ARALIN 1: Paghahambing sa Mitolohiya
ng Africa at Persia Pagsusuri sa mga
Kaisipang Nakapaloob sa Mitolohiya
Ang mitolohiya ay tinatalakay ang mga
kwento ng mga diyos at diyosa at iba pang
makapangyarihang nilalang.
Ang mitolohiya ng Persia ay tradisyonal
na mga kwento at kwento ng sinaunang
pinagmulan, lahat na kinasasangkutan ng
hindi pangkaraniwan o supernatural na mga
nilalang.
MITOLOHIYA SA AFRICA :
Isis at Osiris
MITOLOHIYA SA PERSIA :
Mashya at Mashyana
Mashya at Mashyana : Mito ng Pagkalikha
ARALIN 2 : Liongo (Mitolohiya mula sa
Kenya)
LIONGO
- Isinalin sa Filipino ni Roderic P. Urgelles
- Si Liongo ay isinilang isa sa mga pitong
bayang nasa baybaying dagat ng Kenya.
- Kilala bilang pinakamahusay na makata
- Kahinaan: Matamaan ng karayom o
patalim sa kanyang pusod.
- Ang nakapatay sa kanya ay ang kanyang
anak.
- Siya ay hari ng Ozi at Ungwana sa Tana
Delta, at Shangha sa Faza o isla ng Pate.
- Nagsanay sa paggamit ng busog at
palaso.
- Ikinadena at ikinulong ng kanyang pinsan
na si Haring Ahmad (Hemedi).
Mga Talasalitaan mula sa akda:
1. Matrilinear - Mga babae ang namumuno
o namamahala sa isang organisasyon o
lugar.
2. Patrilinear - Mga lalaki ang namumuno o
namamahal sa isang organisasyon o lugar.
3. Ozi - Isang kahariang pinamumunuan ni
Liongo.
4. Faza - Isang lugar na pinamumunuan ni
Liongo o ang isla ng Pate.
5. Gala (Waggala) - Isang lugar ng kaharian
na nakalaban ni Liongo.
ARALIN 3 : Maaaring Lumipad ang Tao
(Pagsasaling-wika)
Mga Katangiang Dapat Taglayin ng Isang
Tagapagsalin

1. Sapat na kaalaman sa dalawang wikang

kasangkot.
2. Sapat na kaalaman sa gramatika ng
dalawang wikang kasangkot sa pagsalin.
3. Sapat na kakayahan sa pampanitikang
paraan ng pagpapahayag.
4. Sapat na kaalaman sa paksang isasalin.
5. Sapat na kaalaman sa kultura ng
dalawang bansang magkaugnay sa
pagsasalin.

Gabay sa Pagsasaling-Wika
1. Isaisip ang unang pagsalin.
- Isaisip ang diwa hindi ang salita
2. Basahin at suriing mabuti ang
pagkakasalin.
- Ang pagdaragdag, pagbabawas,
pagpapalit, o pagbabago sa orihinal
na diwa ng isinasalin nang walang
napakalaking dahilan ay isang
paglabag sa tungkulin ng pagsalin.
3. Rebisahin ang salin upang ito’y maging
totoo sa diwa ng orihinal.
- Pagsasaayos ng mga bahaging
hindi malinaw.

Maaaring gumamit ng Diksiyonaryo sa

pagsasalin

Halimbawa:

