\1lffii!

Wil~ilh 1#ii#ZllZltt~
L .
1

( Pertsona ba( zer den definitzen saiatzea ez da lan er Gurasoei

..9a detzen badiezu edo hiztegian kontsultatzen baduzu, erantzun hau
jasoko duzu , seguru asko : pertsona bat giza espezieko indibiduo bat da,
gizon bat, emakume bat edo haur bat. Hau da, 'fu
bezalako norbait ail
~re kabuz pentsatu eta jokatzen duena
Gizakiak pertsonak garela egia bada ere, definizioa dirudiena baino zai-
lagoa da. Izan ere, ez al d~1 ure or ena · uak ~e kabuz pents~n-
du~ eta eragiketak egiten diru iela? Eta ~ a _ ! j ~ ~ t e,!l_na...bi.9u~

----
'lekura nahi duenean? Horrek, ordea, ez du esan na~onak direnik.
Bestalde,•norbaitek gaixotasun baten ondorioz eza uera altze ba-
du ed~istripu at. izan etarn orputzaterl mug1kortas □ r1a galtze,rpadu, ja-
da pertsona ez dela esango al dugu? Oraindik pertsona bat izango da,
nahiz eta bere kabuz ezin jokatu, kontzientzia galdu edo laguntza behar Nola defini dezakegu pertsona?
duen zereginik oinarrizkoenak ere egiteko .

APLIKATU IKASITAKOA
(j) Izaki hauetatik zein hartuko zenuke pertsonatzat? Kopiatu taula, eta
osatu zure koadernoan :

Izakia Pertsona Pertsona ez

Zure maskota

Haurtxo jaioberria

Adineko emakume bat

Eskale bat

Hitz egiten duen robot bat

Koman dagoen gaixo bat

Alzheimerra duen gaixo bat

Zertan oinarritu zara horrela sailkat~eko? Bat al dator zure ikaski-

deek egin dutenarekin?

• Jakintsu \. ~ :

Zer esan nahi du pertsona hitzak? 10:00 ~

Pfc!rtsona hitza latinezko persona hitzetik dator, eta hori

grezierazko proposon hitzetik. Greziar antzerkian aktoreek
erabiltzen zuten mozorroari esaten zitzaion proposon, eta
pertsonaiaren izaera identifikatzeko erabiltzen zen. 10,02 ~
 ).P~
.).~~
Pertsonak gara 1. gaia

PERTSONA ETA HAREN EZAUGARRIAK

Lehenik eta behi ~ pertsona izaki arrazional.a., dela esaten dugu, jokatu @ Sakondu sarean
aurretik hausnartzeko gai baita . Horrek bereizten gaitu animaliengandik, Pertsona kontzeptuari buruz gehiago ja-
haiek oro har instintuari edo joera naturalei jarraituz jokatzen baitute. kiteko, sartu web orri honetan :
www.tiching.com/725079
Bestalde, pertson~ zaki aske eta inde e ntea da; hau da, eraba-
kiak hartzeko eta zer bi e hartu nahi duen a~ratzeko ga i da. • Pertsona hitzaren definizio ugari ageri
dira. Aukeratu zure ustez orrialde haue-
Azkenik, esan dezakegu pertsona bakoit~ bakarra eta paregabekoa tan ikasitakoarekin ondoen bat datorre-
dela . Horrekin esan nahi dugu gutako bakoitzak bere nortasuna duela, na.
gainerako pertsona guztiengandik bere izten duen ezaugarri-multzo bat
duela .
e ,,..-,0T1·o·""'
, '-"'""'10-.Lc >
Pertsona bat izaki arrazional, aske eta independentea da, eta bere
ezaugarriak direla eta, bakarra eta paregabekoa.

Agian, {adi bid ~ baten bidez hobeto ulertuko duzu. ~ ~nt~g~

zenuke norbait gerturatuko balitz eta irain egingo balizu? Inork ezin du
aicfez aurretik jakin; izan ere:Tzaki arrazionalak eta askeak garenez, auke-
ra onena pentsatu eta aukeratzeko gai gara .
Pertsona horr~~rain b~anez erantzun diezaiokezu:azalpenak
~u,•entzungor egin~jo edo bizkarra eman. Pertsona bakoitzak modu
batera edo bestera erantzungo du, bere izaeraren arabera .

