu riêng rẽ, ta thấy Thạch Lam tả rất sát sự thực các chi tiết của bức
tranh chiều. Song chỉ cần gộp lại, người ta không những chỉ thấy bức tranh ấy mà còn
cảm được dư vị của chất thơ mặn mà trong đó.
Các loại câu mang mục đích phát ngôn được Thạch Lam phân bố thật khéo léo. Các
câu kể đều thiên về miêu tả, ít câu thuật. Bởi vậy, truyện vừa thật, vừa gợi. Gợi sự
ngây thơ non trẻ của nhân vật, tác giả hay dùng những từ “tưởng là.”, “không hiểu”,
“không biết” khiến cho câu mông lung không rõ là phủ định hay khẳng định. Các câu
đối thoại (phần nhiều là câu hỏi, câu cảm và một số câu cầu khiến) được nhà văn đặt
“lầm” chức năng một cách cố ý. Sự cố ý ấy nhằm gợi sự rời rạc của những thông tin
vốn ai cũng đã biết, giờ nhắc lên chỉ làm cho sự vật, sự việc thêm buồn mà thôi.Dưới
dòng chảy của những câu văn như thế, ngầm chứa một kết cấu luẩn quẩn, xen cài,
xuôi ngược, lẫn lộn nhưng lại hết sức mạch lạc. Mạch lạc theo dòng thời gian. Nhưng
không khí và tâm trạng của cảnh và người thì luẩn quẩn, bóng tối và ánh sáng cài lẫn
vào nhau tạo nên một vùng quê với những con người vừa thực, vừa mờ ảo; vừa tưởng
như nắm bắt được, vừa thấy đã đọc mãi rồi mà vẫn như chưa hiểu hết.
Qua tác phẩm Hai đứa trẻ, cuộc sống của người lao động nơi phố huyện nghèo dần
dần được hiện ra trong con mắt ngây thơ của Liên. Tác giả đã rất tinh tế khi miêu tả
nội tâm nhân vật một cách sâu sắc, từ việc khai thác nội tâm nhân vật, tác phẩm để thể
hiện sự đồng cảm của tác giả với những người lao động nghèo khổ, sống trong cảnh
túng quẫn mà không tìm ra được lối thoát cho mình. Đó cũng là giá trị nhân đạo mà
tác phẩm để lại.

Phân tích Hai đứa trẻ đạt điểm cao - Mẫu 2
Nhà văn Thạch Lam là một cây bút tài hoa, trong mỗi câu văn của ông đều chứa đựng
những tình cảm thiêng liêng dành cho quê hương dân tộc. Trong mỗi câu văn của
Thạch Lam đều chứa đựng một tâm hồn vô cùng thuần Việt. Truyện ngắn "Hai đứa
trẻ" gợi lên trong lòng người đọc những cảm xúc xót xa, xúc động, nghẹn ngào trước
những ước mơ giản dị, trước những chuyến tàu mang theo giấc mơ về một cuộc sống
tốt đẹp hơn của hai chị em Liên.
Câu chuyện được viết trong bối cảnh chiều buồn, khi mà sợ đã tan, phố huyện một nơi
được coi như trung chuyển giữa thành thị và nông thôn, nơi không thành phố nhưng
cũng chẳng nhà quê. Trong khung cảnh chợ tàn, ánh nắng chiều dần tắt. Hai chị em
Liên ngồi nhìn những đống rác được vứt vương vãi trên mặt đất, mùi đất nồng nồng,
ngai ngái thơm mùi quen thuộc.
Những tiếng trống thu không trên cái chòi của phố huyện nhỏ, từng tiếng vang lên
trong buổi chiều. Tiếng ếch nhái kêu râm ran từ ngoài đồng theo làn gió đưa nhẹ vào.
Phố huyện lúc chiều tàn thật bình lặng, yên ả, nhưng có lẽ sự bình lặng yên ả này lại
khiến cho con người ta cảm thấy buồn man mác.
Những người bán hàng như chị em cô hàng xén lại ngồi trước cả ngóng trời, nhìn vơ
vẩn xung quanh, xem có ai qua lại rồi bất chợt ghé mua chút đồ gì đó không? Hai mẹ
con chị hàng nước đã dọn xong bàn nước, bác bán phở đã nhóm lại bếp than, bác hát
Xẩm lại chờ khách đến nghe. Những con người nghèo khổ đó, đang sống trong bóng
trong bóng tối mong chờ một điều gì đó sẽ tới cho tương lai tươi sáng hơn.
Ngòi bút của nhà văn Thạch Lam vô cùng tinh tế khi có thể miêu tả tường tận, chi tiết
những âm thanh của cuộc sống, từ mùi đất nồng nồng ngai ngái, tới tiếng ếch nhái râm
ran, tất cả đều khiến cho người đọc cảm nhận được rằng mình đang lạc vào giữa phố
huyện nghèo nàn, tăm tối đó. Từ khi nhà cô bé Liên có cái cửa hàng này đêm nào hai
chị em cũng ngồi trên chiếc chõng tre dưới gốc bàng với ái tối của quãng phố xung
quanh để quan sát cuộc sống của mọi người quanh mình. Liên thấy chị Tí chẳng kiếm

được bao nhiêu nhưng hôm nào chị cũng dọn hàng từ chập tối cho tới đêm, việc làm
này của họ không mang lại cho những con người nghèo khổ ấy một cuộc sống khấm
khá hơn, nhưng cho họ niềm vui trong công việc.
Nó mang tới cho họ những hy vọng, hy vọng khi những chuyến tàu ghé thăm, những
hành khách trên tàu mang tới cho họ một luồng sinh khí mới, sự tươi vui từ thành phố
về. Chỉ vài hào họ bỏ ra mua chén nước, hay ít đồ ăn, bát phở. Nhưng lại là niềm vui
vô tận với những người bán hàng.
Tác giả Thạch Lam đã vô cùng nhân văn, ông dường như đã đồng điệu với cô bé Liên,
với những mảnh đời xung quanh cô bằng cách dựng lại những chi tiết trong không
gian mênh mông bởi bóng tối đó. Trong những ngõ nhỏ đen sẫm bởi màu của bóng
đêm. Những con người đó vẫn âm thầm mưu sinh, bằng công việc của mình.
Trong bóng tối đó dường như mọi thứ đều được thu nhỏ lại và ánh sáng rọi qua những
phên nứa của nhà chị hàng nước, của cái bếp than hồng nhà bác bán phở, tất cả đều trở
nên sáng lạ kỳ. Chính sự tương phản giữa ánh sáng và bóng tối, giữa âm thanh tiếng
trống thu không, tiếng ếch nhái và sự tĩnh lặng đem lại cho nhân vật bé Liên những
cảm xúc khó tả. Cô buồn ngủ ríu cả mắt nhưng vẫn cố ngồi gắng gượng chờ chuyến
tàu đêm đi qua.
Chuyến tàu như một ngôi sao mang tới những tinh tú, mang tới cho người dân ánh
sáng và sự hy vọng. Nó mang chút ồn ào ấm áp từ thành phố, từ nơi khác đến đây xua
tan đi cái im lặng, tối tăm, vắng vẻ của phố huyện. Nó tỏa sáng, vang động, nó chính
là giấc mơ kỳ diệu, huyền ảo của chị em Liên và những người lao động, lam lũ nơi
đây. Chuyến tàu như hư như thực. Nó chỉ đến trong vài phút giây ngắn ngủi nhưng
hôm nào nó cũng tới, an ủi những số phận nghèo khổ lam lũ. Nó chính là sự hy vọng,
là niềm mong chờ vào tương lai tươi sáng hơn của những người dân nghèo khổ.
Ở tác phẩm "Hai đứa trẻ" của Thạch Lam tác giả không lựa chọn lối viết miêu tả nhiều,
không đứng ở vị trí nhân vật tôi để kể chuyện. Mà ông viết bằng cảm giác tâm trạng
của thế giới nội tâm nhân vật, qua thế giới mặt nhìn của nhân vật Liên người ta hình

dung được những điều mà tác giả muốn gửi gắm tới người đọc. Tác giả Thạch Lam là
người có tài quan sát, tinh tế để có thể lột tả được hết những hy vọng mà những người
dân phố huyện mong chờ trong bóng tối của niềm tin và sự hy vọng.
Trong tác phẩm "Hai đứa trẻ" những câu văn của Thạch Lam vô cùng linh hoạt, đa
dạng, vừa chứa đựng chất thơ, chất nhạc, lại mang tới một nỗi buồn nhẹ nhàng man
mác vừa đủ để người đọc cảm thấy sởn gai ốc, nghẹn ngào vì những xót xa thương
cảm của mình dành cho những số phận con người nơi đây. Nhưng nó lại không tăm
tối tới mức bi đát hay túng quẫn tận cùng như những tác phẩm Chị Dậu, Lão Hạc, Chí
Phèo,…
Truyện ngắn "Hai đứa trẻ" là khoảnh khắc của một đêm phố huyện buồn bã, trong
những mảng tối và mảng sáng của những ánh đèn leo lét đó, một đêm có dấu chấm
lửng ở cả hai đầu. Thạch Lam đã lựa chọn thời gian không gian, để nói lên những điều
mình muốn nói với bạn đọc. Điều này thể hiện sự dằn vặt của tác giả Thạch Lam trước
cuộc sống, trước những mảnh đời bất hạnh của người dân khốn khổ. Nhưng tâm hồn
bé nhỏ như hai chị em Liên đang mong chờ một điều gì đó vào một ngày mai tốt đẹp
hơn, một tương lai tương sáng hơn cho những số phận lam lũ, nghèo khổ. Chuyến tàu
đêm đưa tới một sự hy vọng. Nó không chỉ đơn thuần là một chuyến tàu từ thành phố
từ Hà Nội ghé qua mà nó chính là sự văn minh, là những ánh sáng của đô thị phồn hoa,
là niềm hy vọng mong chờ của người dân phố huyện.
Phân tích Hai đứa trẻ ngắn gọn - Mẫu 3
Thạch Lam xuất thân từ một gia đình công chức gốc quan lại, lơn lên ông học Trung
học ở Hà Nội, rồi bỏ học đi làm báo, viết văn cùng các anh và trở thành cây bút đắc
lực của báo Phong hóa và Ngày nay. Nhưng số phận hẩm hiu thay, ngay lúc sự nghiệp
đang trên đà phát triển thì ông lại bị mắc bệnh lao và mất năm 1942 khi mới 32 tuổi.
Người ta thấy các tác phẩm của Thạch Lam không nhiều, nhưng đủ để cho mọi người
thấy ông là một nhà văn có phong cách riêng trong sáng, giản dị mà thâm trầm sâu sắc.
Đúng vậy, thông thường khi nói đến văn xuôi, người ta sẽ nắm được cốt truyện, tuy

nhiên với văn của Thạch lam là những tác phẩm “không có cốt truyện”. Truyện ngắn
Hai đứa trẻ cũng là một tác phẩm như vậy.
Truyện ngắn Hai đứa trẻ trích từ tập “Nắng trong vườn”. Cũng như những truyện ngắn
khác, tác phẩm phản ánh đời sống của người dân nơi phố huyện dường như không có
gì đáng chú ý, nhưng đi sâu vào bên trong, nơi sâu lắng của tâm hồn thì những mảnh
đời, nhất là của tầng lớp nghèo khổ, cũng gợi lên bao nỗi xót xa, thương cảm đến bất
ngờ.
Câu chuyện hiện lên trên phố huyện “tiếng trống thu không trên cái chòi của huyện
nhỏ..” với sự xuất hiện chủ yếu của hai chị em Liên và An. Cô chị khoảng 12 hay 13
tuổi, cô em mới lên chín, mười. Gia đình nhà Liên vốn ở Hà Nội, nhưng do làm ăn sa
sút nên gia đình phải chuyển về quê sinh sống. Cuộc sống khắc khổ, khiến mẹ Liên
bận bịu tối ngày và giao cho chị em nhà Liên trông một cái quán tạp hóa nhỏ đó là
công việc hàng ngày.
Khung cảnh làng quê được hiện lên vừa lãng mạn nhưng cũng rất thực, nó đan xen với
nhau vẽ ra một bức tranh thiên nhiên của vùng làng quê phố huyện vào một buổi chiều
êm ả, rồi màn đêm dần buông xuống “Một đêm mùa hạ êm như nhung và thoang
thoảng gió mát” thiên nhiên cao rộng và rất thơ mộng “Phương tây đỏ rực như lửa
cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn” nhưng khi nhìn vào hoàn
cảnh hiện tại lại là một bức tranh không màu tươi sáng, cả phố huyện chìm trong bóng
tối, những chú muỗi bắt đầu vo ve, và rồi tâm trạng cũng dần hiện lên “Chỉ thấy lòng
buồn man mác trước giờ khắc của ngày tàn”. Đoạn văn mở đầu vừa giàu hình ảnh,
nhạc điệu vừa uyển chuyển, tinh tế. Nó không chỉ khiến người đọc hình dung ra cảnh
vật mà còn gợi tình cảm, cảm xúc trước thiên nhiên gần gũi, bình dị của quê hương.
Không cần quá diễn tả, miêu tả về cuộc sống nơi đây, nhưng Thạch Lam đã cho người
đọc thấy bức tranh về cuộc sống phố huyện rất chân thật vừa thấm đượm cảm xúc trữ
tình vừa tạo cảm giác buồn thương cho người đọc. Bức ảnh về cuộc sống nơi đây cũng
chính là nội dung chính của tác phẩm.

Buổi chiều tàn kết thúc là sự xuất hiện của bóng đêm, xuất hiện những phiên chợ tàn.
Khi nói đến đêm chợ tàn càng làm cho người đọc hiểu rõ hơn về cuộc sống nghèo khó
của những kiếp người tàn tạ nơi phố huyện. Chính phiên chợ tàn nơi phố huyện là một
trong những nguyên nhân và minh chứng nói lên sự đau khổ và nghèo khó của những
con người nơi đây. Họ sống trong bóng tối, buồn chán, đau khổ à tuyệt vọng. Đối với
họ, đây giống như là một địa ngục của sự im lặng và hơn hết họ sống đều không có
ngày mai, tác giả có viết “người về hết và tiếng ồn ào cũng mất”. Không chỉ thế, dưới
ống kính của nhà văn phố huyện còn hiện lên: trên đất chỉ còn “rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ
thị, lá nhãn và lá mía”. Tác giả không chỉ cảm nhận bằng thị giác mà còn bằng cả vị
giác của cuộc sống nơi phố huyện “một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày
lẫn mùi cát bụi quen thuộc quá, khiến chị em Liên tưởng là mùi riêng của đất, của quê
hương này.” Một bức tranh của phố huyện trong “Hai đứa trẻ hiện lên đầy sức ám ảnh
của những hình ảnh và hương vị như thế.
Bóng tối át cả ánh sáng, những ánh sáng, tia sáng, vệt sáng hay chính những hột sáng
qua khe cửa càng làm cho người ta thấy sự tăm tối nơi đây. Những hình ảnh con người
lam lũ, vất vả dần hiện lên. Trước hết là mẹ con chị Tí sống như một con thoi trong
bóng tối và dường như không có lối thoát. Cuộc sống hàng ngày của mẹ con chị mưu
sinh bằng việc bán hàng, nhưng ngầm hiểu được rằng, đây chỉ là cái cớ để mong thời
gian trôi qua nhanh hơn, muốn có một cuộc sống ổn định, một công việc ổn định để
làm, dù chỉ là một điều ước không thể nào thực hiện được.
Đến với gia đình nhà bác Siêu, công việc để mưu sinh của gia đình bác là bán phở. Có
thể thấy, không quá khó khăn để mua một bát phở, nó trở thành món ăn quen thuộc
của chúng ta. Nhưng trong cái phố Huyện ấy, món phở của bác lại trở thành một món
hàng xa sỉ. Hay gia đình nhà bác Xẩm, mà cụ Thi điên đều luẩn quẩn trong bóng tối,
cuộc sống nghèo khó, đáng thương nhưng không lối thoát.
Chị em nhà Liên được, hay chính là tất cả những trẻ em nơi đây, tuy còn nhỏ nhưng
đã phải sống trong cảnh tù túng, luẩn quẩn. Hàng ngày, họ chỉ mong ước đến tối, khi
có chuyến tàu đêm đi qua, nó mang theo những ánh sáng, hay chính là những niềm

mong ước của những con người bé nhỏ đi xa, làm cho chị em Liên nhớ đến những
ngày ở Hà Nội “Hà Nội xa xăm, sáng rực và huyên náo” với những thứ quà. Chính
ánh sáng và tiếng còi tàu đã giúp con người thức tỉnh, khơi dậy lại niềm đam mê, khát
vọng một cuộc sống tương lai tươi sáng, tốt đẹp hơn.
Dưới ngòi bút của Thạch Lam, truyện ngắn Hai đứa trẻ được hiện lên đầy xúc cảm, nó
không chỉ ca ngợi nhắc về tình cảm gắn bó với cội nguồn, quê hương, với những kí ức
đẹp mà buồn. Đó là tấm lòng nhân ái của nhà văn đối với những kiếp người sống lam
lũ, quẩn quanh, đơn điệu, mòn mỏi của những con người bất hạnh dường như bị bỏ
quên và những mong ước nhỏ nhoi muốn thoát khỏi kiếp sống tù túng ấy. Đằng sau sự
giản dị, chân chất mộc mạc của lời văn nhưng đan xen hiện thực lẫn cảm xúc rất đậm
chất thơ, nhưng lại là sự tinh vi, sâu sắc, đúng chất văn Thạch Lam.
Phân tích 2 đứa trẻ - Mẫu 4
Nếu như các nhà văn thuộc Tự lực văn đoàn miêu tả cuộc sống với tất cả những gì đẹp
nhất, trong sáng nhất thì Thạch Lam lại tìm cho mình một lối đi riêng. Dưới con mắt
của ông, đời không chỉ có tình yêu mãnh liệt đến quên cả đất trời, quên cả mọi người
mà còn có cả những nỗi đau. Ngòi bút Thạch Lam hòa cùng cuộc sống, lách vào sâu
những ngõ ngách tâm hồn con người để từ đó chắt lọc ra cả một bức tranh đời sống
nơi phố huyện nghèo (Hai đứa trẻ) mà ở đó bóng tối đè nặng lên cuộc sống cùng cực,
luẩn quẩn của con người.
Bức tranh đời sống phố huyện bắt đầu với cảnh nhá nhem tối và kết thúc với cảnh chờ
tàu của chị em Liên và mọi người. Toàn bộ bức tranh là bóng tối, bóng tối lan tỏa, bao
trùm lên cảnh vật, tạo nên bầu không khí nặng nề, u uất. Dường như cuộc sống ở đây
chỉ có một màu đen xám xịt. Bóng tối ở rặng tre, bóng tối ở góc quán, bóng tối ở ánh
sáng lập lòe của đom đóm. Tất cả, tất cả đều chìm vào bóng tối. Cuộc sống con người
nơi phố huyện vốn đã không sung túc gì lại bị màn đêm bao trùm, đè nặng lại càng trở
nên côi cút, lẻ loi đến tội nghiệp. Đâu đó vài đứa trẻ nhặt nhạnh nơi góc chợ hoang
vắng lúc vào đêm. Chị em Liên quanh quẩn cùng quán hàng xén vốn đã vắng khách.
Hàng phở của bác Siêu lặng lẽ lăn bánh... Những hình ảnh lẻ loi, đơn chiếc ấy cùng

vài ánh sáng nhỏ nhoi không đủ để xua tan bóng tối dày đặc, lan tỏa đang dần đè lên
cuộc sống của họ - những con người mà số lượng có thể đếm được trên đầu ngón tay
"mấy chú", "mấy người". Bóng tối cùng người bạn đồng hành của mình là sự im lặng
đã thống trị trên cõi người. Thời gian bỗng chốc trở nên im lặng, uất ức đến lạ kì.
Không gian bị uất nghẹn của kiếp người. Bức tranh ấy gợi lên bao nỗi xót xa.
Nhưng Thạch Lam - người nghệ sĩ của tâm hồn ấy không dừng lại ở khắc họa bóng tối.
Bóng tối đã đáng sợ nhưng cuộc sống quẩn quanh ở góc phố còn đáng sợ hơn. Họ ở
đây chỉ toàn những người nghèo. Đó là gia đình chị em Liên do túng quẫn mà phải về
phố huyện. Đó là bà cụ Thi hơi điên: là gia đình bác Xẩm; là gánh hàng chị Tí; là quán
phở của bác Siêu... Những mảnh đời nghèo khó nơi phố huyện tụ họp lại không đủ để
làm nên cuộc sống ồn ào. Cả một sự tẻ nhạt đến kinh khủng hiện ra. Chỉ qua một chi
tiết nhỏ: chị em Liên không ngoái lại cùng biết tiếng cười khanh khách đằng sau là
của bà cụ Thi, nhìn đốm sáng xanh lúc ẩn lúc hiện đằng xa cũng biết là gánh phở của
bác Siêu.
Dường như bao năm, bao tháng rồi họ chỉ một công việc lập đi lập lại đó. Một công
việc nhàm chán, tẻ nhạt như chính cuộc đời của họ. Những sự việc ấy làm cho cuộc
sống của họ thêm tù túng, ngột ngạt, không có lối thoát, không biết đi đâu. Đối với họ,
tương lai dường như không có mà chỉ có thực tại u buồn, quẫn bách. Trước mắt họ,
tương lai đã khép kín cánh cửa. Họ không hi vọng điều gì, không ngóng đợi ai. Hiện
tại chỉ là những nghèo khó, cơ cực, tù túng cùng những công việc nhàm chán. Bức
tranh ấy xoáy lên một nỗi đau trong tâm hồn độc giả, bật lên thành những tiếng kêu
uất ức mà không có lời giải đáp.
Tất cả những hành động, sự việc và cuộc đời con người ở phố huyện nghèo đều lặp lại
và nhàm chán. Duy chỉ có con tàu vẫn lặp đi lặp lại nhưng không nhàm chán. Con tàu
là hiện thân của ước vọng, của tương lai đối với mọi người. Họ tìm đến với con tàu,
chờ đợi nó không phải chỉ để buôn bán mà còn đón chờ một cái gì lạ lẫm đối với cuộc
sống chung quanh vốn đã đơn điệu. Con tàu đó với tiếng máy gầm phá tan bầu không
khí vốn đã u uất nặng nề, với ánh sáng chói lọi, rực rỡ xé toang màn đêm bao phủ rồi

lại rơi vào tối tăm như cũ. Với chị em Liên, con tàu còn là hiện thân của quá khứ huy
hoàng với cuộc sống sung túc ở Hà Nội, là chút gì mới mẻ ở hiện tại và cả niềm mơ
ước ờ tương lai. Hình ảnh con tàu vụt qua đã làm giảm bớt sự bế tắc tù túng của một
cuộc sống để lại ước mơ - một ước mơ hết sức tội nghiệp cho mỗi con người.
Nếu như các nhà văn thuộc Tự lực văn đoàn đã xa rời thực tại, thi vị hóa cuộc sống thì
Thạch Lam lại gắn chặt ngòi bút với đời sống, dù ông là thành viên chủ chốt của văn
đàn ấy. Nếu đồng nghiệp của ông ca ngợi tình yêu khi say đắm, khi đau đớn, lúc xô bồ
(Hồn bướm mơ tiên, Trăng sáng, Tình tuyệt vọng...) thì Thạch Lam lại đến với tình
người. Văn chương Thạch Lam lay động đến cõi sâu thẳm nhất của tâm hồn con
người và thức tỉnh họ bằng những nỗi đau. Với phong cách vừa lãng mạn, vừa hiện
thực, ngòi bút Thạch Lam thực sự xuất sắc khi viết về cuộc sống con người nghèo khổ,
cùng những nỗi đau âm thầm, nhẹ nhàng nhưng khi gấp sách lại ta không sao quên
được. Không phải là những nụ cười đến thắt ruột, cười ra nước mắt của Nguyễn Công
Hoan, không phải cái xót xa đến tận xương tủy như Nam Cao nhưng những trang văn
nhẹ nhàng, tinh tế và sâu lắng của Thạch Lam đã lột tả hết cuộc sống phố huyện và
cũng là cuộc sống của xã hội Việt Nam tù túng, ngột ngạt đương thời, đem đến cho
người đọc những tình cảm thương xót đầy tính nhân bản.
Dù chưa mạnh mẽ và nhất quán ở hành động như một số nhà văn giàu tính cách mạng,
nhưng với quan niệm nghệ thuật sâu sắc và đúng đắn: Văn chương không phải là một
cách để thoát li hay lãng quên, mà trái lại, văn chương "phải thực sự là thứ vũ khí
thanh cao và đắc lực", là tiếng kêu thương thoát ra những kiếp lầm than, khổ cực,
Thạch Lam đã khác xa với những nhà văn lãng mạn cùng thời và bức phù điêu quý giá
ấy của ông nơi Hai đứa trẻ sẽ còn mãi xúc động đối với người đọc.
Cùng với những cây bút lớn chuyên viết về đề tài hiện thực đất nước trước năm 1945
như Nam Cao, Nguyễn Công Hoan, Ngô Tất Tố, Kim Lân, Vũ Trọng Phụng,... thì
Thạch Lam cũng là một trong những ngòi bút xuất sắc và tiêu biểu nhất khi viết về đề
tài này. Thạch Lam đã đặt riêng cho mình một tuyên ngôn rất thú vị khi làm nghề văn

chương rằng: “Đối với tôi, văn chương không phải là một cách đem đến cho người
đọc sự thoát li hay sự quên; trái lại, văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc
lực mà chúng ta có, để vừa tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả dối và tàn ác, vừa
làm cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú hơn”. Và bản thân nhà văn
cũng tự chọn cho mình một lối đi rất riêng khi viết về số phận những con người trước
cách mạng, với lối viết truyện nhưng không cần cốt truyện, ông chọn cho mình cách
viết tỉ mẩn, tinh tế, thể hiện tài năng mà óc quan sát, cảm nhận sâu sắc. Bằng giọng
văn nhẹ nhàng, lãng mạn, nhưng ẩn chứa trong đó là những nỗi buồn man mác, lẩn
khuất trong từng câu văn, Thạch Lam đã đem đến cho chúng ta bức tranh cuộc sống
của những con người nhỏ bé, không ai nhớ mặt đặt tên, trong cái sự nghèo đói, khốn
khổ và tăm tối nơi tỉnh lẻ. Hai đứa trẻ là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của
nhà văn Thạch Lam khi viết về cuộc đời của những tiểu tư sản dưới số phận của
những kiếp người tàn, nhưng ở họ vẫn luôn tồn tại một niềm hy vọng, một khát khao
được thoát khỏi cuộc sống bế tắc ấy, để trông mong vào một cái gì đó tốt đẹp hơn.
Tuổi thơ của Thạch Lam là một tuổi thơ vất vả và cơ cực, bố ông là một trí thức tiểu
tư sản, nhưng vì thời thế xã hội thay đổi thế nên ông mất việc, dẫn tới cả gia đình
Thạch Lam phải chuyển từ thủ đô Hà Nội phồn hoa về quê ngoại ấy là thị trấn Cẩm
Giàng, tỉnh Hải Dương. Từ đó hai chị em ông phải sống trong cảnh cơ cực, sớm bước
vào đời vì cuộc sống mưu sinh ở đây, có lẽ chính vì thế mà nơi phố huyện này đã trở
đi trở lại rất nhiều lần trong các tác phẩm của Thạch Lam. Đặc biệt trong Hai đứa trẻ
những ấn tượng về một phố huyện tăm tối, nghèo nàn, yên ắng với những kiếp người
tàn, và cả hình bóng người chị tên Liên đã để lại trong lòng độc giả nhiều xúc cảm
không thôi.
Bức tranh phố huyện trong tác phẩm hiện lên trải dài trong khoảng thời gian từ chập
tối đến tận giữa đêm, trong đó người ta vẫn ấn tượng nhất vẫn là cái cách mà Thạch
Lam miêu tả về phố huyện lúc chiều tàn nơi tỉnh lẻ, lãng mạn, nên thơ và mang trong
mình một nỗi buồn man mác. Bức tranh thiên nhiên được ở đầu bằng tiếng trống thu
không “từng tiếng một vang xa để gọi buổi chiều”, chậm rãi, kéo dài, uể oải, như nhấn
sâu vào lòng người, bên cạnh đó là những tiếng “tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng

ruộng”, tiếng “muỗi bắt đầu vo ve” và cả tiếng chõng tre kêu cót két. Như vậy có thể
thấy rằng buổi chiều nơi phố huyện là sự hiện diện của những kiểu âm thanh thưa thớt,
chậm rãi, rời rạc, mang đến cảm tưởng về một nơi phố huyện vừa nhỏ bé, ảm đạm, lại
còn nghèo khó, tối tăm, và nặng u buồn, mệt mỏi. Thứ hai nữa, ta sẽ lại càng thấy rõ
cảnh ngày tàn thông qua những gam màu mà Thạch Lam đã tinh tế đưa vào “Phương
tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn”, đó là thứ
màu đỏ, màu hồng rực rỡ. Những tưởng sẽ đem đến một cái gì đó tươi vui, thế nhưng
trong Hai đứa trẻ, nó lại là những dấu hiệu rõ rệt của ngày tàn, là sự bừng lên rực rỡ
của ánh mặt trời cuối cùng trong ngày, là cái ánh sáng duy nhất còn sót lại trước khi
màn đêm buông xuống. Hình ảnh hoàng hôn ấy tuy đẹp, tuy lãng mạn như một bức
tranh của người nghệ sĩ đa tài nhưng lại nhuốm những màu buồn man mác về sự kết
thúc, để vào hồn người sự tiếc nuối xa xăm. Và người ta có lẽ càng ấn tượng hơn với
đường nét ngày tàn mà Thạch Lam đã vẽ ra đó là “dãy tre làng trước mặt đen lại và
cắt hình rõ rệt trên nền trời”. Một hình ảnh khiến độc giả nhận thức rõ rệt được cái
giây phút chuyển giao giữa ngày và đêm khi mà trên cái nền trời xanh thẳm còn hơi
sang sáng bởi ánh mặt trời chưa tắt hẳn lại in trên đó bóng lũy tre già sắc nét, tựa như
một bức tranh thủy mặc ảm đạm, yên ắng vô cùng. Bên cạnh bức tranh thiên nhiên
chính là sự hiện diện của những kiếp người tàn khi bóng chiều buông, ở đó người ta
chỉ thấy sự uể oải chán nản, cùng những chuyển động chậm rãi và lặng lẽ. Đó là hình
ảnh một buổi chợ tàn, đã tắt đi những tiếng huyên náo thay vào đó là cảnh “trên đất
chỉ còn lại rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía”, cùng với cảnh tượng mấy đứa
trẻ con bé xíu, tội nghiệp đang cố sức nhạy nhảnh, bới tìm trong đống rác bẩn thỉu cốt
để tìm được thứ gì đó còn dùng được. Hình ảnh ấy khiến người ta không khỏi xót xa
trước những số phận tàn tạ, bất hạnh trước cái nghèo đói xơ xác và ảm đạm nơi phố
huyện. Và còn cả cái mùi “âm ẩm bốc lên…” cũng gợi ra một cách sâu sắc sự ẩm thấp,
bẩn thỉu, chán chường nơi tỉnh lẻ nghèo khó và tăm tối này. Đi cùng với cảnh ngày tàn,
chợ tàn chính là sự xuất hiện của những kiếp người tàn, những đứa bé nghèo khổ, tội
nghiệp nhặt nhạnh rác rưởi ở ven chợ, phải lao vào công cuộc mưu sinh khi còn quá
nhỏ, mẹ con chị Tí với cuộc sống mưu sinh vất vả ngày mò cua bắt ốc, đêm lại bán
hàng Đêm lại bán hàng rong, với số khách lưa thưa, ít ỏi, sống cuộc đời lay lắt, ảm

