Đề 1.

Cảm nhận bức tranh phố huyện và tâm trạng của An và Liên qua đoạn
trích sau:

Tiếng trống thu không trên cái chợ của huyện nhỏ; từng tiếng một vang xa
để gọi buổi chiều. Phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng
như hòn than sắp tàn. Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rơ rệt trên nền
trời.
Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran
ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào. Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu
vo ve. Liên ngồi yên lặng bên mấy quả thuốc sơn đen; đôi mắt chị bóng tối ngập
đầy dần và cái buồn của buổi chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của chị.
Liên không hiểu sao, nhưng chị thấy lòng buồn man mác trước cái giờ khắc của
ngày tàn.

- Em thắp đèn lên chị Liên nhé?

Nghe tiếng An, Liên đứng dậy trả lời:

- Hẵng thong thả một lát nữa cũng được. Em ra ngồi đây với chị kẻo trong
muỗi.

An bỏ bao diêm xuống bàn cùng chị ra ngoài chỏng ngồi; chiếc chõng nan
lún xuống và kêu cót két.

- Cái chõng này sắp gãy rồi chị nhỉ?

- Ừ để rồi chị bảo mẹ mua cái khác thay vào.

Hai chị em gượng nhẹ ngồi yên nhìn ra phố. Các nhà đã lên đèn cả rồi, đèn
treo trong nhà bác phở Mĩ, đèn Hoa Kì leo lét trong nhà ông Cửu, và đèn dây sáng
xanh trong hiệu khách...

Những nguồn ánh sáng đều chiếu ra ngoài phố khiến cát lấp lánh từng chỗ
và đường mấp mô thêm vì những hòn đá nhỏ một bên sáng một bên tối.

Chợ họp giữa phố văn từ lâu. Người về hết và tiếng ồn ào cũng mất. Trên đất
chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và bã mía. Một mùi âm ẩm bốc lên, hơi
nóng của ban ngày lẫn mùi cát bụi quen thuộc quá, khiến chị em Liên tưởng là mùi
riêng của đất, của quê hương này. Một vài người bán hàng về muộn đang thu xếp
hàng hóa, đ̣n gánh đã xỏ sẵn vào quang rồi, họ còn đứng nói chuyện với nhau ít
câu nữa.

Mấy đứa trẻ con nhà nghèo ở ven chợ cúi lom khom trên mặt đất đi lại tìm
tòi. Chúng nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre, hay bất cứ cái gì có thể dùng được
của các người bán hàng để lại, Liên trông thấy động lòng thương nhưng chính chị
cũng không có tiền để mà cho chúng nó.”
(Trích: Hai đứa trẻ - Thạch lam)

