THUOÁC LYÙ KHÍ

ÑÒNH NGHÓA
Thuoác coù taùc duïng ñieàu hoøa phaàn khí
THUOÁC LYÙ KHÍ trong cô theå, trò caùc beänh thuoäc veà khí
-Can khí uaát keát
-Tyø vò khí treä
-Pheá khí tröôùng nghòch
-Saùn khí
-Thoáng khí
1 2

THUOÁC LYÙ KHÍ THUOÁC LYÙ KHÍ

-Bieåu hieän :
- kinh nguyeät khoâng ñeàu, -Nguyeân nhaân
- coù kinh ñau buïng, @Do khí haäu khoâng ñieàu hoøa
- ñau daï daøy,
- ho ñaøm,
@AÊn uoáng khoâng ñieàu ñoä
- thoaùt vò,
- meät moûi, voâ löïc
@Tình chí uaát keát

3 4
 THUOÁC LYÙ KHÍ THUOÁC HAØNH KHÍ GIAÛI UAÁT
Chöõa caùc chöùng
- Phaân loaïi:
1. Khí treä ôû tyø vò nhö ñau buïng do co thaét ñaïi
1. Thuoác haønh khí : giuùp khí vaän haønh vaø
traøng, ôï hôi, ôï chua, taùo boùn, moùt raën, lôïm
huyeát löu thoâng, laøm khoan khoùai loàng
gioïng, noân möûa, naác
ngöïc, giaûi uaát, giaûm ñau, kieän vò
2. Can khí uaát keát laøm tinh thaàn uaát öùc, caùu,
- Haønh khí giaûi uaát
thôû daøi, ñau lieân söôøn, kinh nguyeät khoâng
- Phaù khí giaùng nghòch ñeàu
- Thoâng khí khai khieáu 3. Caùc vò thuoác : Höông phuï, sa nhaân, traàn bì,
2. Thuoác boå khí haäu phaùc, uaát kim, moäc höông, baïch ñaäu
khaáu
5 6

THUOÁC PHAÙ KHÍ GIAÙNG NGHÒCH THUOÁC THOÂNG KHÍ KHAI KHIEÁU
Khí huyeát löu thoâng khoù khaên, bò
tích laïi thaønh cuïc Taùc duïng khai khieáu caùc giaùc
Chöõa caùc chöùng quan treân cô theå, giuùp tỉnh thaàn,
Ho suyeãn, töùc ngöïc, noân möûa, chöõa caám khaåu, baùn thaân baát toaïi
ñaày, ôï hôi, tröôùng hôi.
Caùc vò thuoác
Chæ thöïc, chæ xaùc, thanh bì, traàm
höông, thò ñeá 7 8
 THUOÁC BOÅ KHÍ
Duøng cho khí hö, khí treä, khí keùm,
ngöôøi môùi oám daäy, ngöôøi giaø meät moûi,
voâ löïc
-Taùc duïng : kieän tyø, boå pheá
-Caùc vò thuoác : Nhaân saâm, ñaûng saâm,
baïch truaät, hoaøi sôn, hoaøng kyø, cam
thaûo, ñinh laêng
9 10
TAÙC DUÏNG DÖÔÏC LYÙ
-Vaän tyø haønh treä :
Chöõa caùc chöùng khí treä ôû tyø,
vò, aên uoáng chaäm tieâu, ôï hôi,
ñaày buïng, moùt raën, noân möûa,
taùo boùn, ñau do co thaét ñöôøng
tieâu hoùa

TAÙC DUÏNG DÖÔÏC LYÙ TAÙC DUÏNG DÖÔÏC LYÙ

-Haønh khí -Sô can giaûi uaát
Chöõa chöùng khoù thôû Chöõa caùc chöùng can khí uaát
Töùc ngöïc, ñau lieân söôøn, ho, keát, ngöïc söôøn ñau töùc, hay
ñaøm nhieàu caùu gaét, thôû daøi, kinh nguyeät
khoâng ñeàu, ñau buïng kinh