đạm. Rồi hình ảnh bà cụ Thi điên, nghiện rượu với tràng cười ghê rợn ám ảnh, khiến
người ta dễ liên tưởng đến cuộc đời đầy sóng gió đau thương của người phụ nữ khốn
khổ này. Và cuối cùng chính là hình ảnh chị em Liên, hai đứa trẻ đang tuổi ăn tuổi lớn,
nhưng cũng phải sớm tìm đường mưu sinh chôn vùi cuộc đời bên cái quán tạp hóa sập
xệ, trên cái chõng tre mục nát, ẩn sau hai chị em Liên chính là sự xuất hiện thoáng qua
của người mẹ, một người đàn bà tần tảo lam lũ, làm công việc buôn hàng xáo đầy vất
vả. Tất cả những kiếp người ấy đều cho ta chung một cảm nhận về cái nghèo đói, ảm
đạm, chán chường và thiếu sức sống nơi phố huyện, khiến người ta thấy một cái gì đó
tối tăm và bế tắc vô cùng.
Và trong những kiếp người tàn, Thạch Lam đã chọn Liên làm nhân vật chính, một cô
bé tầm 9 10 tuổi đầu, nhưng có lẽ vì sống trong nghèo khổ và công việc mưu sinh từ
tấm bé, thành thử ra ở chị luôn có sự trưởng thành trước tuổi và đặc biệt là một tâm
hồn nhạy cảm, yêu thương con người vô cùng ấn tượng. Sự nhạy cảm tinh tế của Liên
đã hiện lên từ những dòng đầu của tác phẩm với cái hình ảnh “đôi mắt chị bóng tối
ngập đầy dần và cái buồn của buổi chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của chị”,
cái cách chị nhìn nhận về cảnh chiều tàn nơi phố huyện khiến chị trở nên khác biệt.
Bởi lẽ rằng với một đứa bé 9 10 tuổi, thì nỗi buồn, nỗi ảm đạm của quê hương có lẽ là
một cái gì đó mơ hồ lắm, thậm chí có khi còn chẳng nhận ra được, nhưng Liên thì
khác chị suy tư và thấm thía cái nỗi buồn của thiên nhiên, để nó thấm đẫm vào tâm
hồn mình, để lại trong tâm hồn non nớt của chi những nỗi niềm suy tư man mác. Sự
tinh tế, nhạy cảm của Liên còn thể hiện ở cảm nhận của chị về cái mùi riêng của đất
quê hương “một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn với mùi cát bụi quen
thuộc quá, khiến chị em Liên tưởng đó là mùi riêng của đất, của quê hương này”. Đó
rõ ràng không phải là một mùi gì thơm tho dễ chịu gì cho cam, mà lại là một cái mùi
ngai ngái, âm ẩm xộc thẳng vào mũi khiến người ta khó chịu, bức bối. Nhưng đối với
Liên, thì đó lại là mùi đặc trưng của của quê hương, mà chị cảm thấy thân thiết, yêu
thương và gắn bó vô cùng. Không chỉ tinh tế ở cảm nhận và sự tinh tế nhạy cảm của
Liên còn thể hiện trong cái cách chị quan tâm và yêu thương người khác, đối với mẹ
con chị Tí là ánh nhìn thương cảm, xót xa, đối với bà cụ Thi điên là sự ái ngại, cảm

thông cho một kiếp người tàn lụi, đối với mấy đứa trẻ ven xóm chợ là sự tội nghiệp,
thương xót nhưng bản thân chị cũng bất lực vì không thể giúp gì được cho chúng, bởi
chính cuộc đời chị cũng nghèo khổ và tăm tối.
Bức tranh phố huyện lúc đêm xuống không có nhiều điểm nhấn như cảnh ngày tàn,
thế nhưng nó vẫn mang và truyền tải được một cách trọn vẹn sâu sắc cái sự ảm đạm,
tối tăm và u buồn của nơi tỉnh lẻ. Điều ấy bắt đầu đến từ cách mà Thạch Lam miêu tả
bóng đêm, mà có lẽ người ta chẳng thấy cái bóng đêm nào nó vừa đen đặc lại vô tận
đến thế “đường phố và các ngõ con chứa đầy bóng tối”, “tối hết cả, con đường thăm
thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn nữa”.
Dĩ nhiên ánh sáng cũng xuất hiện, thế nhưng dường như nó chỉ làm cho bức tranh
bóng tối ở nơi đây thêm rõ nét, bởi dương như sự hiện diện của những “khe sáng, “hột
sáng” thoát ra từ vách nhà, hay cái “quầng sáng” tù mù lay động từ cái ngọn đèn dầu
con con của chị Tí, cùng với cái ánh lửa dẫu chiếu sáng cả một vùng đất cát nhưng
nhạt nhòa và mờ nhạt của bác Siêu, đều chẳng thể làm thay đổi được cái tối tăm vô tận
này. Thay vào đó những nguồn sáng yếu ớt ấy dường như bị bóng đêm khỏa lấp, nuốt
trọn, khiến không gian càng trở nên ảm đạm và chán chường hơn, càng khiến người ta
cảm tưởng về những cuộc đời đang leo lét như thứ ánh sáng tu mù đang hiện lên trong
đêm tối, chẳng đủ để soi sáng con đường đời. Giữa cái bóng đêm mịt mùng, người ta
thấy hiện lên những kiếp người tàn, hình ảnh vợ chồng bác Xẩm với tiếng đàn bầu bần
bật, thiểu não, đứa con nhỏ bò cả ra đất nghịch những rác rưởi bẩn thỉu, thấy mà xót
xa. Mẹ con chị Tí chán chường phẩy ruồi bên gánh hàng nước, ế ẩm và ảm đạm. Gánh
phở bác Siêu nghi ngút khói, nhưng cũng ế khác, bởi đó là thứ quà sang, không hề hợp
với nơi phố thị nghèo nàn. Còn chị em Liên từ sáng đến tối muộn mãi chôn chân trên
cái chõng tre mục nát, không được sống một cuộc đời vui chơi thoải mái như bao đứa
trẻ khác mà đã sớm phải tất bật mưu sinh vì mấy đồng tiền lẻ khi bán được bánh xà
phòng, cút rượu bé tí,… Nhưng có một điều thú vị rằng trong cái không gian tăm tối,
bi ai ấy chí ít người ta vẫn còn thấy được sự hiện diện của ánh sáng trong tâm hồn con
người khi “chừng ấy con người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự
sống nghèo khổ hằng ngày của họ”, đó là mong ước là hy vọng về một cuộc đời tươi

sáng tốt đẹp hơn, là ước mơ thoát ra khỏi cái ảnh bế tắc, tối tăm dẫu rằng nó còn rất
mơ hồ và xa xăm.
Sau bức tranh phố huyện ở hai thời điểm chiều tàn và đêm tối thì sự xuất hiện của
đoàn tàu đêm đã đem đến cho phố huyện một viễn ảnh khác hẳn, là điểm nhấn thể
hiện những giá trị tư tưởng mà Thạch Lam muốn truyền tải. Có lẽ người ta thấy ấn
tượng với cái cảnh những con người nơi phố huyện cố nén mệt mỏi để trông mong
chuyến tàu đêm, chuyến tàu mỗi ngày đều có một lần. Thế nhưng có ai biết rằng
chuyến tàu ấy vô cùng có ý nghĩa với những con người nơi đây bởi “con tàu như đã
đem một chút thế giới khác đi qua”, mang một cái gì đó khác lắm, có lẽ là ánh sáng,
sự phấn khởi, là tượng trưng cho niềm hy vọng le lói trong trái tim mỗi con người.
Thế nên khi có những dấu hiệu đầu tiền của đoàn tàu bác Siêu đã nhanh nhạy reo lên
một cách sung sướng: “Kìa đèn ghi đã ra kia rồi” để thức tỉnh mọi người, đoàn tàu
xuất hiện phía xa xa với hình ảnh “một làn khói trắng bừng sáng lên từ đằng xa”. Chị
em Liên đều đứng dậy khỏi chõng để kịp chiêm ngưỡng dáng vẻ của con tàu, với niềm
háo hức và say mê khôn cùng, mà đối với An nó như một món đồ chơi, còn đối với
Liên thì đoàn tàu đã mang về cho chị những ký ức xa xăm tươi đẹp khi còn ở thủ đô.
Đoàn tàu xuất hiện với những âm thanh vang dội, mạnh mẽ “tiếng dồn dập, rít mạnh
vào ghi”, “tiếng hành khách ồn ào khe khẽ”, “tiếng còi rít lên và tàu rầm rộ đi tới”
khác hẳn với những âm thanh yếu ớt, chậm rãi và thiểu não nơi phố huyện. Thứ ánh
sáng mà đoàn tàu mang tới cũng khác hẳn “toa đèn sáng trưng, chiếu cả xuống
đường… đồng và kền lấp lánh, và các cửa kính sáng” đối lập hoàn toàn với thứ ánh
sáng từ mù từng hột, từng vệt, nhạt nhòa nơi phố huyện. Thêm vào đó nhưng chuyển
động mạnh mẽ, dứt khoát của con tàu cũng đem đến một không khí khác hẳn, rộn ràng
náo nhiệt “tàu rầm rộ đi tới”, “đoàn xe vụt qua” làm lu mờ đi cái chuyển động khe khẽ,
từ từ, rời rạc của nơi tỉnh lẻ tối tăm, bế tắc. Đoàn tàu ấy từ Hà Nội về, nó đã mang đến
cho Liên những cảm xúc khó tả, bởi đoàn tàu là biểu trưng của sự sung túc giàu có,
làm chị nhớ về những ngày mình còn ở Hà Nội, thầy còn nhiều tiền, được hưởng cuộc
sống ấm êm, được nếm những thức quà ngon, được thỏa sức vui chơi, là thế giới mà
Liên và cả những con người nơi đây đều khát khao mơ tưởng. Thế nhưng khi đoàn tàu

đi qua, phố huyện lại trở lại với vẻ ban đầu của nó, thậm chí còn tối tăm và chán nản
hơn, bởi người ta không còn gì để mong chờ nữa, một ngày dài đã thật sự kết thúc,
người tản đi, yên ắng đến vô cùng, chỉ còn tiếng chó sủa giữa đêm khuya.
Có thế mới thấy được rằng, đọc văn Thạch Lam mới đầu tác giả chỉ viết khơi khơi, kể
về những điều quá đỗi vụn vặt, nhỏ bé và tầm thường, thế nhưng đến khi đọc đến
những dòng chữ cuối cùng ta mới thấm thía được cái dụng ý của nhà văn. Cái đẹp len
lỏi khắp hang cùng ngõ tận, mà điều ông làm chính là khai thác nó để cho mọi người
cùng được chiêm ngưỡng, nó lại giống như việc ông vẽ ra vẻ đẹp của cảnh ngày tàn,
phác họa tâm hồn tinh tế và nhạy cảm của Liên và đi kèm theo đó là những giá trị
nhân sinh vô cùng sâu sắc, để mọi độc giả đều phải suy ngẫm.
Thạch Lam là cây bút nhẹ nhàng, sâu lắng trong nhóm Tự lực văn đoàn, một phong
cách không thể lẫn lộn với bất cứ ai. Mỗi trang văn của ông là những lời thủ thỉ tâm
tình cuốn hút người đọc. Đó là những câu chuyện không có cốt truyện được viết lên
bởi chất liệu nhẹ nhàng, man mác, tiêu biểu là tác phẩm Hai đứa trẻ.
Sự tinh tế, nhẹ nhàng trong những câu văn làm nên nét độc đáo của Thạch Lam. Câu
chuyện Hai đứa trẻ xoay quanh cuộc sống của Liên và An ở phố huyện nghèo với
công việc lặp đi lặp lại hằng ngày. Qua Liên và An, nhà văn muốn gửi gắm đến bạn
đọc thông điệp cuộc sống mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc.
Ẩn hiện trong truyện ngắn là khung cảnh phố huyện nghèo. Mở đầu là tiếng trống thu
không vang lên trong buổi chiều tà, khi cảnh vật và con người đang đắm mình vào
không gian lơ đãng. Tại sao Thạch Lam chọn buổi chiều tà mùa thu để vẽ lên bức
tranh phố huyện? Phải chăng mùa thu gợi buồn, gợi nhớ, gợi cho con người ta nhiều
cảm xúc. Khu phố nghèo lúc ngày tàn gợi sự đìu hiu, tàn phai trước mắt người đọc, đó
cũng chính là hiện thực xã hội thời bấy giờ ở nước ta, mọi thứ không có sức thu hút và
dường như không thấy có sự sống, mọi thứ gần gũi nhưng phảng phất sự nghèo đói.

Trong con mắt của Liên và An, phố huyện hiện lên xơ xác, nghèo đói trước cảnh bãi
chợ vắng vẻ, khi người về hết. Ống kính của Thạch Lam lia qua những rác rưởi khi
chợ quê vãn người và miêu tả một mùi vị đặc trưng riêng khiến hai đứa trẻ tưởng là
mùi riêng của đất, của vùng quê này. Cứ thế, phố huyện ám ảnh hai đứa trẻ, ám ảnh
bạn đọc bởi những hình ảnh, màu sắc và hương vị như thế suốt bao năm qua.
Những đứa trẻ nghèo khổ hiện ra trong khung cảnh tiêu điều, xác xơ thêm nhếch nhác.
Chúng đi nhặt những thứ rơi vãi còn sót lại. Mẹ con chị Tí ngày mò cua bắt ống, tối
tối xác điếu đóm dọn hàng, gia đình bác Xẩm ngồi bên manh chiếu rách với chiếc thau
sắt trắng để trước mặt, bà cụ Thi điên uống rượu rồi cười khanh khách đi vào trong
bóng tối… Từng ấy những kiếp sống lầm than, tàn tạ có cả chị em Liên. Trong con
mắt của Liên, cuộc sống chìm trong màn đêm mênh mông không lối thoát, chỉ có
ngọn đèn của chị Tí, cái bếp lửa của bác Xiêu, rồi ngọn đèn hoa kỳ vặn nhỏ….
Phố huyện lúc chiều tà tựa như khúc nhạc buồn điệp đi điệp lại chẳng biết bao giờ
chấm dứt, đơn điệu và buồn tẻ. Liên và An làm sao có thể ý thức được sự buồn chán,
bế tắc mà bọn trẻ đang phải sống cũng như những khát vọng mơ hồ của mình về cảnh
tù đọng nơi đây. Nhưng với sự nhảy cảm, bé Liên cảm nhận được khát vọng tinh thần
của chính mình, khát vọng thoát khỏi cảnh tối tăm, tù đọng mà tới một thế giới khác.
Minh chứng cho khao khát này là hành động thực đợi chuyến tàu đêm đi qua. Con tàu
đi ngang qua phố huyện như đem một thế giới khác đi qua, một thế giới khác hẳn với
thế giới hai đứa trẻ đang sống, cũng là ánh sáng nhưng không phải là vầng sáng của
ngọn đèn chị Tí hay ánh lửa của bác Siêu.
Thạch Lam không đi sâu miêu tả xung đột xã hội, ông là một nhà văn lãng mạn vì thế
một bức tranh phố huyện nghèo, dung dị tới từng chi tiết. Một bức tranh làng quê Việt
Nam mù xám với những người lao động nghèo khổ đang phải sống quanh quản trong
tối tăm, bế tắc. Nhà văn đã bày tỏ niềm cảm thương chân thành tới những phần người
ấy, muốn thay đổi cảnh nghèo khổ, tối tăm cho những con người ấy.

Nội dung bao trùm của truyện Hai đứa trẻ là tấm lòng "êm mát và sâu kín" của Thạch
Lam đối với con người và quê hương, ở đây, nhà văn vừa thể hiện niềm xót thương
đối với những kiếp người nghèo khổ sống lam lũ, quẩn quanh trong xã hội cũ vừa bộc
lộ thái độ đồng cảnh, trân trọng đối với khát vọng tuy rất mơ hồ của họ. Qua truyện
Hai đứa trẻ, người đọc còn cảm nhận được phần nào tình cảm gắn bó với quê hương
đất nước của Thạch Lam.
Đọc truyện Hai đứa trẻ, trước hết chúng ta có ấn tượng về cuộc sống lụi tàn, tù túng
của những kiếp người sống nghèo đói, quẩn quanh, không ánh sáng, không tương lai
trong xã hội cũ.
Câu chuyện mở đầu bằng những câu văn êm dịu, với những âm thanh và hình ảnh báo
hiệu một ngày tàn: "Tiếng trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ; từng tiếng
một vang ra để gọi buổi chiều. Phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây
ánh hồng như hòn than sắp tàn. Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt trên
nền trời.
Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ra ngoài đồng
ruộng theo gió nhẹ đưa vào". Đây là một trong nhiều bằng chứng ở tác phẩm này cho
thấy: "Văn của Thạch Lam thường hiếm khi thừa lời, thừa chữ, không uốn éo làm
duyên một cách cầu kì kiểu cách, nhưng vừa giàu hình ảnh và nhạc điệu, lại vừa uyển
chuyển, tinh tế (Vũ Ngọc Phan). Nó không những cho người đọc nhìn thấy cảnh vật
mà điều quan trọng hơn là khơi gợi ở họ tình cảm, xúc cảm đối với cảnh vật. Hơn nữa,
cảnh vật lại phần nhiều đều rất gần gũi, bình dị và mang cốt cách Việt Nam.
Bên cạnh cảnh ngày tàn, chợ tàn là những kiếp người tàn tạ. Chị Tí ban ngày mò cua,
bắt tép, tối đến dọn hàng nước chè tươi, thắp một ngọn đèn dầu leo lét. Hàng vắng
khách, tuy chiều nào chị cũng dọn từ chập tối cho đến đêm, nhưng "chả kiếm được
bao nhiêu". Bác Xẩm ngồi trên manh chiếu, cái thau để trước mặt, "góp chuyện bằng
mấy tiếng đàn bầu bật trong yên lặng.

Thằng con bò ra đất, ngoài manh chiếu, nghịch nhặt những rác bẩn vùi trong các bên
đường". Bà cụ Thi hơi điên lại nghiện rượu, có tiếng cười khanh khách, ghê sợ, sau
khi uống một hơi cạn cút rượu ti, "cụ đi lần vào bóng tối". Chị em Liên phải thức để
trông "một cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu, mẹ Liên dọn ngay từ khi cả nhà bỏ Hà Nội về
quê ở, vì thầy Liên mất việc". Hàng "bán chẳng ăn thua gì", Liên thương mấy đứa trẻ
nghèo, nhưng "không có tiền để mà cho chúng nó".
Cảnh Liên xếp hàng vào hòm, cách hai chị em tính tiền, niềm nuối tiếc cái thời còn ở
Hà Nội nhiều khi "được đi chơi Bờ Hồ uống những cốc nước lạnh xanh đỏ", cái ý
nghĩ phở bác Siêu là "một thứ quà xa xỉ" không bao giờ chị em Liên có thể mua
được... khiến chúng ta có thể hình dung ra gia cảnh khó khăn và mức sống eo hẹp của
gia đình Liên. Thế nhưng, có lẽ dẫu sao, gia đình hai đứa trẻ cũng còn có phần khấm
khá hơn gia đình chị Tí và bác Xẩm, vì còn có "một gian hàng bé thuê lọi của bà lão
móm, ngăn ra bằng một tấm phên nứa dán giấy nhật trình"...
Như vậy, từ gia đình chị Tí, gia đình bác Xẩm đến bà cụ Thi và chị em Liên, mỗi
người một cảnh, nhưng họ đều có chung sự buồn chán, mỏi mòn... Điều đáng nói hơn
là tất cả những nhân vật bé nhỏ này đã hiện ra trong cái nhìn xót thương của Thạch
Lam, được thể hiện qua lời văn và những chi tiết dường như rất khách quan.
Khi trời tối hẳn, cả phố huyện dường như chỉ thu vào ngọn đèn của chị Tí. Ngoài ngọn
đèn này ra, "thứ bóng tối nhẫn nại uất ức đời thôn quê" (Thế Lữ) làm chủ tất cả.
Không phải ngẫu nhiên trong tác phẩm, nhà văn nhắc đi, nhắc lại chi tiết ngọn đèn chị
Tí tới 7 lần. Kết thúc truyện, hình ảnh gây ấn tượng, day dứt cuối cùng, đi vào giấc
ngủ của Liên cũng vẫn là "chiếc đèn con của chị Tí chiếu sáng một vùng đất nhỏ".
Phải chăng, hình ảnh này chính là biểu tượng của những kiếp người nghèo khổ, lam lũ
sống vật vờ, leo lét trong màn đêm của xã hội thực dân nửa phong kiến? Nhịp sống ở
phố huyện này cứ lặp đi, lặp lại một cách đơn điệu, quẩn quanh và tẻ nhạt.
Ngày qua ngày, chiều nào chị Tí cũng dọn hàng "từ chập tối cho đến đêm", tối nào
bác Siêu bán phở cũng nhóm lửa, gia đình bác Xẩm cũng chờ khách, người nhà cụ

Thừa, cụ Lục cũng đi gọi người đánh tổ tôm. Chị em Liên tối nào cũng tính tiền hàng,
"cũng phải ngồi trên chiếc chõng tre dưới gốc cây bàng" và "ngày nào, cứ chập tối, mẹ
Liên lại tạo ra thăm hàng một lần"...
Như vậy, "chừng ấy người trong bóng tối" ngày này qua ngày khác sống quẩn quanh,
tù túng trong cái "ao đời bằng phẳng" (Xuân Diệu). Hình ảnh những con người này
khiến ta nhớ đến một số câu thơ trong bài Quẩn quanh của Huy Cận:
Quanh quẩn mãi với vài ba dáng điệu,
Tới hay lui cũng ngần ấy mặt người.
Vì quá thân nên quá đỗi buồn cười,
Môi nhắc lại cũng ngần ấy chuyện.
Hãy nhớ đến cuộc sống đơn điệu, nhạt nhẽo "cơm mai rồi lại cơm chiều, rút cục mỗi
ngày hai bữa cơm" của những nhân vật như Quỳnh và Giao trong thiên truyện ý tưởng
Tỏa nhị Kiều của Xuân Diệu. Tuy thế, những người dân phố huyện vẫn hy vọng cho
dù hy vọng đó rất mơ hồ: "một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của
họ".
Chính sự mong đợi mơ hồ này dường như càng tô đậm thêm tình cảnh tội nghiệp của
những nhân vật trong truyện. Họ sống đấy, nhưng đâu biết ngày mai số phận mình sẽ
ra sao! Một niềm xót thương da diết của Thạch Lam thể hiện kín đáo ngay trong cách
dựng người: dựng cảnh và cái giọng văn đều đều, chậm buồn của ông.
Thạch Lam cây bút văn xuôi lãng mạn tiêu biểu của văn học 1930 1945, các sáng tác
của ông tập trung đi sâu khai thác vào cuộc sống đời thường, bình dị. Với những tác
phẩm thường “truyện không có chuyện” nhưng lại để lại những dư âm sâu sắc trong
lòng người đọc về vẻ đẹp cuộc sống, tâm hồn con người. Hai đứa trẻ là một tác phẩm
mang trong mình vẻ đẹp giản dị, sâu lắng như vậy.

Tác phẩm được xuất bản năm 1938 in trong tập Nắng trong vườn. Tác phẩm là lát cắt
hiện thực cuộc sống nơi phố huyện nghèo từ khoảnh khắc chiều tàn cho đến đêm
khuya. Nhưng với ngòi bút tinh tế, Thạch Lam đã đi sâu khám phá vẻ đẹp của con
người, cuộc sống nơi đây.
Mở đầu tác phẩm là khung cảnh thiên nhiên hết sức nên thơ nhưng đượm buồn với
tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng, tiếng trống thu không văng vẳng vang lên, tiếng
muỗi vo ve khắp nơi. Nếu có âm thanh cất lên cũng không mang lại sự tươi vui, rộn rã,
ngược lại chỉ gợi lên sự tĩnh mịch của cảnh và sự ảm đạm của không gian. Gam màu
chủ đạo của khung cảnh là màu đỏ như lửa cháy: “Phương tây đỏ rực như cháy và
những đám mây hồng như hòn than sắp tàn” . Những sắc màu này thường gợi lên sức
sống, sự ấm nóng như với bức tranh của Thạch Lam lại chỉ gợi lên sự lụi tàn, mặt trời
sắp lặn, những đám mây cũng như hòn than sắp tàn. Sự ảm đạm, buồn rầu bao trùm
lên cảnh vật khi bóng chiều dần buông.
Trong không gian của buổi chiều tàn, bức tranh sinh hoạt của con người hiện lên cũng
chẳng mấy sáng sủa hơn. Chỉ có một âm thanh duy nhất xuất hiện “tiếng ồn ào cũng
mất” khi chợ đã họp và vãn từ lâu, trả lại cho phố huyện sự tĩnh lặng vốn có. Trên nền
chợ chỉ còn lại vỏ thị, vỏ bưởi, lá nhãn,… những thứ người ta bỏ đi sau một buổi chợ
phiên. Những đứa trẻ con nhà nghèo vẫn cố tìm tòi, nhặt nhạnh những thứ còn sót lại
trên mặt đất. Cuộc sống ở đây không chỉ buồn mà còn nghèo nàn, xơ xác. Không gian
ấy khiến ta không khỏi ám ảnh và cảm thương cho những số phận, sinh linh tội nghiệp
đang phải sống những ngày mòn mỏi ở nơi đây.
Liên là một cô gái mới lớn, tinh tế và nhạy cảm, trong khoảnh khắc của ngày tàn đã
nhanh chóng nắm bắt những biến chuyển của thiên nhiên. Em cảm nhận thấy mùi vị
của quê hương trong phiên chợ đã tàn: “một mùi ẩm mốc bốc lên trộn lẫn với mùi cát
bụi quen thuộc quá…” ấy là mùi vị đã thấm sâu trong tâm hồn em, tâm hồn của một
người gắn bó tha thiết, sâu nặng với quê hương.
Khi màn đêm buông xuống, cuộc sống nơi phố huyện vẫn tiếp diễn. Liên sửa soạn, vội
vàng “thắp đèn, xếp những quả sơn đen lại” và nhẩm tính những món hàng đã bán

được trong ngày. Rồi lần lượt chị Tí, bác xẩm, gánh phở bác Siêu xuất hiện. Chị Tí
dọn hàng nước chờ đợi những khách hàng quá quen thuộc đi qua vào uống chén trà.
Gánh phở bác Siêu lại là món ăn xa xỉ với người dân phố huyện, bởi vậy lúc nào cũng
vắng khách. Bác xẩm gảy lên “mấy tiếng đàn bầu bần bật trong yên lặng” thu nhập
chẳng đáng là bao. Hình ảnh cụ Thi điên có lẽ đã gây biết bao ám ảnh với người đọc,
cụ triền miên trong cơn say, bước đi lảo đảo, dường như cụ tìm đến với hơi men để
lãng quên thực tại cuộc sống nhàm chán, tẻ nhạt, để quên đi những nỗi đau của thực tế.
Những người dân phố huyện vẫn gắng gượng sống qua ngày, họ sống cuộc đời mòn
mỏi, mà chưa thể tìm ra lối thoát cho chính mình. Họ cũng mang trong mình mơ ước
“Chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì đó tươi sáng hơn…” nhưng đó
chỉ là mơ ước mơ hồ, chập chờn, vu vơ, không có đích đến. Nhưng ước mơ đổi đời
của những người dân phố huyện cũng được tác giả nâng niu, trân trọng.
Trong khoảnh khắc của ngày tàn, khi bóng tối đã ngập đầy mọi nơi, Thạch Lam một
cách rất tinh tế đã tìm ra những khoảnh khắc đẹp đẽ, đầy lãng mạn của cảnh vật thông
qua những cảm nhận nhạy bén của nhân vật Liên. Cô bé thích thú ngắm bầu trời đêm
với ngàn sao lấp lánh, tưởng tượng đó là dòng sông ngân hà với hai con vịt đi theo
chân thần nông. “Qua kẽ lá của cành bàng, ngàn sao vẫn lấp lánh; một con đom đóm
bám vào dưới mặt lá, vùng sáng nhỏ xanh nhấp nháy rồi hoa bàng rụng xuống vai
Liên khe khẽ…” Liên quả là người có tâm hồn nhạy cảm và tinh tế, khi “đường phố
và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối” em vẫn tìm thấy những nguồn sáng khác
nhau từ thiên nhiên, cảm nhận cái rơi thật khẽ, thật êm của hoa bàng rụng. Liên tìm
đến ánh sáng không phải là một điều ngẫu nhiên, ánh sáng ấy chính là mơ ước về một
cuộc sống tốt đẹp hơn của Liên. Em tìm nguồn sáng sáng xua tan đi bóng tối: khe sáng,
hột sáng, quầng sáng… Nhưng những nguồn sáng ấy dù phong phú nhưng nhỏ bé,
mong manh, yếu ớt, không đủ để xua đi bóng đêm. Đây đồng thời cũng là khao khát
đổi đời để thoát khỏi cuộc sống quẩn quanh, bế tắc của thực tại.
Nhưng có lẽ đẹp nhất, rực rỡ nhất chính là khoảnh khắc khi đoàn tàu vụt qua phố
huyện nghèo. Không ai ngủ, không ai về trước khi đoàn tàu đi qua, ai cũng cố thức để
chờ đoàn tàu đến, không phải là để cố gắng bán thêm được thứ gì, vì hầu như không

có ai mua, mà là bởi để thấy được chút ánh sáng của sự sống, của niềm tin, hy vọng.
Cũng bởi vậy mà, mặc dù đã buồn ngủ nhưng An vẫn cố nhắc chị khi nào đoàn tàu
đến hãy gọi em dậy, trong mong manh vô thức, An cũng có khao khát đổi đời như tất
cả người dân nơi đây. Khi đoàn tàu xuất hiện, tiếng reo lên đầy vui sướng: “đèn ghi đã
ra kia rồi”, hồi còi tàu hỏa kéo dài, làn khói sáng trắng xuất hiện từ phía xa. Đoàn tàu
vụt qua mang đến biết bao âm thanh: “tiếng xe rít mạnh vào ghi” , “tiếng hành khách
ồn ào khe khẽ”, “tiếng còi rít lên”, đó là sự náo nhiệt, ồn ã, đông vui trái ngược hẳn
với sự tĩnh lặng của phố huyện. Trên các toa tàu sáng rực “các toa đèn sáng trưng,
chiếu ánh cả xuống đường”, “đồng và kền lấp lánh” nó gắn liền với cuộc sống sang
trọng, giàu có trong phút chốc xua đi bóng tối, sự ảm đạm của cuộc sống nơi đây.
Đoàn tàu đi qua, người ta vẫn cố nhìn theo đóm lửa xanh cho đến khi nó mất hẳn. Nếu
đoàn tàu đi qua mang lại ánh sáng rực rỡ như sao băng thì giờ đây ở phố huyện chỉ
còn lại vầng sáng nhỏ bé, leo lét, đêm tối lại bao bọc xung quanh. Đoàn tàu là hình
ảnh của quá khứ, của Hà Nội, gợi về một thế giới thần tiên mà hai đứa trẻ từng được
trải nghiệm, là biểu tượng của thế giới hạnh phúc mà hai đứa trẻ cũng như tất cả người
dân phố huyện đang khao khát.
Truyện của Thạch Lam không có chuyện. Truyện “Hai đứa trẻ” cũng vậy. Chỉ có hai
đứa trẻ từ Hà Nội chuyển về một phố huyện nghèo, trông coi một cửa hàng tạp hóa
nhỏ xíu. Chiều, hai chị em ngồi trên chiếc chõng tre ngắm cảnh phố xá lúc hoàng hôn,
rồi đêm đến, tuy đã buồn ngủ ríu cả mắt, hai chị em vẫn cố thức để đợi xem chuyến
tàu đêm từ Hà Nội chạy qua rồi mới khép cửa hàng đi ngủ.
Thạch Lam muốn tránh lối viết tầm thường là hấp dẫn người đọc bằng cốt truyện li kì,
những tình tiết éo le, những cuộc tình mùi mẫn, hoặc là những xung đột gay cấn hồi
hộp. “Hai đứa trẻ” hấp dẫn người đọc bằng chất liệu thật của đời sống.
Cách lựa chọn chất liệu này gần với Nam Cao, Nguyên Hồng, Tô Hoài (các nhà văn
hiện thực giàu tính nhân đạo), lại kích thích người đọc bằng những ước mơ, hoài bão

tốt đẹp. Tinh thần lãng mạn ấy gắn với các nhà văn Nhất Linh, Khái Hưng, Hoàng
Đạo.
Thạch Lam có một lối văn nhẹ như cánh bướm đậu trên hoa. Bức tranh bằng ngôn ngữ
của ông có thể ví với tranh lụa chứ không phải sơn dầu. Thạch Lam trước sau vẫn là
một nhà văn lãng mạn. lãng mạn tích cực, đẹp.
Trong “Hai đứa trẻ” chất lãng mạn và hiện thực hòa quyện với nhau hiện ra trong bức
tranh thiên nhiên của một vùng quê vào một buổi chiều ả. Rồi màn đêm dần dần
buông xuống “Một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát…” thiên nhiên
thì cao rộng thì cao rộng và thơ mộng.
“Phương Tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn”.
Nhưng làng quê thì đầy bóng tối, thảm hại. “Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu
vo ve”. “Đôi mắt Liên, bóng tối ngập đầy dần”. “Chỉ thấy lòng buồn man mác trước
giờ khắc của ngày tàn”. Chính bức tranh đời sống rất mực chân thật vừa thấm đượm
cảm xúc chữ tình này đã gây nên cảm giác buồn thương dây cho người đọc. Ý nghĩa
tư tưởng của truyện chủ yếu toát ra từ bức tranh đời sống phố huyện nghèo.
Dưới mắt của hai đứa trẻ, cảnh phố huyện hiện lên thật là cụ thể, sinh động, gợi cảm.
Đó là cảnh bãi chợ trống trải, vắng vẻ khi buổi chợ đã vãn từ lâu. “Người về hết và
tiếng ồn ào cũng mất”. Cảnh chợ tàn phơi bày sự nghèo nàn, xơ xác của đời sống phố
huyện.
Ống kính cần mẫn của nhà văn lia qua phố huyện: trên đất chỉ còn “rác rưởi, bỏ bưởi,
vỏ thị, lá nhãn và lá mía”. Cảnh còn được miêu tả bởi khứu giác tinh tế của nhà văn
“một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn mùi cát bụi quen thuộc quá,
khiến chị em liên tưởng là mùi riêng của đất, của quê hương này”. Bức tranh phố
huyện trong “Hai đứa trẻ” đầy sức ám ảnh là vì những màu sắc và hương vị như thế.
Trong khung cảnh tiêu điều, buồn bã đó, hình ảnh những con người nghèo khổ, lam lũ,
nhếch nhác của phố huyện hiện dần ra. Những đứa trẻ đi nhặt nhạnh những thứ rơi vãi