HƯỚNG DẪN LÀM BÀI

I. Mở bài
- Thạch Lam là hiện tượng đặc biệt trong văn học lãng mạn 1930-1945. Ông sở
trường về truyện ngắn. Văn phong của Thạch Lam trong trẻo, nhẹ nhàng, gợi cảm.
Và đằng sau những trang văn tinh tế đầy cảm xúc ấy là tấm lòng trắc ẩn đối với
những kiếp người nghèo khổ trong xã hội cũ.
- “Hai đứa trẻ” là một trong những truyện ngắn xuất sắc của Thạch Lam viết về kí
ức một thời tuổi thơ gắn với miền quê nghèo Cẩm Giàng – Hải Dương.
- Câu chuyện “nhẹ nhàng như cánh bướm non nhưng lại gieo vào lòng người rất
nhiều bận bịu” (Xuân Diệu)
- Đó là những bức vẽ hiện thực ảm đạm với cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp
người tàn tạ được khúc xạ qua lăng kính của một tâm hồn lãng mạn, giàu chất thơ
- Ngay từ đầu tác phẩm, Thạch Lam đã gây ấn tượng cho người đọc bởi bức tranh
phố huyện lúc chiều tàn: “Tiếng trống thu không trên cái chợ của huyện nhỏ…Liên
trông thấy động lòng thương nhưng chính chị cũng không có tiền để mà cho chúng
nó.”
II. Thân bài
1. Dẫn nhập
- Hoàn cảnh sáng tác: Câu chuyện được gợi ra từ kí ức tuổi thơ của Thạch Lam ở
quê ngoại là phố huyện Cẩm Giàng- Hải Dương. Khoảng thời gian có điều kiện
tiếp xúc với nơi thôn dã đã khảm vào tác phẩm của ông với những bức họa về
khung cảnh những góc phố tiêu điều, héo hắt cùng những cảnh đời tù túng, bế tắc.
- Đoạn trích nằm ở phần đầu của tác phẩm, tái hiện thật ấn tượng về một phố
huyện lúc chiều tàn đẹp mà buồn man mác.
2. Bức tranh thiên nhiên nơi phố huyện lúc chiều tàn:
- Hình ảnh, màu sắc:
+ Bầu trời: "Phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn
than sắp tàn;
+ Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rơ rệt trên nền trời.
→ cảnh hoàng hôn rực rỡ, lóe sáng, nhưng lại là khoảnh khắc ngắn ngủi thể hiện
sự tàn lụi của ánh mặt trời, cảnh vật ngay lập tức sẽ bị bóng tối bao trùm.
- Âm thanh: Những âm thanh quen thuộc:
+ tiếng trống thu không "từng tiếng một vang xa để gọi buổi chiều" → thứ âm
thanh vẳng từ xa, chậm rãi, uể oải mệt lừ…
+ Tiếng ếch nhái "văng vẳng”, “kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào"
→ cảm giác về sự tù đọng, ẩm thấp của không gian.
+ "muỗi đã bắt đầu vo ve" → ẩm thấp, tối tăm, tù túng, tĩnh lặng, buồn bã.
+ Tiếng cót két của chiếc chõng nan lún xuống → gợi về sự cũ kĩ, nghèo nàn.
- Đường nét tranh tối tranh sáng, không gian của bầu trời chợt bừng đỏ hoàng hôn
và sự hóa bóng của vạn vật khi đặt trong sự tương phản với bầu trời “Dãy tre làng
đen lại, cắt hình rõ rệt trên nền trời”.
 Bức tranh giàu chất hội họa, sinh động, khơi gợi nhiều cảm xúc cho người đọc
về một làng quê đẹp thanh bình nhưng nghèo khó và buồn bã…
3. Hình ảnh chợ tàn:
- Chợ vốn là nơi giao thương đông vui tấp nập, thể hiện bộ mặt kinh tế của làng
- Dấu hiệu của chợ tàn trong phố huyện:
+ Không gian: vắng vẻ, tĩnh lặng
+ Âm thanh: Không còn tiếng ồn ào đặc trưng của khu chợ phố huyện “Chợ họp
giữa phố vãn từ lâu. Người về hết và tiếng ồn ào cũng mất.”, tiếng nói chuyện rời
rạc, thưa thớt của vài người đi chợ muộn “họ còn đứng nói chuyện với nhau ít câu