APLIKATU IKASITAKOA
@,:t. 0 Zure ustez, egoera hauetan benetako pertsonak bezala
jokatzen al dugu? Zergatik?
a) Gure desadostasunak garrasika eta kolpeka konpontzean .
b) Aldiro sakelakora iristen zaizkigun mezuei begira gabiltzanean,
lagunekin hitz eg in ordez.
c) Norbait imitatzearekin itsutzen gara, hura pezalakoa izateko.
d) Pantailaren aurrean jolasten orduak eta orduak ematen ditu-
gunean, ordenagailua itzaltzeko gai izan gabe.
fn Pertsonaren zer ezaugarri falta da aurreko jarduerako egoeretako
\! bakoitzean? Lotu zure koadernoan:
EGOERA ZER EZAUGARRI FALTA DA?

a) egoera Independentea izatea

b) egoera Bakarra, paregabekoa izatea
c) egoera Arrazionala izatea
d) egoera Askea izatea

G) :i:. Pertsonaren bi definizio ditugu hemen . Zer ezaugarri azpima-

rratzen du definizio bakoitzak?
1. definizioa: izaera arrazionaleko izaki indibiduala da.
2. definizioa: bere buruari berezko lege batzuk ezartzeko gai
den izaki autonomoa da.
Pertsona izaki komunikatzailea da, pare -
koekin harremanak izateko beharra duena.
 lZiMJill iWiirnH 1W JiUh itil
1 1

Norbaitek galdetuko balizu zergatik egiten dituzun etxeko lanak'" zer

erantzungo zep,;i.pke? Agian, esango zeniok;{:l/kastea gogoko ~zuJako
edo zure uste~ure betebeha~delakQ. egiten dituzula . Bain irakas-
leen aurrean ondo geratze~ e gurasoek ez zigortzeko egiten dituzu-
la ere erantzun zenezake.
Lehen kasuan, zure jokabidea zure mende dago soilik. Bigarren ka-
suan, berriz, zure jokabidea beste pertsona batzuek egin edo pentsa-
tzen dutenaren mende dago.
Ikusi berri duzun bezala, batzuetan, gure arrazoiei jarraituz jokatzen,

0 9ugu; hau da e ustez ondo da oena e inez. Horrela jokatzen dugu-

nean, autonomia moralaz jokatzen dugu .

Beste batzuetan, berriz, kanpoko arrazoien araberakpa,k dira gure

/9) ekintzak: zigorrari beldur diogunean, gurasoak gurekin gustura egotea
V nahi dugunean, lagunen batek gu gogoko izatea nahi dugunean eta
abar. Horrela jokatzen dugunean,\ heteronom1a moralaz~ okatzen dugu.

Gure arauen arabera jokatzeko gaitasunari esaten zaio autonomia

morala .

Heteronomia morala gugandik kanpoko arauei jarraituz jokatzean

datza .

Autonomiak lotura handia du pertsona kontzeptuarekin .

Irudi hauetako zeinek adierazten du au-
Kantek, XVIII. mendeko alemaniar pentsalariak, esaten zuen pertsona tonomia? Eta heteronomia?
bere buruari bere legeak ezartzeko gai zen izaki autonomoa dela .
Halaber, esaten zuen pertsona bakoitza berez dela helburu .
Hau da, Kantek esan nahi izan zuen inoiz ez ditugula gainerako per-
tsonak erabili behar objektuak edo tresnak izango balira bezala, eta ez
ditugula baliatu behar gure xedeak betetzeko .

APLIKATU IKASITAKOA
'
9 !'1Zure ustez, zergatik hasten dira gazte batzuk erretzen edo
~ alkohola edaten? Idatzi zerrenda batean bururatzen zaizkizun
arrazoi guztiak.
Ondoren, sa ilkatu bi zutabetan, beren kabuz erabakita edo bes-
te batzuek bultzatuta jokatzen duten kontuan hartuz.
Bukatzeko, zehaztu gazte horiek modu autonomoan edo hete-
ronomoan jokatzen duten .

6. ® Adibide honetan, pertsona batek ez du beste pertsona bat me-

rezi duen bezala tratatzen (helburutzat pertsona bera hartuta, ale-
gia), baizik eta tresna edo gauza huts bat balitz bezala. Erreparatu:

Lagun batek mesedeak eskatzeko soilik deitzen dizu, eta

inoiz ez dago zuk behar duzunean mesede bat egiteko prest.

Jarri beste bi adibide zure koadernoan. Pertsona gisa hezten goazen heinean ,
pixkanaka pertsona autonomoak izaten
ikasi behar dugu.
 1. gaia

Zer esan nahi dute heteronomia eta

autonomia hitzek? 10:00 , #

Heteronomia hitzak greziar jatorria , heteros

- 'besterena ' esan nahi du '- eta n os, -'lege' edo 'arau' '
esan nahi du- hitzetatik dator. 10:02 , #

Beraz, horrek esan nah i al du pertsona

heteronomo batek besteek emandako rauei
jarraituz jokatzen duela? 10: V/

Bai! tzitik, autonomia hitzak 'nork bere buruari' (autos)

e rritako 'legea' (nomos) esan nahi du. 10:os , #

Ulertu dut! Au nomia morala dut, nire arauei

en badut, eta ez besteek
10:10 , #

APLIKATU IKASITAKOA

r-A ~ Era baki egoera hauet ako ba koitzean autonomiaz jokatzen duten (A) edo he-
8 -teronomiaz jokatze n dut en (H):
Azaldu zure erabakia koa dern oan:

Egoera A H Justifikazioa

Zure lagunek Euskarako orduan piper Besteek pentsatzen dutena

kontuan hartuz jokatzeak
egitea erabaki dute, eta zuk ere hala egitea
erabaki duzu, haiekin gaizki ez geratzeko.
X a~tonomia-eza erakusten du .
~ ~

Anek futbolean jokatu nahi du, baina ez du

jokatzen gurasoek mutilen kirola dela
esaten dutelako.