ở bãi chợ. Mẹ con chị Tí lễ mễ đội chõng xách điếu đóm ra dọn hàng, “ngày, chị đi
mò cua bắt tép; tối đến chị mới dọn cái hàng nước này…”.
Gia đình bác Xẩm ngồi trên manh chiếu, cái thau sắt trắng để ở trước mặt”. Thằng con
bò ra đất nghịch nhặt rác bẩn bên đường. Và hai chị em Liên với cửa hàng tạp hóa nhỏ
xíu mẹ Liên dọn ngay từ khi cả nhà bỏ Hà Nội về quê vì thầy Liên mất việc.
Bà cụ Thi điên điên tàng tàng mua rượu uống và cười “khanh khách” lảo đảo đi vào
bóng tối. Tất cả đều là những kiếp sống lầm than, cực khổ, tàn tạ. Qua con mắt của bé
Liên, tất cả cuộc sống chìm trong đêm tối mênh mông, chỉ còn ngọn đèn của chị Tí,
cái bếp lửa của bác Xiêu, ngọn đèn Hoa Kỳ vặn nhỏ của Liên… tức chỉ là mấy đốm
sáng tù mù, những đốm lửa nhỏ nhoi ấy chẳng làm cho phố huyện sáng sủa mà chỉ
càng khiến cho đêm tối mịt mù dày đặc mà thôi.
“Tất cả phố xá trong huyện bây giờ thu nhỏ lại nơi hàng nước của chị Tí”. Hình ảnh
ngọn đèn con nơi hàng nước của chị Tí chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ ấy trở đi trở
lại tới bẩy lần trong huyện là hình ảnh đầy ám ảnh và có sức gợi rất nhiều về những
kiếp sống nhỏ nhoi, lay lắt, mù tối trong đêm đen mênh mông của cuộc đời.
Thạch Lam tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh sau đổi là Nguyễn Tường Lân, ông là
em trai của hai nhà văn nổi tiếng là Nhất Linh (Nguyễn Tường Tam) và Hoàng Đạo
(Nguyễn Tường Long). Sinh ra ở huyện Cẩm Giàng_Hải Dương (quê mẹ), lớn lên học
Trung học ở Hà Nội sau bỏ học đi làm báo, viết văn. Tác phẩm của ông để lại không
nhiều nhưng mỗi một sáng tác là một thành công riêng. Ông được người đời đánh giá
là “Cây bút có biệt tài về truyện ngắn”. Tiêu biểu là tác phẩm “Hai đứa trẻ” in trong
tập “Nắng trong vườn” thể hiện tài năng về truyện ngắn là truyện không có cốt truyện,
chủ yếu đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật và minh chứng cho văn phòng riêng biệt,
độc đáo của Thạch Lam là giản dị, trong sáng mà thâm trầm sâu sắc.
Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” bên cạnh việc miêu tả không gian cảnh vật bên ngoài và
những cảnh người dường như không có gì nổi bật đáng chú ý, nhưng đi vào nơi bên

trong sâu lắng của tâm hồn mới phát hiện ra những điều tinh tế gợi lên biết bao nỗi xót
xa, thương cảm cho những kiếp người nghèo khổ và trân trọng cho ước mơ của họ.
Truyện kể về hai nhân vật chính Liên và An, hai chị em từng sống ở Hà Nội huyên
náo khi cha bị mất việc gia đình phải chuyển về phố huyện nghèo mưu sinh, hai đứa
nhỏ được mẹ giao cho công việc trông coi cửa hàng tạp hóa bé xíu để kiếm thêm thu
nhập. Tất cảnh cảnh vật và con người nơi đây trong từng khoảng thời gian từ chiều tàn
cho đến đêm khuya được Liên thu vào trong tầm mắt và cảm nhận thật tinh tế.
Cảnh vật bên ngoài được Thạch Lam miêu tả qua cái nhìn của Liên có khi đứng từ xa
quan sát bao trùm lên tất cả, khi thì lại cận cảnh từng chi tiết nhỏ bé. Khung cảnh thiên
nhiên được cảm nhận cả hai chiều về không gian và thời gian. Mở đầu là buổi chiều tà
hoàng hôn buông xuống, bóng tối dần bao phủ. Khung cảnh ngày tàn, chợ tàn hiện lên
những kiếp người tàn tạ. Bức tranh thiên thiên nhiên về chiều mở đầu là “tiếng trống
thu không trên cái chòi của huyện nhỏ”_ âm thanh đầu tiên báo hiệu kết thúc một
ngày, chuẩn bị cho thời khắc lúc về đêm. Nói là phố huyện nhưng là cái huyện nhỏ
xíu, tiêu điều. Hiệu lệnh phát ra từ một cái chòi nho nhỏ lẩn vào trong dãy tre làng
đang đen lại vào lúc trời tây rực đỏ như hòn than sắp tàn, chen lẫn là tiếng ếch nhái
kêu ran ngoài đồng ruộng, tiếng muỗi vo ve trong màn đêm tối. Điều đó khiến cho
Liên - cô gái có tâm hồn nhạy cảm “bỗng dưng thấy cái buồn của ngày tàn thấm thía
vào tâm hồn” khi ngồi bên cạnh “Những quả thuốc sơn đen, đôi mắt ngập đầy bóng
tối”. Đoạn văn mở đầu của Thạch Lam êm du, dịu nhẹ vừa giàu hình ảnh, giàu nhịp
điệu và uyển chuyển, tinh tế như bản nhạc tình ca gợi ra cuộc sống vừa bình yên lại
vừa hoang tàn và nghèo nàn nơi thôn dã. Những con người ở huyện nhỏ hiện lên là
những đứa trẻ con nhà nghèo lom khom nhặt nhạnh những thứ gì còn dùng được sau
buổi chợ chiều, từ láy “lom khom” được Thạch Lam sử dụng càng đậm tô sự cơ cực
vất vả mà những đứa trẻ đáng lẽ phải được học hành vui chơi đang gánh chịu. Mẹ con
chị Tí vẫn dắt díu nhau ngày này qua ngày khác với hai công việc đều đặn là mò cua
bắt tép ban ngày tối đến trông chờ vào gánh nước chè dưới gốc bàng trong màn đêm.
Hai chị em Liên với cái quán tạp hóa bán những thứ đồ lặt vặt. Ống kính quan sát của
nhà văn lia đến cả những thứ rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá mía, lá nhãn trên nền đất có

cả mùi của cát bụi và mùi ẩm mốc quyện vào nhau tạo thành mùi của quê hương
nghèo khó. Thạch Lam có một tâm hồn thật tinh tế cảm nhận được từng chi tiết nhỏ
cho thấy tấm lòng dào dạt của ông với quê hương.
Bức tranh phố huyện khi về đêm các nhà đã lên đèn nhưng những nguồn sáng yếu ớt
ấy không thể xua tan đi màn đêm, không thể chiến thắng nổi bóng tối. Ánh sáng của
nhà bác phở Mỹ, đèn hoa kì leo lét trong nhà ông Cửu và đèn dây sáng xanh trong nhà
hiệu khách càng làm cho “Đường phố và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối”.
Xung quanh Liên bóng tối đang dần bao trùm. “Tối hết cả con đường thăm thẳm sông,
con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại đen sẫm hơn nữa”. Bác phở siêu lom
khom nhóm lửa trong đêm khiến cho “bóng bác càng mênh mang ngả xuống một
vùng và kéo đến tận đàng xa”. Gia đình nhà bác xẩm vẫn đang đợi giọt hạnh phúc rơi
với cái thau còn trống trơ, thằng con thì bò ra đất. Liên và An đã dọn hàng xong, cô bé
thả hồn mình với cảnh vật xung quanh, lắng mình quan sát “ngàn sao vẫn lấp lánh,
một con đom đóm bám vào dưới mặt lá, vùng sáng nhỏ xanh nhấp nháy rồi hoa bàng
rụng xuống vai Liên khe khẽ, thỉnh thoảng từng loạt một. Tâm hồn Liên yên tĩnh hẳn,
có những cảm giác mơ hồ không hiểu”. Tâm trạng của một cô bé nhạy cảm như vậy
chẳng có gì là khó hiểu, trước cảnh vật hiu quạnh trách sao được lòng mình cũng buồn
theo. Thạch Lam thật tinh tế khi đi sâu khai thác thế giới nội tâm của cô gái mới lớn.
Đoàn tàu lúc về đêm là ước mơ, hi vọng của những con người nghèo khổ nơi đây. Tất
cả mọi người vẫn thức đến tận đêm khuya để chờ tàu đi qua cuộc đời họ trong thoáng
chốc. Phải chăng là để mong bán được ít hàng, còn chị em Liên thì không hi vọng gì
nữa bởi đêm khuya rồi có mua cũng chỉ là bao diêm hay gói thuốc. Nhưng theo như
Thạch Lam nhận xét: “Chừng ấy con người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi
sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ.” Chuyến tàu về đêm là giấc mộng đẹp
huy hoàng của người dân huyện nghèo. Mọi người chờ tàu trong tâm trạng háo hức,
mong mỏi An đã nằm xuống ngủ nhưng vẫn cố nhắc chị “Tàu đến chị đánh thức em
dậy nhé”, Liên buồn ngủ ríu cả mắt vẫn cố thức chờ cho bằng được để ngắm nhìn
chuyến tàu qua. Tàu đến mang theo thứ âm thanh nhộn nhịp của tiếng còi rít, tiếng tàu
rầm rộ đi tới, tiếng nói chuyện của những hành khách phá tan không gian tĩnh mịch,

buồn thảm nơi đây. Tàu đến mang theo thứ ánh sáng của thế giới thần tiên xa lạ khác
hẳn với ánh đèn leo lét của những kiếp người tàn, đó là “Một làn khói bừng sáng trắng
lên đằng xa”, “Các toa đèn sáng trưng chiếu ánh cả xuống đường”, ánh sáng của đồng
và kền lấp lánh và các cửa kính sáng đã xóa tan đi đêm tối mịt mù, lóe lên cho họ
niềm tin, hy vọng về tương lai ngày mai tươi sáng hơn. Dù cho chỉ thoáng chốc vụt
qua nhưng chuyến tàu đêm vô cùng có ý nghĩa với chị em Liên. Dường như đối với
chúng đó là niềm say mê vì không những nó đi qua sự phẳng lặng, tẻ nhạt của cuộc
sống phố huyện mà còn đưa Liên trở về quá khứ xa xưa khi cha cô chưa bị mất việc cả
nhà vẫn còn sống ở Hà Nội huyên náo, nhộn nhịp khi ấy hai đứa trẻ đang được sống
và vui chơi trong những tháng ngày tươi đẹp.
Nếu như các nhà văn thuộc Tự lực văn đoàn miêu tả cuộc sống với tất cả những gì đẹp
nhất, trong sáng nhất thì Thạch Lam lại tìm cho mình một lối đi riêng. Dưới con mắt
của ông, đời không chỉ có tình yêu mãnh liệt đến quên cả đất trời, quên cả mọi người
mà còn có cả những nỗi đau. Ngòi bút Thạch Lam hòa cùng cuộc sống, lách vào sâu
những ngõ ngách tâm hồn con người để từ đó chắt lọc ra cả một bức tranh đời sống
nơi phố huyện nghèo (Hai đứa trẻ) mà ở đó bóng tối đè nặng lên cuộc sống cùng cực,
luẩn quẩn của con người.
Bức tranh đời sống huyện bắt đầu với cảnh nhá nhem tối và kết thúc với cảnh chờ tàu
của chị em Liên và mọi người. Toàn bộ bức tranh là bóng tối, bóng tối lan tỏa, bao
trùm lên cảnh vật, tạo nên bầu không khí nặng nề, u uất. Dường như cuộc sống ở đây
chỉ có một màu đen xám xịt. Bóng tối ớ rặng tre, bóng tối ở góc quán, bóng tối ở ánh
sáng lập lòe của đom đóm. Tất cả, tất cả đều chìm vào bóng tối. Cuộc sống con người
nơi phố huyện vốn đã không sung túc gì lại bị màn đêm bao trùm, đè nặng lại càng trở
nên côi cút, lẻ loi đến tội nghiệp. Đâu đó vài đứa trẻ nhặt nhạnh nơi góc chợ hoang
vắng lúc vào đêm. Chị em Liên quanh quẩn cùng quán hàng xén vốn đã vắng khách.
Hàng phở của bác Siêu lặng lẽ lăn bánh.. Những hình ảnh lẻ loi, đơn chiếc ấy cùng vài
ánh sáng nhỏ nhoi không đủ để xua tan bóng tối dày đặc, lan tỏa đang dần đè lên cuộc

sống của họ - những con người mà số lượng có thể đếm được trên đầu ngón tay "mấy
chú", "mấy người". Bóng tối cùng người bạn đồng hành của mình là sự im lặng đã
thống trị trên cõi người. Thời gian bỗng chốc trở nên im lặng, uất ức đến lạ kỳ. Không
gian bị uất nghẹn của kiếp người. Bức tranh ấy gợi lên bao nỗi xót xa.
Nhưng Thạch Lam - người nghệ sĩ của tâm hồn ấy không dừng lại ở khắc họa bóng tối.
Bóng tối đã đáng sợ nhưng cuộc sống quẩn quanh ở góc phố còn đáng sợ hơn. Họ ở
đây chỉ toàn những người nghèo. Đó là gia đình chị em Liên do túng quẫn mà phải về
phố huyện. Đó là bà cụ Thi hơi điên: là gia đình bác Xẩm; là gánh hàng chị Tí; là quán
phở của bác Siêu... Những mảnh đời nghèo khó nơi phố huyện tụ họp lại không đủ để
làm nên cuộc sống ồn ào. Cả một sự tẻ nhạt đến kinh khủng hiện ra. Chỉ qua một chi
tiết nhỏ: chị em Liên không ngoái lại cùng biết tiếng cười khanh khách đằng sau là
của bà cụ Thi, nhìn đốm sáng xanh lúc ẩn lúc hiện đằng xa cũng biết là gánh phở của
bác Siêu.
Dường như bao năm, bao tháng rồi họ chỉ một công việc lập đi lập lại đó. Một công
việc nhàm chán, tẻ nhạt như chính cuộc đời của họ. Những sự việc ấy làm cho cuộc
sống của họ thêm tù túng, ngột ngạt, không có lối thoát., không biết đi đâu. Đối với họ,
tương lai dường như không có mà chỉ có thực tại u buồn, quẫn bách. Trước mắt họ,
tương lai đã khép kín cánh cửa. Họ không hi vọng điều gì, không ngóng đợi ai. Hiện
tại chỉ là những nghèo khó, cơ cực, tù túng cùng những công việc nhàm chán. Bức
tranh ấy xoáy lên một nỗi đau trong tâm hồn độc giả, bật lên thành những tiếng kêu
uất ức mà không có lời giải đáp.
Tất cả những hành động, sự việc và cuộc đời con người ở phố huyện nghèo đều lặp lại
và nhàm chán. Duy chỉ có con tàu vẫn lặp đi lặp lại nhưng không nhàm chán. Con tàu
là hiện thân của ước vọng, của tương lai đối với mọi người. Họ tìm đến với con tàu,
chờ đợi nó không phải chỉ để buôn bán mà còn đón chờ một cái gì lạ lẫm đối với cuộc
sống chung quanh vốn đã đơn điệu. Con tàu đó với tiếng máy gầm phá tan bầu không
khí vốn đã u uất nặng nề, với ánh sáng chói lọi, rực rỡ xé toang màn đêm bao phủ rồi
lại rơi vào tối tăm như cũ. Với chị em Liên, con tàu còn là hiện thân của quá khứ huy

hoàng với cuộc sống sung túc ở Hà Nội, là chút gì mới mé ở hiện tại và cả niềm mơ
ước ở tương lai. Hình ảnh con tàu vụt qua đã làm giảm bớt sự bế tắc tù túng của một
cuộc sống để lại ước mơ - một ước mơ hết sức tội nghiệp cho mỗi con người.
Nếu như các nhà văn thuộc Tự lực văn đoàn đã xa rời thực tại, thi vị hóa cuộc sống thì
Thạch Lam lại gắn chặt ngòi bút với đời sống, dù ông là thành viên chủ chốt của văn
đàn ấy. Nếu đồng nghiệp của ông ca ngợi tình yêu khi say đắm, khi đau đớn, lúc xô bồ
(Hồn bướm mơ tiên, Trăng sáng, Tình tuyệt vọng...) thì Thạch Lam lại đến với tình
người. Văn chương Thạch Lam lay động đến cõi sâu thẳm nhất của tâm hồn con
người và thức tỉnh họ bằng những nỗi đau. Với phong cách vừa lãng mạn, vừa hiện
thực, ngòi bút Thạch Lam thực sự xuất sắc khi viết về cuộc sống con người nghèo khổ,
cùng những nỗi đau âm thầm, nhẹ nhàng nhưng khi gấp sách lại ta không sao quên
được. Không phải là những nụ cười đến thắt ruột, cười ra nước mắt của Nguyễn Công
Hoan, không phải cái xót xa đến tận xương tủy như Nam Cao nhưng những trang văn
nhẹ nhàng, tinh tế và sâu lắng của Thạch Lam đã lột tả hết cuộc sống phố huyện và
cũng là cuộc sống của xã hội Việt Nam tù túng, ngột ngạt đương thời, đem đến cho
người đọc những tình cảm thương xót đầy tính nhân bản.
Có một thời, lối “tư duy từ điển” đã làm bó tay không ít người nghiên cứu văn học
Việt Nam, đẩy họ đến tình trạng loay hoay trong “cái rọ” của khái niệm. Dựa vào khái
niệm, người ta khảo cứu văn chương như một thực thể bị chia cắt một cách siêu hình
thành những dòng, những khuynh hướng khác nhau. Khi đem những tiêu chỉ của chủ
nghĩa hiện thực phê phán quy chiếu vào văn học 1930 1945 sẽ dễ thấy nổi lên tác
phẩm của Ngô Tất Tố, Nguyễn Công Hoan… còn nhiều sáng tác của Thanh Tịnh,
Thạch Lam… Như bị lừa vào cái dòng lãng mạn (mà lãng mạn trong cái dân tộc lầm
than thì không thể tha thứ!). Tuy nhiên, lịch sử bao giờ cũng mang tính khách quan
của nó, “tư duy mới” đã gạt bỏ những hướng đi duy lý chủ quan, để tuy chậm, song
chưa muộn, mấy năm gần đây Thạch Lam và một số “danh bút” của một thời văn
chương được khẳng định trở lại.

Đọc Thạch Lam, càng thấy ông thật sự là cây bút tài hoa, một nhà văn mà tri thức
phương Tây rất phong phú cũng không lấn át được một tâm hồn “thuần Việt”. Sáng
tác của ông trong cái vẻ ngoài bình dị là một tấm lòng mẫn cảm, một nhân cách văn
hóa, một người bạn của lớp người nghèo khổ ở thời đại ông. Những truyện ngắn “Nhà
mẹ Lê”, “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam chỉ khác với “Tắt đèn”, “Bước đường cùng”…
ở điển hình và tiếng nói riêng của tác giả và cái chung duy nhất giữa họ là một tấm
tình hòa cảm, bao dung.
Khi nghiên cứu khu vực lưu trú của người Việt, chúng ta thường chú ý tới hai khu vực
cơ bản: thành thị và nông thôn, ít lưu tâm tới khu vực cư trú tồn tại ở “ranh giới mờ”
giữa lối sống đô thị và làng xã là cái phố huyện. Phố huyện có thế được coi như trạm
trung chuyển của sự giao lưu giữa thành thị và nông thôn. Dấu ấn của hai nhịp điệu
sống, hai lối sống cơ bản của xã hội để lại khó rõ nét trong sinh hoạt cộng đồng phố
huyện. Ở thời của Thạch Lam (thậm chí tới ngày nay) văn minh đô thị chưa là tiêu
biểu cho xã hội, làng xã và các phố huyện mới thật sự là bộ mặt của xã hội.
Dạo quanh bất kỳ một phố huyện nào cũng có thể xác định những nét cơ bản về
phương thức sinh tồn, đặc điểm kinh tế… của một cơ cấu địa phương. Rộng hơn, có
thể hiểu được những nét lớn của xã hội, vì lẽ, mấy nghìn năm nay “Văn hóa lúa nước”
tạo dựng nên một xã hội Việt nam truyền thống; bên những ưu điểm còn buộc nó phải
vận hành trong một vòng quay tù túng, ngưng trệ. Đã từ lâu, nhiều người nhận ra,
truyện ngắn “Hai đứa trẻ” dường như đã nhận chân theo kiểu văn chương. Nên không
ngẫu nhiên, Thạch Lam lại chọn một phố huyện để nhận chân sự mòn mỏi đơn điệu
của lớp người đông nhất trong xã hội lúc đó là những người nghèo.
“Tiếng trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ, từng tiếng một vang ra để gọi
buổi chiều về. Phương Tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn
than sắp tàn trong lò. Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời.
Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng
ruộng theo gió nhẹ đưa vào”… Phố huyện lúc chiều tàn thật thanh bình, yên ả; cũng là
lúc cư dân của nó bước vào một đêm mới, lặp lại những gì đã diễn ra như bao nhiêu

đêm trước: Chị em cô hàng xén lại ngồi trước cửa ngóng trời, ngóng đất, ngóng người;
mẹ con chị hàng nước lại dọn cái bàn nước; bác hàng phở nhóm lại bếp lửa; gia đình
bác Xẩm lại chờ khách đến nghe…”. Chừng ấy con người trong bóng tối mong đại
một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hàng ngày của họ”… Thật ra, nhịp điệu
sống không nhất thiết chỉ có những ngày vui vẻ. Xã hội đù tươi đẹp vẫn có những
ngày hè mưa buồn, những ngày thu heo hắt, những ngày đông ảm đạm, nhưng đó là sự
bất thường của tự nhiên. Còn cái đêm u tịch được Thạch Lam dựng lại là cái đêm
buồn mang số nhiều: “Từ khi có cái cửa hàng này, đêm nào Liên và em cũng ngồi trên
chiếc chõng tre dưới gốc bàng với cái tối của quãng phố xung quanh”, “Chị Tí chả
kiếm được bao nhiêu, những chiều nào chị cũng dọn từ chập tôi cho đến đêm”…
Dạng huống số nhiều của hành động chỉ ra sự lặp lại nhàm chán của sinh hoạt phố
huyện, nhàm chán nhưng vẫn lặp lại vì miếng cơm, manh áo: “Ôi chao, sớm muộn gì
thì có ăn thua gì”. “Cũng như mọi đêm Liên không còn trông mong còn ai đến mua
nữa”, một cách kiếm sống hú họa, vật vờ.
Tác giả đồng điệu với Liên và những người xung quanh cô bằng cách dựng lại mọi chi
tiết từ không gian rộng đến sự vật nhỏ nhoi đang chìm trong bóng đêm: “Đường phố
và các con ngõ rộng dần dần chứa đầy bóng tối”, “tối hết cả, con đường thăm thẳm ra
sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại sẫm đen hơn”, “đêm tối vẫn bao
bọc xung quanh, đêm của đất quê, và ngoài kia, đồng ruộng mênh mang và yên lặng”.
Tối đến mức cả phố huyện đều “thu nhỏ lại”. Vài ánh sáng len qua phên nứa, ngọn
đèn con của chị hàng nước, cái bếp lửa của bác hàng phở trở nên lắc lay thảm hại
trước bóng đêm, đến ngay cả âm thanh cũng chìm nghỉm trong đó: “Tiếng đàn bầu
bần bật trong yên lặng”. “Trống cầm canh ở phố huyện đánh tung lên một tiếng ngắn
khô khan, không vang động ra xa, rồi chìm ngay vào bóng tối”, “tiếng vang động của
xe hỏa đã nhỏ rồi, và mất dần trong bóng tối”. Bóng tối nhấn chìm cả âm thanh thì quả
là rất gợi, nhưng rất thực, thực bởi diễn biến tâm trạng của nhân vật: “đêm tối với Liên
quen lắm”, “tâm hồn Liên yên tình hẳn, có những cảm giác mơ hồ không hiểu”, “Liên
thấy mình sống giữa bao nhiêu sự xa xôi không biết”. Trạng thái bàng bạc của tâm
hồn Liên là trạng thái của cả nhóm người quanh Liên qua những mẩu đối thoại rời rạc,

vẩn vơ, những câu hỏi đã quen và những câu trả lời cũng đã quen. Nghĩa là mọi người
cùng mòn mỏi, cùng u ám, cùng vô định.
Sự tương phản giữa ánh sáng và bóng đêm, giữa âm thanh và tĩnh lặng đem lại cảm
giác nặng nề và chị em Liên “buồn ngủ ríu cả mắt”, “vẫn cố gượng để thức khuya chút
nữa”, “vì muốn được nhìn chuyến tàu”. Chuyến tàu như ngôi sao băng đêm nào cũng
vụt qua thinh không phố vắng vào lúc chín giờ. Chuyến tàu đến rồi đi, nó thuộc về
một thế giới khác. Nó lướt qua phố huyện đang chìm trong đêm đen. Nó tỏa sáng. Nó
vang động. Nó xa xăm. Nó là giấc mơ huyền ảo. Nó như không có thật. Chuyến tàu
vụt qua chỉ đủ sức an ủi những con người lam lũ đang an phận nghèo. Tuy thế nó vẫn
là một hy vọng. Chuyến tàu chấm dứt một ngày sinh sống của phố huyện về một thời
gian và làm tăng nỗi đợi chờ khắc khoải cho ngày hôm sau.
Thạch Lam thực sự sáng tác chỉ trong khoảng 6 năm, và mất khi mới 32 tuổi. Tuy vậy,
ông đã có những đóng góp tích cực đối với nền văn xuôi Việt Nam trên đường hiện
đại hoá, đặc biệt là ở thể loại truyện ngắn.
Nói đến những truyện ngắn đặc sắc của Thạch Lam, không thể không kể đến tác phẩm
Hai đứa trẻ (rút trong tập Nắng trong vườn. NXB. Đời nay,1938). Nội dung bao trùm
của truyện Hai đứa trẻ là tấm lòng” êm mát và sâu kín" của Thạch Lam đối với con
người và quê hương. ở đây, nhà văn vừa thể hiện niềm thương xót đối với những kiếp
người nghèo khổ sống lam lũ, quẩn quanh trong xã hội cũ; vừa bộc lộ tình cảm gắn bó
đối với quê hương đất nước.
Hai đứa trẻ có những nét rất tiêu biểu cho phong cách truyện ngắn Thạch Lam: yếu tố
lãng mạn xen lẫn yếu tố hiện thực, truyện mà không có truyện, câu tứ tựa hồ như một
bài thơ….Tất cả thể hiện một tâm trạng mơ hồ bâng khuâng của hai chị em Liên và
An khắc khoải chờ đợi một chuyến tàu đêm đi qua, trong không khí tẻ nhạt của phố
huyện nghèo nàn, vào một buổi tối mùa hè yên ả.

Đọc truyện Hai đứa trẻ, trước hết, chúng ta có ấn tượng về cuộc sống tàn tạ, tù túng
của những kiếp người lam lũ quẩn quanh, sống không ánh sáng, không tương lai trong
xã hội cũ.
Câu chuyện mở đầu bằng những âm thanh và hình ảnh báo hiệu một ngày tàn "Tiếng
trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ; từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều;
phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như "hòn than sắp tàn".
Thì ra: cái rực rỡ huy hoàng của một ngày đã qua rồi; buổi chiều tà đang đến. Giờ này
chợ cũng đã tàn. Cái lòng vui đã mất để lại sự trống vắng hiu quạnh. "Chợ họp giữa
phố đã vãn từ lâu. Người về hết và tiếng ồn ào cũng mất", chỉ còn lại mấy đứa trẻ con
nhà nghèo cúi lom khom nhặt nhạnh bất cứ thứ gì có thể dùng được của những người
bán hàng để lại. Tất cả đều gợi nên "cái buồn của buổi chiều quê".
Bên cạnh cảnh ngày tàn là những kiếp người tàn. Hàng nước chị Tí vắng khách, tuy
chiều nào chị cũng dọn từ chập tối cho đến đêm nhưng chả kiếm được là bao nhiêu".
Bác xẩm ngồi trên manh chiếu, cái thau sắt để trước mặt, góp chuyện bằng mấy tiếng
đàn bần bật trong yên lặng”. "Thằng con bò ra đất (…) nhặt những rác bẩn vùi trong
cát bên đường". Bà cụ Thi hơi điên lại nghiện rượu, có tiếng cười khanh khách, ghê sợ,
sau khi uống một hơi cạn cút rượu ty, "cụ đi lần vào bóng tối". Chị em Liên phải thức
để "trông một cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu, dọn từ khi cả nhà bỏ Hà Nội về quê ở, vì thầy
Liên mất việc". Hàng bán chẳng ăn thua gì", Liên thương mấy đứa trẻ nghèo, nhưng
"không có tiền để cho chúng nó'. Cảnh Liên xếp hàng vào hòm, cách hai chị em tính
tiền, niềm nuối tiếc cái thời còn ở Hà Nội nhiều đêm "được uống những cốc nước lạnh
xanh đỏ", cái ý nghĩ phở bác Siêu là món quà xa xỉ không bao giờ chị em Liên có thể
mua được… khiến chúng ta có thể hình dung ra gia cảnh và mức sống eo hẹp của gia
đình Liên. Thế mà, có lẽ dẫu sao, gia đình Liên cũng còn có phần khấm khá hơn gia
đình chị Tí và bác Xẩm, vì còn có "một gian hàng bé thuê lại của bà lão móm….” Mỗi
người một cảnh, nhưng họ đều có chung sự buồn chán, mòn mỏi….
Khi trời tối hẳn, cả phố huyện dường như thu vào ngọn đèn của chị Tí. Ngoài ngọn
đèn này ra "thứ bóng tối nhẫn nại uất ức đời thôn quê" (Thế Lữ) làm chủ tất cả. Không

phải ngẫu nhiên nhà văn nhắc đi nhắc lại nhiều lần chi tiết ngọn đèn của chị Tí. Kết
thúc tác phẩm, hình ảnh gây ấn tượng day dứt cuối cùng, đi vào giấc ngủ của Liên
cũng vẫn là "chiếc đèn con của chị Tí chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ". Phải chăng
hình ảnh này chính là biểu tượng của những kiếp người nghèo khổ lam lũ, sống vật vờ
leo lét, trong màn đêm của xã hội cũ?
Nhịp sống ở phố huyện này cứ lặp đi lặp lại một cách đơn điệu uể oải. Ngày qua ngày,
chiều nào chị Tí "cũng dọn hàng từ chập tối cho đến đêm"; bác phở Siêu nhóm lửa,
gia đình bác Xẩm chờ khách, người nhà cụ Thừa, cụ Lục đi gợi người đánh tổ tôm.
Chị em Liên tính tiền hàng rồi cũng ngồi trên chiếc chõng tre dưới gốc bàng và "ngày
nào, cứ chập tối, mẹ Liên lại tạt ra thăm hàng một lần"….
Như vậy, "chừng ấy người trong bóng tối", ngày này qua ngày khác sống quẩn quanh
tù túng trong cái "ao đời bằng phẳng". Hình ảnh những con người này khiến ta nhớ tới
một số câu trong bài thơ Quẩn quanh của Huy Cận:
Quanh quẩn mãi với vài ba dáng điệu,
Tới hay lui cũng chừng ấy mặt người.
Vì quá thân nên quá đỗi buồn cười
Môi nhắc lại chỉ có ngần ấy chuyện…
Tuy thế, họ vẫn hy vọng mơ hồ, "mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo
khổ của họ. Chính sự mong đợi mơ hồ này tô đậm thêm tình cảnh tội nghiệp của
những nhân vật trong truyện. Họ sống đấy, nhưng đâu biết ngày mai số phận mình sẽ
ra sao! Một niềm xót thương da diết của Thạch Lam thể hiện kín đáo ngay trong cách
dựng người, dựng cảnh và ở cái giọng văn đều đều, chậm buồn của ông.
Việc phân tích cảnh ngày tàn, chợ tàn và những kiếp người tàn trên đây giúp ta hiểu vì
sao Liên và An đêm nào cũng cố thức để chờ chuyến tàu đi qua. Phải chăng hai chị em
chờ tàu để bán được hàng? Không Liên không trông mong còn ai đến mua nữa. Với
lại, đêm họ chỉ mua bao diêm hay gói thuốc lá cùng". Hơn nữa, "Liên đã buồn ngủ ríu

cả mắt", nhưng cô vẫn chưa chịu đi ngủ. Còn "An đã nằm xuống (…) mí mắt sắp sửa
rơi xuống", vẫn dặn chị nhớ đánh thức mình dậy, khi tàu đi qua. Hai chị em cố thức
chỉ "vì muốn được nhìn chuyến tàu, đó là sự hoạt động cuối cùng của đêm khuya", vì
con tàu đâu chỉ là con tàu. Nó là cả một thế giới khác. "Một thế giới khác hẳn với Liên,
khác hẳn cái vầng sáng ngọn đèn của chị Tí và ánh lửa của bác Siêu". Đối với chị em
Liên, chuyến tàu biểu tượng của sự sống giàu sang, náo nhiệt, đầy ánh sáng. Nó gợi kỉ
niệm của cái ngày xưa sung sướng của chị em Liên khi thầy chưa mất việc.
Hai Đứa Trẻ được Thạch Lam viết năm 1938, trích ra từ tập Nắng Trong Vườn. Tác
phẩm kể về thời gian từ chiều đến đêm khuya nơi phố huyện, cảnh sinh hoạt của con
người nơi đây. Tác giả đã đi sâu vào cảm xúc từng nhân vật, và cuộc sống, niềm hy
vọng của họ.
Tác phẩm bắt đầu với âm thanh tiếng trống thu không, báo hiệu mặt trời đã về chiều.
Bức tranh thiên nhiên thật lãng mạn, trữ tình, đậm chất làng quê Việt Nam. Mặt trời
lúc này trong mắt tác giả như hòn than sắp tàn, không còn vai trò soi sáng cho không
gian. Buổi chiều im ắng với “văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo
gió nhẹ đưa vào. Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu vo ve”. Phố huyện tĩnh lặng
đến mức có thể nghe được muỗi, ếch nhái kêu từ xa.
Phân tích tác phẩm Hai Đứa Trẻ để thấy bức tranh thiên nhiên Việt Nam buổi chiều
hoàng hôn đẹp đẽ. Tuy nhiên những âm thanh trên không làm thêm sự rộn ràng nơi
làng quê nghèo, vẫn thật buồn tẻ. Âm thanh nhỏ bé làm nổi bật hơn không gian yên
tĩnh, đơn điệu nơi đây. Bức tranh thiên nhiên lúc chiều dưới ngòi bút của Thạch Lam
là sự lụi tàn, tan tác, buồn tẻ. Như vậy, dưới cảnh chiều tàn buồn man mác, con người
nơi đây cũng chưa thấy vui vẻ hơn. Chiều tàn, chợ tan, không còn tiếng ồn ào, trò
chuyện của bất cứ ai. Tiếng trống gõ rồi thôi, không gian im ắng đến đáng sợ, làm con
người thêm não nề.