nữa.”;
+ Hình ảnh: Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và bã mía; một vài
người bán hàng còn nán lại; những đứa trẻ nhặt rác.
+ Mùi: “Một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn mùi cát bụi (mùi riêng
của đất, của quê hương”.
=> Nghệ thuật miêu tả tỉ mỉ, đa chiều làm nổi bật hình ảnh về một cuộc sống khó
khăn, nghèo khổ, buồn bã quẩn quanh của những con người nơi phố huyện – một
điển hình cho làng quê vào trước năm 1945.
4. Những kiếp người tàn tạ
- Hình ảnh những đứa trẻ nhặt rác:
+ Trên nền cái chợ tàn, "Mấy đứa trẻ con nhà nghèo ở ven chợ cúi lom khom trên
mặt đất đi lại tìm tòi. Chúng nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre, hay bất cứ cái gì có
thể dùng được của các người bán hàng để lại.”
→ những kiếp sống đang dần lụi tàn: phải sống trên đống rác + chờ đợi, gieo hi
vọng từ những mảnh rác rưởi của chợ tàn.
- Hình ảnh chị em Liên:
+ Bị bó chân nơi cửa hàng tạp hóa nhỏ, mòi mòn chờ đợi từng khách mua.
+ Tâm trạng buồn bã khi chứng kiến cảnh phố huyện chiều tàn: “Liên ngồi yên
lặng bên mấy quả thuốc sơn đen; đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn
của buổi chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của chị: Liên không hiểu sao,
nhưng chị thấy lòng buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn.”
=> Cuộc đời chúng thật tối tăm, bế tắc.
5. Tâm trạng Liên và An trong cảnh chiều tàn.
- Cảm giác yêu mến những gì thân thuộc của quê hương, dù đó là những thứ rất
bình dị: “mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn mùi cát bụi quen thuộc
quá, khiến chị em Liên tưởng là mùi riêng của đất, của quê hương này.”
- Cảm giác buồn bã trước sự nghèo nàn, tù túng của cuộc sống nơi thôn quê: “đôi
mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn của buổi chiều quê thấm thía vào tâm
hồn ngây thơ của chị: Liên không hiểu sao, nhưng chị thấy lòng buồn man mác
trước cái giờ khắc của ngày tàn.”
- Đồng cảm, sẻ chia với những thân phận nghèo khó: những đứa trẻ nhặt nhạnh
những thứ sót lại của chợ tàn. Chẳng có gì giá trị cả. “Liên trông thấy động lòng
thương nhưng chính chị cũng không có tiền để mà cho chúng nó.”
=> Vẻ đẹp tâm hồn nhạy cảm, tinh tế và đầy nhân ái của những đứa trẻ cùng cảnh
ngộ. Đó cũng chính là vẻ đẹp tâm hồn nhân hậu, giàu tình thương của Thạch Lam.
6. Đánh giá, nhận xét
- Ngòi bút miêu tả vừa chân thực vừa lãng mạn được thể hiện qua một tâm hồn
giàu cảm xúc đã khiến cho đoạn trích nói riêng, tác phẩm nói chung mang đậm
chất thơ – Một đoạn thơ trữ tình đượm buồn!
- Chất thơ ấy thể hiện cái nhìn của Liên, ở giọng văn của Thạch Lam bàn bạc trong
khắp thiên chuyện. Và nói như Thạch Lam “văn chương làm cho lòng người thêm
thanh sạch và phong phú hơn” thì có lẽ “Hai đứa trẻ” của ông đã đáp ứng được
những đòi hỏi đó.
III. Kết bài
- Khẳng định vẻ đẹp bức tranh phố huyện và tâm trạng của An và Liên qua đoạn
trích - - Khẳng định tài năng văn chương và tấm lòng của nhà văn
- Cảm nhận những thông điệp ý nghĩa mà đoạn trích đem lại.