There was a great May napakalakas na

outcryin. The bent iyakan at sigawan. Ang
backs straighted up, baluktot na likod ay
old, and young who naunat, matanda, at
were called slaves and mga batang alipin ay
could fly joined hands. nakalipad nang
Say like they would magkakahawak ang
ring-sing but they didn’t kamay. Nagsasalita
shuffle in a circle. habang nakabilog na
animo’y singsing.
MAAARING LUMIPAD ANG TAO
- Isinalaysay ni Virginia Hamilton
- Isinalin sa Filipino ni Roderic P. Urgelles
- Si Mang Toby ay may anak, si Sarah. Siya
rin ay may apo, ang anak ni Sarah. Sila ay
mga alipin.
ARALIN 4: Mullah Nassreddin (Anekdota
mula sa Persia/Iran)
Pamantayan sa pagsulat at pagbasa ng
anekdota:
a. Ang pamagat ay maikli, orihinal, at
napapanahon.
b. Mahalaga ang paksa o diwa.
c. Maayos at di-maligoy ang
pagkasunod-sunod ng mga pangyayari.
d. Kaakit-akit na simula at may
kasiya-siyang wakas.
Anekdota
- isang kuwento ng isang nakawiwili at
nakakatuwang pangyayari sa buhay ng
isang tao.
- isang malikhaing akda.
- kapana-panabik ang panimulang
pangungusap.
Katangian ng anekdota:
- May isang paksang tinatalakay na may
binibigyang kahulugan.
- Ang isang anekdota ay nagdudulot ng
ganap na pagkaunawa sa kaisipang nais
nitong ihatid sa mga mambabasa.
Pagsasalaysay
- isang diskurso na naglalatag ng mga
karanasang magkakaugnay.
- pagkukuwento ito ng mga kawili-wiling
pangyayari, pasulat man o pasalita.
- itinuturing ito na pinakamasining,
pinakatanyag, at tampok na paraan ng
pagpapahayag.
- ang pagpili ng paksa ang unang
mahalagang hakbang sa pagsulat ng
pagsasalaysay.
Ilan sa dapat isaalang-alang sa pagpili
ng paksa:
1. Kawilihan ng paksa
2. Sapat na kagamitan
3. Kakayahang pansarili
4. Tiyak na panahon o pook
5. Kilalanin ang mambabasa
Mga mapagkukunan ng paksa:
1. Sariling Karanasan
2. Narinig o napakinggan sa iba
3. Napanood
4. Likhang-isip
5. Panaginip o Pangarap
6. Nabasa
ARALIN 5 : Nelson Mandela : Bayani ng
Africa (Talumpati mula sa South Africa)
Sanaysay
- Ayon kay Alejandro G. Abadilla, ito’y
“pagsasalaysay ng isang sanay.”
- ginagamit upang makapagbigay ng
mahahalagang kaisipan tungkol sa paksang
nais nitong talakayin.
- ang mahahalagang impormasyong ito ay
maaaring isulat nang pabalangkas.
- isang uri ng panitikan na nasa anyong
tuluyan (talata) na ipinahahayag ang sariling
kaisipan, kuro-kuro, saloobin, at damdamin
na kapupulutan ng aral, at aliw ng
mambabasa.
- 1580 isinilang ang sanaysay mula sa
Pransiya at si Michel de Montaigne ang
tinaguriang “Ama ng Sanaysay.”
- Dalawang uri ng sanaysay:
Balangkas
- isang lohikal o kaya’y kronolohikal at
pangkalahatang paglalarawan ng paksang
isusulat.
- isang panukalang buod ng komposisyon.
- sa anyong salita o parirala, hindi
ginagamitan ng bantas.
PORMAL
Sanysay ni Nelson Mandela:
- Isinalin sa Filipino ni Roselyn T. Salum
- Bayani ng Africa.
- Nagtalumpati sa harap ng mga
mamamayan ng Timog Africa
- Tinatalakay ang suliranin tungkol sa
diskriminasyon sa mga Africano.
- Layuning wakasan ang rasismo.
- Kalayaan mula sa diskriminasyon at
rasismo para sa mga Africano.
Halimbawa ng Paglinang ng Talasalitaan
- Analohiya

1. Bulaklak : hardin :: aklat : silid-aklatan

2. Berde : kapaligiran :: asul : karagatan
3. Espiritwal : kaluluwa :: pisikal : katawan
4. Puso : katawan :: kagubatan : puno
5. Tinapay : gutom :: tubig : uhaw