Hoạt động sinh hoạt về chiều của người dân phố huyện cũng không mấy náo nhiệt.
“Chợ họp giữa phố vãn từ lâu. Người về hết và tiếng ồn ào cũng mất. Trên đất chỉ còn
rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và bã mía”. Sau một ngày hoạt động, mọi thứ đọng
lại chỉ còn lại những rác rưởi. Ngày tàn, chợ cũng tàn, những kiếp người nơi đây thật
tàn tạ. Họ không có lấy một việc làm kiếm nhiều tiền để thay đổi cuộc sống, các gian
hàng bán đều ế ẩm. Chiều về, trả lại cho phố huyện sự tĩnh lặng đến lạ thường, nhưng
rất đỗi quen thuộc.
Tuy nhiên, chợ tàn là lúc các đứa bé chưa có khả năng lao động tự kiếm ăn. Chúng
“cúi lom khom trên mặt đất đi lại tìm tòi. Chúng nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre, hay
bất cứ cái gì có thể dùng được của các người bán hàng để lại”. Chỉ là một đứa trẻ,
nhưng chúng phải học cách sinh tồn, kiếm ăn, lượm bất cứ gì sử dụng được.
Thông qua việc Phân tích tác phẩm Hai Đứa Trẻ, chúng ta thấy rõ hoàn cảnh bi đát
của người dân. Khi phố huyện bị bao trùm hoàn toàn bởi bóng tối. Đầu tiên là Liên,
nhân vật là một cô gái mới lớn. Cô ý thức được cuộc sống hiện tại của mình, đặc biệt
nhạy cảm với mọi thứ xung quanh. Trong khoảnh khắc ngày tàn, cô cảm giác buồn
man mác. Liên gắn bó với quê hương từ nhỏ, đã quen với mùi đất, hương vị nơi đây.
Khi bóng đêm bao phủ, liên nhanh tay “thắp đèn, xếp những quả sơn đen lại, trong lúc
An đi tìm then để cài cửa cho chắc chắn”. Tiếp theo, cô tổng kết doanh thu sau một
ngày bán hàng. An là em gái của Liên, luôn đồng hành, hỗ trợ chị mọi việc trong ngày.
Hình ảnh chị Tí “ngày, chị đi mò cua bắt tép; tối đến chị mới dọn cái hàng nước này
dưới gốc cây bàng, bên cạnh cái mốc gạch”. Chị làm mọi việc để trang trải lo cho con,
gia đình. Bác Xẩm hành nghề ca hát, hy vọng người qua đường cho chác chút đỉnh.
Tuy nhiên, nơi đây con người quá nghèo nàn, để có tư tưởng thưởng thức âm nhạc.
Tiếp theo là bác Xiêu với gánh phở đầy, nhưng đối với phố huyện đây là “là một thứ
quà xa xỉ, nhiều tiền”. Một tô phở cũng là quá xa xỉ, họ không đủ khả năng kinh tế để
ăn, cái nghèo thật xơ xác.
Tiếp đến là cụ Thi, đây là nhân vật để lại ấn tượng với người đọc sâu sắc. Cụ suốt
ngày uống rượu và chìm trong cơn say, bước chân đi không vững. Đây cũng là cách

mà cụ chọn để làm cho cuộc sống đặc biệt, bớt nhàm chán. Người dân nơi đây vẫn
hoạt động sôi nổi cả ban ngày lẫn ban đêm để sống tốt mỗi ngày, mặc dù rất khắc
nghiệt. Họ chưa tìm ra một lối đi mới, thay đổi cuộc sống. Cuộc sống của người dân
phố huyện hiện tại là chuỗi ngày lặp lại. Tuy nhiên, họ luôn có ước mơ, hy vọng, cố
gắng để mong có tia hy vọng.
Chỉ khi Phân tích tác phẩm Hai Đứa Trẻ mới thấy được rõ cảm xúc của Liên và An
khi đợi tàu. Đoàn tàu đi qua phố huyện mỗi đêm khuya muộn là chi tiết đắt giá nhất
tác phẩm Hai Đứa Trẻ. Tuy nhiên, đoàn tàu chỉ đi ngang không hề dừng lại, không
ban phát một thứ gì về mặt vật chất. Nhưng lại mang ý nghĩa đặc biệt cho tầm hồn hai
đứa trẻ Liên và An. Ban đầu, Liên và An đợi tàu vì mẹ dặn, để mục đích bán hàng.
Tuy nhiên, lý do chính để chị em Liên luôn háo hức, mong chờ tàu đến là vì mang lại
cho chúng những thứ mà phố huyện không hề có.
Hầu như, cả phố huyện đều thức, và cố chờ đến thời điểm tàu đến, đi qua hẳn mới ngủ.
Họ chờ tàu không phải vì để bán hàng kiếm tiền, được nhận thứ gì mà vì họ thấy được
ánh sáng nơi chốn phồn hoa đô thị. Chính vì vậy, dù An và Liên buồn ngủ tít mắt,
nhưng vẫn cố thức, An còn nói “tàu đến chị đánh thức em dậy nhé”. Không chỉ Liên,
An cũng muốn thay đổi cuộc sống.
Liên đợi tàu cả thanh xuân, tàu đến báo hiệu cô rất rõ. “Liên cũng trông thấy ngọn lửa
xanh biếc, sát mặt đất, như ma trơi. Rồi tiếng còi xe lửa ở đâu vang lại, trong đêm
khuya kéo dài ra theo gió xa xôi. Liên đánh thức em”. Tàu chỉ đến và “vụt qua” trong
thoáng chốc, nên cần phải tập trung nhìn. Liên gọi em dậy để kịp xem khoảnh khắc
quý báu khi tàu đến.
Tàu đến, âm thanh từ còi, người trên tàu cười cười nói nói, tiếng ma sát với đường ray,
ánh sáng từ tác toa tỏa ra. Một sự vui vẻ, náo loạn chỉ có đoàn tàu mới có, khác hoàn
toàn với không gian lặng lẽ nơi phố huyện. Ánh sáng, tiếng ồn chỉ đến và đi trong
chốc lát, nhưng lại được chờ đợi suốt một ngày dài. Tàu qua, Liên và An vẫn lưu
luyến, chăm chút đến khi mất hút đằng sau rặng tre. Lúc này bỗng tâm trạng Liên trĩu

nặng, buồn lặng lẽ. Đoàn tàu là hình ảnh đại diện cho ước mơ đổi đời, tham vọng thay
đổi cuộc sống con người phố huyện nghèo.
Qua phân tích Hai đứa trẻ để thấy được bức tranh phố huyện nghèo. Tác giả đi vào
sâu tâm lí nhân vật, từng chi tiết một, làm nổi bật lên nét riêng mỗi người. Qua tác
phẩm, chúng ta thấy con người cần có ước mơ, động lực sống để tốt hơn mỗi ngày.
Đã mấy mươi năm trôi qua, người đọc vẫn không quên một dáng hình khiêm nhường,
từ tốn, rất mực đôn hậu bước những bước thật nhẹ vào làng văn hiện đại Việt Nam,
mang theo những trang văn nồng nàn hồn thơ. Đúng như Nguyễn Tuân nói, “sáng tác
của Thạch Lam đem lại một cái gì đó nhẹ nhõm, thơm tho và mát dịu”. Ta bắt gặp
những cảm xúc ấy không chỉ ở “Dưới bóng hoàng lan”, “Gió lạnh đầu mùa” hay “Cô
hàng xén”, “Hai đứa trẻ” lại một lần nữa dắt ta vào thế giới trẻ thơ với những cảm xúc
êm nhẹ, buồn thương.
Đến với “Hai đứa trẻ”, trước hết ta được thấm cảm bức tranh thiên nhiên và đời sống
con người nơi phố huyện qua cái nhìn tinh nhạy của cô bé Liên nhân vật chính trong
truyện. Bức tranh thiên nhiên gói gọn trong hay từ “êm ả” và “đượm buồn”. Có âm
thanh của tiếng trống thu không đánh lên từng hồi xa vọng, âm thanh của tiếng ếch
kêu rên gợi tĩnh lặng một miền quê, âm thanh của tiếng muỗi vo ve đậm tô sự nghèo
nàn. Không gian mở ra bởi màu “đỏ rực” của phương Tây, màu “ánh hồng” của mây
trời, màu “đen sẫm” của tre làng. Có chút thanh bình, êm ả, nhưng cũng không ít thê
lương, ảm buồn, nó đưa ta vào một miền không gian nửa lạ nửa quen, nửa quê nửa
tỉnh, với những xúc cảm giăng mắc nhẹ nhàng.
Nơi phố huyện được nới rộng ra theo không gian của một phiên chợ tàn: “Người về
hết và tiếng ồn ào cũng mất. Trên đất chỉ còn lại rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá
mía”. Không còn là “lao xao chợ cá làng ngư phủ”, phiên chợ buổi vãn chiều thưa
thoáng người, vắng sự náo nhiệt, tô đậm thêm sự lụi tàn.

Hiện lên trên nền cảnh của một buổi chiều tàn, một phiên chợ tàn là những kiếp người
tàn. Không phải những người nông dân bị rượt đuổi bởi sưu cao thuế nặng, đồng tiền
bát gạo như trong sáng tác của Ngô Tất Tố, Nam Cao. Không phải những ông quan
Tây học, cô gái thôn quê sống an nhàn dưới nếp khói lam chiều như trong sáng tác của
Nhất Linh, Hoàng Đạo. Phận người mà Thạch Lam quan tâm là những kiếp người bé
mọn vô danh, sống lụi tàn trong một xã hội đen tối mịt mùng.
Thạch Lam đã viết về họ bằng tất cả niềm ai hoài cảm thương rung lên từ “chân cảm”
của mình. Đó là những đứa trẻ nhà nghèo “cúi lom khom” nhặt nhạnh những thanh tre
thanh nứa còn sót lại trên nền chợ, là mẹ con chị Tí với quán hàng bán chẳng được
bao nhưng đêm nào cũng dọn, là bà cụ Thi với tiếng cười ghê rợn đi lần vào trong
bóng tối, là bác Siêu với gánh phở ế ít người vào ăn, là gia đình bác xẩm với tiếng đàn
bầu run bần bật trong đêm. Họ đều là những phận người nhỏ bé, sống lê lết từng ngày
trong sự tù đọng quẩn quanh trên cái “ao đời phẳng lặng”. Viết về những kiếp người
vô danh ấy, Thạch Lam bày tỏ một mối quan hoài sâu sắc về cuộc sống của hai đứa trẻ.
Giữa lứa tuổi mà đáng lẽ thơ ngây còn chưa hết, Liên và An đã phải lo toan cho cuộc
sống gia đình. Hai chị em trông coi hàng giúp mẹ ở một gian hàng nhỏ thuê lại của bà
lão móm, ngăn ra bằng phên nứa dán giấy nhật trình. Thức hàng cũng chỉ là vài quả
sơn đen hay mấy bánh xà phòng. Cơ cực đã đành, nhưng điều làm ta xa xót hơn là đời
sống tinh thần của hai đứa trẻ ấy dường đang dần ngưng trệ. Chúng ngày ngày phải
giam mình trong không gian u tối của phố huyện, tự cầm cố tuổi xuân và sức trẻ, và có
thể sẽ chẳng bao giờ biết đến thế giới xa xăm ngoài kia.
Nhưng vốn là người “yêu mến và trang trọng trước sự sống”, Thạch Lam sẽ không
bao giờ muốn dừng lại ở việc phản ánh hiện thực cuộc sống dẫu hiện thực ấy có chân
thật đến đâu. Cố tìm mà hiểu chất ngọc sáng ẩn tàng nơi mỗi con người, khơi sâu “cái
đẹp ở chỗ không ai ngờ tới”, đó mới là điều Thạch Lam luôn muốn làm. Có người nói,
Thạch Lam sinh ra là để hóa giải hai khuynh hướng sáng tác, có lẽ điều ấy thể hiện rõ
nhất là ở những vẻ đẹp trong tâm hồn cô bé Liên được nhà văn viết bằng cảm hứng
lãng mạn. Giữa một phố huyện nghèo nàn xơ xác vẫn sáng lên những xúc cảm tinh
nhạy của một cô bé biết rung động trước thiên nhiên. Liên nghe tiếng chiều buông

xuống mà lòng tự thốt lên: “Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru”, chị thấy ở đó sự
yên bình, và thấy cả lòng “buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn”. Nghe
hương ẩm từ nền chợ bốc lên mà tưởng như đó là “mùi riêng của đất, của quê hương
này”. Trong cuộc sống lụi tàn, có mấy ai cảm được từ “một đêm mùa hạ êm như
nhung” những gợn gió thoảng qua, thổi mát tâm hồn, mấy ai để tâm đến hoa bàng
rụng xuống vai khe khẽ từng loạt một? Vậy mà những chứng tích của một tâm hồn
mới lớn đã gọi về hết thảy những cảm xúc ấy: vừa rung động trước cái đẹp nhẹ nhàng,
vừa buồn thoáng qua trước yên bình tĩnh lặng.
Không chỉ có một tâm hồn tinh nhạy, ở Liên còn có một niềm trắc ẩn sâu sắc, một mối
đồng cảm nồng hậu với những kiếp người nhỏ bé quanh mình. Cuộc sống chẳng khá
hơn họ, nhưng không vì thế mà Liên khép lại lòng thương đối với những đứa trẻ
nghèo, hay bớt đi lời quan tâm với mẹ con chị Tí. Chị cũng chẳng ngại rót đầy cốc
rượu cho bà cụ Thi, chẳng thờ ơ với gánh phở bác Siêu, gia đình bác xẩm. Sự động
lòng và niềm bao dung đối với những người xung quanh phải chăng là lòng đồng cảm
yêu thương mà Thạch Lam đã gửi gắm gián tiếp qua nhân vật của mình?
Trân trọng, yêu thương và không ngừng tin tưởng, Thạch Lam còn nhìn thấy ở những
đứa trẻ kia một khát vọng luôn thường trực mà chúng tự nhiên lên ngay trong cuộc
sống bế tắc của mình. Sinh thời, Thạch Lam từng tâm niệm: “Xét cho cùng, ở đời ai
cũng khổ. Người khổ cách này, người cách khác. Bí quyết là biết tìm cái vui trong cái
khổ.” Hai đứa trẻ đã tự tìm cho mình niềm vui ở những lần chúng ngược dòng tâm
tưởng, trở về quá khứ, miên man trong những tháng ngày vui vẻ ở Hà Nội nơi chúng
từng được vui chơi, uống những cốc nước lạnh xanh đỏ. Hay những lần chúng ngước
lên bầu trời đầy sao, tìm kiếm dòng sông Ngân Hà và con vịt theo sau ông Thần Nông,
cũng chính là lúc chúng để cho lòng mình lặng theo mơ tưởng. Nhưng có lẽ khao khát
vẹn tròn nhất, ước mơ đủ đầy nhất, hai đứa trẻ gửi cả vào đoàn tàu. Không chỉ hai chị
em Liên mà “từng ấy người trong bóng tối trông đợi một cái gì tươi sáng hơn cho sự
sống nghèo khổ của họ”, và có lẽ đoàn tàu chính là nguồn sáng mãnh liệt nhất.

Đoàn tàu hoạt động cuối cùng của một ngày trong con mắt Liên và những người dân
nơi phố huyện lại chính là động lực cho họ cố bám bíu vào cuộc sống này. Đoàn tàu
xuất hiện bắt đầu bằng tiếng reo của bác Siêu: “Đèn ghi đã ra kia rồi”. Đoàn tàu mang
theo ánh sáng rực rỡ, mang theo âm thanh náo nhiệt, chứ không tù đọng như không
gian phố huyện, không leo lét như ngọn đèn của chị Tí hay ánh lửa của bác Siêu. Chị
em Liên cố thức chờ tàu không phải vì để bán được dăm ba món hàng, mà để được
chìm đắm trong những cảm xúc mãnh liệt nhất về một “Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng
rực, vui vẻ và huyên náo”. Hà Nội ấy từng đựng đầy những kỉ niệm thân thương về
một thời gia đình còn khấm khá, Hà Nội ấy trong tâm thức hai đứa trẻ là miền không
gian đẹp vô tận và bạt ngàn niềm vui.
Vì lẽ đó mà đoàn tàu vừa như một tia hồi quang đưa hai chị em ngược dòng về quá
khứ, vừa như một tia vọng quang thắp sáng cả tương lai. Nhưng nhìn ở một góc nào,
phải chăng chính đoàn tàu lại càng tô đậm cuộc sống bế tắc của người nông dân, khi
mà niềm vui lớn nhất trong ngày của họ chỉ là chờ tàu, chẳng thể làm gì hơn để vượt
thoát khỏi không khí tù đọng cứ ôm trùm ấy. Qua đây, nhà văn muốn gửi một thông
điệp: Cần phải thay đổi xã hội để cho những con người vô danh kia không phải sống
vô nghĩa.
Nhắc đến Thạch Lam là nhắc đến một nhà văn lớn của khuynh hướng văn học lãng
mạn Việt Nam giai đoạn 1930-1945. Tác phẩm của ông chủ yếu khai thác thế giới nội
tâm của nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ hồ. Nhà văn Nguyễn Tuân khi
nhận xét về Thạch Lam từng viết: “Xúc cảm của nhà văn Thạch Lam thường bắt
nguồn từ những chân cảm đối với con người ở tầng lớp dân nghèo. Thạch Lam là nhà
văn luôn quý mến cuộc sống, trân trọng sự sống của mọi người xung quanh”. Truyện
ngắn “Hai đứa trẻ” chính là minh chứng tiêu biểu nhất cho phong cách nghệ thuật của
Thạch Lam.
“Hai đứa trẻ” được rút trong tập truyện ngắn “Nắng trong vườn” (1938). Nhân vật
chính của tác phẩm là hai chị em Liên và An. Do gia đình xảy ra biến cố, hai đứa trẻ

theo mẹ về quê ngoại ở một phố huyện nghèo. Ngày ngày hai chị em Liên và An trông
coi căn hàng xén nho nhỏ với vài ba bao thuốc, dăm bánh xà phòng… và chờ đợi đoàn
tàu đi ngang phố huyện. Qua con mắt ngây thơ của Liên, cuộc sống nơi phố huyện
hiện lên chân thực, sống động. Đó là mảng màu u tối trong không gian chật hẹp, tù
túng với những con người chậm chạp, vô hồn và nghèo đói. Truyện ngắn thể hiện
niềm cảm thương chân thành của Thạch Lam đối với những kiếp sống nghèo khổ,
chìm khuất trong mòn mỏi, tăm tối, quẩn quanh nơi phố huyện trước cách mạng và sự
trân trọng với những mong ước nhỏ bé, bình dị mà tha thiết của họ.
Như đã nói, làm nên truyện ngắn “Hai đứa trẻ” là cảnh ngày tàn và những kiếp người
tàn. Mở đầu câu chuyện, đập vào giác quan người đọc là khung cảnh chiều tàn, ảm
đạm và u tối. Thời gian được khắc họa trong tác phẩm ngắn ngủi, mọi sự việc diễn ra
được kể từ lúc chiều tối cho đến đêm. Cảnh chiều tàn, trước hết qua con mắt của
người nghệ sĩ, vẫn mang vẻ đẹp vô cùng yên ả, bình dị và thơ mộng. “Phương tây đỏ
rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn. Dãy tre làng
trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời. Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như
ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào”. Thế
nhưng, bức tranh ấy tuy đẹp nhưng ẩn chứa sau nó là cả một nỗi buồn mà người vẽ đã
cố ý che đi bằng những mảng màu rực rỡ. Có người đã nhận xét, văn Thạch Lam vừa
chất chứa hiện thực vừa giàu tính lãng mạn. Điều đó hoàn toàn đứng khi đặt vào
truyện ngắn “Hai đứa trẻ”. Bởi khuất lấp sau nhiều tầng lớp ngôn từ, điều Thạch Lam
gửi gắm đó là cuộc sống mòn mỏi, tăm tối vây hãm con người.
Nơi chị em Liên ở là một phố huyện nghèo và thực chất nó là cái chợ xép nhỏ. “Chợ
họp giữa phố vãn từ lâu. Người về hết và tiếng ồn ào cũng mất. Trên đất chỉ còn rác
rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và bã mía. Một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban
ngày lẫn mùi cát bụi quen thuộc quá, khiến chị em Liên tưởng là mùi riêng của đất,
của quê hương này.” Chỉ cần nhìn vào những gì còn sót lại sau phiên chợ cũng đủ để
thấy cuộc sống cư dân ở đây khổ cực như thế nào. Những người bán hàng về muộn
đứng nói chuyện với nhau ít câu như để trao lại cho nhau những nỗi tẻ nhạt cuộc sống
mưu sinh. Những đứa trẻ nhà nghèo đang lúi húi sinh nhai trên đống phế phẩm của

phiên chợ quê nghèo. Chúng “cúi lom khom trên mặt đất đi lại tìm tòi. Chúng nhặt
nhạnh thanh nứa thanh tre hay bất cứ thứ gì có thể dùng được của những người bán
hàng để lại”. Đây là hiện thân đầy đủ nhất của sự khốn cùng. Tất cả như đang cố sức
để sống và hy vọng nhưng sự cố gắng thì đã quá sức còn hi vọng vốn quá mong manh.
Nổi bật trên nền cảnh tàn tạ, hắt hiu của phố huyện là hình ảnh những kiếp người tàn,
quẩn quanh, tù túng không lối thoát. Đó là vợ chồng bác xẩm với tiếng đàn bầu thê
lương, trên manh chiếu rách, thằng con bò ra đất ngoài manh chiếu, nghịch nhặt rác
bẩn. Đó là mẹ con chị Tí, ngày mò cua bắt ốc, tối đến lại dọn hàng nước ven đường
“chả kiếm được bao nhiêu, nhưng chiều nào chị cũng dọn hàng, từ chập tối cho đến
đêm”. Đó là bác phở Siêu với gánh hàng vốn là thứ quà xa xỉ đối với người dân phố
huyện, là bà cụ Thi điên nghiện rượu, là những đứa trẻ con nhà nghèo và chính cả hai
chị em Liên… Thân phận tàn tạ đang héo mòn, con người hoà lẫn cùng bóng tối như
những cái bóng vật vờ lay lắt, mong manh đang trôi theo thời gian. Cuộc sống ấy cứ
đều đều, đơn điệu, lặp đi lặp lại buồn tẻ, nhàm chán đối với người dân phố huyện. Tất
cả họ đang mong đợi một cái gì đó tươi mát thổi vào cuộc đời họ.
Nét vẽ âm thanh, ánh sáng, con người của bức tranh phố huyện tưởng chừng rời rạc,
nhưng nó hoà quyện cộng hưởng trong hệ thống u buồn, trầm mặc, xót xa. Điểm thêm
vào cuộc sống ấy là ngọn đèn dầu cùng bóng tối bao phủ, càng ngợi sự nghèo khổ lay
lắt đến tội nghiệp.
Cảnh ngày tàn được miêu tả ảm đạm, tù túng với những kiếp người tàn. Và, sự tẻ nhạt,
tăm tối như được nâng lên gấp nhiều lần khi Thạch Lam miêu tả cảnh phố huyện lúc
đêm khuya. Trong tác phẩm có đến hơn hai mươi lần từ “tối” được lặp lại. “Đường
phố và các con ngõ dần dần chứa đầy bóng tối”, “tối hết cả, con đường thăm thẳm ra
sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại sẫm đen hơn nữa”, “đêm ở
trong phố, tịch mịch và đầy bóng tối”. Bóng tối bao trùm tất cả, tràn ngập trong tác
phẩm, tạo nên một bức tranh u tối, một không gian tù đọng, gợi cảm giác ngột ngạt.
Bóng tối được miêu tả nhiều trạng thái khác nhau, có mặt suốt từ đầu đến cuối tác
phẩm. Gợi cho người đọc thấy một kiếp sống bế tắc, quẩn quanh của người dân phố

huyện nói riêng và nhân dân trước cách mạng tháng Tám nói chung. Đó cũng là biểu
tượng của những tâm trạng vô vọng, nỗi u hoài trong tâm thức của một kiếp người.
Không chỉ là không gian, cảnh vật, cuộc sống của những cư dân nơi phố huyện cũng
phủ đầy đêm tối. Họ hoạt động, mưu sinh trong bóng tối mịt mù. Tối đến, mẹ con chị
Tí dọn hàng nước. Đêm về, bác phở Siêu xuất hiện. Trong bóng tối, gia đình bác hát
Xẩm kiếm ăn. Khi bóng tối tràn ngập là lúc bà cụ Thi điên đến mua rượu uống rồi sau
đó “đi lần vào đêm tối”. Còn Liên và An đêm nào cũng ngồi lặng ngắm phố huyện và
chờ đoàn tàu. Cuộc sống lặp đi lặp lại đơn điệu, buồn tẻ với những động tác quen
thuộc, những suy nghĩ mong đợi như mọi ngày. Họ cùng mong đợi “một cái gì tươi
sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày”.
Trong bóng tối đen đặc ấy, hình ảnh ngọn đèn dầu được nhắc hơn mười lần như một
chút hi vọng mong manh Thạch Lam muốn gieo vào lòng con người. Đó là “ngọn đèn
lay động trên chõng hàng của chị Tí”, “ngọn đèn của Liên, ngọn đèn vặn nhỏ, thưa
thớt từng hột sáng lọt qua phên nứa”. Tất cả không đủ chiếu sáng, không đủ sức phá
tan màn đêm, mà ngược lại nó càng làm cho đêm tối trở nên mênh mông hơn, càng
ngợi sự tàn tạ, hắt hiu, buồn đến nao lòng. Ngọn đèn dầu, mặt khác cũng là biểu tượng
về kiếp sống nhỏ nhoi, vô danh vô nghĩa, lay lắt. Một kiếp sống leo lét mỏi mòn trong
đêm tối mênh mông của xã hội cũ, không hạnh phúc, không tương lai, cuộc sống như
cát bụi. Cuộc sống ấy cứ ngày càng một đè nặng lên đôi vai mỗi con người nơi phố
huyện. Cả một bức tranh đen tối. Những hạt sáng của ngọn đèn dầu hắt ra chỉ như
những lỗ thủng trên một bức tranh toàn màu đen càng bi đát, tối tăm.
Trong toàn bộ tác phẩm, nhân vật mà Thạch Lam chú ý nhiều nhất là nhân vật Liên.
Mặc dù Liên chỉ là một cô bé mới lớn nhưng ở em có những suy nghĩ, cảm xúc chân
thực, đẹp đẽ đáng trân trọng. Ở đây, trước cảnh tăm tối, tù túng nơi phố huyện, tâm
trạng của Liên cũng trở nên buồn bã, tư lự. Liên nhớ lại những tháng ngày tươi đẹp ở
Hà Nội, “một vùng sáng rực và lấp lánh”. Khi ấy “mẹ Liên nhiều tiền được đi chơi bờ
hồ uống những cốc nước lạnh xanh đỏ”. Đó là cuộc sống khác hẳn với cảnh sống tăm
tối, tù túng nơi phố huyện. Tuy nhiên, với cuộc sống hiện tại, cảm nhận của Liên tuy

buồn nhưng thân thuộc, gần gũi. Liên không ghét bỏ hay từ chối cuộc sống hiện tại.
Liên và An lặng lẽ ngắm các vì sao, lặng lẽ quan sát những gì diễn ra ở phố huyện và
xót xa cảm thông, chia sẻ với những kiếp người nhỏ nhoi sống lay lắt trong bóng tối
của cơ cực đói nghèo, tù đọng trong bóng tối của họ.
Một chút ánh sáng của những ngọn đèn có thể không đủ để xua đi cái tăm tối, ảm đạm,
quẩn quanh của cuộc sống. Tuy nhiên, Thạch Lam không dập tắt hy vọng của những
con người khốn khổ ấy. Ông mang đến cho họ niềm vui, hy vọng lớn lao hơn dù nó
chỉ diễn ra trong chốc lát, đó là chuyến tàu đêm rực rỡ ánh đèn. Chuyến tàu đêm qua
phố huyện là niềm vui duy nhất trong ngày của chị em Liên và những cư dân phố
huyện. Nó mang đến một thế giới khác: ánh sáng xa lạ, âm thanh nao nức, tiếng ồn ào
của khách… và đối lập với nhịp điệu buồn tẻ nơi phố huyện. Chuyến tàu ở Hà Nội về
chở đầy ký ức tuổi thơ của hai chị em Liên, mang theo một thứ ánh sáng duy nhất,
như con thoi xuyên thủng màn đêm, dù chỉ trong chốc lát cũng đủ xua tan cái ánh
sáng mờ ảo nơi phố huyện. Việc chờ tàu trở thành một nhu cầu như cơm ăn nước uống
hàng ngày của chị em Liên. Liên chờ tàu không phải vì mục đích tầm thường là đợi
khách mua hàng mà vì nhiều mục đích khác. Liên hi vọng được nhìn thấy những gì
khác với cuộc đời mà hai chị em Liên đang sống. Con tàu mang đến một kỷ niệm,
đánh thức hồi ức vui vẻ, đủ đầy mà chị em cô đã từng được sống. Chuyến tàu cũng
giúp Liên nhìn thấy rõ hơn sự ngưng đọng tù túng của cuộc sống phủ đầy bóng tối hèn
mọn, nghèo nàn của cuộc đời mình. Có thể nói, Liên là người giàu lòng thương yêu,
hiếu thảo và đảm đang. Nỗi buồn cùng bóng tối đã tràn ngập trong đôi mắt Liên,
nhưng trong tâm hồn cô bé vẫn dành chỗ cho một mong ước, một sự đợi chờ trong
đêm. Cô là người duy nhất trong phố huyện biết ước mơ có ý thức về cuộc sống. Cô
mỏi mòn trong chờ đợi.
Trong tác phẩm, hình ảnh chuyến tàu đêm là một biểu tượng có ý nghĩa sâu sắc. Nó là
đại diện của một thế giới thật đáng sống với sự giàu sang và sự rực rỡ ánh sáng. Nó
đối lập với cuộc sống mòn mỏi, nghèo nàn, tối tăm và quẩn quanh với người dân phố
huyện. Qua tâm trạng của Liên tác giả muốn lay tỉnh những người đang buồn chán,
sống quẩn quanh, lam lũ và hướng họ đến một tương lai tốt đẹp hơn. Đó là giá trị nhân

bản của truyện ngắn này. Bên cạnh đó, chuyến tàu cũng là biểu tượng cho một cuộc
sống sôi động, nhộn nhịp, vui vẻ, hiện đại. Dù chỉ trong giây lát nó cũng đưa cả phố
huyện thoát ra khỏi cuộc sống tù đọng, u ẩn, bế tắc.
Để làm nên thành công của tác phẩm, bên cạnh giá trị nội dung sâu sắc, không thể
không kể đến tài hoa nghệ thuật của Thạch Lam. Cốt truyện đơn giản, nổi bật là
những dòng tâm trạng chảy trôi, những cảm xúc, cảm giác mong manh, mơ hồ trong
tâm hồn nhân vật. Đọc “Hai đứa trẻ”, người đọc hoàn toàn có thể nhận ra câu chuyện
gần như không có cốt truyện, tất cả chỉ đơn giản là những mảnh cảm xúc, những chi
tiết, sự việc nhỏ nhặt chắp nối với nhau qua suy nghĩ, cảm nhận của nhân vật Liên.
Bút pháp tương phản đối lập cũng được xem là một thành công của Thạch Lam trong
quá trình kể chuyện. Đó là sự đối lập giữa bóng tối đậm đặc với ánh đèn dầu leo lét, là
sự đối lập giữa cuộc sống quẩn quanh, ảm đạm của người dân phố huyện với cuộc
sống ồn ã, sôi động trên chuyến tàu đêm. Với sự đối lập này, Thạch Lam hướng đến
nhấn mạnh, tô đậm cuộc sống tăm tối, tù túng, vô vọng của những cư dân nơi phố
huyện. Bên cạnh đó, chúng ta cũng có thể dễ dàng nhận ra khả năng miêu tả sinh động
những biến đổi tinh tế của cảnh vật từ bóng tối đến ánh sáng và tâm trạng của con
người mà đặc biệt là nhân vật Liên. Đó có thể là buồn bã, cảm thông hay nuối tiếc…
tất cả đều tinh tế và phù hợp với diễn biến câu chuyện. Ngoài ra, cũng có thể kể đến
hệ thống ngôn ngữ giàu hình ảnh, tượng trưng và giọng điệu thủ thỉ, thấm đượm chất
thỏ chất trữ tình sâu sắc. Tất cả đã góp phần làm nên chất văn của Thạch Lam, đặc sắc
và đầy thu hút.
Hai đứa trẻ là truyện ngắn được nhà văn Thạch Lam viết vào những năm 1937 1938
khi mà xã hội Việt Nam ở vào một trong những thời kì đen tối nhất. Đây là truyện
mang đậm phong cách của Thạch Lam, cốt truyện không có những nút thắt nổi bật độc
đáo nhưng khi đọc xong luôn ám ảnh lòng người. Một trong những thành công của
truyện là tác giả đã tái hiện lại bức tranh sinh động về đời sống ở một ga xép khi màn

đêm buông xuống mà qua đó nhà văn đã gửi gắm tình cảm của mình với những cảnh
đời khác nhau.
Tác phẩm Hai đứa trẻ được bắt đầu bằng cảnh chiều tà trên phố huyện. Văn học xưa
nay khi tả cảnh chiều thường có những hình ảnh chim về tổ, người đi xa nhớ nhà, nỗi
buồn hoàng hôn… Ở Hai đứa trẻ ta không bắt gặp hình ảnh đó nhưng cảnh chiều vẫn
thấm thía một nỗi buồn và trong cái buồn nhà văn vẫn phát hiện nét đẹp thi vị mang
chút hoang sơ của làng quê "Phương Tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh
hồng như hòn than sắp tàn… Chiều, chiều rồi, một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng
ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào".
Cùng với cảnh chiều tà là chợ tàn với hàng loạt những hình ảnh phơi bày vẻ nghèo xơ
xác ở chốn này: "Chợ họp giữa phố đã vãn từ lâu. Người về hết và tiếng ồn ào cũng
mất. Trên đấ chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía. Một mùi âm ẩm bốc
lên, hơi nóng của ban ngày lẫn với mùi cát bụi quen thuộc quá, khiến chị em Liên
tưởng là mùi riêng của đất, của quê hương này". Ngay sau cảnh chợ tàn là cảnh bóng
tối bao phủ. Dưới con mắt của Liên thì giờ đây tất cả đã ngập đầy bóng tối. Thạch
Lam miêu tả bóng tối thật kì diệu. Có đến 30 lần tác giả nhắc đến bóng tối. Bóng tối
đến từ nhiều phía: từ đám mây sắp tàn, từ rặng tre đã đen kịt, từ tiếng muỗi vo ve
trong góc nhà, tiếng ếch kêu ngoài đồng để rồi nó bao trùm lên đường phố và các ngõ
hẻm: "Tối hết cả từ con đường khấp khểnh ra sông…, các ngõ hẻm vào làng thì càng
tối đen hơn nữa"
Với cách miêu tả này người đọc sẽ cảm nhận bóng tối như một cái gì đó rất hãi hùng,
như một sự hăm dọa. Nó luồn lách mọi nơi, nó thâm nhập vào cảnh vật. Nó trùm lên
và đè nặng lên cuộc sống ngột ngạt ở phố huyện nghèo nàn này.
Trong chuyện cũng có những chi tiết nói về ánh sáng ấy vừa leo lét tù mù, yếu ớt
không đủ sức xua đi bóng tối mà trái lại lại còn gây cảm giác bóng tối càng đậm đặc
hơn. Cứ tối đến thì bóng những con người bắt đầu xuất hiện khiến người đọc liên
tưởng đến những loài chim ăn đêm lặn lội. Mặt khác ta cũng nghĩ ngay đến cảnh đời
tăm tối trong đêm đen của chủ nghĩa thực dân phong kiến.

