Ο ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

Ενδεικτικό διάγραμμα ανάπτυξης του θέματος

1. Η επίδραση του χώρου στη διδασκαλία και τη μάθηση

2. Ο χώρος του σχολείου

3. Περιβάλλοντα μάθησης και χώρος

4. Η οργάνωση του χώρου της σχολικής τάξης

5. Οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για το χώρο του σχολείου και της σχολικής τάξης

6. Παρεμβάσεις για την αναβάθμιση του σχολικού χώρου.

7. Συμπεράσματα και προτάσεις

 Ο Σχολικός χώρος και η επίδρασή του στη διδασκαλία
Φύλλο παρατήρησης1*
Περιοχή:………………………………Δάσκαλος Δασκάλα
Τάξη:……..Ημερομηνία:…………….Μάθημα:…………………………………..

1. Η αίθουσα διαθέτει επαρκή φυσικό φωτισμό.

α) Ναι β) Όχι
2. Ο φυσικός φωτισμός ελέγχεται από κουρτίνες/στόρια.
α) Ναι β) Όχι
3. Η αίθουσα είναι προστατευμένη από εξωτερικούς θορύβους.
α) Ναι β) Όχι
4. Το σχήμα της αίθουσας είναι:
α) τετράγωνο
β) παραλληλόγραμμο
γ) πολύγωνο
δ) άλλο
(παρακαλώ προσδιορίστε π.χ. κυκλική, με γωνίες)
……………………………………………………………………………..…
5. Ο χρωματισμός της αίθουσας αποτελείται:
α) από ένα μόνο χρώμα
β) συνδυασμό δύο χρωμάτων
γ) συνδυασμό περισσοτέρων των δύο χρωμάτων

6. Η διάταξη των θρανίων είναι:

α) σε σειρά
β) σε ομάδες
γ) ημικυκλική (π),
δ) σχήμα σταυρού,
ε) σε ομόκεντρους κύκλους
στ) άλλο
(παρακαλώ προσδιορίστε)……………………………………………………..

1
* Για τη σύνταξη του παρόντος φύλλου παρατήρησης αξιοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο έρευνας του Επικ.
Καθηγητή κ. Σταμάτη με θέμα «Η Καταλληλότητα των Σχολικών υποδομών», όπως αυτό παρατίθεται στο
άρθρο: Σταμάτης, Π.Ι. (2007). Κτιριολογικός σχεδιασμός εκπαιδευτικών μονάδων. Στο Φ. Καλαβάσης & Α.
Κοντάκος (επιμ.), Θέματα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού 1, Αθήνα: Ατραπός, σελ. 84-99. ISBN: 978-960-459-
041-4.
7. Η θέση έδρας βρίσκεται:
α) στο μπροστινό μέρος της αίθουσας και δίπλα στον πίνακα
β) στο μπροστινό μέρος μακριά από τον πίνακα
γ) στο πίσω μέρος της αίθουσας
δ) σε πλαϊνό τοίχο της αίθουσας
ε) σε άλλο σημείο της αίθουσας
(παρακαλώ προσδιορίστε)……………………………………………
8. Η κίνηση των μαθητών εντός της τάξης είναι ανεμπόδιστη (π.χ. κινούνται ελεύθερα
προς την έξοδο, τους χώρους φύλαξης των προσωπικών τους αντικειμένων κλπ).
α) Ναι β) Όχι
9. Η αίθουσα διαθέτει (εντός αυτής ή σε κοντινή απόσταση) πυροσβεστήρα.
α) Ναι β) Όχι
10. Η αίθουσα διαθέτει άνετη οπτική επαφή με το φυσικό χώρο εκτός της αίθουσας.
α) Ναι β) Όχι
11. Υπάρχουν θρανία με μαθητές κοντά σε παράθυρα.
α) Ναι β) Όχι
12. Η αίθουσα διαθέτει:
Απάντηση πολλαπλής επιλογής
α) χώρο (π.χ. ντουλάπια) για τα προσωπικά αντικείμενα των μαθητών
β) βιβλιοθήκες
γ) γωνιά ευκαιριακής χαλάρωσης (π.χ. για ανάγνωση βιβλίων, για παιχνίδι)
δ) χώρο υπολογιστή

13. Ο δάσκαλος μπορεί και κινείται άνετα σε όλους τους χώρους της τάξης.
α) Ναι β) Όχι

14. Η αίθουσα είναι διακοσμημένη με εργασίες/ζωγραφιές των μαθητών:

Απάντηση πολλαπλής επιλογής
α) Εποπτικό υλικό από τα μαθήματά τους
β) Φωτογραφίες από εκδηλώσεις της τάξης τους (επισκέψεις, γιορτές)
γ) Φυτά ή/και λουλούδια
δ) Άλλο/α
(παρακαλώ προσδιορίστε) ………………………………………….…………..