DI-PORMAL
Sanaysay ni Hans Roemar T. Salum:
- Ako ay Ikaw. Parehos na Pilipino, iisa ang
wika.
- Tungkol sa wika : pambansang wika at
ang modernong wika (taglish at jejemon)
- Tinalakay ang awit ni Florante na
naglalarawan ng pagiging makabayan nito
sa puso’t diwa.
- Tinalakay ng sanaysay na sa paglipas ng
panahon, ang ating nasyon ay naging
moderno. Naging maunlad. Ngunit bakas sa
kanyang tono ang pagkalungkot at
pagkadismaya na “kailangan bang kasabay
ng pagbabago at pagiging modernong ito ay
tayo rin ay magiging moderno?”
- Isinalaysay dito na ang mga kabataan ay
naging moderno na rin kasabay sa pagiging
moderno ng bansa.
- Sinasaad dito na wala namang masama
sa paggamit ng ibang wika kung ito ay
nagagamit sa tamang panahon at
sitwasyon.
Mga pang-ugnay na nagpapatibay o
nagpapatotoo sa isang argumento upang
makahikayat:
- sa katunayan
- ang totoo
- bilang patunay
At iba pa.

Tuwirang pahayag
- mga pahayag na may pinagbatayan at
may ebidensya kaya’t kapani-paniwala.

Di-tuwirang pahayag
- mga pahayag na bagaman batay sa
sariling opinyon ay nakahihikayat naman sa
mga tagapakinig o tagapagbasa.

ARALIN 6 : Hele ng Ina sa Kaniyang

Panganay (Tula mula sa Uganda)

HELE NG INA SA KANIYANG PANGANAY

- salin sa Ingles ni Jack H. Driberg
- Isinalin sa Filipino ni Mary Grace A. Tabora
- Isang tulang malaya para sa kanyang
sanggol.
- Ang akda ay nagpapakita ng sakripisyo at
pagmamahal nito sa kanyang anak sa
kabila ng pawis at pagod nito upang
mabuhay ang anak.

Tula
- anyo ng panitikan na binubuo ng saknong
o taludtod.
- bawat saknong ay binubuo ng mga
taludtod o linya.
- bawat taludtod ay nahahati sa mga pantig.
- ang mga pantig ng taludtod ay may mga
tayutay o mayaman sa matatalinghagang
pananalita, simbolismo, masining bukod sa
pagiging madamdamin, at maindayog kung
bigkasin kaya’t maaari itong lapatan ng
himig.
Mga elemento ng tula:
1. Sukat
2. Tugma
3. Kariktan
4. Talinghaga

AKO ANG DAIGDIG

- ni Alejandro Abadilla
- isinasaad na “ako ang daigdig sa tula,
walang katapusang ako”
- si Alejandro Abadilla ay ang “Ama ng
Makabagong Panulaang Tagalog”

(Opinionated Part)
- Ang tula ay nagbigay daan tungo sa
modernisasyon ng estruktura ng tula (hindi
pareho ang mga sukat at tugma). “Ako ang
tula ng daigdig,” Nangangahulugang tayo
bilang isang indibidwal ang may kontrol sa
ating buhay. Ang boses ng ating mga sarili.
- Ang sukat nito kung iisa-isahin ay:
I. 2-4, 2-3-2-4-3-3-4, 2-8-9-7
II. 2-7-2-7, 8-7-6-3, 2-3-4-3-2
III. 2-7, 2-4-2, 2-3-5, 2-4-4-3, 3-3-2-2-2
IV. 2-4-3, 2-3-4, 2-4, 2-3, 3-2-2
Matatalinghagang pahayag o pananalita Tinataglay ng maikling kuwento:
- ito ay may malalim o hindi lantas na 1. Iisang kakintalan.
kahulugan. 2. May isang pangunahing tauhang may
- bilang parte ng kariktan para sa isang tula mahalagang suliraning kailangan bigyan ng
ang matatalinghagang pahayag o solusyon.
pananalita. 3. Tumatalakay sa isang madulang bahagi
Halimbawa: ng buhay.
1. Butas ang bulsa - walang pera 4. May mahalagang tagpuan.
2. Ilaw ng tahanan - ina 5. May kawilihan hanggang sa kasukdulan
3. Kalog na ang baba - gutom na agad susundan ng wakas.
4. Alimuom - tsismis
5. Bahag ang buntot -duwag NOTE : Isa sa mga uri ng maikling kuwento
ay ang kuwento ng tauhan - binibigyang
Simbolismo diin ang usali o katangian ng tauhan. Ang
- naglalahad ng mga bagay, at kaisipan sa tauhan sa akda ay kumilos ayon sa
pamamagitan ng sagisag at mga bagay na kaniyang paligid.
mahiwaga at metapisikal.
- ito ay ordinaryong bagay, pangyayari, tao,
o hayop na may nakakabit na natatanging
kahulugan.
Halimbawa:
1. Silid-aklatan - karunungan o
kaalaman
2. Gabi - kawalan ng pag-asa
3. Pusang-itim - malas
4. Tanikalang-bakal - kawalan ng
kalayaan
5. Bulaklak - pag-ibig