Cách miêu tả với từng gương mặt cụ thể, mỗi người có một đời sống riêng: chị Tí cứ
nhá nhem tối là xuất hiện. Sau một ngày mò cua bắt tép vất vả, mặc dù biết là chẳng
kiếm được bao nhiêu nhưng tối nào chị cũng dọn hàng. Hình ảnh ngọn đèn leo lét chỉ
chiếu sáng một vùng đất nhỏ ở quán nước của chị lại khiến ta liên tưởng tới cuộc sống
tù mù, leo lét
Khi bác phở Siêu xuất hiện với một chấm lửa nhỏ và lơ lửng trong đêm tối, chập chờn
như ma trơi. Từ khi dọn hàng cho tới lúc về bác không bán được đồng nào. Bà cụ Thi
điên từ trong bóng tối đi ra với tiếng cười khanh khách. Sau khi uống cạn cút rượu,
tiếng cười của cụ lại chìm vào bóng tối. Ở nhân vật này ẩn chứa một sự tội nghiệp u
uất đầy bí ẩn.
Nhưng cảnh ám ảnh nhất là hình ảnh vợ chồng bác Xẩm mà nhà văn đã ba lần nhắc
đến họ. Họ xuất hiện với tiếng đàn bầu run bần bật trong đêm tối rồi với đứa con bò lê
trên đất cát trong bóng tối và khi về đếm về khuya thì họ ngủ gục trên manh chiếu tự
bao giờ.
Sau khi miêu tả từng gương mặt tác giả khái quát lại "Chừng ấy con người trong bóng
tối như mong đợi một cái gì tươi sáng cho cuộc sống nghèo khổ hàng ngày của họ".
Rõ ràng nhà văn đã thấu hiểu đồng cảm sâu sắc với những cảnh đời trong bóng tối và
chính Thạch Lam cũng mong đợi được đổi đời.
Thạch Lam - một nhà văn tiêu biểu cho dòng văn học văn lãng mạn. Tuy nhiên cái
lãng mạn trong văn của ông nó rất lạ, độc đáo: xuất phát từ hiện thực, tinh tế, nhẹ
nhàng và đi sâu vào lòng người. Đó là cái lãng mạn tích cực, lãng mạn đẹp. Truyện
ngắn “Hai đứa trẻ” rút ra từ tập “Nắng trong vườn” là một minh chứng. Truyện viết
xúc động về người nghèo, những em bé nhà nghèo ở một phố huyện nhỏ với lời văn
nhẹ nhàng, tinh tế nói lên lòng xót thương đối với những kỷ niệm và ước mơ bình dị,
cảm động của những em bé nơi phố huyện nghèo ngày xưa.

Truyện Hai đứa trẻ được tác giả miêu tả theo trình tự không gian và thời gian. Không
gian đó là từ khi mặt trời bắt đầu lặn cảnh vật có màu sắc nhờ nhờ rồi chuyển sang
đen sẫm, còn trình tự thời gian từ lúc chiều tà tới đêm. Mở đầu truyện là hình ảnh phố
huyện lúc hoàng hôn được tác giả miêu tả bằng những câu văn có nhịp điệu thong thả,
chậm rãi, cùng với những âm thanh, hình ảnh báo hiệu đã hết một ngày thông qua
tiếng trống thu không cùng hình ảnh : “Phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám
mây ánh hồng như hòn than sắp tàn. Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt
trên nền trời”. Đó là một buổi chiều êm ả, không gian tĩnh lặng tới mức có thể nghe
được cả tiếng kêu của lũ ếch nhái từ ngoài đồng xa vọng lại theo làn gió thổi : “ Một
chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu râm ran ngoài đồng ruộng theo gió
nhẹ bay vào”. Khung cảnh phố huyện buổi chiều tà còn được miêu tả cụ thể, sinh
động và gợi cảm dưới mắt của hai đứa trẻ. Đó là cảnh bãi chợ trống trải, vắng vẻ khi
buổi chợ đã vãn từ lâu “ người về hết và tiếng ồn ào cũng mất”. Qua hình ảnh cảnh
chợ tàn đã phần nào phơi bày sự nghèo nàn, xơ xác của đời sống phố huyện. Sau khi
buổi họp chợ tàn, mọi người ra về và khi đó trên đất chỉ còn “rác rưởi, bỏ bưởi, vỏ thị,
lá nhãn và lá mía”. Đồng thời cảnh chiều tà nơi phố huyện còn được miêu tả qua khứu
giác tinh tế của nhà văn “một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn mùi cát
bụi quen thuộc quá, khiến chị em liên tưởng là mùi riêng của đất, của quê hương này”.
Thông qua tất cả các âm thanh và hình ảnh trên đã vẽ lên một bức tranh phố huyện
nghèo, buồn nhưng lãng mạn.
Trời chuyển sang tối dần : “Trong cửa hàng của chị em Liên, tiếng muỗi vo ve. Liên
bỗng dưng thấy cái buồn của ngày tàn thấm thìa vào tâm hồn khi ngồi bên cạnh những
quả thuốc sơn đen, đôi mắt ngập đầy dần bóng tối.”. Ánh sáng của mặt trời yếu dần
rồi mất hẳn, những loài động vật kiếm ăn đêm xuất hiện đó là những con muỗi bay và
phát ra tiếng vo ve. Tất cả khung cảnh đều dần bị bao trùm bởi màu đen khi bóng tối
kéo tới. Nó khiến cho cảnh phố huyện trở nên buồn, u tối. Cả con phố đều ngập chìm
trong màu đen, ánh sáng chỉ xuất hiện ở một vài nơi nhưng chúng yếu ớt và le lói
chiếu sáng một vùng hẹp như ngọn đèn dầu từ trong quán của chị em Liên, ánh sáng
từ bếp lửa di động của bác phở Siêu và ngọn đèn Hoa Kỳ của mẹ con chị Tí soi ra từ

quán nước hay ánh sáng tỏa ra từ các toa tàu khi có tàu đi qua phố huyện nhưng hình
như trên đó là một thế giới khác. Cả một không gian rộng lớn nơi phố huyện chỉ có
vài điểm sáng nhỏ, yếu gợi lên một bức tranh của một phố huyện nghèo và nhuốm
màu của nỗi buồn.
Bức tranh phố huyện còn được miêu tả sinh động với cuộc sống thường nhật của
người dân phố huyện- những con người sống cuộc sống nghèo khổ, vất vả, lam lũ
trong cuộc mưu sinh như : những đứa trẻ nhặt rác, mẹ con chị Tí, bác phở Siêu, vợ
chồng bác Xẩm, bà cụ Thi điên và nhân vật chính của truyện ngắn là hai chị em Liên
và An. Sau khi phiên chợ chiều đã vãn, bóng tối chưa buông xuống nhưng những cuộc
đời bóng tối đã hiện ra. Trước hết, là mấy đứa trẻ con nhà nghèo ở ven chợ chúng :
“tranh nhau nhặt nhạnh tất cả những gì có thể dùng được, một thanh nứa, thanh tre
hay bất kì cái gì có thể dùng được”. Đó là cuộc sống cùng khổ của chúng với những
thứ mà người ta đã vứt đi.
Tiếp đến là mẹ con chị Tí, ngày nào cũng vậy cứ đến giờ này mẹ con chị lại lễ mễ đội
chõng xách điếu đóm ra dọn hàng, “ngày, chị đi mò cua bắt tép; tối đến chị mới dọn
cái hàng nước này” với những mặt hàng rất mộc mạc, bình dân như nước chè tươi,
thuốc lào bởi vậy khách hàng của quán chị cũng chỉ là phu gạo, phu xe, mấy chú lính
trong huyện hay người nhà thầy thừa, thầy lục mà thôi.
Cuộc sống vất vả như vậy nhưng ít nhất mẹ con chị cũng có chỗ bán cố định với đồ
nghề mặc dù chỉ “chỉ vẻn vẹn có cái chõng tre, vài mặt ghế, cái ấm mấy cái chén”
nhưng so với vợ chồng bác Xẩm thì vẫn có vẻ may mắn hơn. Vợ chồng bác Xẩm mù
lòa cùng đứa con đang bò lê ra cát đang vất vả mưu sinh với gia tài chỉ có manh chiếu
rách và chiếc thau thủng. Cuộc sống hàng ngày của vợ chồng bác và đứa con nhỏ phụ
thuộc vào lòng tốt, sự bố thí của người khác. Họ cho gì thì ăn nấy. Vì vậy, nhiều hôm
cả ngày không xin được gì cũng chẳng có ai thương xót thì bao nhiêu miệng ăn nhà
bác đều phải nhịn đói.
Ngoài các nhân vật như mẹ con chị Tí, vợ chồng bác Xẩm và một vài đứa trẻ bới rác
Thạch Lam còn phác họa một nhân vật nữa là bà cụ Thi. Cảnh sống bí hiểm của bà cụ

Thi, một bà cụ già hơi điên. Bà đến quán của chị em Liên với tiếng cười khanh khách
quen thuộc, mua cút rượu , khen Liên rót đầy rồi ngửa cổ uống cạn sạch, lảo đảo bước
đi, lẩn vào bóng tối và “tiếng cười khanh khách nhỏ dần”. Một nhân vật khác cũng
được nhắc đến khi nói về cuộc sống của người dân phố huyện đó chính là bác phở
Siêu. Hình ảnh của bác xuất hiện với gánh hàng kẽo kẹt, một bên là hàng một bên là
cái bếp than hồng.
Thạch Lam đã thể hiện sự thương xót, nhân hậu cùng một trái tim đầy tình người đối
với hai đứa trẻ, đó là nhân vật Liên và bé An. Hai chị em Liên chuyển từ Hà Nội về
sống ở phố huyện này kể từ bố Liên bị mất việc. Mẹ Liên đã thuê một quán nhỏ gần
ga để bán hàng xén và giao công việc này cho hai chị em. Ngày nào cũng vậy, theo lời
mẹ Liên thường đóng cửa muộn bởi: “Mẹ dặn phải thức cho đến khi xe lửa đi qua,
may ra còn có người ở tàu xuống ghé mua hàng. Hai chị em ngồi trên chõng trước
hiên chờ”. Chính vì vậy, hai chị em ngày nào đến tầm tối lại cùng nhau ra ngồi trên
chõng đợi tàu chạy qua. Khi nhìn vào ánh sáng của tàu khiến hai chị em nhớ lại
khoảng thời gian sống trên Hà Nội, đó là những tháng ngày cuộc sống đầy đủ hạnh
phúc của gia đình Liên. Liên và An đều là những cô bé còn nhỏ nhưng đã phải sống
trong cảnh phố huyện nghèo cùng với những con người vất vả, lam lũ đang từng ngày
từng giờ vật lộn với cuộc mưu sinh là một bức tranh hiện thực của cuộc sống nơi phố
huyện. Nhưng với trái tim nhân hậu, giàu tình thương của mình Thạch Lam đã thổi
vào bức tranh ấy chất lãng mạn, niềm hy vọng vào cuộc sống thông qua nhân vật Liên
và An. Với cách miêu tả tâm hồn hồn nhiên trong sáng và mơ mộng của hai chị em
Liên khi chờ tàu về. Chúng luôn háo hức mỗi khi được ngồi ở chõng chờ đoàn tàu đi
qua. Trong suy nghĩ, tưởng tượng của hai chị em cuộc sống trên tàu chắc hẳn rất vui,
rất hạnh phúc và nó như một thế giới khác, khác hẳn so với cuộc sống mà chị em Liên
và người dân phố huyện đang sống một cuộc sống tù túng, tẻ nhạt. Chúng mơ ước,
khao khát một ngày sẽ được lên đoàn tàu và đến nơi hạnh phúc- nơi chúng có thể
được uống những thứ nước xanh đỏ mơ ước. Chính vì vậy, hai chị em rất háo hức chờ
tàu, rồi ngắm, nhìn theo cho tới khi tàu đi khuất xa hẳn thì mới chịu dọn hàng. Đó đã
là lúc trống cầm canh cũng đánh tung lên một tiếng ngắn rồi chìm ngay vào bóng tối.

Lúc này, các cửa hàng cơm ở ga cũng im lặng, tối đen như ngoài phố. Con tàu với ánh
đèn sáng trưng đi qua rồi thì đêm tối lại bao quanh, màn đêm của đất quê, của đồng
ruộng mênh mang và im lặng. Chị em Liên cũng đi vào giấc ngủ tịch mịch và đầy
bóng tối nhưng luôn hi vọng, ước mơ về một cuộc sống tươi sáng, đẹp đẽ.
Thạch Lam là một cây bút thiên về tình cảm, ghi lại cảm xúc của mình trước số phận
hẩm hiu của những người nghèo, những người có cuộc sống vất vả , thầm lặng chịu
đựng và giàu lòng hi sinh. Những nhân vật trong truyện mang dáng dấp của tâm hồn
nhạy cảm của ông, cũng như điểm nhìn của tác giả.
Hai đứa trẻ là một trong những tác phẩm tiêu biểu trong chùm truyện ngắn đặc sắc của
ông, những hình ảnh chi tiết trong truyện giống như một dòng sông cuốn chúng ta vào
đó, và cảm nhận được những gì đang xảy ra với câu chuyện của tác giả.mọi thứ diễn
ra thật nhẹ nhàng mà cũng mãnh liệt xoáy sâu vào suy nghĩ và cách cảm nhận tác
phẩm của từng độc giả.
Nhà văn là những người nói hộ cho hiện thực cũng có khi họ thi vị hóa cho những gì
đang xảy ra xung quanh họ, từ những điều đơn giản nhất cho tới những thứ mà con
người ta hay nghĩ đến,văn thơ đóng một vai trò không thể thiếu. Với ngòi bút tài hoa
giàu lòng trắc ẩn, tác phẩm Hai đứa trẻ ra đời mang ý nghĩa nhân văn.
Những con người xuất hiện trong tác phẩm mang một cuộc sống cơ cực nghèo khổ,
cái nghèo bám lấy họ và họ không có lối thoát. Họ mong muốn có một cuộc sống sung
túc , tuy không giàu có những làm sao cho cuộc sống mưu sinh đỡ vất vả. Qua đây,
Thạch Lam cho ta nhìn nhận những sự khó khăn vất vả mà những con người nơi đây
đang phải chống chịu. Những chi tiết trong tác phẩm tuy là miêu tả về hiện thực
nhưng lại không thiếu những chi tiết sống động, lãng mạn.
Mở đầu tác phẩm là hình ảnh chiều tà,hình ảnh xuất hiện trong hầu hết các tác phẩm,
là chính khoảnh khắc mà khiến con người ta nhận ra nỗi buồn nhiều nhất. Những âm
thanh quen thuộc, tiếng ếch nhái, tiếng muỗi vo ve, và khung cảnh xung quanh tác

động đến tâm trạng của mỗi người.Cảnh mở đầu của tác phẩm chính là một buổi chiều
tàn,bầu trời gồm những áng mây hồng, như được nhuộm một màu sắc đỏ đỏ mang
một cảm giác ưu buồn và cô đơn.
Thông qua sự miêu tả của một ngày tàn của Thạch Lam, thì phần nào cũng giúp người
đọc nhận ra đây là một buổi chiều buồn bã và chán nản. Thời gian bắt đầu chuyển
động dần tới đêm, những hình ảnh chiều tàn và hình ảnh chợ chiều tàn hiện ra càng
thể hiện sự nghèo khổ và hiu hắt ở nơi đây.
Những con người cần mẫn , luôn mong muốn cuộc sống của họ đầy đủ hơn,cuộc sống
thật vất vả và đầy khổ cực bươn chải. Hình ảnh những con người xuất hiện trong “ Hai
đứa trẻ” tuy xuất hiện không nhiều nhưng mang một nét riêng biệt,nổi bật lên đó là
hình ảnh của cô gái Liên, dù còn nhỏ nhưng tâm hồn và suy nghĩ của cô thực sự như
là một thiếu nữ.
Cuộc sống ở đây chìm ngập trong bóng tối và tẻ nhạt, họ sống cùng sự buồn chán và
tuyệt vọng,đối với họ, họ đang sống cuộc sống tạm ,một cuộc sống tĩnh lặng và không
biết ngày mai sẽ như thế nào. Sau khi chợ chiều tàn, mọi người đều đi về và tiếng ồn
ào cũng mất, như dấu hiệu của sự tĩnh lặng của đêm tối bắt đầu. Những rác rưởi, vỏ
bưởi và hình ảnh những đứa trẻ nhặt nhạnh những thứ còn sót lại chỉ là những thanh
tre thanh nứa…
Đêm bắt đầu buông xuống, cuộc sống của một đêm ở phố huyện nghèo lại bắt
đầu.Nhân vật Liên trong tác phẩm sửa soạn lại hàng trên chiếc chõng tre,mẹ con chị tí,
sáng mò cua bắt ốc, tối lại mở thêm hàng nước để kiếm thêm thu nhập. Quán hàng
phở cũng bắt đầu sửa soạn còn hai cha con nhà bác Xẩm thì chưa hát chưa kéo đàn vì
vẫn chưa có khách nghe.
Đứa con thì nhoài ra nghịch đất cát ở bên ngoài. Mọi thứ thật đơn điệu, không có một
chút niềm vui của họ, chắc có lẽ họ nghĩ và hy vọng rằng, hàng quán đắt khách kiếm
thêm được tiền quả là một niềm vui một niềm hạnh phúc và mang lại một cuộc sống
no đủ hơn. Hình ảnh cụ Thi điên đắm chìm vào men rượu, bước đi lảo đảo, cụ sống

một cuộc sống k còn tự chủ của bản thân, có hay chăng cụ tìm đến rượu để quên lãng
đi tất cả đau khổ và chìm vào đó để tìm thú vui của mình.
Những con người nơi phố Huyện này, họ sống, sinh ra và lớn lên ở nơi đây. Đối với
họ thì không khí im lặng, sự cô đơn và buồn chán. Nhưng với chị em Liên thì có lẽ
vẫn chưa quen với sự tẻ nhạt buồn chán nơi đây,bởi hoàn cảnh đưa đẩy, bố của chị em
Liên thất nghiệp phải về phố huyện để mưu sinh. Hai chị em phải nhận thức ra được
điều này và làm quen dần với cuộc sống nơi đây.
Hằng ngày chị em Liên và An, không những ai đứa trẻ này mà hầu hết tất cả những
kiếp người nơi phố huyện điều trông chờ một thứ rất quan trọng vào môi buổi tối.
Không gì khác, đó chính là thứ ánh sáng và âm thanh của đoàn tàu. Thứ ánh sáng ấy
cũng một phần soi đến phố Huyện và giúp cho khu phố trở nên có ánh sáng thêm một
chút, không những thế còn có những thứ âm thanh cười nói của những người hành
khách trên tàu làm cho không khí im lặng của khu phố huyện có một chút thay đổi
ngoài những ánh sáng tẻ nhạt và không đủ sáng như thường ngày.
Những âm thanh trên đoàn tàu giúp cho chị em Liên và An gợi nhớ đến những tháng
ngày ở Hà Nội, hai chị em được dẫn đi chơi,được sống một cuộc sống tươi đẹp ở chốn
thành thị, ngươi đi qua lại tấp nập và được uống với những cốc nước xanh đỏ.
Ngoài ra, thứ ánh sáng và âm thanh của đoàn tàu ấy đã giúp cho những kiếp người nơi
phố Huyện một phần nào đó thức tỉnh, họ dám mơ ước đến những cuộc sống ấm no và
hạnh phúc, mong muốn một điều gì đó thật tốt đẹp và ý nghĩa hơn, muốn những gì mà
họ khát khao và cháy bỏng bấy lai nay điều thành sự thật, chứ không phải là một thứ
phù du mà chờ đợi mỏi mòn.
Những ước mơ của họ chỉ chợt lóe lên khi đoàn tàu chạy qua, cũng có khi có có ước
mơ nhưng chỉ khi đoàn tàu chạy qua họ mới cảm thấy những mong muốn của họ mới
trở nên lấp lánh và có hi vọng hơn. Hai đứa trẻ, một tác phẩm lãng mạn, xúc động và
đầy ý nghĩa. Những kiếp người nơi phố Huyện, họ luôn là những con người mang một

cuộc sống đáng thương nhưng đầy sự khát khao và cháy bỏng nhưng thật sự, những
điều mà khát khao cháy bỏng đo thực ra chỉ là sự mong manh và huyền ảo.
Qua tác phẩm “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam còn thể hiện sự khát khao to lớn của một
đời người,một số phận nghèo khổ muốn vươn tới một cuộc sống tốt đẹp tuy còn khó
khăn và lắm chật vật. Tài năng của Thạch Lam thông qua đó mà được bộc lộ,đặc biệt
là sự tinh tế tròn tả cảnh và phân tích diễn biến tâm lí nhân vật khiến truyện đi vào
lòng người một cách tự nhiên nhất.
Trào lưu văn học lãng mạn là một trong số những trào lưu văn học lớn trong giai đoạn
1930 - 1945 với nhiều tác giả, tác phẩm nổi tiếng, Thạch Lam là một trong số những
gương mặt tác giả tiêu biểu cho trào lưu ấy. Với những trang viết nhẹ nhàng, truyện
không có cốt truyện, đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật, những truyện ngắn của
Thạch Lam luôn để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn đọc. Truyện ngắn “Hai đứa
trẻ” trích trong tập “Nắng trong vườn” là sáng tác xuất sắc, tiêu biểu cho phong cách
nghệ thuật của ông.
Toàn bộ tác phẩm được đặt dưới con mắt của nhân vật Liên - một thiếu nữ mới lớn.
Chính điều đó không chỉ làm cho câu chuyện mang tính khách quan mà hơn thế nữa
còn làm cho bức tranh cảnh vật thấm đẫm cảm xúc của nhân vật, trở nên sinh động và
mang màu sắc mới. Thêm vào đó, tác phẩm được đặt trong bối cảnh không gian của
một phố huyện nghèo trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 và đặc biệt là khoảng
thời gian từ chiều tối đến đêm muộn - một khoảng thời gian có ý nghĩa đặc biệt trong
văn học. Để rồi, từ việc lựa chọn điểm nhìn, không gian và thời gian ấy đã đưa đến
cho người đọc bức tranh sinh động về cảnh vật và con người phố huyện trong những
khoảng thời gian khác nhau.
Mở đầu tác phẩm chính là bức tranh phố huyện lúc chiều tàn. Bức tranh phố huyện lúc
chiều tàn được tác giả miêu tả trước hơn hết ở bức tranh cảnh vật với đầy đủ cả âm
thanh, màu sắc và đường nét. Âm thanh đầu tiên được tác giả gợi lên ở câu văn mở

đầu tác phẩm đó chính là “tiếng trống thu không trên cái chòi canh của huyện nhỏ,
từng tiếng một vang ra như để gọi buổi chiều về”. Câu văn dài, được tách thành nhiều
vế như gợi lên nhịp bước của thời gian, tiếng trống thu buổi chiều ấy như đang điểm
nhịp từng bước, từng bước một để gọi chiều tàn. Cùng với đó, tác giả còn miêu tả
tiếng ếch nhái và tiếng muỗi đã bắt đầu vo ve - đó đều là những âm thanh quen thuộc,
bình dị của làng quê Việt Nam. Cùng với đó, bức tranh cảnh vật còn hiện lên với sắc
màu “đỏ rực như lửa cháy” nơi phương Tây và cả sắc “ánh hồng của những hòn than
sắp tàn.
Như vậy, có thể thấy, tác giả đã gợi lên một bức tranh cảnh vật, bức tranh thiên nhiên
nơi phố huyện vừa thơ mộng, gần gũi, sinh động nhưng đâu đó nó vẫn ánh lên cái xơ
xác, vắng lặng. Không chỉ dừng lại ở tái hiện bức tranh cảnh vật, nhà văn Thạch Lam
còn miêu tả một cách sinh động về cuộc sống của những người dân nơi đây thông qua
cảnh chợ tàn và hình ảnh con người. Chợ đã tàn, người cũng đã về hết và tiếng ồn ào
giờ đây cũng đã thưa thớt dần, đâu đó trên nền đất chỉ còn lại rác rưởi, những vỏ thị,
lá nhãn, lá mía,... Tất cả những chi tiết ấy đã khái quát rõ nét khung cảnh chợ tàn nơi
phố huyện và cũng trên cái nền của thiên nhiên, của chợ tàn, hình ảnh con người dần
xuất hiện. Đó là hình ảnh của những đứa trẻ con nhà nghèo canh chợ đang “cúi lom
khom trên mặt đất, đi lại tìm tòi, nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre, cái gì có thể dùng
được của những người bán hàng để lại”. Đó là hình ảnh của mẹ con chị Tí với cuộc
sống tẻ nhạt, ngày nào cũng sáng mò cua bắt tép, chiều đến lại dọn gánh hàng nước từ
chập tối cho tới đêm dù chẳng kiếm được bao nhiêu. Đó là bà cụ Thi điên với tiếng
cười khanh khách. Và có lẽ nổi bật lên trên đó chính là hình ảnh của chị em Liên và
An. Vì bố mất việc, cả gia đình Liên phải chuyển về đây và được mẹ giao cho trông
coi một gánh hàng nước nhỏ.
Hình ảnh của Liên chiều nào cũng dọn hàng, đếm hàng, tính tiền đã để lại trong lòng
người đọc nhiều ấn tượng. Liên giống như một người chủ gia đình thực sự, một cô gái
đảm đang, tháo vát và có thể lo toan tất cả mọi việc. Bằng bút pháp tả thực, nhà văn
Thạch Lam đã miêu tả cuộc sống của những con người nơi phố huyện nghèo - một
cuộc sống vất vả, cơ cực, lam lũ là tẻ nhạt. Để rồi, trước khung cảnh ấy, một cô gái có

tâm hồn nhạy cảm như Liên lại hiện về bao nỗi niềm tâm trạng. Đầu tiên, Liên thấy
buồn biết bao trước khoảnh khắc của ngày tàn - “Liên không hiểu sao nhưng chị thấy
lòng buồn man mác”. Thêm vào đó, khi chứng kiến hình ảnh của những đứa trẻ con
nhà nghèo cạnh chợ, Liên thấy “động lòng thương nhưng chính chị cũng không có
tiền để mà cho chúng nó”. Với những nét tâm trạng đó có thể thấy Liên là cô gái tinh
tế, nhạy cảm và giàu lòng trắc ẩn. Đồng thời, qua nhân vật Liên cũng giúp chúng ta
hiểu thêm về tấm lòng xót thương của nhà văn Thạch Lam dành cho những con người
nơi phố huyện nghèo.
Không chỉ miêu tả thành công bức tranh phố huyện lúc chiều tàn, bức tranh phố huyện
lúc đêm khuya cũng được nhà văn Thạch Lam miêu tả với nhiều chi tiết độc đáo. Bức
tranh cảnh vật nơi phố huyện lúc đêm tối để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn đọc
trước hơn hết ở bóng tối dày đặc, bao phủ khắp mọi nơi. Nhà văn Thạch Lam đã sử
dụng hàng loạt các chi tiết để miêu tả bóng tối dày đặc ấy, “đường phố và các ngõ con
dần dần chứa đầy bóng tối”, “tối hết con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua
chợ về nhà, các ngõ vào làng càng sẫm đen hơn nữa”. Có thể thấy, bóng tối đã xâm
nhập và bủa vây lấy cuộc sống của những con người nơi phố huyện. Đối lập với hình
ảnh bóng tối đó chính là hình ảnh ánh sáng. Nếu bóng tối được miêu tả dày đặc, mịt
mù thì ánh sáng lại hoàn toàn ngược lại. Đó chỉ là thứ ánh sáng yếu ớt, nhỏ nhoi, chỉ
là những “hột sáng”, “vệt sáng”, “một chấm lửa vàng đi trong đêm tối”… Có thể thấy,
nhà văn Thạch Lam đã khéo léo làm bật nổi sự tương phản đối lập giữa ánh sáng và
bóng tối - một thủ pháp quen thuộc của văn học lãng mạn. Nhưng không chỉ dừng lại
ở ý nghĩa tả thực, hình ảnh bóng tối và ánh sáng còn mang ý nghĩa biểu tượng cho
cuộc sống leo léo, tàn lụi của những số phận nghèo khổ trong đêm tối của xã hội.
Không chỉ dừng lại ở khắc họa sự tương phản đối lập giữa ánh sáng và bóng tối, ngòi
bút của Thạch Lam còn đi sâu tái hiện cuộc sống của những con người trong đêm tối
mịt mờ ấy. Một gia đình bác phở Siêu với “món ăn xa xỉ”, hôm nào cũng ế khách.
Một gia đình bác Xẩm với manh chiếu, thau sắt trắng và tiếng đàn trong đêm tối tĩnh
lặng. Một chị Tí với gánh hàng nước ế ẩm và cả chị em Liên ngày nào cũng trông cửa
hàng cho mẹ. Cuộc sống của những con người nơi đây ngày nào cũng thế, cũng quẩn

quanh với bấy nhiêu công việc, tù túng, không lối thoát. Và rồi, trước khung cảnh của
phố huyện lúc đêm khuya, Liên lại nhớ Hà Nội – nhớ quá khứ vui vẻ và sung túc
“Liên nhớ lại khi ở Hà Nội…Hà Nội nhiều đèn quá!” và lại khao khát, đón đợi chuyến
tàu đêm từ Hà Nội đi qua.
Cuối cùng, khép lại tác phẩm là cảnh đợi tàu - một khung cảnh giàu sức gợi và để lại
nhiều suy ngẫm trong lòng bạn đọc. Đêm nào cũng vậy, dù muộn tới đâu, những
người dân nơi phố huyện nghèo vẫn luôn đón chờ chuyến tàu đêm đi qua với tâm
trạng đầy háo hức. Mặc dù không có những câu văn trực tiếp miêu tả tâm trạng chờ
đợi chuyến tàu của những người dân nơi đây nhưng bằng các chi tiết như lời An dặn
Liên trước lúc đi ngủ “Tàu đến chị đánh thức em dậy nhé”, Liên dù buồn ngủ vẫn cố
thức để đón chờ hay tiếng reo khi tàu đến của chị em Liên đã thể hiện rõ nét tâm trạng
đón chờ của họ. Sở dĩ những con người nơi phố huyện nghèo luôn chờ đợi như vậy
bởi chuyến tàu đi qua phố huyện nghèo đã mang đến “một thế giới khác” - một thế
giới khác hẳn với cuộc sống của họ. Chuyến tàu đến mang theo một âm thanh sôi
động, ồn ào, náo nhiệt - “tiếng còi xe lửa kéo dài ra theo ngọn gió xa xôi, tiếng dồn
dập, tiếng xe rít mạnh vào ghi, làn khói bừng sáng trắng”, “tiếng hành khách ồn ào
khe khẽ”, “tiếng còi rít lên, tàu rầm rộ đi tới”... Chuyến tàu đi qua còn đem thứ ánh
sáng khác, những ánh sáng trắng, chiếu xuống cả mặt đất “các toa đèn sáng trưng,
chiếu ánh cả xuống đường, toa hạng trên sang trọng, đồng và kền lấp lánh, các cửa
kính sáng”… xua đi bóng tối mịt mờ, dày đặc. Có thể thấy, cảnh đoàn tàu là một chi
tiết đặc sắc của tác phẩm, nó không chỉ mang nghĩa tả thực mà còn mang ý nghĩa biểu
tượng. Chuyến tàu đêm chính là hình ảnh biểu tượng cho một thế giới mới, tươi sáng,
tốt đẹp hơn và hơn thế nữa, nó còn tượng trưng cho khao khát, ước muốn vượt thoát ra
khỏi cuộc sống tù túng, quẩn quanh của những con người nơi phố huyện.
Tóm lại, truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của nhà văn Thạch Lam với giọng văn nhẹ nhàng,
truyện không có cốt truyện cùng nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật độc đáo đã thể
hiện một cách rõ nét niềm xót thương, cảm thông của tác giả với cuộc đời, số phận
của những con người nơi phố huyện. Đồng thời, qua đó ông cũng thể hiện sự trân
trọng ước muốn được đổi thay của họ.