Đề 2. Cảm nhận bức tranh phố huyện về đêm qua đoạn trích sau:

Trời đã bắt đầu đêm, một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió
mát. Đường phố và các ngơ con dần dần chứa đầy bóng tối. Các nhà đã đóng im
ỉm, trừ một vài cửa hàng còn thức, nhưng cửa chỉ để hé ra một khe ánh sáng. Trẻ
con tụ họp nhau ở thềm hè, tiếng cười nói vui vẻ, khiến An thèm muốn nhập bọn
với chúng để nô đùa, nhưng sợ trái lời mẹ dặn phải coi hàng, nên hai chị em đành
ngồi yên trên chỏng, đưa mắt theo dõi những bóng người về muộn, từ từ đi trong
đêm.
Vòm trời hàng ngàn ngôi sao ganh nhau lấp lánh, lẫn với vệt sáng của những
con đom đóm bay là trên mặt đất hay leo vào cành cây. An và Liên lặng ngước mắt
lên nhìn các vì sao để tìm sông Ngân Hà và con vịt theo sau ông Thần Nông. Vũ
trụ thăm thẳm bao la đối với tâm hồn hai đứa trẻ như đầy bí mật và xa lạ và làm
mỏi trí nghĩ, nên chỉ một lát hai chị em lại chúi nhìn về mặt đất, về quầng sáng
thân mật chung quanh ngọn đèn lay động trên chỏng hàng của chị Tí. Về phía
huyện, một chấm lửa khác nhỏ và vàng lơ lửng đi trong đêm tối, mất đi, rồi lại
hiện ra... An trỏ tay bảo chị:
- Kìa, hàng phở của bác Siêu đã đến kia rồi.