ARALIN 7 : Ang Alaga (Maikling Kuwento

mula sa East Africa)

Maikling kuwento
- o maikling katha ay nililikha nang masining
upang mabisang maikintal sa isip at
damdamin ng mambabasa ang isang
pangyayari tungkol sa buhay ng tauhan o
lugar na pinangyarihan ng mahahalagang
pangyayari.

Key word: Kakintalan

ANG ALAGA
- ni Barbara Kimenye
- Isinalin sa Filipino ni Prof. Magdalena O.
Jocson
- Ang matandang si Kibuka ay pinaretiro na
sa kaniyang pagseserbisyo sa bilang isang
kawani sa Ggogombola Headquarters
sapagkat siya ay matanda na.
- Napabisita ang kanyang apo sa kanya na
may dala-dalang handog – ang biik.
- Ang plano ng matanda ay aalagaan ang
biik upang maging handa bilang espesyal
na pagkain sa hapanun para sa pag-uwi ng
Yosefu (kaniyang kaibigan).
- Lumipas ang ilang araw, patuloy ang
pag-alaga nito hanggang sa maging malinis
at malusog itong baboy.
- Nagkaroon ng problema kung paano pa ito
papakainin gayong maging si Kibuka ay
matanda na at walang trabaho, wala pang
mapakain sa alagang baboy.
- Tinulungan siya ng mga kapitbahay, ang
mga tira ay binigay sa baboy.
- Napamahal si Kibuka sa kanyang alaga.
Tinangka niyang ito ay ibenta subalit mas
nanaig ang kaniyang pagmamahal sa alaga.
- Isang araw, habang sila ay papunta sa
Sagradong Puno, si Kibuka, ang alagang
baboy, at ang drayber ng motorsiklo ay
tumilapon sa iba’t ibang direksiyon.
- Sugatan ang dalawang tao, ngunit ang
alagang baboy ay nawalan ng buhay.
- Siya ay tuluyang kinatay at naging pagkain
sa Ggombola Headquarters.
- Dumating ang kanyang kaibigan na si
Yosefu. Sila ay nagtipon-tipon at nag-usap.
Sa hapag-kainan, kinakain nila ang alagang
baboy malibang sa matanda. Ngunit ‘di
kalaunan nang ito’y magutom, kinain niya
rin ang kanyang alaga.
ARALIN 8 : Sundiata: Ang Epiko ng
Sinaunang Mali (Epiko mula sa Mali,
West Africa)
Paninindigan
- isang paraan ng pagmamatuwid o
pangangatuwiran.
- layon nitong mahikayat ang tagapakinig na
tanggapin ang kawastuhan o katotohanan
ng pinaniniwalaan sa pamamagitan ng
sapat na katibayan o patunay upang ang
panukala ay maging katanggap-tanggap o
kapani-paniwala.
EPIKONG SUNDIATA
- Unang naitala sa Guinea noong 1950
- Isinalaysay ng griot (manalaysay) na si
Djeli Mamoudou Kouyate na mahusay na
alagad ni D.T. Niane.
- Isinalin ito buhat sa Mandigo sa wikang
Pranses.
- Si Sundiata Keita o Mari Diata (Mari Jata),
ang bayani’t pangunahing tauhan ng epiko
ay totoong nabuhay.
- Ang kaniyang pamamayagpag ay tumagal
nang mahigpit 250 taon.
- Isinalin sa Ingles ni J.D. Pickett
- Isinalin sa Filipino ni Mary Grace A. Tabora
(Ito ay masiyadong mahaba, mga 9 na
pahina. Maaaring basahin niyo na lamang
ito sa inyong mga libro sa pahina 303 - 311)
Buod:
BUOD NG EPIKO
Si Naré Maghann Konaté ay hari ng mga
Mandinka.
Isang araw, may dumalaw sa kanyang
isang mangangaso na may kakayahang
manghula. Ayon sa manghuhula, si
Haring Konaté ay makapapangasawa ng
isang pangit na babae na magsisilang ng
isang sanggol na lalaki na magiging
napaka-makapangyarihang hari.
Noong panahong iyon, si Konaté ay may
asawa na; ang pangalan ng kanyang
reyna ay Sassouma Bereté. Mayroon na
silang anak na lalaki na ang pangalan ay
Dankaran Toumani Keïta.
Ganunpaman, isang araw ay may
dalawang mangangalakal na dumalaw
kay Haring Konaté para iprisinta sa kanya
ang isang kuba at pangit na babae na