15. Θα χαρακτηρίζατε τη διδασκαλία που παρακολουθήσατε:

α) Δασκαλοκεντρική
β) Μαθητοκεντρική
γ) Μεικτή
δ) Ομαδοκεντρική
 Ενδεικτική βιβλιογραφία

Γερμανός, Δ. (1994). Υλικός χώρος, εκπαιδευτικά και πολιτιστικά μοντέλα στο Ελληνικό
Δημοτικό Σχολείο, Τα Εκπαιδευτικά, τ. 34-35.
Γερμανός. Δ. (1998). Χώρος και Διαδικασίες Αγωγής, Αθήνα: Gutenberg.
Γερμανός, Δ. (1999). Ο χώρος ως παράγοντας της σχολικής αποτυχίας. Στο: Χ.
Κωνσταντίνου & Γ. Πλειός (επιμ.), Σχολική Αποτυχία και Κοινωνικός Αποκλεισμός,
Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σ. 281-302.
Γερμανός, Δ. (1999). Παιδαγωγικός ανασχεδιασμός στου σχολικού χώρου: η άλλη
«γλώσσα» της μεταρρύθμισης. Στο: Χ. Τσολάκης (επιμ.), Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση
και οι «γλώσσες» της, Θεσσαλονίκη: Κώδικας, σ. 90-109.
Γερμανός, Δ. (1999). Παιδαγωγικός Επανασχεδιασμός του σχολικού χώρου. Στο: Χ.
Τσολάκης (επιμ), Η Διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη: Κώδικας.
Γερμανός, Δ. (1999). Χώρος και πολιτισμική ταυτότητα στο ελληνικό σχολείο». Στο : Χ.
Κωνσταντόπουλου, Λ. Μαράτου-Αλιμπράντη, Δ. Γερμανός, & Θ. Οικονόμου (επιμ),
«Εμείς» και οι «άλλοι». Αναφορά στις τάσεις και τα σύμβολα. Αθήνα: ΕΚΚΕ-Τυπωθήτω.
Γερμανός, Δ. (2000). Παρεμβάσεις στο σχολικό χώρο και αλλαγή των εκπαιδευτικών
πρακτικών. Στο: Κ. Τσουκαλάς (επιμ.), Αρχιτεκτονική, Παιδί και Αγωγή, Θεσσαλονίκη:
Παρατηρητής.
Γερμανός, Δ. (2002). Οι τοίχοι της γνώσης. Αθήνα:Gutenberg.
Γερμανός, Δ. (2005). Θέματα οργάνωσης του χώρου στη δημιουργία εκπαιδευτικού
περιβάλλοντος για Διαθεματικά Προγράμματα Σπουδών. Στο Δ. Γερμανός, Ε.
Παναγιωτίδου, Ε. Μπίκος, Κ. Μπότσογλου, Μ. Μπιρμπίλη (επιμ.), Η Διαθεματική
προσέγγιση της διδασκαλίας και της μάθησης στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία,
Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σ. 40-51.
Γερμανός, Δ. (χ.χ.). Αλλαγές στο χώρο της τάξης και αναβάθμιση του εκπαιδευτικού
περιβάλλοντος. Διαθέσιμο στο: http://users.sch.gr/kliapis/GermanF.pdf (τελευταία
πρόσβαση 2/10/2012)
Γκότοβος, Α. (1990). Παιδαγωγική αλληλεπίδραση. Επικοινωνία και κοινωνική μάθηση στο
σχολείο. Αθήνα: Gutenberg.
Γκότοβος, Α. (1985). Παιδαγωγική Αλληλεπίδραση, Επικοινωνία και κοινωνική στο
σχολείο. Αθήνα: Gutenberg Παιδαγωγική Σειρά.
Γκούσια – Ρίζου Μ. (2006). Σχολική Πραγματικότητα. Πώς να αντιμετωπίσετε με επιτυχία
τις δυσκολίες στην τάξη. Αθήνα: Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη.
Ημέλλου, Ο. (χ.χ.). Η οικολογία της σχολικής τάξης. Διαθέσιμο στο
http://imm.demokritos.gr/epeaek/library_attach/20041222247170.IMELLOU_EL1text.pdf
(τελευταία πρόσβαση 2/10/2012).
Καβούρη, Π. (1998), Το σχολικό κλίμα στην Α΄θμια Εκπαίδευση: Ένας σημαντικός
παράγοντας αξιολόγησης και αποτελεσματικότητας της σχολικής μονάδας, Παιδαγωγική
Επιθεώρηση, τ. 27.
Κακάβουλης, Α. (1998). Ανοιχτή εκπαίδευση, Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια
Λεξικό, τόμος Α΄, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Κανάκης, ι. (1993). Διάταξη θρανίων και ύφος επικοινωνίας στην αίθουσα διδασκαλίας,
Βήμα Κοινωνικών Επιστημών, τ. 10.
Κουρταλίδης, Α. (1980). Το παιδί, ο χώρος και το σχολικό κτίριο, Λόγος και Πράξη, τ. 12.
Μαλικιώση-Λοίζου, Μ. (1993). Ο ρόλος του φυσικού και κοινωνικού σχολικού
περιβάλλοντος στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού, Νέα Παιδεία, τ. 67.
Ματσαγγούρας, Η. (2000), Θεωρία και Πράξη της Διδασκαλίας - Θεωρία της Διδασκαλίας:
Η Προσωπική Θεωρία ως Πλαίσιο Στοχαστικο-κριτικής Ανάλυσης, Αθήνα: Gutenberg.
Ματσαγγούρας, Η. (2003). Η σχολική Τάξη, τόμος Α΄. Αθήνα: Αυτοέκδοση.
Μαυρογιώργος, Γ. (1996). Σχολικός χώρος και αυταρχική εκπαίδευση. Στο: Α. Γκότοβος,
Γ. Μαυρογιώργος & Π. Παπακωνσταντίνου, Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική
Πράξη, 2η έκδοση, Αθήνα: Gutenberg.
Μουμουλίδου, Μ. (2003) Ο χώρος και η οργάνωσή του στο νηπιαγωγείο, Ανοιχτό Σχολείο,
τ. 86, σσ. 25-29.
Μουμουλίδου, Μ. (2005). Ο χώρος του νηπιαγωγείου, εργαλείο παιδαγωγικής πράξης. Η
περίπτωση της παιδαγωγικής του σχεδίου εκπαιδευτικής δράσης, Σύγχρονο Νηπιαγωγείο,
τ.45, σσ. 82-89.
Νικολάου, Γ., & Συρίου Ι. (2008). Η διδασκαλία στο «πολύχρωμο σχολείο». Στο Ε.
Τζελέπη-Γιαννάτου (επιμ.), Θέματα διαχείρισης προβλημάτων σχολικής τάξης, τόμος Β΄,
Αθήνα: ΥΠΕΠΘ-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, σ. 333-353. Διαθέσιμο στο: http://www.pi-
schools.gr/programs/sxoltaxi/tomos_B.pdf (τελευταία πρόσβαση 2/10/2012).
Παπαγεωργίου-Σεφερτζή, Ρ. (1983). Αυταρχική εκπαίδευση και σχολικός χώρος,
Σύγχρονη Εκπαίδευση, τ. 14, σ. 29-33.
Πυργιωτάκης, Ι.Ε. & Αλπένζου, Ο. (2001). Ο σχολικός χώρος και η παιδαγωγική του
διάσταση. Στο: Πυργιωτάκης, Ι. Ε. (επιμ.), Ολοήμερο Σχολείο. Λειτουργία και Προοπτικές.
Αθήνα: ΥΠ.Ε.Π.Θ.-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
Σολομών, Ι. (1992). Εξουσία και τάξη στο Νεοελληνικό Σχολείο, Αθήνα; Αλεξάνδρεια.
Συγκολλίτου Ε., & Κυρίδης, Α. (1999). Σχολικός χώρος: Η χρήση του ως μέσον
διαμόρφωσης εξουσιαστικών σχέσεων και επικοινωνίας εκπαιδευτικού και μαθητών,
Επιθεώρηση Συμβουλευτική και Προσανατολισμού, τ. 48-49.
Συγκολλίτου, Ε. (1997). Περιβαλλοντική Ψυχολογία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Σταμάτης, Π.Ι. (2007). Κτιριολογικός σχεδιασμός εκπαιδευτικών μονάδων. Στο: Φ.
Καλαβάσης & Α. Κοντάκος (επιμ.), Θέματα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού 1, Αθήνα:
Ατραπός, σελ. 84-99.
Σταμάτης, Π.Ι. (2007). Αντιλήψεις των εκπαιδευτικών προσχολικής αγωγής για το
νηπιαγωγικό χώρο. Στο Δ. Χατζηδήμου, Κ. Μπίκος, Π. Στραβάκου, Κ. Χατζηδήμου
(επιμ.), Πρακτικά Ε΄ Πανελληνίου Συνεδρίου της Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος, τ. Α΄.
Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη, σ. 71-77.
Τριλιανός, Α. (2008). Μεθοδολογία της Σύγχρονης Διδασκαλίας, τόμος Α΄ & Β΄. Αθήνα:
Αυτοέκδοση.
Fontana, D. (1996). Ο εκπαιδευτικός στην Τάξη, μτφρ. Μ. Λώμη. Αθήνα: Σαββάλας.