Tiếng đòn gánh kĩu kịt nghe rơ rệt, khói theo gió tạt lại chỗ hai chị em: bác
Siêu đã tới gần, đặt gánh phở xuống đường. Bác cúi xuống, nhóm lại lửa, thổi vào
cái nứa con. Bóng bác mênh mang ngả xuống đất một vùng và kéo dài đến tận
hàng rào hai bên ngơ. An là Liên ngửi thấy mùi phở thơm, nhưng ở cái huyện nhỏ
này, quà bác Siêu bán là một thứ quà xa xỉ, nhiều tiền, hai chị em không bao giờ
mua được. Liên nhớ lại khi ở Hà Nội chỉ được hưởng những thức quà ngon, lạ -
bấy giờ mẹ Liên nhiều tiền - được đi chơi bờ hồ uống những cốc nước lạnh xanh
đỏ. Ngoài ra, kỷ niệm nhớ lại không rơ rệt, chỉ là một vùng sáng rực và lấp lánh.
Hà Nội nhiều đèn quá! Từ khi nhà Liên dọn về đây, từ khi có cái cửa hàng này,
đêm nào Liên và em cũng phải ngồi trên chiếc chỏng tre dưới gốc bàng với cái tối
của quang cảnh phố chung quanh.
 Đêm tối đối với Liên quen lắm, chị không sợ nó nữa. Tối hết cả, con đường
thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại sẫm đen hơn
nữa. Giờ chỉ còn ngọn đèn con của chị Tí, và cái bếp lửa của bác Siêu chiếu sáng
một vùng đất cát; trong cửa hàng, ngọn đèn của Liên, ngọn đèn vặn nhỏ, thưa thớt
từng hột sáng lọt qua phên nứa. Tất cả phố xá trong huyện bây giờ thu nhỏ lại nơi
hàng nước của chị Tí. Thêm được một gia đình bác xẩm ngồi trên manh chiếu, cái
thau sắt trắng để trước mặt, nhưng bác chưa hát vì chưa có khách nghe.

Chị Tí phe phẩy cành chuối khô đuổi ruồi bò trên mấy thức hàng, chậm rãi
nói:

- Giờ muộn thế này mà họ chưa ra nhỉ?

Chị muốn nói mấy chú lính trong huyện, mấy người nhà của cụ thừa, cụ
[9]
lục là những khách hàng quen của chị. Bác Siêu đáp vẩn vơ.

- Hôm nay trong ông giáo cũng có tổ tôm. Dễ họ không phải đi gọi đâu.

Vợ chồng bác xẩm góp chuyện bằng mấy tiếng đàn bầu bần bật trong yên
lặng. Thằng con bò ra đất, ngoài manh chiếu, nghịch nhặt những rác bẩn vùi trong
cát bên đường. Chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho
sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ.
(Trích: Hai đứa trẻ - Thạch lam)