Lagun batek tabakoa eskaini dizu, baina zuk

uko egin diozu, kaltegarria dela dakizulako .

Gurasoei etxeko lanetan laguntzen diezu,

haiek zuri dirua ematearen truke .

1 Neska batzuek beste bat iraintzen dute, eta

tuto reari esan diozu , egiten dutena
bidegabea dela baiteritzozu .

Irakasleak g aldera zail bat egin du. Badakizu

erantzuna , baina ez duzu erantzuna esaten,
lotsa ematen dizulako.
1
ETIKA-TAILERRA !}
IRAKURRI, ULERTU ETA ARRAZOITU

Komeni da oroitzea geure buruari "nola jokatu behar dudan" gald ERREPARATU !]
diogula beti. Izan ere, ez gara makinak, ez gara robotak, ez gaude
v' Pertsona guztiak izaki oso be-
matuta aurretik hausnartu gabe zeregin bat eg iteko. Aitzitik, e
reziak gara.
har eta bizitza osoan zehar, erabakiak hartzen ditugu.
Ardurak hartzen ditugu, egiten dugun gauzarik soi lenet ere bai . Ha u- v' Askatasunez pentsatu, sentitu
rra k garenean, ematen dizkiguten aginduak ez betetz hobe den galde- eta jokatzen dugu, eta, horri es-
tzen diogu geure buruari . Haur bat salatu behar du n erabaki dezakegu, ker, guta ko bakoitza bakarra eta
bih urrikeria bat egin eta hondamendi bat eragin enean. Nerabezaroan, ordezkaezina da.
gu re lagunik onenen sekretuak gorde behar dit un galdetzen diogu geu- v' Beste pertsona batek ezin du or-
re bu ruari, edo, egoera _j akinetan, hobe al de ezagutzera ematea. dezkatu pertsona baten galera;
ezinezkoa da .
R. POL- D ROIT: Et ' a guztioi esplika tuta (mol datua) .
11' Hori dela eta, pertsonok balio
bakarra dugula esaten dugu,
1. Zergatik galdetu behar diogu g re buruari nola jokatu behar dugun? Ba eta, horregatik, errespetua eta
al du zerikusirik horrek auton mia moralarekin? errukia merezi ditugu.
2. @O Asmatu galdera ha tako bakoitzarentzat lau erantzun posible: bi v Balio horri duintasun esaten
autonomo eta bi heter orno . Idatzi koadernoan. diogu, eta gainerako izaki bizi-
dunengandik bereizten gaitu.
Ondoren, erabaki ze· den erantzunik egokiena, eta esan zergatik.
v' Duintasun hori da, hain zuzen ,
a) Beti bete beha al da agintzen zaiguna? gure eskubide eta gure betebe-
har moralen oinarria.
Heteron mia. Bai. betetzen ez badut, zigortu egingo naute.
Auto omia. Ez, nire ustez agindu hori bidegabea bada .
H eronomia. Ez ...
b) ure ustez, lagunen sekretuak isilpean gorde behar al dira beti?
c) Lagundu egin behar al diogu gogoko ez dugun adiskide bati?

NEUREBURUA EZAGUTZEN
( ] / Prestatu zure nortasunaren erretratu robota . Orri batean, kopiatu on-
doan dagoen marrazkia, eta aukeratu zerrenda honetatik zure izaera on-
doen deskribatzen duten sei balioak.
Ondoren, zure erretratuan kokatu behar dituzu, balio bakoitzaren izena
zenbaki bidez adierazitako leku batean idatziz:

autokontrola • sinpatia • eskuzabaltasuna • errespetua • zuhurtzia

sendotasuna • tolerantzia • nekaezintasuna • inteligentzia • leialtasuna :
konstantzia c bizitasuna • pazientzia • errukia • adeitasuna
apaltasuna • justizia • ekimena • ulermena • zintzotasuna

e,
4. ~ Ondoren, eskatu ikasgelako bi pertsonari zure erretratu robota egite-
ko . Alderatu zure nortasunaren hiru erretratuak, eta erantzun : ~

a) Zertan dira desberdinak zure autorretratua eta zure adiskideek egin-

dako bi erretratu robotak?

5. Azkenik, lau laguneko taldetan, egin pertsona idealaren erretratu robota

beste orri batean. Arrazoitu zuen hautaketa.