Trong nhóm tự lực văn đoàn Thạch Lam sống một cuộc đời ngắn ngủi nhất, viết ít
nhất nhưng tác phẩm của ông sống mãi với thời gian. Truyện ngắn Thạch Lam dù trải
qua bao khắc nghiệt vẫn giữ nguyên giá trị và được nhiều bạn đọc tìm đến với một
niềm say mê trân trọng. Hai đứa trẻ in trong tập nắng trong vườn(1938) sức hấp dẫn
của truyện không chỉ ở nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật tinh tế, ở tấm lòng nhân
hậu mênh mang ở giọng văn lắng đọng nhẹ nhàng mà đặc biệt còn ở ngòi bút khắc họa
bức tranh phố huyện nghèo và tâm trạng của Liên.
Lấy ngày tàn làm nền và bóng tối làm gam màu chủ đạo, Thạch Lam đã khắc họa một
bức tranh phố huyện nghèo. Câu chuyện được mở ra trong giờ khắc ngày tàn. Tiếng
trống thu không điểm từng tiếng một trên cái chòi huyện nghèo, tiếng ếch nhái kêu ran,
tiếng muỗi vo ve, mọi âm thanh dường như có nhỏ lại lịm dần đi thưa thớt. Âm thanh
ấy hay chính là dấu vết còn lại của ngày tàn, nó gọi thời gian gọi buổi chiều bằng
những nhịp chậm rãi. Phải chăng đó còn là nhịp đời trôi tù đọng của phố huyện nơi
đây.
Điểm nhìn cho âm thanh xa vắng là phương tây đỏ rực như lửa cháy, áng mây hồng và
những dãy tre làng cắt hình rõ rệt trên nền trời. Hình ảnh ấy như báo trước một sự rơi
rụng của ngày tàn sắp đến. Những câu văn êm dịu với nhịp điệu chậm rãi vừa giàu
hình ảnh nhạc điệu vừa uyển chuyển tinh tế đã khắc họa một bức hạ đồng quê quen
thuộc nhưng phảng phất một nỗi buồn bâng khuâng, man mác. Mỗi câu văn như một
nét đơn sơ, không cầu kì kiểu cách đã gợi dậy được cái hồn của cảnh vật, cái thần thái
của thiên nhiên.
Không chỉ đặt nhân vật vào những khoảng thời gian nhất định Thạch Lam còn đặt
nhân vật của mình vào những không gian nhất định. Đó là không gian của một phiên
chợ tàn ở một miền đời bị lãng quên. Chỉ bằng một vài nét phác họa chợ chiều hiện
lên thật tàn tạ thê lương: nào là rác rưởi vỏ bưởi vỏ thị. Những người gánh hàng rong
còn nán lại nói chuyện gì đó xong họ mới về. Trên mặt đất những tia sáng làm cho

những hạt cát lấp lánh, hòn đá nào bên sáng bên tối làm nên một bức tranh tả cảnh tàn
tạ của phiên chợ chiều.
Tất cả đều đi vao bóng tối đến nhường lại cho khu phố một cảm giác lãnh đạm hơn
bao giờ hết. Thế rồi trên cái nền ấy những đứa trẻ con hiện lên thật đáng thương. Đó là
mấy đứa trẻ nghèo đi nhặt nhạnh những thứ còn dùng được của buổi chợ để lại. chúng
nhặt những thanh nứa thanh tre.
Liên thương xót nhưng hoàn cảnh của chị Liên cũng chẳng hơn chúng bao nhiêu.
Trước cảnh tượng ấy không hiểu sao “ Liên thấy lòng mình man mác buồn”. Có lẽ
cuộc sống đã biến cô từ một đứa trẻ vô tư thành một đứa trẻ suy tư. Chị em Liên ngồi
kê chõng ra ngoài mà ngắm khu phố chuẩn bị lên đèn.
Có thể nói khung cảnh khu phố hiện lên vừa có cái gì đó thi vị, nên thơ đó là cái mộc
mạc của khu phố huyện nhưng cũng tiêu điều và vắng vẻ. Nó gợi lên một miền đời
trôi tù đọng với những hình ảnh tàn tạ đến thê lương, sự sống nơi đây như rơi rụng khi
chiều tàn.
Chiều khép lại để nhường cho bóng tối của ban đêm, Thạch Lam diễn tả thật thi vị cái
đêm mùa hạ ấy. Đó là một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát. Chị em
Liên hãy còn ngồi trên chõng để nhìn ban đêm. Những cánh hoa bàng khẽ rung lên tóc
liên và xuống chõng thật thi vị. thế nhưng trước sự thi vị ấy lại có một sự buồn không
hề nhỏ. Tác giả xây dựng lên sự tương quan giữa ánh sáng và bóng tối để cho thấy
cuộc sống nơi đây khi đêm về.
Ánh sáng nơi đây nào là khe sáng rồi lại “vòm trời hàng ngàn ngôi sao đua nhau lấp
lánh” chị em liên nhìn lên như thấy cả ông Thần Nông trên đó. Vệt sáng của những
con đom đóm. Thế rồi cả chấm sáng của lân tinh thoắt ẩn thoắt hiện, chấm lửa nhỏ,
hột sáng từ ngọn đèn Liên, quầng sáng qua ngọn đèn hoa kì leo lét.
Tất cả những ánh sáng ấy đều được nói đến rất nhiều với mật độ dày đặc nhưng đó chỉ
là những hạt, những khe ánh sáng mà thôi. Nó không thể nào xua đi bóng tối của buổi
ấy, trong khi ấy bóng tối được tác giả chỉ dành cho mấy câu thôi nhưng nó đã lấn át

hết những anh sáng kia. Đó là đường phố và những hình ảnh đường phố và các con
ngõ dần dần chứa đầy bóng tối “ Tối hết cả con đường thăm thẳm ra sông, con đường
qua chợ về nhà, tất cả các con ngõ vào làng”.
Có thể nói Thạch Lam đã dùng ánh sáng để miêu tả bóng tối. Sự có mặt của ánh sáng
không xua được bóng tối trái lại nó còn làm nổ bật bóng tối. Sự tương phản ấy hay
chính là biểu tượng cho những con người nơi đây khi sống kiếp người vô danh dưới
màn đêm của xã hội thực dân phong kiến.
Trên nền bóng đêm ấy những cư dân kiếm sống ban đêm hiện lên và bắt đầu cuộc
sống ban đêm của mình. Riêng chị em Liên thì được mẹ giao cho cái quán nhỏ ấy bán
mấy thứ lặt vặt để kiếm thêm. Và xuất hiện đầu tiên trong bóng đêm ấy là mẹ con chị
Tí. Mẹ con chị ấy ngày thì mò cua bắt ốc tối đến thì bán quán nước đến tận đêm khuya.
Hai mẹ con chị chẳng bán được là bao nhưng đêm nào cũng dọn cũng bán đến tận
đêm khuya mới thôi.
Tiếp theo là bác phở Siêu, nghề của bác lương khá cao nhưng lại có nguy cơ đáng sợ
nhất. Vì ở đây phở bác Siêu là một món quà xa xỉ nhất. Góp mặt vào những cư dân
sống trong bóng tối đó là gia đình bác Sẩm. Cả gia tài nhà bác chỉ có manh chiếu rách
và một cái thau sắt đã lang ben. Bác chưa hát vì chưa có ai nghe, đứa con thì lăn ra đất
nghịch cát, thỉnh thoảng bác góp một tiếng nhạc bàn bật trong đêm.
Không thể quên một nhân vật nữa đó là bà cụ Thi điên nghiện rượu. chiều nào cụ cũng
đến nhà Liên mua rượu uống rồi cười khanh khách bước vào bóng tối với dáng vẻ lảo
đảo. Tất cả những con người ấy hiện lên thật lam lũ vất vả. Trong đêm tối ấy họ vẫn
mong chờ một điều gì đó tươi sáng hơn trong cuộc đời mình.
Thạch Lam không dùng một từ nào để miêu tả chân dung họ, không ai có một khuôn
mặt một hình dáng, họ giống như một diễn viên trên sân khấu cuộc đời có thể đổi vai
cho nhau nhưng không thể đổi phận cho nhau được. Và trong bóng tối tần ấy con
người sống và hoạt động, có phải họ đang sống không hay là họ đang cầm cự sống?.

Tuy nhiên họ không mất niềm tin vào cuộc sống mà vẫn hi vọng một cuộc sống tươi
sáng hơn. Đó là khoảnh khắc mà tất cả họ đều đang rất mong chờ- một chuyến tàu
đêm đến. họ mong chờ vì điều gì?. Điều gì làm cho họ mong chờ đến như vậy?, nó
khiến An dẫu buồn ngủ ríu cả mắt vẫn cố thức để đợi tàu đến. Cảnh tàu đến cả phố
huyện như bừng sáng ánh sáng ấy phát ra từ những toa hạng sang trọng nhất. “Liên
chỉ thoáng trông thấy những toa hạng trên sang trọng lố nhố những người, đồng và
kền lấp lánh, và các cửa kính sáng.
Rồi chiếc tàu đi vào đêm tối, để lại những đốm than đỏ bay tung trên đường sắt. Hai
chị em còn nhìn theo cái chấm đỏ của chiếc đèn xanh trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi
khuất sau rặng tre. ” Có thể nói chuyến tàu đêm đã mang lại ánh sáng cho phố huyện
nơi đây. Thứ ánh sáng không hề bình thường mà nó là thứ ánh sáng thắp sáng niềm tin
con người về một tương lai tươi sáng hơn.
Đối với những nhân vật kia thì họ mong tàu đến với mong ước là kiếm được thêm tiền
khi tàu nghỉ và khách xuống. Còn đối với chị em Liên thì khác, liên không mong đợi
bán thêm điều gì mà cô chỉ muốn ngắm đoàn tàu. Bởi vì nó là chuyến tàu từ Hà Nội
về, nó giúp cô nhớ lại những ngày tháng khi gia đình còn giàu có, hai chị em Liên
được bố dẫn đi bờ hồ ăn những que kem xanh đỏ. Có thể nói con tàu như một kí ức
đẹp của Hà Nội trong hai chị em. Không những thế hai chị em cũng giống như những
người dân nơi đây mơ ước một tương lai thật sự tươi sáng hơn.
Như vậy có thể thấy truyện ngắn Hai đứa trẻ đã mang đến cho chúng ta bức tranh toàn
cảnh về cuộc sống của những người dân dưới chế độ thực dân phong kiến. chính cái
xã hội ấy đã làm cho những con người ấy trở nên khốn khổ vất vả. Cuộc sống đối với
họ giống như đang cầm cự vậy. biết rằng không ai mua nhưng vẫn cứ dọn ra và mong
chờ. Có lẽ tác giả đã mang đến cho chúng ta những suy nghĩ trăn trở đối với những
kiếp người ấy.

Thạch Lam là một trong những nhà văn có lối viết độc đáo nhất trong nền thơ ca Việt.
Truyện của Thạch Lam không có cốt truyện nhưng qua thế giới cảm xúc, tâm trạng
của nhân vật, tác phẩm của ông vẫn toát lên cái tình, cái chất thơ tự nhiên mà tha thiết,
xúc động.
Qua những tác phẩm của mình ông bộc lộ nỗi thương cảm, xót xa với cuộc sống và
những số kiếp con người nghèo khổ. "Hai đứa trẻ" là một trong những tác phẩm như
thế! Bằng sự nhạy cảm của mình, Thạch Lam đã vẽ lên bức tranh phố huyện trong
"Hai đứa trẻ" bức tranh với những kiếp người lam lũ, với những cuộc sống tối tăm,
đơn điệu giữa cuộc đời.
"Hai đứa trẻ" kể về cuộc sống của hai chị em Liên trong một con phố huyện nghèo,
với những kiếp người sống cơ cực trước Cách mạng Tháng Tám. Mà qua đó, Thạch
Lam muốn bộc lộ sự trân trọng của ông trước những ước mong nhỏ nhoi của người
lao động nghèo trong một phố huyện nhỏ nghèo nàn, trong một xã hội chật hẹp, tù
túng.
Bức tranh phố huyện được dựng lên ngay từ đầu câu chuyện, bằng những nét vẽ đơn
giản, nhẹ nhàng nhưng không kém phần huyền ảo. Thạch Lam đã huy động hết cả
thảy các giác quan: thị giác, thính giác và xúc giác của mình để dựng lên khung cảnh
một phố huyện điển hình của xã hội Việt Nam thời Pháp thuộc.
Bức tranh phố huyện bắt đầu bằng cảnh thiên nhiên lúc chiều tàn thông qua lời kể và
diễn biến tâm trạng của nhân vật Liên, mà bắt đầu là hình ảnh và âm thanh của thiên
nhiên và khu chợ tàn.
Bức tranh thiên nhiên chiều tàn được gợi lên bằng hình ảnh trời chiều: "Phương tây đỏ
rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn". Một khung cảnh
buổi chiều đẹp rực rỡ, đẹp lộng lẫy đến nao lòng, mang trong đó là linh hồn của quê
hương xứ sở.
Và trong khung cảnh ấy, không thể thiếu âm thanh của "tiếng trống thu không" vàng
đều vào không gian đang dần đi vào tĩnh mịch lẫn trong đó là tiếng "ếch nhái kêu ran

ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào" và "tiếng muỗi vo ve", tất cả hòa vào nhau
tạo nên một âm thanh quen thuộc, gợi lên vẻ đẹp yên ả của một buổi chiều quê hương
"chiều êm như ru".
Bức tranh thiên nhiên đẹp đẽ của của quê hương, vẫn giữ nguyên nét thơ mộng, mang
đậm linh hồn xứ sở. Thế nhưng, từng lời, từng câu chữ trong khung cảnh ấy lại mang
một sự tẻ nhạt tĩnh lặng, tàn tạ đến thê lương. Khung cảnh hoàng hôn đẹp như mơ ấy
như phút rực sáng cuối cùng, lóe lên rồi chợt vụt tắt, buồn tới nao lòng người. Rồi
những âm thanh quen thuộc như "tiếng trống thu không", "tiếng ếch nhái, tiếng muỗi"
đều gợi lên sự đều đặn, trầm buồn, đơn điệu, nhạt nhẽo.
Tiếp theo khung cảnh thiên nhiên lúc trời chiều là hình ảnh của một khu chợ quê lúc
đã tàn. Hình ảnh những phiên chợ quê luôn gợi cho người ta sự nhộn nhịp, tấp nập với
không khí náo nức với vẻ đẹp của quê hương thế nhưng hình ảnh phiên chợ ở đây lại
là một phiên chợ đã tàn khi mà "Chợ họp giữa phố đã vãn từ lâu. Người về hết và
tiếng ồn ào cũng mất" và "trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía".
Cái khung cảnh ấy đã gợi lên một phố huyện thê lương, tàn tạ trong mắt người đọc
chúng ta. Và không chỉ vậy, nó còn gợi lên cả cuộc sống đói nghèo của một miền quê
nữa. Khi mà hình ảnh chợ phiên quê có lẽ là hình ảnh náo động nhất của một vùng thì
ở đây, nó lại gợi lên một sự tàn tạ, buồn bã tới não nề.
Nổi bật trong hình ảnh thiên nhiên nơi phố huyện là tâm trạng của Liên một trong
những cư dân của phố huyện nghèo này. Bao trùm lấy tâm trạng của chị là một nỗi
buồn sâu thẳm từ trong tâm hồn nhạy cảm và trong sáng. Chị có một tấm lòng gắn bó
sâu nặng với quê hương mình, chẳng vậy mà chị có thể ngửi được cái mùi quê hương,
cái mùi đặc trưng nhất của mảnh đất phố huyện nghèo này "một mùi âm ẩm bốc lên,
hơi nóng của ban ngày lẫn với mùi cát quen thuộc quá, khiến cho chị em Liên tưởng
lại mùi riêng của đất, của quê hương này".
Cái tâm trạng của Liên cũng như cái hình ảnh của nơi phố huyện nghèo này, cứ trầm
lặng mà buồn bã. Đó là cái buồn của một cô gái mới lớn, nhạy cảm với những xúc

cảm xung quanh, mơ hồ, mong manh mà vô cùng thấm thía "cái buồn của chiều quê
thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của chị", "chị thấy lòng buồn man mác trước cái giờ
khắc của ngày tàn".
Nỗi buồn của Liên cũng chính là nỗi buồn của Thạch Lam trước xã hội đương thời,
một xã hội mà thời gian dường như ngưng đọng lại thành khoảnh khắc, không biến
chuyển, tàn tạ đến thê lương lòng người. Bức tranh phố huyện ấy không chỉ hiện lên
bằng khung cảnh hoàng hôn rực lửa nhưng buồn bã mà còn hiện lên ở những kiếp
người nơi phố huyện những kiếp đời tàn.
Bắt gặp đầu tiên là hình ảnh của những đứa trẻ hiện lên nơi phố huyện. Không phải
hình ảnh những đứa trẻ vui đùa, tinh nghịch chạy nhảy trên thảm cỏ xanh công viên
mà là hình ảnh "mấy đứa trẻ con nhà nghèo ở ven cái chợ cúi lom khom trên mặt đất,
đi lại tìm tòi" trên nền cái "chợ tàn" của phố huyện ấy.
Cuộc sống quá lam lũ, nghèo đói đã đẩy những kiếp sống phải lụi tàn, những đứa trẻ
phải sống trên những đống rác rưởi bị bỏ lại sau phiên chợ, phải gieo hi vọng "nhặt
nhạnh thanh nứa, thanh tre hay bất cứ cái gì đó có thể dùng được của các người bán
hàng để lại" trên đống rác của phiên chợ tàn kia.
Cuộc đời của chúng, tương lai của chúng thật tăm tối, thật bế tắc biết chừng nào. Và
chính nhân vật Liên cũng cảm thấy động lòng thương cảm trước những số phận đó,
vậy nhưng "chính chị cũng chẳng có gì để cho chúng". Liên thương cảm nhưng bất
lực và đó cũng chính là cảm xúc mà Thạch Lam dành cho những người lao động
nghèo.
Kế tiếp hình ảnh của những đứa trẻ là hình ảnh của mảnh đời chị Tí. Chị xuất hiện
giữa không gian đang dần về tối của phố huyện với hình ảnh "đội cái chõng trên đầu
và tay mang không biết bao nhiêu là đồ đạc". Chị Tí cũng là một người lao động
nghèo trong cái phố huyện tối tăm ấy.
Hàng ngày, buổi ban ngày, "chị đi mò cua bắt tép", tới đêm lại mở hàng nước "từ chập
tối cho đến đêm" chỉ để thêm vài đồng xu lẻ mà cũng "chả kiếm được bao nhiêu".

Thân chị như là hình ảnh cái cò lặn lội bờ sông, tần tảo sớm hôm, một hình ảnh điển
hình của người phụ nữ lao động: "Lặn lội thân cò nơi quãng vắng".
Mà cái quán nước của chị cũng nhỏ nhoi, còm cõi như chính bản thân chị, bởi "tất cả
các cửa hàng của chị" là tất thảy những thứ chị có thể mang, đội, xách, vác. Cái quán
ấy chỉ bán nước chè xanh, điếu thuốc nào cho "mấy người phu gạo hay phu xe, thỉnh
thoảng mất chú lính lệ trong huyện hay người nhà thầy thừa đi gọi chân tổ tôm".
Khách hàng của chị cũng chỉ là những con người có cuộc sống như chị, kiếp sống như
chị.
Họ cũng chỉ cao hứng mới vào hàng của chị, vậy là biết cái quán của chị cũng không
kiếm được bao nhiêu đồng lời. Bởi vậy, đáp lại tiếng hỏi thăm của Liên chỉ là một lời
than thở: "Ôi chao, sớm với muộn mà có ăn thua gì". Đó phải chăng chính là tiếng thở
dài cho cuộc đời bế tắc của chị, tiếng thở dài ngao ngán vì cuộc sống quá đơn điệu, chỉ
quẩn quanh, không có chút ánh sáng tương lai một cuộc sống vô ý nghĩa.
Không chỉ số phận của chị Tí, của những người phu xe phu gạo mà chính cảnh đời của
chị em An, Liên cũng là một kiếp sống tàn nơi phố huyện này. Chuỗi ngày sống tàn
của gia đình Liên bắt đầu bằng sự kiện khi "thầy Liên mất việc", chính điều này đã
đẩy gia đình vào bế tắc. Không còn đủ sức trụ lại nơi phố phường Hà Nội náo nhiệt,
gia đình Liên chuyển về quê để tìm cách tháo gỡ cái bế tắc đang bủa vây.
Về quê, mẹ Liên trở thành hàng xáo, còn chị em Liên được giao trông coi "một gian
hàng bé thuê lại của bà lão móm". Hàng tạp hóa bé xíu ấy chỉ có vài bao diêm, vài
bánh xà phòng, chút rượu, … Mà khách mua cũng chỉ mưa "nửa bánh xà phòng".
Chính cái gian hàng bé xíu ấy đã khắc thành ấn tượng trong mắt người đọc cái nghèo
nơi phố huyện và cái bế tắc của gia đình Liên.
Thế nhưng, có cố gắng bao nhiêu thì bế tắc vẫn hoàn bế tắc khi mà "ngày phiên mà
bán cũng chẳng ăn thua gì", cuộc sống chẳng có lấy một chút hi vọng. Cuộc sống của
gia đình Liên, chị em Liên vẫn cứ quẩn quanh, đơn điệu như thế, vẫn là nhịp điệu
"sáng dọn ra, tối dọn vào", "ngày nào, cứ chập tối, mẹ Liên lại tạo ra thăm hàng một

lần". Tất cả những gì chị em Liên đang sống không phải là chút niềm vui của trẻ thơ
mà là một cuộc sống ngột ngạt, tù túng, đến sự ngây thơ của con trẻ cũng chẳng còn.
Liên thương cảm, xót xa cho số phận chị Tí, cho cuộc sống nghèo đói, tăm tối của một
người đồng cảnh ngộ. Thế nhưng, khi hình dung ra cuộc sống của gia đình mình, Liên
cũng tự thấy xót xa cho chính bản thân mình, chị thương cảm cho sự bế tắc của gia
đình, của cha, sự lam lũ của mẹ, xót xa trước sự tù túng của bản thân và đứa em trai
khi phải trải qua những tháng ngày vô nghĩa của cuộc đời. Tâm trạng ấy của chị hiện
lên qua từng câu chữ đầy thương cảm, ngậm ngùi của Thạch Lam.
Những kiếp sống tàn ấy không chỉ có vậy, nó còn được thể hiện điểm xuyết qua hình
ảnh của bác Siêu, của bác xẩm, của cụ Thi điên nữa. Chỉ là thoáng qua thôi, những
hình ảnh những kiếp người ấy cũng khiến cho chúng ta chẳng thể nào quên được.
Hình ảnh bác Siêu hiện lên với gánh phở rong trên vai, với đòn gánh kĩu kịt giữa đêm
tối. Gánh phở của bác là "một thứ quà xa xỉ, nhiều tiền" mà ít người có thể mua được.
Chính vì vậy, gánh phở của bác trong phố huyện này luôn ế khách. Ngày nào cũng là
một điệp khúc đơn điệu, chiều tối nhóm lửa, tới đêm thì gánh vào làng. Cuộc sống của
bác Siêu cũng đơn điệu, tẻ nhạt, lặp đi lặp lại như cuộc đời của chị Tí, của chị em Liên
vậy.
Thêm vào nữa là hình ảnh của gia đình bác xẩm mưu sinh trên manh chiếu, họ cũng
lại là những kiếp người tàn nơi phố huyện này. Gia đình bác xẩm sống bằng nghề hát
rong, tha phương cầu thực, chẳng có lấy một căn nhà trú nắng trú mưa, chỉ biết lấy
tạm gầm cầu, vỉa hè làm nơi nghỉ chân. Tài sản của bác chỉ là manh chiếu rách, chiếc
đàn bầu và chiếc thau sắt, đó là tất cả những gì mà gia đình bác có được.
Thế nhưng, hình ảnh khắc sâu nhất vào trong lòng người đọc là hình ảnh "thằng con
bò ra đất, ngoài màn chiếu, nghịch nhặt những rác bẩn vùi trong cát bên đường". Đứa
con những thế hệ tương lai đang trườn bò khỏi màn chiếu, thế nhưng cũng chẳng thoát
nổi cái kiếp nghèo, kiếp đời tăm tối đang bủa vây lấy gia đình nó.

Cuối cùng là hình ảnh của bà cụ Thi điên nghiện rượu. Cụ chính là biểu tượng cho
một kiếp người tàn khi đến gần cuối cuộc đời, vẫn thê lương, tàn tạ như thế. Khép lại
bức tranh con người nơi phố huyện là hình ảnh bà cụ Thi điên "đi lần vào trong bóng
tối" với "tiếng cười khanh khách". Đó là tiếng cười rùng rợn cho một kiếp người tàn,
một cuộc đời tàn nơi phố huyện nghèo này.
Toàn bộ bức tranh phố huyện đều hiện lên qua đôi mắt Liên, từ khung cảnh chiều tàn
thê lương đến những kiếp đời tàn tạ, tăm tối cùng cảnh ngộ. Đó là những cuộc đời
buồn với những bi kịch về vật chất, đói nghèo và cả những bi kịch về tinh thần của
những con người cả đời quẩn quanh với cuộc sống đơn điệu, nhàm chán, ngột ngạt, tù
túng, vô ý nghĩa. Cuộc đời của họ tăm tối tới mức chẳng hề có le lói một chút ánh
sáng nào của tương lai.
Bức tranh ấy được nhìn qua cái nhìn của Liên một cô gái mới lớn, với tâm hồn ngây
thơ, nhạy cảm, trong sáng, lại đồng cảnh ngộ với những con người kia. Ẩn sau Liên là
tâm hồn của một nhà văn tiểu tư sản đang dùng tình thương, sự chiêm nghiệm của
mình hòa cùng với những tâm hồn người lao động kia để mà cùng thương cảm, cùng
xót xa cho số phận của họ.
Thạch Lam viết về người lao động nghèo, nhưng ông không đi sâu vào những đói
nghèo của họ mà xoáy sâu vào trong bi kịch tinh thần của những con người đang sống
kiếp đời mòn mỏi, vô ý nghĩa. Hiểu được những bi kịch tinh thần đầy đau khổ ấy, phải
chăng Thạch Lam đã thức tỉnh được ý thức cá nhân, ý thức được quyền sống của con
người, vậy nên ông mới thương cảm tới xót xa cho những mảnh đời vô ý nghĩa đó?
Và có lẽ chính nhờ điều này đã làm nên chiều sâu trong ý nghĩa nhân đạo cho tác
phẩm mà Thạch Lam muốn gửi gắm.
Bức tranh phố huyện nghèo khép lại bằng không gian đêm tối khi bóng tối bao trùm.
Đó là "một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát", "vòm trời hàng ngàn
ngôi sao ganh nhau lấp lánh, lần trong vệt sáng của những con đom đóm bay là là trên
mặt đất hay len vào những cành cây".

Buổi đêm đó đẹp rực rỡ, lộng lẫy biết chừng nào! Trên trời với hàng ngàn ngôi sao lấp
lánh, đẹp tươi tới vậy thì dưới mặt đất thì bị bao phủ bởi bóng tối "tối hết cả, con
đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm
đen hơn". Bóng tối đặc quánh, chiếm lĩnh cái phố huyện nhỏ. Đây phải chăng cũng là
hình ảnh ẩn dụ cho xã hội dưới thời thực dân Pháp một xã hội tăm tối, không có chút
ánh sáng nào lọt qua, tù túng, ngột ngạt, đói nghèo.
Sống giữa cái xã hội ấy là những con người như những hột sáng, đốm sáng, khe sáng,
le lói, nhỏ nhoi, leo lét, chập chờn. Nhân vật Liên hay chính Thạch Lam đang buồn
man mác trước cái cuộc sống tối tăm ấy, chẳng có chút ánh sáng vào tương lai. Bầu
trời có lấp lánh hàng ngàn ngôi sao đẹp đẽ, nhưng với Liên, đó chỉ là "vũ trụ thăm
thẳm, bao la", "đầy bí ẩn", cũng như những niềm vui xưa kia chẳng thể nào thành hiện
thực được nữa. Vậy nên, Liên "cúi nhìn về mặt đất", "về quầng sáng thân mật chung
quanh ngọn đèn lay động trên chõng hàng của chị Tí". Bởi quầng sáng ấy mới gần gũi
với Liên, bởi nó cũng như cuộc sống vô nghĩa, nhạt nhòa của chính cô vậy.
Bức tranh nơi phố huyện khi ngày tàn mà Thạch Lam dựng lên như một hình ảnh thu
nhỏ của toàn cảnh xã hội Việt Nam những ngày Pháp thuộc. Đó là một xã hội tù túng,
ngột ngạt, tăm tối tới cùng cực, nơi mà cái đói nghèo cứ bám riết lấy những kiếp
người tàn tạ, thê lương.
Nghệ thuật mà Thạch Lam sử dụng là những chất liệu hiện thực được chính ông trải
nghiệm. Xen lẫn trong hiện thực là cảm hứng lãng mạn cho mỗi khung cảnh thiên
nhiên, cho mỗi hình tượng nhân vật để làm nên ý nghĩa biểu tượng sâu sắc.
Bức tranh phố huyện nghèo được miêu tả theo sự vận động của thời gian từ lúc chiều
tàn tới khi đêm khuya và theo từng bước diễn biến tâm trạng của nhân vật Liên. Qua
những rung động mơ hồ, tinh tế, mỏng manh của một tâm hồn mới lớn, nhạy cảm,
Thạch Lam đã dựng lại một bức tranh quê hương với tất cả vẻ đẹp của quê hương xứ
sở đồng thời gửi gắm vào trong đó tình yêu quê hương, đất nước, gửi vào những kiếp
người tàn tạ nơi phố huyện nỗi xót xa, thương cảm sâu sắc. Và sâu kín là là ý thức phê

phán xã hội thực dân của một tiểu tư sản, đã không đảm bảo được cuộc sống, quyền
sống của con người.
Thạch Lam là nhà văn xuất sắc của nền văn học Việt Nam, ông có rất nhiều những tác
phẩm hay, và đặc biệt nổi bật chúng ta thấy tác phẩm Hai Đứa Trẻ là một trong những
tác phẩm có giá trị và đem lại cho độc giả nhiều cảm nhận sâu sắc và mới mẻ nhất.
Hai Đứa Trẻ là truyện ngắn hay của Thạch Lam trong tác phẩm nó đã miêu tả được
bức tranh phố huyện khi chiều tà và hình ảnh đợi tàu của Hai Đứa Trẻ cũng để lại rất
nhiều cảm xúc cho người đọc. Giá trị của tác phẩm không chỉ dừng lại ở việc miêu tả
sự vật sự việc, mà việc miêu tả nội tâm nhân vật cũng mang những giá trị vô cùng lớn
lao và sâu sắc, hình ảnh của những đứa trẻ nghèo đang quay quắt với cái đói, những
hình ảnh mang đậm giá trị và màu sắc hương vị cuộc sống, những tác phẩm để lại cái
nhìn sâu sắc và mới mẻ dành cho người đọc, nó không chỉ để lại cho mỗi chúng ta
nhiều cảm xúc sâu lắng mà để lại cho người đọc những nỗi nhớ mong và những cảm
giác hồi hộp khi đón chờ những tia nắng sớm và niềm hy vọng đang chớm nở.
Trong tác phẩm hình ảnh những sự vật về chiều khi chợ vừa tan đã để lại cho chúng ta
thấy cảm giác tiêu điều và xơ xác trong khung cảnh của khu phố huyện, tất cả đều
diễn ra tấp nập, nhưng rất nhiều những số phận hẩm hiu đang bao quanh và bao trùm
lên một bầu không khí chật hẹp của cảnh phố huyện tiêu điều. Những hình ảnh đó thể
hiện những điều rất đơn sơ và mộc mạc đây là cuộc sống, cuộc sống của những con
người nghèo khổ, khi chợ vừa tan trong đó chỉ còn xuất hiện rác rưởi và những em bé
có số phận bất hạnh đang đi nhặt từng những thứ còn lại trong buổi chợ, những hàng
bán những người đi mò cua bắt ốc, và vợ chồng nhà bác Xẩm cũng đi hát để lấy tiền
nuôi sống chính bản thân. Trong cảnh đêm tối những mọi thứ nơi đây vẫn diễn ra,
nhưng cảnh buồn rầu sơ xác của phiên chợ tan là để lại cho người đọc nhiều cảm xúc,
đó là những hình ảnh thể hiện sự tiêu điều sơ xác của sự vật, tất cả nó đang bao trùm
lên cuộc sống và đời sống riêng tư của họ.