HƯỚNG DẪN LÀM BÀI

I. Mở bài
- Thạch Lam là hiện tượng đặc biệt trong văn học lãng mạn 1930-1945. Ông sở
trường về truyện ngắn. Văn phong của Thạch Lam trong trẻo, nhẹ nhàng, gợi cảm.
Và đằng sau những trang văn tinh tế đầy cảm xúc ấy là tấm lòng trắc ẩn đối với
những kiếp người nghèo khổ trong xã hội cũ.
- “Hai đứa trẻ” là một trong những truyện ngắn xuất sắc của Thạch Lam viết về kí
ức một thời tuổi thơ gắn với miền quê nghèo Cẩm Giàng – Hải Dương.
- Đọc “Hai đứa trẻ” ta không chỉ thấy bức tranh thiên nhiên phố huyện nghèo mà
còn là bức tranh đời sống lúc chiều tối và đêm xuống, được quan sát, cảm nhận
qua tâm hồn ngây thơ nhạy cảm của hai đứa trẻ - hai chị em Liên và An.
- Đoạn trích sau thể hiện thật ấn tượng điều đó: “Trời đã bắt đầu đêm,… Chừng ấy
người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng
ngày của họ.”
II. Thân bài
1. Dẫn nhập
- Hoàn cảnh sáng tác: Truyện “Hai đứa trẻ” in trong tập “Nắng trong vườn”, nhà
xuất bản "Đời tay”, Hà Nội, 1938. Truyện ngắn này tiêu biểu cho phong cách nghệ
thuật Thạch Lam, khai thác những mẫu đời thường mà nơi sâu kín tâm hồn của
mảnh đời nào cũng chứa đầy bao nỗi xót xa, thương cảm.
- Đoạn trích nằm ở phần giữa của tác phẩm, tái hiện thật ấn tượng về một phố
huyện về đêm buồn xơ xác.
2. Bức tranh phố huyện về đêm
a. Bối cảnh
- Chuyện mở ra một thời điểm là phố huyện lúc chiều xuống. Tiếng là phố huyện
nhưng chỉ là một thị trấn nhỏ bé, nghèo nàn ở nước ta những năm đầu thế kỉ XX
mà Tú Xương có nói đến: “Phố phường tiếp giáp với bờ sông” ... Đó là một phố
huyện nghèo nàn, xơ xác, có đường tàu đi qua, một ga xép, một cái chợ nhỏ bé
nằm giữa thôn xóm và cánh đồng. Thời gian là một buổi chiều muộn và cảnh đầu
hôm cho đến lúc chuyến tàu chạy qua. Có hai đứa trẻ ngồi trong một ngôi hàng xén
nhỏ nhoi ngắm nhìn cảnh vật và cố thức đợi chuyến tàu đêm chạy qua.
b. Khung cảnh phố huyện hiện ra theo sự quan sát của An và Liên
* Phố huyện tĩnh lặng, thanh bình
- Trời đã bắt đầu đêm, một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát.
- Đường phố và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối.
- Các nhà đã đóng im ỉm, trừ một vài cửa hàng còn thức, nhưng cửa chỉ để hé ra
một khe ánh sáng.
- Trẻ con tụ họp nhau ở thềm hè, tiếng cười nói vui vẻ,
- Những bóng người về muộn, từ từ đi trong đêm.
→ hình ảnh và từ ngữ đẹp nhẹ nhàng, uyển chuyển, hài hòa giữa không khí
“thoảng mát” và chút khe sáng hắt ra từ các cửa trong phố nhỏ cùng âm thanh
trong trẻo của tiếng nói tiếng cười trẻ nhỏ, và cả những bóng người lặng lẽ đi về
trong đêm…” Khung cảnh vẫn khiến lòng người nao nao bởi cái vắng vẻ và kém
phần sôi nổi của phố huyện.
* Bầu trời lung linh, huyền ảo
- Hình ảnh: hàng ngàn ngôi sao ganh nhau lấp lánh, lẫn với vệt sáng của những
con đom đóm bay là trên mặt đất hay leo vào cành cây.→ thăm thẳm, bao la đầy bí
mật và xa lạ
- Đối lập với phố huyện nhỏ bé nghèo nàn, nơi có những “quầng sáng”, một “chấm
lửa” nhỏ và vàng lơ lửng, yếu ớt, hắt hiu, và cả những kiếp người bé mọn.
* Sự tương phản giữa ánh sáng và bóng tối nơi phố huyện.
- Bóng tối được miêu tả dày đặc và xâm lấn rất nhanh: “Tối hết cả, con đường
thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại sẫm đen hơn
nữa”
- Ánh sáng được miêu tả bằng những kết hợp từ lạ “khe sáng”, “quầng sáng”, ‘hột
sáng” và vật phát sáng là chiếc đèn nhỏ của chị Tý, bếp lửa của bác phở Siêu.
→ Hình ảnh đối lập, tạo ra một cuộc đấu tranh giữa ánh sáng và bóng tối. Sự tồn
tại của ánh sáng nơi phố huyện nghèo chỉ đề chứng minh rằng đêm tối ở đó dày
đặc lắm.
Và ánh sáng vẫn kiên cường bền bỉ tự khẳng định sự tồn tại của mình dù chỉ là
những vệt sáng, quầng sáng, hột sáng mà thôi.
* Những số phận con người mưu sinh trong đêm.
- Chị em Liên: bền bỉ, nhẫn nại ngồi trông cửa hàng và đợi mẹ.
- Mẹ con chị Tý: chăm chỉ, cần mẫn bán hàng nước dù khách chả có mấy ai.
- Gia đình bác Xẩm lê la trên manh chiếu, chiếc thau trắng vẫn trơ đó.
- Bác phở Siêu với gánh hàng xa xỉ mà luôn ế ẩm…
→ Tất cả góp phần vào cảnh đời đầy bóng tối nơi phố huyện nghèo nàn xơ xác,
những kiếp sống lầm than, tàn tạ và cơ cực. “Chừng ấy người trong bóng tối mong
đợi một điều gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hàng ngày của họ".
c.Tâm trạng của hai đứa trẻ.
- Chúng cũng cố gắng mở lòng đốn nhận vẻ đẹp thiên nhiên đêm mùa hạ đẹp như
nhung, ngắm nhìn những chòm sao và mơ ước.
- Nhưng hiện thực luôn bủa vậy và kéo các em trở về thực tại buồn tẻ nơi phố
huyện.
- Chúng vẫn không nguôi hi vọng, cũng như bao con người nơi phố huyện, họ vẫn
lay lắt sống để chờ đợi một điều gì tốt đẹp ở tương lai.
3. Đánh giá, nhận xét
- Thạch Lam yêu cái đẹp nhưng với ông, văn chương không phải lấy cái đẹp làm
cứu cánh, không phải ngợi ca cái đẹp mà xa rời hiện thực. Bởi vậy mà những yếu
tố lãng mạn luôn được tiết chế vừa đủ để người đọc cảm nhận dư vị cuộc sống, đó
như một thứ gia vị ngọt ngào làm cho cuộc sống bợt ngôtỵ ngạt, tối tăm.
- Giọng điệu trong truyện Thạch Lam rất riêng, đó là giọng điệu của tâm tình thủ
thỉ. Đó là liếng nói của một con người, như Nguyễn Tuân nhận xét là "tính tình nhẹ
nhàng tinh tế", "vừa sống vừa lắng nghe chung quanh..." với bao chuyện buồn vui
đang xảy ra.
- Thạch Lam rất tinh tế và sâu sắc trong phân tích thế giới nội tâm nhân vật, gợi
xúc động những hình thái mơ hồ, mong manh trong lòng người.
III. Kết bài
- Đánh giá nghệ thuật kể chuyện, nghệ thuật xây dựng bức tranh phố hyện về đêm
độc đáo, đặc sắc.
- Nhận xét, đánh giá về thành công của đoạn trích đối với tác phẩm, đồng thời nhận
xét, đánh giá tài năng văn chương và vẻ đẹp tâm hồn Thạch Lam
- Rút ra liên hệ bản thân.

