ARALIN 1
Panimula o Simulang Bahagi- Sa puntong ito, mahalaga ang agarang koneksyon sa atensyon
ANG SANAYSAY
Kahulugan ng Sanaysay
 isang maiksing komposisyon na kalimitang naglalaman ng personal na kuru-kuro ng may-
akda.
 Ang sanaysay ayon kay Alejandro G. Abadilla ay “nakasulat na karansan ng isang sanay sa
pagsasalaysay.” Ang sanaysay ay nagmula sa dalawang salita: ang sanay at pagsasalaysay.
Ito ay panitikang tuluyan na naglalahad ng kuru-kuro, damdamin, kaisipan, saloobin, reaksyon
at iba pa, ng manunulat hinggil sa isang makabuluhan, mahalaga at napapanahong paksa o
isyu.
Kasaysayan ng Sanaysay sa Pilipinas
1. Ang kasaysayan ng sanaysay sa Tagalog bilang sangay ng panitikan ay nagsimula sa mga
isinulat nina Rizal sa kanyang The Indolence of the Filipino People at the Philippines.
2. Ang A Century Hence ni Marcelo H. del Pilar ang naging patnugot at tagapamahala ng La
Solidaridad at itinuring na nanguna sa pangkat ng mga mapanghimagsik na mananaysay kabilang sina
Graciano Lopez Jaena, Jose Burgos, at Apolinario Mabini.
3. Sa mga Pilipinong mananaysay na sumulat ng sa Ingles ay nakilala sa tulong ng The
College Folio at Literary Apprentice ng Unibersidad ng Pilipinas. Kilalang mananaysay sa panahong ito
sina I.V. Mallare, Francisco B. Icasiano, Salvador P. Lopez, atbp.
4. Mga sanaysay sa Tagalog ay pinamulaklak nina Pascual Poblete, Lope K. Santos, Julian
Cruz Balmaceda, Inigo Ed Regalado, atbp. Ang lumaganap sa panahong iyon ang magasing Liwayway
na naglathala ng maikling kwento at sanaysay.
5. Bago makadigma, ang mga sanaysay nina Pedro S. Dandan, Pablo Bautista ang
kinagiliwan ng mga tao.
6. Noong 1945 hanggang 1950 nanaluktok sina Teodoro A. Agoncillo, Liwayway Arceo,
Brigido Batungbakal, Genoveva Edroza, Alfredo Enriquez, Pablo Glorioso, Efipanio Matute, Clodualdo
del Mundo, Macario Pineda, Alejadro G. Abadilla, Narcsiso G. Reyes, at Vito C. Santos.
7. Marami ring katipunan ng mga sanaysay ang nailimbag kabilang na dito ang Mga Piling
Sanaysay ni Alejandro G. Abadilla, Buhat sa Aming sulok ni Paraluman Aspillera at Ako’y Isang Tinig ni
Genoveva Edroza.
Uri ng Sanaysay
1. Pormal o Maanyo o Baguhan o Impersonal- Naghahatid ng mahahalagang kaisipan o
kaalaman sa makaagham at lohikal na pagsasaayos ng mga materyales tungo sa ikalilinaw ng
pinakapiling paksang tinatalakay.
2. Impormal o Di-pormal- ay mapang-lungkot, nagbibigay-lugod sa pamamagitan ng
pagtatalakay sa mga paksang karaniwan, pang araw-araw at personal o isyung maaaring
magpakilalang personalidad ng manunulat o pakikisangkot niya sa mga mambabasa.
Bahagi o Elemento ng Sanaysay
1.
at damdamin ng mambabasa upang sa simula pa lang taglay na ang kasiyahan hanggang sa huling
bahagi ng pagbabasa.
2. Gitna o Katawang Bahagi- Sa bahaging ito ay tinatalakay ang detalyadong mga nilalaman
batay sa paksa.
3. Wakas na Bahagi- ang bahaging ito sapagkat kailangang ipatamo ang tagumpay ng kaalaman
mula sa binasa ng mga mambabasa. Ito ang bahaging pagsasara sa kabuuang bahagi ng sanaysay na
nag-iiwan ng kasiyahan sa mambabasa.
Sangkap ng Sanaysay
• Tema at Nilalaman – anuman ang nilalaman ng isang sanaysay ay itinuturing na paksa dahil
sa layunin sa pagkasulat nito at kaisipang ibinahagi. Ito ay maaaring naglalarawan ng iyong mga
karanasan sa buhay, nagbibigay-puna, naglalarawan ng pangyayari sa kapaligiran o pagbibigay-
reaksyon sa nabasang akda.