Chợ đã tan chiều đã về núi, trên khoảng không gian đó vẫn xuất hiện những con người
phải đi lao động để kiếm sống, những tiếng ếch kêu ran hay những tiếng côn trùng
ngoài cánh đồng đang kêu da diết, và nó thể hiện một bức tranh có màu thi vị của cuộc
sống, nhưng nồng ghép vào đó là những hình ảnh của một cảnh phố huyện nghèo,
những con người quanh năm đầu tắt mặt tối, bươn trải để kiếm sống, họ cực khổ lam
lũ cho cuộc sống đời thường, giá trị của nó đã mang cho chúng ta thấy đời sống cực
khổ và vất vả của mỗi người, hình ảnh trên không chỉ để lại cho người đọc những cái
nhìn sâu sắc mới mẻ về sự vật hiện tượng, mà nó còn bao trùm lên những giá trị và
hương vị của cuộc sống những giá trị đó da diết và để lại nhiều cảm xúc cho người
đọc.
Qua cái nhìn của chúng ta khi thấy hình ảnh một khu phố huyện nghèo đang tiêu điều
xơ xác, khi cảnh đêm đang tràn xuống nhưng cuộc sống vẫn đang diễn ra tấp nập
thường thì vào tối gia đình sẽ là nơi tụ họp để trò chuyện và ăn với nhau những bữa
cơm gia đình, nhưng ở nơi đây ban ngày họ bán mặt cho đất bán lưng cho trời, ban
đêm họ cũng phải đi kiếm sống, từ những gánh hàng nhỏ trên vai giao bán, cuộc sống
lam lũ và vất vả đang bủa vây trong con người của họ. Những hình ảnh mang đậm giá
trị và sức sống mạnh mẽ nó đang ngập tràn và thể hiện được những cái nhìn sâu sắc và
mới mẻ về cuộc đời của mỗi con người. Nơi đây cuộc sống vất vả họ phải bươn trải để
kiếm sống, để lo cho cuộc sống, họ vất vả và gian nan vượt qua mọi điều mà cuộc
sống này đặt ra. Hình ảnh những người nông dân nghèo khổ đang bươn trải để kiếm
sống từng ngày.
Trong đó còn xuất hiện hình ảnh của hai đứa trẻ trong câu chuyện, đây là hình tượng
trung tâm của tác phẩm. Quá khứ hai đứa trẻ này sống ở vùng đô thị Hà Thành, nơi có
những nước xanh đỏ, những đèn điện sáng rực rỡ, nhưng rồi cuộc sống đã đưa cho
Liên và An trở về phố huyện này sinh sống, ở nơi đây hai đứa vẫn luôn luôn nhớ về
quá khứ của mình, những nơi phồn hoa đô thị, nơi có cuộc sống tấp nập diễn ra, người
dân không phải chịu những cuộc sống tăm tối và đói khổ như thế này, chính những
điều đó làm cho hai đứa trẻ luôn mong ước để trở về quá khứ, hình ảnh cuộc sống tươi
đẹp nơi phồn hoa đô thị đã diễn ra trong cuộc sống của hai chị em. Nơi đây cuộc sống

của phố huyện nghèo này khác với cuộc sống trên đó, họ không được sống những
cuộc sống hạnh phúc và những năm tháng tươi đẹp nữa, chính vì vậy những mong ước
luôn được tồn tại trong tâm hồn hai đứa trẻ này.
Những hình ảnh đó không chỉ để lại những nỗi nhớ mà còn rất nhiều cảm xúc cho
cuộc đời của chúng, những hình ảnh gợi tả nhiều cảm xúc thân thương và những tình
cảm chân thành da diết nhất mà cuộc đời này dành cho chúng.
Tâm hồn nhỏ bé của chúng luôn mong ngóng có một tia sáng chiếu qua, nó làm dịu
mát tâm hồn của những đứa trẻ thơ, một cuộc sống lam lũ vất vả nơi phố huyện tiêu
điều luôn là một động lực để họ mong ngóng một điều gì tươi đẹp sẽ đến trong cuộc
đời của họ, những tia sáng niềm tin mạnh mẽ vào cuộc sống đã làm cho cuộc đời của
họ có giá trị và tươi đẹp hơn, những giá trị niềm tin mang sức sống mạnh mẽ và nó dịu
mát trong cuộc đời của mỗi người, những hình ảnh của một cuộc sống nơi phồn hoa
làm cho hai đứa trẻ này luôn nhớ đến, hình ảnh được bố mẹ dắt đi chơi nơi đô thị và
được uống những thứ nước xanh đỏ, tất cả quá khứ đang bừa về trong tâm hồn của
những đứa trẻ thơ.
Và chính điều đó làm cho tâm trạng luôn mong đợi có tia sáng chiếu qua đó là hình
ảnh đoàn tàu sắp tới, nơi đây ánh sáng leo lắt, nhỏ hẹp, nó không đủ để làm bừng lên
những tia hy vọng đang sinh tồn trong cuộc đời của hai đứa trẻ này, nhưng nó đủ để
làm sức sống của chúng vang dội và có giá trị mạnh mẽ, cuộc sống của hai đứa trẻ
đang có chút tia hy vọng, bởi khi đoàn tàu reo qua, hình ảnh Liên và An trong tâm
trạng đợi tàu gợi cho người đọc rất nhiều cảm xúc mạnh mẽ bởi nó mang đậm tâm
trạng nội tâm của nhân vật, những hình ảnh mang giá trị to lớn và cốt lõi nhất dành
đến cho mỗi con người. Hình ảnh trên không chỉ để lại những sức sống mãnh liệt
mạnh mẽ mà nó còn để lại cho người đọc những cảm xúc riêng và có giá trị to lớn
nhất.Những hình ảnh đó để lại những nỗi nhớ thương mạnh mẽ về quá khứ xưa.
An đã nhắc Liên khi có đoàn tàu thì gọi dạy xem chứng tỏ chúng đang mong ngóng có
gì đó mới lạ làm thay đổi cuộc sống của họ. Khi đoàn tàu đi qua tất cả ánh sáng đã
chiếu sáng cả một vùng của phố huyện nghèo này, nhưng nó đủ để cho hai chị em cảm

thấy hạnh phúc, bởi những hình ảnh mang cho hai đứa trẻ này những chút hy vọng về
cuộc sống tươi đẹp hơn sẽ đến.
Hình ảnh hai chị em trong truyện ngắn đã biểu lộ sâu sắc được tâm trạng đợi tàu của
hai nhân vật này, và hình ảnh bức tranh phố huyện nghèo cũng được nhà văn miêu tả
rất chân thực và sâu sắc.
Thạch Lam tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh, sau đổi thành Nguyễn Tường Lân,
em ruột của hai nhà văn Nhất Linh (Nguyễn Tường Tam) và Hoàng Đạo (Nguyễn
Tường Long), xuất thân từ một gia đình công chức gốc quan lại. Ông nội nhà văn quê
ở làng Cẩm Phô, Hội An, Quảng Nam, ra làm quan ở đất Bắc rồi sống luôn ngoài ấy.
Thạch Lam sinh năm 1910, tại huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương, quê mẹ. Lớn lên,
ông học Trung học ở Hà Nội, rồi bỏ học đi làm báo, viết văn cùng các anh và trở
thành một cây bút đắc lực của báo Phong hóa và Ngày nay. Sự nghiệp văn chương
đang trên đà phát triển thì ông mắc bệnh lao và mất năm 1942, mới 32 tuổi.
Thạch Lam sáng tác không nhiều nhưng đủ để mọi người nhận thấy ông là một nhà
văn có phong cách riêng trong sáng, giản dị mà thâm trầm sâu sắc. Mỗi truyện của
ông giống như một bài thơ trữ tình, giọng điệu điềm đạm nhưng chứa đựng biết bao
cảm xúc thương yêu con người và cảnh vật. Ông có nhiều đóng góp đáng quý cho sự
nghiệp phát triển văn xuôi trước Cách mạng tháng Tám, đặc biệt trong thể loại truyện
ngắn. Tác phẩm Thạch Lam để lại là truyện ngắn: Gió đầu mùa, Nắng trong vườn, Sợi
tóc,… tiểu thuyết Ngày mới; bút kí Hà Nội 36 phố phường; tiểu luận: Theo dòng…
Truyện ngắn Hai đứa trẻ trích từ tập Nắng trong vườn (Nhà xuất bản Đời nay, Hà Nội,
1938). Cũng như những truyện ngắn khác, tác phẩm phản ánh những cảnh đời bề
ngoài dường như không có gì đáng để ý, nhưng đi vào bên trong, nơi sâu lắng của tâm
hồn thì mảnh đời nào, nhất là của tầng lớp nghèo khổ, cũng gợi lên bao nỗi xót xa,
thương cảm, có lúc sâu sắc, tinh tế đến bất ngờ.

Hai đứa trẻ nói về hai chị em Liên và An. Chị độ mười hai, mười ba; em lên tám, lên
chín. Gia đình trước ở Hà Nội, sau vì sa sút nên phải về quê ở phố huyện này. Mẹ bận
làm hàng xay hàng xáo, giao cho hai chị em trông coi quầy hàng xén nhỏ xíu ở gần ga.
Mẹ dặn phải thức cho đến khi xe lửa đi qua, may ra còn có người ở tàu xuống ghé
mua hàng. Hai chị em ngồi trên chõng trước hiên chờ. Em buồn ngủ, ngả vào người
chị nhưng vẫn nhắc hễ tàu đến thì đánh thức dậy. Chị ngồi nhìn quang cảnh xung
quanh. Sự sống chỉ còn thu lại ở cái chõng hàng nước, một gánh phở, một gia đình
nhà xẩm. Tất cả đều chìm trong bóng tối mênh mông, còn ánh sáng rực rỡ trên các toa
tàu thì vun vút qua mau như từ một cõi nào xa lạ. Hai chị em trông theo làn ánh sáng
ấy cho đến lúc nó khuất hẳn ở đằng xa mới đóng cửa đi ngủ.
Nội dung truyện chỉ có vậy nhưng cả một thế giới đã được gợi lên với niềm thương
cảm sâu xa. Đó là một thế giới âm thầm, lặng lẽ trong bóng tối của đêm đen; bóng tối
của sự nghèo nàn, khốn khó; trong im lìm quạnh quẽ của phố huyện xác xơ. Những
đốm sáng lù mù, leo lét lại càng làm nổi rõ thêm màu sắc u ám của cuộc sống khốn
cùng. Cũng như ánh sáng rực rỡ thoáng qua ở các toa tàu có vẻ như một ảo ảnh xa xôi
không bao giờ dám mơ ước tới. Cái thế giới ấy hai đứa trẻ đã quen thuộc, hơn nữa, đã
hòa nhập vào đó với tất cả tâm hồn.
Tác giả chia truyện ra làm ba phần theo trình tự chuyển biến của thời gian và không
gian. Phần một là cảnh chợ chiều lúc vừa có tiếng trống thu không, hai chị em Liên
đang còn loay hoay xếp dọn cửa hàng. Phần hai là quang cảnh phố huyện về đêm,
bóng tối bao phủ khắp nơi. Dấu hiệu của sự sống chỉ còn là mấy ánh đèn. Phần ba là
cảnh phố huyện lúc có chuyến tàu đêm vun vút chạy qua trong chốc lát cùng tiếng ồn
và ánh sáng.
Câu chuyện diễn ra trong một khung cảnh thiên nhiên được cảm nhận ở cả hai chiều
thời gian và không gian. Đó là khoảng thời gian rất ngắn, không gian có sự thay đổi từ
cảnh chiều tàn cho đến khi màn đêm buông xuống và đất trời về khuya. Màu sắc của
cảnh vật thì từ nhờ nhờ chuyển sang đen sẫm. Màu của cuộc sống ban đêm càng
khuya càng tăm tối. Trên cái nền ấy nổi lên một số cảnh tình cứ xoay mãi vào lòng

người đọc. Đó là cảnh ngày tàn nơi phố huyện nhỏ bé, một phiên chợ tàn, một góc chợ
đơn sơ, một quán nước nghèo nàn, những kiếp người cơ cực và hình ảnh đoàn tàu vụt
qua trong đêm tối.
Mở đầu truyện là hình ảnh phố huyện lúc hoàng hôn được tác giả miêu tả bằng những
câu văn có nhịp điệu thong thả, chậm rãi, cùng với những âm thanh, hình ảnh báo hiệu
đã hết một ngày:
Tiếng trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ, từng tiếng một vang ra để gọi buổi
chiều. Phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp
tàn. Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời.
Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng
ruộng theo gió nhẹ đưa vào. Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu vo ve. Liên ngồi
yên lặng bên mấy quả thuốc sơn đen; đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn
của buổi chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của chị; Liên không hiểu sao,
nhưng chỉ thấy lòng buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn.
Các hình ảnh trên đều gợi cảm giác bâng khuâng, man mác.. Gọi là phố huyện nhưng
là huyện nhỏ, hiệu lệnh phát ra từ một cái chòi chứ không phải là một tháp canh. Cái
chòi bé tí lại lẩn vào dãy tre làng đang đen lại, vào lúc trời tây đỏ rực nhưng sắp tàn.
Ngoài cánh đồng, tiếng ếch nhái kêu ran theo gió nhẹ đưa vào. Trong cửa hàng của chị
em Liên, tiếng muỗi vo ve. Liên bỗng dưng thấy cái buồn của ngày tàn thấm thìa vào
tâm hồn khi ngồi bên cạnh những quả thuốc sơn đen, đôi mắt ngập đầy dần bóng tối.
Trong bức tranh chiều tàn nơi phố huyện có sự hòa trộn giữa hai loại hình ảnh: hình
ảnh êm đềm, thi vị và hình ảnh gợi sự nghèo khổ, bần cùng. Chẳng hạn: tiếng trống
thu không trên cái chòi của huyện nhỏ, từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều là thơ
mộng; còn tiếng ếch nhái kêu ran, tiếng muỗi vo ve… thì đã gợi ra cuộc sống nghèo
nàn nơi thôn dã.

Thật ra, cũng khó mà nói cho rạch ròi nỗi buồn từ cảnh vật thấm vào lòng người hay
nỗi buồn trong tâm hồn thơ ngây của hai chị em lan tỏa ra, nhuốm vào cảnh vật. Chỉ
biết ở đây có một cái gì đó thật nhịp nhàng, hòa hợp giữa cảnh với người.
Đoạn văn mở đầu vừa giàu hình ảnh, nhạc điệu, vừa uyển chuyển, tinh tế. Nó không
những khiến người đọc hình dung ra cảnh vật mà còn khơi gợi tình cảm, xúc cảm
trước thiên nhiên gần gũi, bình dị của quê hương.
Sau một ngày làm lụng cực nhọc, cái chờ đợi mọi người chỉ là bóng tối và sự vắng
lặng, quạnh hiu. Cảnh chợ chiều đã vãn bộc lộ rõ cái nghèo: rác rưởi vung vãi trên nền
chợ và những đứa trẻ lom khom tìm kiếm những gì có thể dùng được cho cuộc sống
nghèo khổ của gia đình chúng. Đó là mặt trái, là một thứ bóng tối của chợ.
Bấy nhiêu chi tiết đều tập trung vào xu thế thu nhỏ lại, lụi tàn đi của những cảnh vật
ban ngày trước cái thế chiếm lĩnh, tràn dâng mỗi lúc một mạnh của những cảnh tình
ban đêm mà bóng tối dần dần ngự trị. Mở đầu truyện là bóng tối, chấm dứt truyện
cũng là bóng tối. Bóng tối mênh mang, phủ trùm lên tất cả cảnh vật và con người.
Lúc còn tranh tối tranh sáng, tuy các nhà đã lên đèn nhưng những nguồn sáng ấy
không thể xua tan bóng tối, khiến những hòn đá nhỏ hãy còn một bên tối. Bắt đầu đêm
thì đường phố và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối. Bác hàng phở lom khom
nhóm lửa thì bóng bác mênh mang ngả xuống đất một vùng và kéo đến tận đàng xa.
Chị em Liên ngồi trên chiếc chõng tre dưới gốc bàng với cái tối chung quanh. Toàn là
bóng tối. Tối hết cả, con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các
ngõ vào làng lại đen sẫm hơn nữa. Trống cầm canh cũng đánh tung lên một tiếng ngắn
rồi chìm ngay vào bóng tối. Lúc này, các cửa hàng cơm ở ga cũng im lặng, tối đen
như ngoài phố. Con tàu với ánh đèn sáng trưng đi qua rồi thì đêm tối lại bao quanh,
màn đêm của đất quê, của đồng ruộng mênh mang và im lặng. Chị em Liên cũng đi
vào giấc ngủ tịch mịch và đầy bóng tối.
Bóng tối át cả ánh sáng. Vài ánh sáng thưa thớt, mờ nhạt khiến bóng tối lại càng dày
đặc. Vệt sáng của những con đom đóm bay là là trên mặt đất hay len vào cành cây,

cũng như hàng ngàn ngôi sao ganh nhau lấp lánh trên liền trời… Thứ ánh sáng xa vời
ấy là sản phẩm của đêm, hoà tan trong bóng đêm. Đáng chú ý là ngọn đèn le lói trên
chõng hàng nước của mẹ con chị Tí, bếp lửa thấp thoáng nơi gánh phở của bác Siêu,
ánh đèn yếu ớt trong quầy hàng của chị em Liên và từ cái đèn lồng trong tay người
nhà hiệu khách, từ chiếc đèn ghi xanh lét của nhà ga. Ngọn đèn trên chõng hàng nước
của chị Tí chỉ là một quầng sáng nhỏ nhoi giữa mặt đất ngập tràn bóng đêm, dưới một
bầu trời bao la thăm thẳm đầy bí mật. Bếp lửa của bác Siêu chỉ là một chấm lửa nhỏ
và vàng, lơ lửng đi trong đêm tối, thoáng hiện, thoáng mất, chỉ làm cho bóng bác
mênh mang. Ánh đèn trong cửa hàng chị em Liên thì thưa thớt từng hột sáng lọt qua
phên nứa. Ánh đèn lồng thì lung lay cái bóng đen dài của người cầm đèn. Chiếc đèn
ghi thì lửa xanh biếc như ma trơi. Trong khi đó, chung quanh những điểm sáng leo lét
ấy là cả một bóng tối đen kịt, mênh mông, vô tận. Những hột sáng, những chấm lửa ấy
chỉ làm cho bóng đêm thêm dày đặc, âm u.
Trang sách nhuộm đầy bóng tối là để gắn vào cái khung tối tăm ấy những mảnh đời
không kém tối tăm. Trong cảnh ngày tàn, chợ tàn, hiện lên những kiếp người tàn tạ.
Những kẻ kiếm sống ban ngày với phiên chợ như mấy bà bán hàng về muộn, mấy đứa
trẻ nhặt rác, chị em Liên. Những người kiếm sống ban đêm quanh góc chợ và sân ga
xép như mẹ con chị Tí, bà cụ Thi, bác phở Siêu, gia đình bác xẩm…
Họ có chung cuộc sống tối tăm, nghèo đói, chung cảnh ngộ tẻ nhạt, buồn chán. Tuy
vậy, trong tâm hồn họ vẫn ánh lên vẻ đẹp của tình người, tình quê hương và le lói một
niềm hi vọng vào một ngày mai tươi sáng.
Sau khi phiên chợ chiều đã vãn, bóng tối chưa buông xuống nhưng những cuộc đời
bóng tối đã hiện ra. Đó là mấy đứa trẻ con nhà nghèo ở ven chợ tranh nhau nhặt nhạnh
tất cả những gì có thể dùng được, một thanh nứa, thanh tre hay bất kì cái gì. Đó là
cuộc sống cùng khổ của chúng với những thứ mà người ta đã vứt đi.
Vào đêm thì có cuộc đời của mẹ con chị Tí với cái hàng nước đơn sơ. Ban ngày thì hai
mẹ con mò cua bắt tép; từ chập tối cho đến đêm thì bán nước chè tươi, điếu thuốc lào
cho dăm ba phu gạo, phu xe, mấy chú lính trong huyện hay người nhà thầy thừa, thầy

lục, có khi chờ mãi mà chẳng thấy ai ra. Hai mẹ con vừa xách, vừa vác trên lưng, vừa
đội trên đầu… vậy mà chỉ vẻn vẹn có cái chõng tre, và mặt ghế, cái ấm mấy cái chén,
chiếc điếu cày, nắm đóm… Thằng con loay hoay nhóm lửa nấu nồi nước chè. Nước,
thuốc đã sẵn sàng. Chị Tí luôn tay phe phẩy túm lá chuối khô, bất giác thốt lên nỗi
nóng lòng sốt ruột trước cảnh ế ẩm: Giờ muộn thế này mà họ chưa ra nhỉ? Dù rằng chị
đã biết trước: Ôi chao, sớm với muộn thì có ăn thua gì! Câu nói ngẫu nhiên mà giúp
người đọc hình dung tận đáy cảnh sống của mẹ con chị, đã cơ cực mà chỉ còn trông
cậy vào sự rủi may, một sự trông chờ cầm chắc là chẳng mấy hi vọng.
Nhưng mẹ con chị Tí vẫn có một chiếc ghế để ngồi, một ngọn đèn để soi sáng; còn gia
đình bác xẩm thì nằm ngồi ngổn ngang ngay trong chiếc chiếu rách trải trên mặt đất.
Thằng con nhỏ bò ra đất, cái thau sắt trắng chờ tiền thưởng trống trơn để trước mặt.
Im lìm như một gia đình bò sát, nếu không có mấy tiếng đàn bầu bần bật nổi lên góp
chuyện. Rồi sau đó không khách, không hát, không tiền, họ lăn ra ngủ luôn trên đất.
Còn cảnh sống bí hiểm của bà cụ Thi, một bà cụ già hơi điên. Bà đến quán của chị em
Liên với tiếng cười khanh khách quen thuộc, mua cút rượu (xị rượu), khen Liên rót
đầy rồi ngửa cổ uống cạn sạch, lảo đảo bước đi, lẩn vào bóng tối và tiếng cười khanh
khách nhỏ dần.
Ba cảnh đời trên của lũ trẻ ven chợ, của mẹ con chị Tí, của gia đình bác xẩm đều bị
bóng tối của sự nghèo nàn, khốn khó phủ lên đen ngòm. Sự thê thảm lồ lộ, chẳng ẩn
giấu chút gì. Riêng bà cụ Thi vẫn có tiền uống rượu, vẫn nói năng ôn tồn, âu yếm với
cô bé bán hàng nhưng rượu thì nốc một hơi, lại cười khanh khách, không biết vì duyên
cớ gì? Đêm đêm, chỉ thấy bà từ trong làng đi ra rồi lại lẩn vào bóng tối phía làng. Oan
ức gì chăng? Buồn khổ gì chăng? Không rõ, nhưng chắc chắn bóng tối đã đè nặng lên
cuộc đời bà, góp thêm một hình ảnh vừa lạ lùng vừa đáng sợ vào những cảnh đời bóng
tối ở phố huyện này.
Bác Siêu bán phở không xa nhưng cũng không gần các cảnh đời kia. Bác như dấu
gạch nối giữa hạng người bần cùng với những hạng người khác trong phố huyện. Họ
thấp thoáng ở nơi có người cầm đèn lồng đi đón bà chủ ở ga về, nơi có hội bài tổ tôm

sát phạt nhau hàng chục bạc mà hạng người khốn khổ nằm mơ cũng không thấy nổi,
nơi có lính tráng đánh trống thu không và mõ cầm canh. Cuộc sống khá giả của họ
như tấm phông làm nổi bật những cảnh đói nghèo, như ánh sáng tương phản với bóng
tối.
Trong bối cảnh của truyện, nét nào cũng tối đen: lũ trẻ ven chợ như loài dơi chờ xẩm
tối mới mò ra, tìm cái sống ở bất cứ cái gì người ta vứt đi. Mẹ con chị Tí hàng nước
kiếm sống ở sự chờ đợi rủi may. Gia đình nhà xẩm hầu như sắp lẩn mình vào đất. Bà
cụ Thi hơi điên chứa chất một góc tối om trong sâu kín tâm hồn. Nhập chung lại thì
toàn là những cảnh đời bóng tối. Liệu còn le lói chút ước mong nào không? Khung
cảnh phố huyện giờ đây thu nhỏ lại nơi hàng nước của chị Tí, bởi ở đó còn có ngọn
đèn tù mù, trong khi cả phố tối om. Chừng ấy con người trong bóng tối mong đợi một
cái gì đó tươi sáng cho cuộc sống nghèo khổ của họ.
Trong bức tranh phố huyện lúc đêm về có một sự hòa trộn đầy dụng ý giữa ánh sáng
và bóng tối. Ánh sáng thì chỉ là khe sáng, chấm sáng, hột sáng,… mà bóng đêm thì
vừa dày đặc vừa mênh mông. Tối hết cả con đường ra sông, con đường vào làng, các
ngõ càng thẫm đen hơn nữa. Tối đến mức dường như tiếng đàn bầu của bác xẩm và
tiếng trống cầm canh của phố huyện tưởng chừng cũng không vang lên được. Điều
này khiến người đọc phần nào hình dung ra những kiếp sống chìm khuất, mỏi mòn
gần như bị bỏ quên nơi ga xép của phố huyện nghèo nàn, đồng thời gợi một niềm
thương cảm sâu xa.
Diễn biến tâm trạng hai đứa trẻ trước khung cảnh thiên nhiên và bức tranh đời sống
nơi phố huyện được nhà văn Thạch Lam miêu tả tỉ mỉ và ẩn chứa nhiều ý nghĩa.
Chưa nói tới dụng ý của tác giả khi xây dựng hình tượng hai đứa trẻ và lấy đó làm
nhan đề cho tác phẩm; hãy cứ biết đó là hai đứa trẻ với những đặc điểm của lứa tuổi
thiếu nhi. Chị đã biết quý mến và hãnh diện với cái dây xà tích bạc vì nó tỏ ra chị là
người con gái lớn và đảm đang. Như thế thì chưa hẳn là lớn mà vẫn vương chút trẻ
con. Biết thay mẹ tính toán tiền nong, sắp xếp hàng họ, biết thương em, đó mới thật là
cô gái lớn ngoan hiền.

Ngồi trước cửa hàng, Liên lặng lẽ cảm nhận khung cảnh chiều quê, tuy buồn bã nhưng
thân thuộc, gần gũi và cảm thông, chia sẻ với những con người sống lay lắt nơi phố
huyện nghèo.
Hai chị em trước đây sống ở Hà Nội cùng gia đình, nhưng vì cảnh nhà sa sút nên mới
dọn về đây. Mẹ mở một quán tạp hoá nhỏ xíu giao cho hai chị em trông nom. Ban
ngày bán hàng, ban đêm đóng cửa cài then cẩn thận. Chập tối, mẹ ghé qua thăm, dặn
các con phải thức đến lúc xe lửa đi qua mới được ngủ. Vì thế nên hai chị em Liên đã
quen thuộc với con người và cảnh vật trong phố huyện, đã hoà nhập vào cuộc sống
nơi này một cách hồn nhiên.
Trước hết là quen với bóng tối. Hà Nội nhiều đèn quá, một vùng sáng rực và lấp lánh,
còn ở đây thì ngược tại. Màn đêm buông xuống, mắt Liên ngập dần bóng tối và Liên
không hiểu sao, thấy buồn. Dần dần, Liên quen không sợ bóng tối mà còn chú ý đến
những gì diễn ra và chứa đựng trong đó: thấy những hòn đá nhỏ trên đường một bên
sáng một bên tối; cảm nhận mùi âm ẩm lẫn mùi cát bụi lúc chợ đã vãn mà tưởng là
mùi riêng của đất này. Nhìn lũ trẻ nghèo nhặt nhạnh bất cứ cái gì trên nền chợ mà hai
chị em động lòng thương. Khi mẹ con chị Tí mang vác cả hàng nước ra, Liên lặng lẽ
quan sát từng cử chỉ một. Nghe tiếng cười khanh khách là Liên nhận ngay ra bà cụ Thi.
Nhìn bọn trẻ nô đùa, An cũng muốn nhập bọn nhưng sợ trái lời mẹ dặn. Thấy một
chấm lửa hiện ra rồi mất đi là hai chị em biết gánh phở bác Siêu thấp thoáng đằng xa.
Lúc mọi nơi đều đã tối đen, ánh sáng từ ngọn đèn trong quán toả ra chỉ là vài hột sáng
lọt qua phên nứa, thì hai chị em đã buồn ngủ ríu cả mắt. Khi đoàn tàu đã đi qua thì hai
tâm hồn trẻ thơ ấy cũng rơi vào giấc ngủ tịch mịch và đầy bóng tối, giống như mọi
người nghèo khổ khác ở phố huyện này.
Đêm nào Liên và An cũng cố thức cho tới giờ xe lửa chạy qua theo đúng lời mẹ dặn,
nhưng còn vì một lí do đặc biệt khác. Có phải là các em chỉ đơn giản muốn được nhìn
chuyến tàu, một hoạt động cuối cùng của đêm khuya? Không phải! Còn có cái gì đó
sâu xa hơn nhiều đối với hai chị em và đám người khốn khổ ở phố huyện này. Với hai

đứa trẻ, đoàn tàu là một thế giới khác hẳn với cuộc sống tù túng, tẻ nhạt hằng ngày
của chúng.
Có lẽ chính vì vậy mà hình ảnh chuyến tàu được Thạch Lam tập trung miêu tả một
cách tỉ mỉ, kĩ lưỡng qua tâm trạng chờ mong và cảm nhận của hai chị em Liên và An.
Cách quan sát, miêu tả của Thạch Lam tinh tế và giàu tính nghệ thuật. Tác giả quan
sát, miêu tả hình ảnh đoàn tàu đêm từ Hà Nội về theo trình tự từ xa đến gần bằng
nhiều giác quan, bằng sự đan xen giữa hồi ức và thực tại.
Đoàn tàu chưa tới nhưng đã được báo trước bằng ánh đèn của người gác ghi và tiếng
còi tàu từ xa vẳng lại. Liên trông thấy ngọn lửa xanh biếc, sát mặt đất như ma trơi, rồi
nghe thấy tiếng còi xe lửa trong đêm khuya kéo dài ra theo ngọn gió. Sau đó, nghe
thấy tiếng dồn dập, tiếng xe rít mạnh vào ghi, kèm theo một làn khói bừng sáng trắng
lên đằng xa… Thế rồi tàu rầm rộ đi tới, các toa đèn sáng trưng, những toa hạng trên
sang trọng lố nhố những người, đồng và kền lấp lánh. Cuối cùng là cảnh đoàn tàu đi
xa dần, mất hút trong đêm tối mênh mông, để lại những đốm than đỏ bay tung trên
đường sắt, cái chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất
sau rặng tre…
Có một sự tương phản nổi bật giữa hình ảnh đoàn tàu một thế giới khác mà chuyến tàu
đêm mang qua phố huyện trong chốc lát và hình ảnh của sự trở về trạng thái lặng lẽ,
tối tăm, không thay đổi nơi phố huyện. Một bên là sự hoạt động nào nhiệt cuối cùng
của đêm và một bên là sự im lặng mênh mông của đêm tối, trong giấc ngủ và cả trong
sự lãng quên. Chuyến tàu đêm sáng rực, vui vẻ và huyên háo, đầy hấp dẫn nhưng lại
chỉ thoáng qua trong chốc lát rồi lại trả cuộc sống phố huyện về trạng thái mênh mang,
yên lặng và đầy bóng tối. Điều đó dường như làm cho nỗi buồn càng thêm thấm thía
trong tâm hồn hai đứa trẻ; để lại cho chúng sự khát khao, nuối tiếc không nguôi. Gần
như đã thành nếp, những người dân nơi phố huyện chỉ chấm dứt hoạt động của một
ngày khi chuyến tàu đêm đã đi xa.

Đối với chị em Liên, đoàn tàu đến từ Hà Nội gợi lại những kỉ niệm đẹp, nơi hai chị em
đã sống thời thơ ấu êm ấm và sung sướng. Đó là cuộc sống ở một thời chưa xa, hoàn
toàn khác với cuộc sống ở phố huyện buồn tẻ và nghèo nàn này.
Đoàn tàu còn là hình ảnh của tương lai, nó khiến những người nghèo khổ hình dung ra
một thế giới giàu sang, nhộn nhịp, đầy âm thanh và ánh sáng.
Đối với người đọc, vẻ đẹp của đoàn tàu và thái độ háo hức, sung sướng đến lặng
người của hai đứa trẻ khi ngắm đoàn tàu không chỉ đem đến một thoáng vui mà còn
gợi thật nhiều bâng khuâng, thương cảm.
Đúng là hai đứa trẻ vui vì niềm khao khát, đợi chờ vừa được thỏa mãn. Nhưng đoàn
tàu ấy lại thuộc về một thế giới quá xa xôi và nó càng sáng rực, vui vẻ, huyên náo thì
càng làm cho khung cảnh nơi phố huyện trở nên tăm tối, buồn tẻ và chìm lặng. Chỉ có
hình ảnh đoàn tàu lướt qua hằng đêm mà những người dân phố huyện ai cũng nôn nao
chờ đợi. Người đọc cùng Thạch Lam thông cảm với tâm trạng của lớp người sống lầm
lũi trong tăm tối, nghèo khổ. Tuy thế, truyện cũng nhen nhóm trong lòng người đọc hi
vọng vượt lên sự tẻ nhạt, tầm thường của cuộc sống hằng ngày.
Nghệ thuật miêu tả và giọng văn của Thạch Lam trong truyện Hai đứa trẻ thật độc đáo.
Tác giả miêu tả rất tinh tế sự biến đổi của cảnh vật và diễn biến tâm trạng của nhân vật.
Cách miêu tả này góp phần quan trọng tạo nên không khí cho tác phẩm.
Có sự tương ứng giữa thế giới ngoại cảnh (bức tranh phố huyện) với thế, giới nội tâm
nhân vật (tâm trạng cô bé Liên) trong từng thời khắc: cảnh chiều buông thì người
buồn man mác; cảnh đêm xuống thì người đợi chờ khắc khoải; cảnh đêm khuya,
chuyến tàu đi qua thì người buồn tiếc, mơ tưởng, khát khao,…
Tuy nhiên, ở một vài đoạn văn, tác giả miêu tả thế giới ngoại cảnh và thế giới nội tâm
không thuần nhất mà có sự pha trộn vui buồn khó tả. Những hình ảnh êm đềm thi vị
hoà trộn với hình ảnh nghèo nàn lam lũ; ánh sáng hoà trộn vào bóng tối; cái huyên náo
chốc lát hoà vào cái im lặng mênh mông… Tất cả những cái đó kết hợp với nhau thật
hài hoà, tự nhiên, làm nổi bật tâm trạng của nhân vật.