ang pangalan ay Sogolon. Naalala ng
hari ang sinabi ng manghuhula at
pinakasalan niya ang kuba. Makatapos ng
sampung buwan, nagsilang ang babae ng
isang sanggol na lalaki na pinangalanan
nilang Sundiata Keita.
Minana ng batang Sundiata ang
kapangitan ng kanyang ina, at hindi niya
makayanang lumakad nang maayos,
kaya lagi siyang kinukutya ni Reyna
Sassouma.
Bagaman mahina ang katawan ni
Sundiata, binigyan pa rin siya ng kanyang
amang hari ng kanyang sariling griot
(isang manganganta na ang tungkulin ay
alalahanin ang mga kaganapang
nangyayari at magbigay payo). Tradisyon
noon na magkaroon ng griot na alalay
ang bawat importanteng miyembro ng
pamilya ng hari.
Nang namatay si Haring Konaté noong
taong 1224, ang kanyang panganay na
anak na si Dankaran ang umakyat sa
trono. Si Sundiata at ang kanyang kubang
ina na si Sogolon ay lalo pang inapi.
Nang minsan ay may nag-insulto kay
Sogolon, nagpakuha si Sundiata ng isang
bakal na tungkod na nabali nang subukan
niyang gamitin upang tulungan ang sarili
na tumayo. Ang iisang tungkod na hindi
nabakli ay nagmula sa isang sanga ng
puno ng S’ra. Parang milagro, ang kahoy
na ito ay nakatulong kay Sundiata na
makatayo at makalakad nang maayos.
Pinatapon ni Hari Dankaran ang
mag-inang sina Sogolon at Sundiata.
Nanirahan sila sa kaharian ng Mema
kung saan lumakas ang katawan ni
Sundiata. Siya’y naging isang dakilang
mandirigma hangga’t siya’y inatasang
maging tagapagmana ng trono ng Mema.
Samantala, ang kaharian ng mga
Mandinka ay pinuntirya ng isang malupit
na mananalakay na ang pangalan ay
Soumaoro. Ang hari ng mga Mandinka
na si Dankaran ay tumakas kung kaya’t
humiling ang mga Mandinka ng tulong
kay Sundiata.
Nagtagumpay si Sundiata laban sa mga
mananalakay at dahil sa
pinagsama-samang lupain sa ilalim ng
kanyang administrasyon tulad ng Mema
at Mandinka, siya ay tinaguriang
pinakaunang tagapamuno ng imperyo
ng Mali.
Ayon sa mga griot, maihahalintulad ang
lawak ng nasakop ni Sundiata sa Aprika
sa kalawakan ng mga lupaing napailalim
kay Alexander the Great sa dakong
Europa noong sinaunang panahon.
Source:
https://www.tagaloglang.com/sundiata/
Iba’t ibang ekspresyon na maaaring
gamitin sa pagpapahayag ng layon o
damdamin:
1. Pagpapayo at/o pagmumungkahi
- Kung ako ikaw, mas pipiliin ko ang
magpahinga muna
- Ano kaya kung pumanig ka sa amin?
- Mas makatutulong sa iyo ang masusing
pag-aaral
- Siguro makabubuting ibahin mo ang
iyong panimula.
- Higit na mabuting ito ang unahin mo.
2. Pag-aanyaya o pag-iimbita/panghihkayat
- Halika, tingnan mo ito’t napakarikit.
- Gusto mong sumang-ayon sa aking
pinaniniwalaan?
- Puwede ka ba bukas sa ating
pagplaplano?
3. Pagbababala na maaaring may
kasamang pananakot at/o pag-aalala
Babalang may kasamang pananakot
- Huwag kang sinungaling; kung hindi lagot
ka sa akin!
- Kung hindi ka titigil, pupulutin ka sa
kangkungan!
Babalang may kasamang pag-aalala
- Hinay-hinay sa inyong pagsasalita,
mag-ingat kayo.
- Mapanganib iyan, kaya tingnan ang
tinatahak.
4. Panunumpa at/o pangangako
- Pangako, hindi kita iiwan.
- Sumpa man, ang iyong paniniwala ay
isang malaking pagkakamali.
- Itaga mo sa bato, ang aking winika ang
katotohanan.
5. Pagsang-ayon at pagsalungat
- Mali ang iyong ipinagdidiinang panukala.
- Walang pakinabang na maidudulot iyan.
- Ikinalulungkot ko ngunit di iyan
magbubunga ng positibo.