• Anyo at Istruktura – ang anyo at istruktura ng sanaysay ay isang mahalagang sangkap
sapagkat nakaapekto ito sa pagkaunawa ng mga mambabasa; ang maayos at lohikal na pagkasunud-
sunod ng ideya o pangyayari ay makatutulong sa mambabasa sa pagkaunawa sa sanaysay.
• Wika at Istilo – ang uri at antas ng wika at istilong pagkakagamit nito ay nakaaapekto rin sa
pagkaunawa ng mambabasa; higit na mabuting gumamit ng simple, natural at matapat na mga
pahayag.
Mga Karagdagang Istilo sa Pagsulat ng Sanaysay:
1. Pagbuo ng simulang bahagi
• maaaring gumamit ang manunulat ng masining na tanong
• pagpili at paggamit ng mga nakakapukaw na maka-Pilipinong sipi.
• Pagkuha ng mga hiram na elemento sa panitikan at pamamahayag.
2. Pagbuo ng katawang bahagi
• Gumamit ng iisang ideya sa talata upang maiwasan ang kalituhan ng mga mambabasa.
• Gumamit ng transisyonal na talata. Ito ay isang talata sa isang sanaysay, pagsasalita,
komposisyon, o ulat na nagpapahiwatig ng paglilipat mula sa isang seksyon, ideya o diskarte sa isa pa.
• Paggamit ng mga pansuportang detalye. Ilagay at pagsama-samahin sa isang bahaging talata
ang mga ito at tiyaking nagpapaliwanag ito sa sinusundang talata ng mga pangungusap.
Mga Di Pormal na Sanaysay
Talambuhay o biography- ay isang anyo ng panitikan kung saan nagsasaad ito ng kasaysayan ng
buhay ng isang tao batay sa mga tunay na tala, pangyayari, o impormasyon.
 Talambuhay na Karaniwan- Ito ay naglalahad ng buhay ng isang tao mula pagsilang
hanggang sa kanyang pagkamatay. Dito makikita ang detalye tulad ng mga sumusunod:
kanyang mga pamilya b. kapanganakan c. pag-aaral d. karangalang natamo e. mga naging
tungkulin at nagawa f. iba pang mga bagay tungkol sa kanya
 Talambuhay na Di-Karaniwan- Hindi gaanong binibigyan ng pansin dito ang mga
mahahalagang detalye tungkol sa buhay ng tao maliban kung ito ay may kaugnayan sa simula
ng paksa. Sa halip ay binibigyang diin dito ang mga:
a. layunin
b. prinsipyo
 c. paninindigan ng isang tao
d. kung paano nauugnay ang mga ito sa kanyang tagumpay o kabiguan.
Pagsulat ng liham- ay isang paraan ng pakikipagtalastasan o komunikasyon sa isang tiyak na pinag-
uukulan sa pamamagitan ng mga salitang nakalimbag o naisatitik.
 Katangian ng Liham
1. MALINAW
2. WASTO
3. BUO
4. MAGALANG
5. MAIKLI
6. KUMBERSASYUNAL
7. MAPAGSAALANG-ALANG
 Bahagi ng Liham
1. PAMUHATAN (HEADING)- Binubuo ito ng opisyal na pangalan ng tanggapan, adres,
telepono, at numero ng fax.
2 UR I NG PAMUHATAN
a. nilimbag na pamuhatan
b. minakinilya/ sulat-kamay na pamuhatan
2. PETSA (DATE) - Maaari itong ilagay sa kaliwang bahagi o gitnang bahagi.
3. PATUNGUHAN (INSIDE ADDRESS)- Binubuo ito ng pangalan, katungkulan at
tanggapan ng taong susulatan.
4. BATING PAMBUNGAD (SALUTAT ION)- Pagbati sa sinusulatan
5. KATAWAN NG LIHAM (BODY OF THE LETTER )- Tampok na bahagi ng liham na
nagsasaad ng paksa/memsahe sa sinusulatan
6. PAMIGATANG PANGWAKAS (COMPLIMENTARYCLOSE ) - Nag sasaad ng
pamamaalam sasinusulatan.
7. LAGDA ( SIGNATURE ) Binubuong pangalan , lagda at posisyon ng sumulat.
Talaarawan- isang talaan na aklat na naglalaman ng mga pangyayari, saloobin o kaisipan na
nagaganap sa arawaraw.
Lakbay Sanaysay- sang di-pormal na sanaysay na tumatalakay sa karanasan ng manunulat sa
kanyang paglalakbay.