Giọng văn Thạch Lam nhẹ nhàng, khách quan nhưng ẩn chứa một tình cảm xót
thương thực sự đối với những con người nghèo khổ. Tình cảm nhân đạo của tác giả rất
đáng trân trọng. Ngòi bút miêu tả tâm lí nhân vật của tác giả tinh tế mà vẫn rất tự
nhiên, khiến người đọc khó quên.
Truyện ngắn Hai đứa trẻ là lời gợi nhắc về tình cảm gắn bó với nguồn cội, quê hương,
với những kí ức đẹp mà buồn. Đó là tấm lòng nhân ái của nhà văn đối với những kiếp
người nghèo khổ sống lam lũ, quẩn quanh, đơn điệu, mỏi mòn; là niềm trân trọng đối
với từng mong ước nhỏ nhoi của những con người bất hạnh bị bỏ quên nơi ga xép của
những chuyến tàu thời gian vô định.
Đọc truyện ngắn Hai đứa trẻ, ta thấy đằng sau vẻ chân chất, dung dị lại là sự tinh vi,
sâu sắc, rất đúng với phong cách Thạch Lam. Đi vào tác phẩm của Thạch Lam là đi
vào thế giới tâm tình. Tình tiết của truyện đơn sơ nhưng chính những cảm nghĩ chân
thành của nhà văn đối với những mảnh đời khốn khó khiến cho người đọc xúc động.
Nhà văn Nguyễn Tuân đã nhận xét: Truyện “Hai đứa trẻ" có một hương vị thật là man
mác. Nó gợi một nỗi niềm về quả vãng, đồng thời cũng gióng lên một cái gì còn ở
trong tương lai… Nơi cái thế giới quan của một đôi trẻ ở một phố quê, hình ảnh đoàn
tàu và tiếng còi tàu đã thành một thói quen của cảm xúc và của ước vọng. Đọc “Hai
đứa trẻ" thấy bận bịu vô hạn về một tấm lòng quê hương êm mát và sâu kín. (Tuyển
tập Thạch Lam, NXB Văn học Hà Nội 1998)
Cùng với hai người anh ruột là Nhất Linh và Hoàng Đạo, Thạch Lam đã góp công lớn
vào hai tờ báo Phong hóa, Ngày nay, cơ quan ngôn luận của nhóm Tự lực Văn đoàn,
ngay từ tháng 9 năm 1932 và những năm sau đó. Thạch Lam đã từng phát biểu về
quan niệm sáng tác văn chương của mình: “Đối với tôi, văn chương không phải là một
cách đem đến cho người đọc sự thoát ly hay sự quên; trái lại, văn chương là một thứ
khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có thể vừa tố cáo và thay đổi một cái thế
giới giả dối và tàn ác, vừa làm cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú
hơn”. Tác phẩm, nhất là truyện ngắn của ông đã phản ánh một cách trung thành quan

niệm sáng tác ấy. Rất nhiều truyện nằm trong luồng tư tưởng hiện thực phê phán mô
tả đời sống cơ cực, vất vả của người dân nghèo cả ở nông thôn hơn thành thị. Người
đọc không thể ngăn được tiếng thở dài đồng cảm khi đọc truyện ngắn Nhà mẹ Lé, Đối,
Tối ba mươi… Lại có những chuyện phản ánh cuộc đời thường dung dị, nên thơ và
đầy lòng nhân ái mà Hai đứa trẻ là truyện tiêu biểu.
Đêm ở một phố chợ trong huyện nhỏ. Hai chị em An, Liên thay mẹ bán hàng xén ở
chợ. Hôm ấy, chợ đã tan nhưng hai chị em vẫn chưa dẹp hàng. Hai chị em ra ngồi
trước cửa hàng quan sát phố chợ lúc đêm sắp về. Chợ chỉ còn vài người chuẩn bị ra về,
mấy đứa trẻ nghèo lượm rác, chị Tí dọn hàng nước ra bán, một cụ bà mua rượu hàng
phở bác Siêu, vợ chồng bác hát rong… Hai chị em cố thức là để chờ chuyến xe lửa đi
qua, mang một chút ánh sáng Hà Nội huyên náo về… An đã ngu say, Liên cũng tới
bên em nằm xuống và nhập vào cái tịch mịch và đầy bóng tối của phố huyện.
Cốt truyện gần như chẳng có gì cả là hấp dẫn. Nhân vật chính của truyện là hai chị em
Liên và An. Tất cả những gì gọi là sinh hoạt của phố chợ từ buổi chiều cho tới đêm
khuya đều được đôi mắt của hai chị em thu vào. Từ những con mắt trầm lặng ấy,
Thạch Lam miêu tả cảnh phố chợ chiều đến, đêm về theo trình tự thời gian, và công
việc thường ngày của những người sống nhờ chợ.
Trước hết là bức tranh không gian chiều. Bức tranh mở đầu bằng âm thanh của “tiếng
trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ, từng tiếng một vang ra để gọi chiều về”.
Đấy là một tứ thơ đẹp không thể có trong bức tranh của một họa sĩ nào dù ông ấy có
tài đến đâu. Ta cứ ngỡ như tiếng trống thu không ấy đã được mọi vật của thế giới tự
nhiên cảm nhận nên đã lần lượt kéo về tuần tự trước mắt của hai chị em. Nền của bức
tranh chiều bao trùm bởi “Phương tây, đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh
hồng như hòn than sắp tàn”. Cái màu đỏ rực kia đã có bóng dáng của màu xám trắng
sẽ chuyển đổi dần sang độ đậm theo kim đồng hồ. Có thế gọi đó là màu thời gian.
Trên nền xanh ấy, ‘‘Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời”. Đã
có thêm nét chấm phá của màu đối nghịch. Cái màu “đen lại” cũng là màu thời gian
chuyển đổi từ màu xanh lục của tre… Tiếng trống thu không điểm từng tiếng một đã

lôi kéo thêm “tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào”. Đấy là
cảnh nền, cảnh xa của “Một chiều êm ả như ru” như chính giọng điệu của lời văn
miêu tả nó. Văn Thạch Lam giàu chất thơ là ở chỗ ấy, bước đầu đã khá rõ ràng.
Và gần hơn là cảnh “các nhà đã lên đèn cả rồi”. Từ những ngọn đèn ấy, người đọc có
thể đoán ra người nghèo, kẻ giàu; “đèn treo trong nhà bác phở Mĩ., đèn dây sáng xanh
trong hiệu khách” chắc chắn sáng hơn ngọn “đèn hoa kì leo lét trong nhà ông Cửu”,
ngọn đèn trong cửa hàng của chị em Liên. Cái khéo, cái tinh tế trong miêu tả của
Thạch Lam chính là ở “những nguồn sáng ấy đều chiếu ra ngoài phố khiến cát lấp
lánh từng chỗ và đường mấp mô thêm vì những hòn đá nhỏ một bên sáng, một bên
tối”. Không có cái nhìn tỉ mỉ, tinh thế thì sẽ không có những gam màu mờ ảo ấy trong
bức tranh đêm phố huyện. Sẽ là thiếu nếu không kể ra thêm “Trên đất chỉ còn rác rưởi,
vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía. Một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng cua ban ngày lẫn
mùi cát bụi quen thuộc quá, khiến chị em Liên tưởng là mùi riêng của đất, của quê
hương này”. Bức tranh phố chợ huyện nhỏ đêm về lại có thêm mùi vị của quê hương,
ở những câu văn ấy, ngoài chức năng miêu tả còn chức năng khơi gợi một thứ tình
cảm nồng nàn, thấm sâu của nhà văn không lấy văn chương làm trò giải trí.
Và tất nhiên bức tranh phố chợ huyện về đêm có cả con người, những con người có
cuộc sống thầm lặng, tất bật về chuyện áo cơm, đói nghèo. Đấy là “thằng cu bé xách
điếu đóm và khiêng hai cái ghế trên lưng ở trong ngõ đi ra; chị Tí, mẹ nó, theo sau,
đội cái chõng trên đầy và tay mang không biết bao nhiêu là đồ đạc: tất cả các cửa hàng
của chị”. Ngoại trừ những đứa trẻ con nhà nghèo ở ven chợ đang cúi lom khom tìm tòi,
nhặt nhạnh những cái gì còn dùng được do nhưng người bán hàng để lại, ngoại trừ bà
cụ Thi hơi điên có tật nghiện rượu thì có lẽ chị Tí là người nghèo có hạng ở huyện nhỏ
này. Nhìn hàng quán của chị thì biết: dụng cụ để bán nước chè tươi và cái điếu hút
thuốc lào. Qua ngòi bút của Thạch Lam, chị sống bằng nghề mò cua bắt tép ban ngày,
còn ban đêm thì chị bán nước, thuốc lào cho “mấy người phu gạo hay phu xe, thỉnh
thoảng mấy chú lính lệ hay người nhà thầy thừa đi gọi chân tổ tôm” cao hứng ghé vào
uống.

Một lát có thêm hàng phở của bác Siêu, “Bác… đặt gánh phở xuống đường. Bác cúi
xuống nhóm lại lửa, thổi vào cái ống nứa con. Bóng bác mênh mang ngả xuống đất
một vùng…”.
Rồi có “thêm được gia đình bác xẩm ngồi trên manh chiếu, cái thau sắt trắng để trước
mặt, nhưng bác chưa hát vì chưa có khách nghe” …
Nhân vật phụ thêm một số người làm công ở các hiệu khách đi đón bà chủ ở tỉnh về.
Những con người ấy báo hiệu chuyến tàu sắp đến.
Thạch Lam chỉ miêu tả công việc của những nhân vật ấy, những câu đối thoại tự nhiên
giữa họ với nhau. Nhưng từ đó, người đọc có thể nhận ra từng số phận của con người
trong mẫu số chung là cảnh nghèo, và hiện thực xã hội dưới chế độ phong kiến thực
dân. Gia đình bà cụ Thi ở đâu? Tại sao bà lại điên điên và lại có tật nghiện rượu?
Truyện không miêu tả, nhưng người đọc có thể cảm nhận số phận bất hạnh của một
người vợ, một người mẹ qua cuộc sống lang thang của bà. Cụ điên điên vì một cú sốc
đau khổ có lẽ lớn lắm và cụ mượn rượu để quên đi đời sống bất hạnh của mình? Và
cái gia đình của bác xẩm kia, gia sản chỉ có manh chiếu và cái thau sắt da dụng, cái
đàn bầu và giọng hát còn nằm bên trong cổ họng vì vắng khách. Cả gia đình bác sống
nhờ vào mớ đồ nghề ấy, và vào lòng hảo tâm của khách qua đường. Đời vợ chồng bác
đã thế, còn đời của “thằng con bò ra đất, ngoài màn chiếu, nghịch nhặt những rác bẩn
vùi trong cát bên đường” thì sao? Cả đến cuộc sống của gia đình chị Tí, những đứa trẻ
con nhà nghèo kia, sau này sẽ ra sao? Nhà văn đã khái quát về số phận của những con
người sống giữa phố chợ về đêm bằng một câu ngắn “Chừng ấy người trong bóng tối
mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ”. Một câu văn
nhẹ nhàng, cũng như những câu văn miêu tả những gì về các nhân vật kia, không có gì
là hằn học, kết án nhưng vẫn mang sức mạnh tố cáo, và hơn thế nữa là mong ước có
sự đổi thay đế người dân nghèo bớt khổ, để xã hội không có những trẻ em đi lượm rác,
những bà cụ điên điên đi ăn xin và không còn những gia đình như gia đình bác xẩm.

Chừng ấy nhân vật đã tạo nên cảnh sinh hoạt phố chợ trong đêm, âm thầm và lay lắt
trước sự chứng kiến của Hai đứa trẻ, hai chị em Liên và An nhân vật chính trong
truyện.
Đã một thời, hai chị em cùng ở với bố mẹ ở Hà Nội, đà từng dược dẫn “đi chơi Bờ Hồ,
uống những cốc nước lạnh xanh đỏ”, nghĩa là hai chị em đã sống ở phố hội hoa đèn.
Nhưng tại sao lại về phố huyện này? Chỉ vì “thầy Liên mất việc”, cả nhà phải về đây,
thuê lại gian hàng bé này và mẹ giao cho Liên trông coi. Công việc chính của chị em
Liên là bán và trông coi hàng, ngủ tại chỗ.
Đương nhiên An nhỏ tuổi, tâm hồn còn ngây thơ. Thấy bọn “trẻ con tụ họp nhau ở
thềm hè, tiếng cười nói vui vẻ” An cũng muốn nhập bọn với chúng để nô đùa. Có
thêm người ra chợ đêm, em vui mừng hơn. Đấy là tâm lí trẻ hồn nhiên và hiếu động,
lứa tuổi mà ăn và ngủ vẫn còn có sự hiện diện của bản năng. Khi miêu tả tâm lí nhân
vật, Thạch Lam không quên điều ấy, và cũng không quên bản chất của giáo dục gia
đình có trong người của em. Dù muốn nhập bọn vui chơi với bọn trẻ nhưng An không
dám, vì sợ mẹ. Luôn luôn gọi “chị” và xưng “em” trong mỗi câu nói cũng là rõ thêm
bản chất giáo dục của một gia đình tốt. Chờ tàu, An buồn ngủ lắm. Buồn ngủ thì em
cứ nằm xuống chõng, gối đầu lên đùi chị mà ngủ, nhưng vẫn dặn: “Tàu đến chị đánh
thức em dậy nhé”. Và hôm ấy, khi tàu chạy qua và khuất sau rặng tre thì An nói với
chị: “Tàu hôm nay không đông, chị nhỉ”, rồi giục chị đi ngủ. Ngồi thức đợi tàu, trước
khi ngủ thì dặn chị nhớ gọi dậy xem tàu chạy qua. Đó chính là sở thích và tính tò mò
của trẻ chứ chưa hẳn đã có ý thức sâu xa về những kỉ niệm, về hoàn cảnh sống của
mình. Sau khi tàu đã chạy khuất, An lại quay ra ngủ tiếp. Có thể dăm mười năm sau,
những đêm đợi tàu như thế này vừa là kỉ niệm vừa gợi cho em một ý thức nào đấy về
xã hội lúc bấy giờ, còn lúc ấy, với em, đợi tàu chỉ là thói quen tò mò, và là niềm vui ở
phố huyện nhỏ.
Ngược với em, Liên đã hiểu biết hơn, được mẹ giao trọng trách trông coi cửa hàng
xén, chưa quản lí toàn diện nhưng đã bước vào việc quản lí hàng hóa tiền bạc và nhất
là phải tiếp xúc với nhiều người.

Trong công việc chúng ta thấy ở Liên tính cẩn thận, ngăn nắp. Qua ngòi bút của Thạch
Lam, Liên tỏ ra là người rành rọt trong việc mua bán. Đã hết một ngày, “Liên đếm lại
những phong thuốc lào, xếp vào hòm những bánh xà phòng. Còn lại, vừa lẩm nhẩm
tính tiền hàng”. Kiểm hàng còn lại trước khi kiểm tiền đã bán được trong ngày là kinh
nghiệm của người rành buôn bán. Khi cảm thấy trong quán quá nóng, không thể ngồi
cộng tiền, “Liên khóa vội tráp tiền với một chiếc khóa chị đeo vào cái dây xà tích bạc
ở thắt lưng”. Tất cả đều biểu lộ tính cẩn trọng của Liên, cẩn trọng ngay cả khi bán
rượu cho bà cụ Thi hơi điên điên.
Nhưng quý hơn cả những đức tính trên của Liên là lòng thương người, thân tình với
người nghèo lương thiện. Nhìn mấy đứa trẻ con nhà nghèo lom khom lượm rác,
“Liên… động lòng thương nhưng chính chị cũng không có tiền mà cho chúng nó”.
Đúng vậy, tuy bán hàng nhưng tiền do mẹ quản lí, Liên không có quyền; lại nữa là cha
của Liên đang thất nghiệp. Ngay cả khi nghe mùi phở thơm của nhà bác Siêu bay tỏa
khắp nơi thì Liên thèm lắm, nhưng không dám ăn vì không có tiền riêng.
Cứ nhìn cách nói, cách đối xử qua những câu văn của Thạch Lam thì Liên thương em
lắm. Bao giờ chị cũng nhỏ nhẹ, và chiều ý em. Hình ảnh “An đã nằm xuống gối đầu
lên đùi chị”, “Liên khẽ quạt cho An, vuốt lại mái tóc tơ…”, “Chị cúi xuống vực em
vào trong hàng…” đã làm nổi bật đức tính đáng quý ấy.
Trong thế giới riêng tư, Thạch Lam miêu tả một cách tỉ mỉ tâm trạng của Liên, khi
ngày sắp tàn, đêm về, và cố thức để chờ đợi chuyến tàu đi qua. Đấy là tâm trạng buồn,
nuối tiếc, biết tìm niềm vui, tìm hi vọng dù trong phút chốc thôi – giữa cuộc sống
quẩn quanh chưa có lối thoát.
Ở phần đầu của truyện ngắn, Thạch Lam miêu tả nỗi buồn của Liên trước buổi chiều
sắp tàn bằng những câu văn như hòa nhập hẳn vào nhân vật: “Liên ngồi yên lặng bên
mấy quả thuốc sơn đen; đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn của buổi chiều
quê thấm thìa vào tâm hồn ngây thơ của chị: Liên không hiểu sao, nhưng chị thấy lòng
buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn”. Viết như thế, nhưng thực ra Liên đã
hiểu vì sao cô buồn, nỗi buồn hoài niệm. Hai hình ảnh: một của quá khứ khi cô còn ở

Hà Nội, và một là hình ảnh hiện tại ở phố huyện đêm ấy đã giải thích nỗi buồn của
Liên. “Liên nhớ lại khi ở Hà Nội chỉ được hưởng những thức quà ngon lạ…, chỉ là
một vùng sáng rực và lấp lánh. Hà Nội nhiều đèn quá! Từ khi nhà Liên dọn về đây…,
đêm nào Liên và em cũng phải ngồi trên chiếc chõng tre dưới gốc cây bàng…” nhìn
đốm đèn leo lét của chị Tí, của bác Siêu, của gia đình bác hát rong kiếm tiền sống qua
ngày. Đêm này qua đêm khác, sinh hoạt của phố huyện nhỏ chỉ có thể, quẩn quanh,
đơn điệu, nghèo khó. Liên nhìn họ, “chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái
gì tươi sáng lo cho mình, tìm mọi cách bươn chải để sống và hi vọng. Cái quán bán
nước chè xanh của chị Tí, quán bán phở của nhà bác Siêu có ngọn đèn không xa hơn.
Đã có lúc hai chị em Liên đã ngước mắt nhìn lên các vì sao… thế nhưng “Vũ trụ thăm
thẳm bao la đối với tâm hồn hai đứa trẻ như đầy bí mật và xa lạ và làm mỏi trí nghĩ,
nên chỉ một lát hai chị em lại cúi nhìn về mặt đất..” và khi nhìn về mặt đất thì lại chỉ
thấy ngọn đèn leo lét của nhà bác Siêu, của chị Tí giữa mênh mông đêm tối đối với
Liên quen lắm, chị không sợ nó nữa. Tối hết cả, con đường thăm thẳm ra sông, con
đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn nữa..”. Cuộc sống rõ
ràng là đen tối và bế tắc đưa con người vào tâm trạng chán chường, vất vưởng. Một
ngày như thế, và những ngày như thế: một đêm như thế và những đêm như thế: ánh
sáng nhỏ bé đối lập với bóng đêm bao trùm lặng lẽ thì chỉ có và chỉ còn con tàu chạy
qua đây trong giây lát là hình ảnh sinh động nuối tiếc: “Liên và em cố thức là vì cớ
khác, vì muốn được nhìn chuyển tàu, đó là sự hoạt động cuối cùng của đêm khuya”.
Và cuối cùng thì con tàu đã tới. Liên đánh thức em dậy. Bé An dụi mắt cho tỉnh ngủ
để được nhìn rõ con tàu. Con tàu có các toa đèn sáng trưng, người lố nhố trên các toa
sang trọng. Hai chị em đã đứng cả dậy để nhìn cho rõ, rồi còn “nhìn theo cái chấm nhỏ
của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất sau rặng tre”. Thế là hết!
Con tàu mang ánh sáng đô thị cứ vô tình chạy trên đường ray, để lại phố huyện với
bóng tối đêm khuya, để lại “vợ chồng bác xẩm ngủ gục trên manh chiếu tự bao giờ”,
để lại một cô “Liên lặng theo mơ tưởng Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và
huyên náo. Con tàu như đã đem một chút thế giới khác đi qua. Một thế giới khác hẳn,
đối với Liên, khác hẳn các vầng sáng ngọn đèn của chị Tí và ánh lửa của bác Siêu..”.
Đó là cái cớ khác giải thích cho việc chị em Liên đợi tàu, một hình ảnh đối lập hẳn với

hiện thực của phố huyện nơi gia đình Liên đang sống, cũng như bao phố huyện khác
trên đất nước này vào những năm trước 1945; hay nói một cách khác thì đó là hình
ảnh mà chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng” như tâm trạng
của Liên khi nằm xuống bên em để tìm vào giấc ngủ: “Liên thấy mình sống giữa bao
nhiêu sự xa xôi không biết như chiếc đèn con của chị Tí chỉ chiếu sáng một vùng đất
nhỏ”. Thế thôi, cái thế giới khác kia, cải thứ ánh sáng hạnh phúc kia họ không thể nào
đạt được có chăng là mỗi đêm cố thức để đợi con tàu ấy qua để họ càng cảm nhận sâu
hơn phận nghèo xơ xác của đời mình.
Lối viết lãng mạn, trữ tình không chỉ dành cho miêu tả tình yêu đôi lứa, mà vẫn có thể
sử dụng để miêu tả hiện thực cuộc sống của con người, như truyện ngắn Hai đứa trẻ
của Thạch Lam. Dù có cốt truyện đơn giản, không có những nhân vật tạo nên kịch
tính dữ dội, gay gắt như những truyện ngắn của Nam Cao, Nguyễn Tuân… nhằm hấp
dẫn, lôi cuốn người đọc nhưng với phong cách viết nhẹ nhàng, miêu tả một cách tinh
tế đặc tính tâm lí của từng nhân vật, chắt lọc trong từng cảnh trí…
Thạch Lam thực sự là nhà văn viết bằng cả tâm hồn mình trước cảnh thiên nhiên và
trước những con người có số phận hẩm hiu, có cuộc đời nghèo khổ. Không hề có
những câu văn tố cáo nhưng vẫn hàm chứa tính chất tố cáo sự bất công của nhà cầm
quyền cũ về tạo sự cách biệt đời sống giữa thành thị với nông thôn. Nhà văn thực sự
đã hòa tâm hồn mình vào những mảnh đời âm thầm của vùng quê nghèo khó với mục
tiêu đẩy lùi “cái thế giới giả dối và tàn ác” vào quá khứ để ngọn lửa của hi vọng bừng
lên trong đời sống của "chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng
cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ” như ông đã viết trong truyện ngắn nổi tiếng
này.
Phân tích truyện Hai đứa trẻ - Mẫu 26
Thạch Lam là nhà văn luôn chắt chiu cái đẹp, không chỉ là cái đẹp của hồn người mà
còn là cái đẹp của truyền thống, của quá khứ đã qua. Cuộc sống như một dòng sông
luôn chảy về phía trước. Và con người, dù rất yêu quá khứ cũng không thể giữ nó mãi
bên mình. Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” thể hiện đậm nét phong cách nghệ thuật ấy.

Truyện ngắn “hai đứa trẻ” in trong tập “ Nắng trong vườn” (1938) là một trong những
truyện ngắn đặc sắc nhất của Thạch Lam. Tác phẩm vừa có giá trị hiện thực cao, vừa
thấm đượm một giá trị nhân đạo sâu sắc. Qua truyện ngắn này, Thạch Lam cũng thể
hiện một tài năng viết truyện bậc thầy.
Ở “Hai đứa trẻ” bức tranh phố huyện được nhà văn miêu tả theo trình tự thời gian (khi
chiều xuống – lúc về đêm – lúc có chuyến tàu đi qua). Chọn trình tự này là hợp lí bởi
trình tự này, tác giả có thể thể hiện được không khí nhịp điệu, biến thái của thiên
nhiên, ngoại cảnh trong sự hòa hợp với tâm trạng, cảm xúc sâu kín thuộc thế giới nội
tâm của nhân vật chính qua từng thời khắc khác nhau. “Hai đứa trẻ” thể hiện cách
quan sát, miêu tả tinh tế của Thạch Lam. Toàn bộ bức tranh phố huyện được nhìn,
cảm nhận qua con mắt, tâm trạng của “hai đứa trẻ” mà tập trung chủ yếu qua tâm
trạng và con mắt của cô bé Liên, một thiếu nữ dịu hiền, nhân hậu, đa cảm. Vì thế đã
đem đến cho truyện một ý nghĩa khá đặc biệt: làm cho cảnh vật thấm đượm cảm xúc,
tâm trạng và trở nên có hồn hơn; làm cho cảnh vật vốn đơn điệu, tẻ nhạt vẫn mang cái
thi vị và sức sống riêng của nó; làm cho thế giới như được “lạ hóa” qua cảm giác, cảm
tưởng của hai đứa trẻ.
Truyện ngắn Thạch Lam thường không có cốt truyện, mỗi truyện như một bài thơ. Ở
“Hai đứa trẻ”, toàn bộ câu chuyện chỉ kể về tâm trạng thao thức của Liên và An, mong
mỏi, chờ đợi chuyến tàu đêm đi qua phố huyện têu điều. Thế nhưng qua câu chuyện
kể tưởng như nhỏ nhặt, đơn điệu ấy, Thạch Lam đã thể hiến khá chân tực khung cảnh
nghèo nàn, đơn điệu của phố huyện nhỏ, thân phận và những ước mơ, khát vọng của
những con người nơi đây. (Tóm lược về khung cảnh phố huyện và số phận của những
con người nơi đây).
Trong “Hai đứa trẻ” Thạch Lam chú trọng đi sâu vào miêu tả nội tâm nhân vật với
những cảm xúc, cảm giác mơ hồ mong manh. Những trang viết miêu tả tâm trạng
nhân vật Liên rất sâu sắc và tinh tế. Toàn bộ bức tranh phố huyện nghèo đều được

miêu tả, cảm nhận qua tâm trạng nhân vật Liên. Ở mỗi cảnh Liên thể hiện một tâm
trạng khác nhau.
Thạch Lam đã sử dụng thành công thủ pháp nghệ thuật đối lập, tương phản giữa các
vùng âm thanh và ánh sáng. Cả một phố huyện chìm sâu vào trong bóng tối, chỉ còn
một vài châm sáng tù mù quen thuộc xung quanh ngọn đèn của chõng hàng nước, cái
bếp lửa của hàng phở khuya vắng khách và ngọn đèn vặn nhỏ thưa thớt từng hột sáng
lọt qua phên nứa của một hàng tạp hóa. Những ngọn đèn tù nù như ngái ngủ đó tượng
trưng cho cuộc sống tù đọng của những người dân quê nghèo khổ nơi phố huyện nhỏ
của một vùng nông thôn. Trong cái cảnh chìm chìm, nhạt nhạt và vắng lặng đó, đêm
nào cũng có một đoàn tàu đi qua mang theo những luồng ánh sáng và tiếng ồn áo làm
xao động cả một vùng quê yên tĩnh. Đoàn tàu như mang đến một thế giới giàu sang và
đầy ánh sáng, một thế giới lí tưởng và ước mơ, đối lập với cái hiện thực tĩnh lặng đầy
bóng tối nơi phố vắng một huyện nhỏ. Thủ pháp nghệ thuật mà Thạch Lam sử dụng ở
đây cũng là một thủ pháp nghệ thuật quen thuộc của các nhà văn lãng mạn chủ
nghĩa.( Trích những dẫn chứng tiêu biểu)
Truyện ngắn Hai đứa trẻ thấm đượm tình cảm nhân ái. Hiện thực được phản ánh trong
“Hai đứa trẻ” là cảnh đời tẻ nhạt ở một phố huyện nhỏ vào lúc chiều tối. Nhân vật thì
bé mọn, cử động lặng lẽ, nói năng ít lời, thấp giọng như hòa lẫn tiếng thở dài. Mẹ con
chị tý hàng nước chả kiếm được bao nhiêu tiền nhưng chiều nào cũng dọn hàng, từ
chập tối cho đến đêm. Bác Siêu kĩu kịt gánh phở lặng lẽ ra phố huyện đến khuya lại
kĩu kịt gánh về. Vợ chồng bác Xẩm ngồi trên manh chiếu, góp chuyện bằng mấy tiếng
đàn bầu bần bật trong yên lặng. Thấp thoáng xa xa là những đứa trẻ nhặt nhạnh thanh
nứa, thanh tre hay bất cứ thứ gì của người đi chợ còn xót lại. Chị em Liên cũng âm
thầm, lặng lẽ coi một cái hàng tạp hóa nhỏ. Bằng năng lực quan sát tinh tế, với tình
cảm nhân ái sâu sắc, Thạch Lam đã làm người đọc xúc động khi miêu tả cuộc sông tối
tăm, tàn lụi ở một phố huyện buồn hiu.
Tình cảm nhân ái còn thể hiện sâu sắc qua lòng thương cảm của Liên. Đối với mấy
đứa trẻ con nhà nghèo, Liên trông thấy động lòng thương. Liên còn thương cảm chính

mình. Liên buồn cho cảnh đời hiện tại. Nếu không hóa thân vào nhân vật, không có
tình cảm nhân ái sâu sắc, nhà văn khó có thể diễn đạt tâm tình nhân vật tinh tế như
vậy. Càng buồn thấm thía hơn khi Liên hồi tưởng lại quá khứ.
Thạch Lam có khả năng đi sâu vào khai thác thế giới nội tâm nhân vật. Tiếng nói nội
tâm của nhân vật được thể hiện qua tâm trạng của nhân vật Liên ở từng thời khắc của
phố huyện nghèo. Cảm xúc tinh tế của nhân vật thể hiện tình yêu quê hương đằm
thắm, thiết tha. Đó là những rung động của một buổi chiều quê với những âm thanh,
đường nét gần gũi, dân dã. Đó là những ấn tượng khó phai mờ về cảnh quan ban đêm
trên quê hương nước Việt: Trời đã bắt đầu đêm, một đêm mùa hạ êm như nhung và
thoảng qua gió mát,…Vòn trời với hàng ngàn ngôi sao ganh nhau lấp lánh, lẫn những
vệt sáng của đom đóm bay là là trên mặt đất,…”. Hai đứa trẻ thể hiện ước mơ thầm
kín nhưng mãnh liệt của nhân vật. Đó là ước mơ thoát khỏi cuộc sống tù túng, quẩn
quanh nơi phố huyện nghèo.
Thạch Lam có một phong cách, một giọng điệu rất riêng. Đó là lối kể chuyện thủ thỉ
tâm tình thấm đượm chất thơ. Cả truyện ngắn như một bài thơ đượm buồn. Người đọc
thấy ẩn hiện, kín đáo, lặng lẽ sau những hình ảnh, những dòng chữ, một tâm hồn
Thạch Lam đôn hậu, tinh tế, hết sức nhạy cảm với mọi biến thái của tạo vật và lòng
người. Văn Thạch Lam không gân guốc, không đao to búa lớn mà luôn thâm trầm kín
đáo. Và đằng sau những dòng chữ lặng lẽ ấy là bao nhiêu những dằn vặt của sự thức
tỉnh nhân cách con người. Truyện ngắn Thạch Lam với những lời văn nhẹ nhàng và
kín đáo, như những khúc tâm tình giúp người ta sáng suốt để lựa chọn cho mình lối đi
đẹp nhất cho cuộc đời.
Truyện ngắn Thạch Lam thường nhẹ nhàng, thủ thỉ nhưng có sức ám ảnh lớn. Đó là
lối truyện tâm tình, không có cốt truyện, toàn truyện không hề có hành động phát triển
xung đột mà chỉ toát lên một tâm trạng, một không khí nhưng lại rất thực, rất đời.
Truyện ngắn Thạch Lam như một tấm gương sáng mà ai soi vào đó cũng thấy có mình,

thấy ưu điểm, nhược điểm để hiểu mình hơn, hiểu người hơn, để cảm thông hơn và
sống đẹp hơn.

Phan Tich Bai Hai Dua Tre

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Phan Tich Bai Hai Dua Tre

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Văn mẫu 11: Phân tích bài Hai đứa trẻ của Thạch Lam

Dàn ý phân tích Hai đứa trẻ

II. Thân bài:

1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tàn

b. Cảnh chợ tàn và những kiếp người nơi phố huyện

- Cảnh chợ tàn:

● Chợ đã vãn từ lâu, người về hết và tiếng ồn ào cũng mất.

Tổng hợp: Download.vn

c. Tâm trạng của Liên

2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya

a. Sự đối lập giữa “bóng tối” và “ánh sáng”

- Phố huyện về đêm ngập chìm trong bóng tối:

Tổng hợp: Download.vn

- Những công việc hằng ngày lặp đi lặp lại:

● Chị Tí dọn hàng nước

+ Liên, An trông coi cửa hàng tạp hoá nhỏ xíu.

- Liên và An thức bởi:

Tổng hợp: Download.vn

● Liên cũng trông thấy “ngọn lửa xanh biếc”

- Khi tàu đến:

● Các toa đèn sáng trưng, chiếu ánh cả xuống đường.

- Khi tàu đi vào đêm tối:

● Để lại những đốm than đỏ bay tung trên đường sắt.

III. Kết bài:

Xem thêm: Dàn ý phân tích Hai đứa trẻ

Phân tích Hai đứa trẻ - Mẫu 1

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Phân tích Hai đứa trẻ đạt điểm cao - Mẫu 2

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Phân tích Hai đứa trẻ ngắn gọn - Mẫu 3

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Phân tích 2 đứa trẻ - Mẫu 4

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Phân tích 2 đứa trẻ - Mẫu 5

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Phân tích 2 đứa trẻ - Mẫu 6

Tổng hợp: Download.vn

Phân tích 2 đứa trẻ - Mẫu 7

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Quanh quẩn mãi với vài ba dáng điệu,

Tới hay lui cũng ngần ấy mặt người.

Vì quá thân nên quá đỗi buồn cười,

Môi nhắc lại cũng ngần ấy chuyện.

Phân tích 2 đứa trẻ - Mẫu 8

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Phân tích Hai đứa trẻ - Mẫu 9