Đề 4 . Phân tích diễn biến tâm lí nhân vật Liên và An trong đoạn trích sau:

Trống cầm canh ở huyện đánh tung lên một tiếng ngắn, khô khan, không
vang động ra xa, rồi chìm ngay vào bóng tối. Người vắng mãi, trên hàng ghế chị Tí
mới có hai ba bác phu ngồi uống nước và hút thuốc lào. Nhưng một lát từ phố
huyện đi ra, hai ba người cầm đèn lồng lung lay các bóng dài: mấy người làm
công ở hiệu khách đi đón bà chủ ở tỉnh về. Bác Siêu nghển cổ nhìn ra phía ga, lên
tiếng:
- Đèn ghi đã ra kia rồi.
Liên cũng trông thấy ngọn lửa xanh biếc, sát mặt đất, như ma trơi. Rồi tiếng
còi xe lửa ở đâu vang lại, trong đêm khuya kéo dài ra theo gió xa xôi. Liên đánh
thức em:
- Dậy đi, An. Tàu đến rồi.
An nhỏm dậy, lấy tay dụi mắt cho tỉnh hẳn. Hai chị em nghe thấy tiếng dồn dập,
tiếng xe rít mạnh vào ghi. Một làn khói bừng sáng trắng lên đằng xa, tiếp đến tiếng
hành khách ồn ào khe khẽ. Mấy năm nay buôn bán kém nên người lên xuống ít, có
khi hai chị em đợi chờ chẳng thấy ai. Trước kia, ở sân ga, có mấy hàng cơm mở
đón khách, đèn sáng cho đến nửa đêm. Nhưng bây giờ họ đóng cửa cả rồi, cũng im
lặng tối đen như ngoài phố.
 Hai chị em chờ không lâu. Tiếng còi đã rít lên, và tàu rầm rộ đi tới. Liên dắt
em đứng dậy để nhìn đoàn xe vụt qua, các toa đèn sáng trưng, chiếu ánh cả xuống
đường. Liên chỉ thoáng trông thấy những toa hạng trên sang trọng lố nhố những
người, đồng và kền lấp lánh, và các cửa kính sáng. Rồi chiếc tàu đi vào đêm tối, để
lại những đốm than đỏ bay tung trên đường sắt. Hai chị em còn nhìn theo cái chấm
đỏ của chiếc đèn xanh trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất sau rặng tre.
- Tàu hôm nay không đông nhỉ, chị nhỉ.
Liên cầm tay em không đáp. Chuyến tàu đêm nay không đông như mọi khi,
thưa vắng người và hình khư kém sáng hơn. Nhưng họ ở Hà Nội về! Liên lặng theo
mơ tưởng. Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo. Con tàu như đã
đem một chút thế giới khác đi qua. Một thế giới khác hẳn đối với Liên, khác hẳn
cái vầng sáng ngọn đèn của chị Tí và ánh lửa của bác Siêu. Đêm tối vẫn bao bọc
chung quanh, đêm của đất quê, và ngoài kia, đồng ruộng mênh mang và yên lặng.
- Thôi đi ngủ đi chị.
Liên vỗ vai em ngồi xuống chỏng. An cũng ngồi xuống và ngả đầu vào vai
Liên. Tiếng vang động của xe hỏa đã nhỏ dần, và mất dần trong bóng tối, lắng tai
cũng không nghe thấy nữa. Sao trên trời vẫn lấp lánh. Cả phố huyện bây giờ mới
thật là hết náo động, chỉ còn đêm khuya, tiếng trống cầm canh và tiếng chó cắn.
Từ phía ga, bóng đêm lồng với bóng người đi về; chị Tí đương sửa soạn đồ đạc và
bác Siêu đã gánh hàng đi vào trong làng, còn vợ chồng bác xẩm ngủ gục trên
manh chiếu tự bao giờ.
Liên quay lại nhìn em thấy An cũng đã ngủ say, tay nắm chặt tà áo chị và
đầu vẫn dựa vào vai. Liên nhìn quanh đêm tối, gió đã thoáng lạnh và đom đóm
không còn nữa. Chị cúi xuống vực em vào trong hàng, mắt cũng đã ríu lại. Chị gài
cửa cẩn thận và vặn nhỏ đèn đặt trên cái quả thuốc sơn đen. Rồi Liên đến bên em
nằm xuống. Chị gối đầu lên tay nhắm mắt lại. Những cảm giác ban ngày lắng đi
trong tâm hồn Liên và hình ảnh của thế giới quanh mình mờ đi trong mắt chị. Liên
thấy mình sống giữa bao nhiêu sự xa xôi không biết như chiếc đèn con của chị Tí
chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ. Nhưng Liên không nghĩ được lâu; mắt chị nặng
dần, rồi sau Liên ngập vào giấc ngủ yên tĩnh, cũng yên tĩnh như đêm ở trong phố,
tịch mịch và đầy bóng tối.
(Trích: Hai đứa trẻ - Thạch lam)
 HƯỚNG DẪN LÀM BÀI
I. Mở bài
- Giới thiệu tác giả
+ Nhắc đến Thạch Lam là nhắc đến một cây bút có biệt tài viết truyện ngắn với
phong cách viết nhẹ nhàng, sâu lắng. Dù là thành viên nhóm Tự lực văn đoàn
nhưng khác với Nhất Linh, Hoàng Đạo, Khái Hưng... ngòi bút của Thạch Lam có
khuynh hướng đi gần với cuộc sống của những người dân bình thường nghèo khổ.
+ Ông đi sâu khai thác thế giới nội tâm nhân vật với những cảm xúc mong manh,
mơ hồ trong cuộc sống thường ngày.
+ Mỗi truyện của Thạch Lam như một bài thơ trữ tình, giọng điệu điềm đạm nhưng
chứa đựng biết bao tình cảm mến yêu chân thành và sự nhạy cảm của tác giả trước
những biến thái của cảnh vật và lòng người. Văn Thạch Lam trong sáng, giản dị