Pagtatalo
- isang sining ng gantihang katuwiran o
matuwid ng dalawa o higit pang
magkasalungat na panig tungkol sa isang
kontrobersiyal na paksa.
Dalawang Uri:
1. Pormal na pagtatalo - ang paksa sa
uring ito ay masining na pinag-uusapan at
masusing pinagtatalunan.
2. Di-pormal na pagtatalo - hindi maayos
na pagpapalitang-kuro at palagay matapos
ihayag ng tagapangulo ang paksang
pagtatalunan.

ARALIN 9 : Paglisan (Buod) Nobela mula

sa Nigeria
 pagkakaganap ng mga aktor, ang
sinematograpiya, ang mensaheng
inilalahad at iniiwan sa manonood- at
ang kagalingan ng bawat isa sa mga ito.

Mga Dapat Isaalang-alang sa

Nobela Panunuring Pampelikula
- isang mahabang kathang pampanitikan. 1. Pag-arte
- Mga elemento ng nobela: 2. Sinematograpiya
3. Tauhan
4. Musika
5. Banghay
6. Produksiyon
7. Editting

Mga Genre ng Pelikula

___________________________________
Pelikula
- ito ay isang integratibong sining, biswal
na midyum at daynamikong naratibo ng
iba't ibang paksain, pangyayari, genre,
at panahon na nagaganap sa harap ng
manonood sa pinilakang tabing (silver
screen).
Dalawang mahalagang hakbang bago
makapagsulat ng rebyu ng pelikula
1. Tangkilikin at pahalagahan ang
pelikula
2. Alamin ang iba't ibang elemento ng
pelikula
1. Komedya
- Pelikula kung saan ang mga
nagsisiganap ay nagsasaad ng
kasiyahan.
2. Drama
- Pelikulang nakapokus sa mga
personal na suliranin o tunggalian.
3. Horror
- Pelikula na humihikayat ng negatibong
reaksyong emosyonal mula sa mga
manonood sa pamamagitan ng
pag-antig sa takot nito.
4. Aksyon
- Pelikulang nakapokus sa mga
bakbakang pisikal.

Panunuring Pampelikula
- Ito ay ang pagsuri o kritisismo ng isang
pelikulang napanood o natanghal, kung - Galingan natin! Godbless!
saan ay sinisipat ang bawat elemento-
ang kwento, pagdidirekta/direhe, Pesyaii sa sajan