11 12
 TAÙC DUÏNG DÖÔÏC LYÙ
-Choáng caùc côn co thaét cô,
thaàn kinh bò kích thích nhö ñau
vai gaùy, ñau lieân söôøn, ñau löng
cô naêng do laïnh
Tính chaát :
Vò cay, ñaéng, muøi thôm, tính oân, quy kinh Pheá,
tyø, vò, ñaïi tröôøng, can, ñôûm
Chuù yù :khoâng duøng laâu daøi gaây maát taân dòch,
hoïng ñau, mieäng khoâ, chaûy maùu cam
- caàn phoái hôïp thuoác khaùc
- duøng chung thuoác hoaït huyeát, thuoác boå
Kieâng kî :ngöôøi khí hö, aâm hö,phuï nöõ coù thai
khoâng duøng thuoác phaù khí giaùng nghòch

13 14

Các dược liệu HÖÔNG PHUÏ

-TEÂN: Cyperus rotundus L.
Hoï Cyperaceae
1. HÖÔNG PHUÏ
- BPD : thân rễ, höông phuï töù cheá (giaám, muoái,
2. OÂ DÖỢC
ñoàng tieän, röôïu)
3. CHÆ XAÙC
-TVQK: vò cay ñaéng, bình, vaøo kinh can, tam
4. THANH BÌ tieâu
-TPHH : tinh daàu
-CN : haønh khí giaûi uaát, ñieàu kinh chæ thoáng,
kieän vò tieâu thöïc
15 16
 HÖÔNG PHUÏ HÖÔNG PHUÏ
Chuû trò :
+ Chöõa ñau daï daøy, co thaét caùc cô
+ Chöõa ñau hoâng söôøn
+ Chöõa ñaày buïng, aên khoâng tieâu, buoàn noân, ñau
vuøng thöôïng vò, ngöïc ñaày tröôùng, ôï hôi
+ Chöõa kinh nguyeät khoâng ñeàu, rong kinh, thoáng
kinh
+ Chöõa caûm maïo do laïnh
-LD : 8-12g / ngaøy, saéc uoáng
17 18

Ô DƯỢC
-TEÂN:Lindera myrrha L. Hoï Lauraceae
Ô DƯỢC
-BPD : thaân reã
-TVQK: vò cay, ñaéng, aám, vaøo kinh pheá, tyø, vò, thaän, baøng
quang
-TPHH : tinh daàu, tinh boät
-CN: haønh khí tieâu thöïc, oân thaän saùp nieäu, kieän tyø
-CT:
+ Ñau daï daøy, co thaét ñaïi tröôøng
+ Kinh nguyeät khoâng ñeàu, ñau buïng kinh
+ Ñaày buïng aên khoâng tieâu
+ Buoàn noân, ôï chua, ñaày hôi
+ Hen, khoù thôû, töùc ngöïc,
+ Tieåu nhieàu laàn, ñaùi daàm
LD : 4-6g/ ngaøy 19 20
 CHÆ XAÙC
CHÆ XAÙC
-TEÂN: Citrus aurantium L.– Rutaceae
-BPD : voû quaû cam giaø hoaëc quaû to töï ruïng cuûa caùc caây thuoäc
hoï Cam quyùt
-TVQK: vò chua, haøn, pheáø, vò
-TPHH : alkaloid, glycosid, saponin
-CN: phaù khí giaùng ñôøm, tieâu thöïc, tröø phong, kieän vò, giaûi ñoäc
-Chuû trò :
+ Chöõa aên khoâng tieâu, ñau buïng, ñaïi tieän loûng, tieåu tieän khoù caàm
+ Chöõa noân möûa do laïnh, buïng tröôùng
+ Chöõa ho coù ñôøm, töùc ngöïc, khoù thôû
+ Chöõa caùc chöùng ngöùa ôû da
-LD : 4-12g / ngaøy
21 22