mà thâm trầm, sâu sắc.
- Giới thiệu tác phẩm
+ Hai đứa trẻ là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách sáng tác của Thạch Lam.
- Giới thiệu đoạn trích: Đặc biệt, tài năng miêu tả tâm lí nhân vật của nhà văn thể
hiện rõ nét qua đoạn trích sau
- Trích dẫn: (…)
II. Thân bài
1. Dẫn nhập
- Tóm lược nội dung cơ bản tác phẩm
+ Câu chuyện được bắt đầu với những xao động trong tâm hồn hai đứa trẻ khi nghe
tiếng trống thu không gọi chiều về trên phố huyện.
+ Màn đêm buông xuống, bóng tối “ngập đầy dần đôi mắt Liên”. Đêm tối như ôm
trùm lên tất cả phố huyện và càng dày đặc mênh mông hơn khi nhà văn điểm vào
đó những “hột sáng”, “quầng sáng” leo lét, lờ mờ và một chấm lửa nhỏ lơ lửng trôi
đi trong đêm…
+ Nổi bật lên giữa thế giới đầy bóng tối và sự tàn tạ của cảnh vật: chiều tàn, chợ
tàn, chõng tàn… là cảnh sống lam lũ quẩn quanh của những đứa trẻ nhặt rác, mẹ
con chị Tí với gánh hàng nước ế ẩm, gia đình bác xẩm, bà cụ Thi điên và hai chị
em Liên và An với gian hàng tạp hoá còm cõi, lèo tèo, xơ xác.
+ Sống giữa phố huyện nghèo đầy bóng tối nhưng chị em Liên cũng như chừng ấy
người nơi phố huyện vẫn luôn “mong đợi một cái gì tươi sáng hơn cho sự sống
nghèo khổ hàng ngày của họ”. Đó chính là lí do khiến chị em Liên đêm đêm vẫn
cố thức để được nhìn chuyến tàu đi qua phố huyện.
- Nêu vị trí đoạn trích: đoạn trích nằm ở phần cuối của tác phẩm, diễn tả tâm trạng
háo hức đợi tàu của hai đứa trẻ tội nghiệp.
2. Phân tích diễn biến tâm lí nhân vật Liên và An trong cảnh đợi tàu
- Ý nghĩa hình ảnh đoàn tàu:
+ Là biểu tượng của những điều mới mẻ, khác lạ mà những con người phố huyện
đang khao khát vươn đến.
+ Là biểu tượng của quá khứ đẹp đẽ với hình ảnh Hà Nội huyên náo, Hà Nội sáng
rực vui vẻ trong tuổi thơ của Liên và An.
- Diễn biến tâm trạng của Liên và An
+ Chờ đợi, mong ngóng: Chị em Liên đón đợi chuyến tàu như đón đợi phút giây
giao thừa thiêng liêng mỗi khi Tết đến, xuân về. Cậu bé An buồn ngủ, mí mắt sắp
sửa rơi mà vẫn còn dặn chị: “ Tàu đến, chị gọi em thức dậy nhé!”. Còn Liên “ngồi
yên không động đậy ngắm sao trời lấp lánh và hoa bàng khẽ rơi, tâm hồn Liên yên
tĩnh hẳn”, có những cảm giác mơ hồ, không hiểu.
+ Hồi hộp, háo hức, : Nhìn thấy ánh đèn ghi từ xa, nghe tiếng còi vọng lại, Liên
đã vội đánh thức em dậy: “ Dậy đi, An. Tàu đến rồi!” Lời gọi đầy hối thúc, giục dã
vang lên như tiếng reo vui hồ hởi. Rồi tiếng còi rít lên, tàu rầm rộ đi tới, cả phố
huyện bừng lên, sáng rực rỡ, sôi động, sang trọng, Liên dắt em đứng dậy để nhìn
đoàn xe vụt qua. Hai chị em háo hức muồn hòa mình vào thế giới đông vui náo
nhiệt ấy.
+ Chăm chú quan sát chuyến tàu đi qua: âm thanh rầm rộ, tiếng xe rít mạnh vào
ghi, tiếng còi rú lên, ánh sáng rực rỡ hắt ra từ các toa xe lửa, những đốm than đỏ
bay tung…
+ Ngẩn ngơ, tiếc nuối khi thấy tàu vụt qua: hai chị em vẫn nhìn theo cái chấm
nhỏ của chiếc đèn xanh trên toa sau cùng rồi ra xa mãi, khuất sau rặng tre. An băn
khoăn nghĩ ngợi; “Tàu hôm nay không đông chị nhỉ?”. Còn Liên thì “lặng theo mơ
tưởng”.
+ Nặng trĩu u buồn: “Liên thấy mình sống giữa bao nhiêu sự xa xôi không biết
như chiếc đèn con của chị Tí chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ”.
- Nghệ thuật:
+ Bút pháp miêu tả: miêu tả đoàn tàu khi qua lồng vào đó là sự đối lập giữa ánh
sáng và bóng tối; miêu tả tâm trạng nhân vật Liên với những nắm bắt tinh tế, nhanh
nhạy khi đoàn tàu đi qua phố huyện và mơ ước đổi đời của em cũng như biết bao
người.
+ Hình ảnh giàu tính biểu tượng (đoàn tàu) chứa đựng nhiều thông điệp giàu ý
nghĩa.
+ Giọng văn nhẹ nhàng, âu yếm, cảm thông; miêu tả hình ảnh đoàn tàu tranh tối
tranh sáng, giàu chất họa.
3. Đánh giá, nhận xét
- Tác giả cất lên tiếng nói bảo vệ tâm hồn những đứa trẻ: hãy cố gắng vươn tới
cuộc sống tốt đẹp hơn và giữ lấy sự hồn nhiên trong trẻo trong tâm hồn những đứa
trẻ.
- Đánh giá tài năng bậc thầy của Thạch Lam trong khả năng nắm bắt và miêu tả
tâm lí nhân vật ở chiều sâu tâm hồn.
III. Kết bài
- Khẳng định thành công trong nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật của
Thạnh Lam qua đoạn trích.
- Rút ra những cảm nhận chân thành, sâu sắc từ nhân vật và từ tấm lòng yêu
thương con người của nhà văn Thạch Lam.