THANH BÌ
-TEÂN: Citrus sp – Rutaceae
THANH BÌ
- BPD : voû quaû non phôi khoâ, boå ñoâi boû ruoät
-TVQK: vò ñaéng cay, aám, vaøo kinh can, ñôûm
-TPHH : tinh daàu, alkaloid
-CN : sô can, tieâu tích, haønh khí, giaûm ñau, kieän vò
Chuû trò :
+ Chöõa aên khoâng tieâu, ôï chua, ôï hôi
+ Chöõa noân möûa do laïnh
+ Chöõa can khí uaát keát gaây söng ñau, laùch to do soát reùt. Chöõa
ñau tinh hoaøn, thoùat vò beïn
+ Chöõa soát reùt, ñau daây thaàn kinh lieân söôøn
LD : 6-12g / ngaøy

23 24
PHƯƠNG THUỐC HÀNH KHÍ
1. Thuốc hành khí chủ yếu dùng trong khí cơ uất trệ,
thăng giáng thất thường với triệu chứng tức ngực
(hung bĩ), đau bụng, nôn ói, sán khí…
Thuốc thường dùng là tân hương lý khí như
hương phụ, uất kim, sa nhân, trần bì, ô dược… và
thuốc khổ ôn phá khí như thanh bì, chỉ xác, binh
lang, hậu phác…
Đại diện phương thuốc: Việt cúc hoàn, Qua lâu tả
bạch bạch tửu thang, Đạo khí hoàn.
25
2. Thuốc giáng khí chủ yếu dùng trong
phế vị thất giáng, khí thượng nghịch gây ra
tâm hạ bĩ ngạnh, nôn ói, ợ hơi, nấc cụt...
Thuốc thường dùng chủ yếu là giáng
nghịch hoặc trấn nạp.
Thuốc giáng nghịch như bán hạ, toàn phục
hoa.
Thuốc trấn nạp như đại giả thạch, trầm
hương,...
Đại biểu phương là bán hạ hậu phác thang.
27
Việt cúc hoàn
• Thành phần: Xuyên khung 2 chỉ, Thương truật 3
chỉ, Hương phụ 3 chỉ, Hắc chi tử 2 chỉ, lục khúc 3
chỉ.
• Cách dùng: Hoàn tễ, mỗi lần uống 2-3 chỉ, ngày 1-2
lần. Hoặc đổi thành thang tễ mỗi ngày 1 thang sắc
chia 2 lần uống.
• TD: Hành khí, hoạt huyết, giải uất.
• CNCT : Ngực bụng đầy tức, ợ hơi khó chịu, ợ chua
(trào ngược) nôn ói, tiêu hoá kém,…
Phương giải: Hương phụ phương hương lý khí giải
uất, hợp cùng xuyên khung sẽ gia tăng sức hoạt huyết
hành khí, thương truật táo thấp hóa đàm, chi tử thanh
giải tam tiêu uất hỏa, lục khúc hòa vị tiêu tích. 26
Bán hạ hậu phác thang
• Thành phần: Bán hạ 3 chỉ, hậu phác 2 chỉ, phục linh 3 chỉ, tía
tô 3 chỉ, sinh khương 3 lát.
• Cách dùng: Mỗi ngày 1 thang sắc chia 2 lần uống.
• Công dụng: Lý khí giáng nghịch, hoá đàm tán kết.
• Thích ứng:
1. Mai hạch khí (trong họng như có dị vật tắc nghẹn, khạc không
ra mà nuốt không xuống).
2. Thấp đàm úng trở, đầy tức ngực khó thở (khí cấp).
3. Trung quản bĩ thống kèm nôn ói.
Phương giải: Bán hạ hoá đàm khai kết, hạ khí giáng
nghịch. Hậu phác, sinh khương tân để tán kết, khổ để giáng
nghịch hạ khí trừ mãn giải uất điều trung. Tía tô hành khí thông
trung. Lại phối hợp phục linh thẩm thấp lợi thủy. Phương có tác
dụng lý khí hoá đàm, tán kết trừ mãn
28