Professional Documents
Culture Documents
Rozdział 1. Z historią na Ty
1. Historia – – historia jako nauka o – przy pomocy – poprawnie posługuje się – wskazuje różne – omawia rolę źródeł – potrafi zaproponować
nauka o przeszłości; nauczyciela posługuje się terminami: archeologia, przykłady materialnych historycznych w podział źródeł pisanych
przeszłości – historia a baśnie i terminami: źródła historyczne; źródeł pisanych i procesie poznawania bądź niepisanych na
legendy; współczesność, – rozróżnia pracę niepisanych. dziejów. podkategorie;
– efekty pracy przeszłość, historia, historyków i archeologów; – ocenia wiarygodność
historyków i legenda, baśń; – potrafi podać przykłady różnego rodzaju źródeł
– rozróżnia przeszłość od postaci legendarnych i pisanych.
archeologów;
współczesności; historycznych;
– źródła historyczne, ich
– potrafi krótko – wyjaśnia, czym są
przykłady oraz podział.
scharakteryzować, przyczyny i skutki;
czym zajmują się – dokonuje podstawowego
historycy. podziału źródeł
historycznych.
2. Historia – znaczenie pamiątek – przy pomocy nauczycie- – poprawnie posługuje się – poprawnie posługuje – poprawnie posługuje – wskazuje wybitne
wokół nas rodzinnych; la poprawnie posługuje terminami: ród, drzewo się terminem tradycja; się terminem „mała postaci w dziejach
– drzewo genealogiczne się terminami: ojczyzna, genealogiczne; – podaje przykłady ojczyzna”; regionu.
– sposób przedstawienia patriotyzm; – przygotowuje drzewo regionalnych tradycji. – tworzy przewodnik po
historii rodziny; – podaje przykłady genealogiczne najbliższej własnej miejscowości.
– „wielka” i „mała” pamiątek rodzinnych. rodziny;
– podaje przykłady postaw i
ojczyzna;
zachowań patriotycznych.
– patriotyzm jako miłość
do ojczyzny;
– sposoby wyrażania
patriotyzmu;
1
– „małe ojczyzny” i ich
tradycje;
– znaczenie terminów:
tradycja, drzewo
genealogiczne, ojczyzna,
mała ojczyzna,
patriotyzm.
3. Mieszkamy w – państwo polskie i jego – przy pomocy – poprawnie posługuje się – poprawnie posługuje – poprawnie posługuje – omawia genezę
Polsce krainy historyczne; nauczyciela posługuje się terminem naród; się terminem region; się terminem Polonia; polskich symboli
– mój region częścią terminem symbole – przedstawia polskie – wskazuje na mapie – podaje przykłady narodowych;
Polski; narodowe; symbole narodowe; główne krainy dziedzictwa – tworzy przewodnik po
– naród polski jako – wskazuje na mapie – przedstawia historyczne Polski oraz narodowego Polaków. własnym regionie.
zbiorowość posługująca państwo polskie i jego najważniejsze święta największe miasta;
granice. państwowe; – przedstawia genezę
się tym samym
– wskazuje na mapie stolicę najważniejszych świąt
językiem, mająca
państwa. państwowych.
wspólną przeszłość i
zamieszkująca to samo
terytorium;
– dziedzictwo
narodowe;
– polskie symbole
narodowe;
– polskie święta
państwowe ;
– znaczenie terminów:
kraina historyczna,
naród, symbole
narodowe, Polonia.
4. Czas w – chronologia i – przy pomocy – poprawnie posługuje się – poprawnie posługuje – wyjaśnia okoliczności – charakteryzuje
historii przedmiot jej badań; nauczyciela używa terminami: chronologia, się terminami: era, ustanowienia roku 1 i główne epoki
– oś czasu i sposób terminów chronolo- okres p.n.e. i n.e epoka historyczna; podziału na dwie ery; historyczne.
umieszczania na niej gicznych: tysiąclecie, – zamienia cyfry arabskie – podaje cezury – podaje przykłady
dat; wiek; na rzymskie; czasowe epok innych rachub
– podstawowe – umieszcza daty na osi – porządkuje fakty i epoki historycznych. mierzenia czasu.
2
określenia czasu czasu. historyczne oraz umieszcza
historycznego (data, je w czasie.
okres p.n.e. i n.e.,
tysiąclecie, wiek);
– cyfry rzymskie oraz ich
arabskie odpowiedniki;
– epoki historyczne:
starożytność,
średniowiecze,
nowożytność,
współczesność oraz ich
daty graniczne.
5. Obliczanie – obliczanie upływu – przy pomocy – poprawnie wskazuje – określa początek i – oblicza upływ czasu – przyporządkowuje
czasu w historii czasu między nauczyciela określa, w wydarzenie wcześniejsze w koniec wieku; między wydarzeniami, wydarzenia do epok
poszczególnymi którym wieku miało czasach p.n.e; – poprawnie w tym na przełomie obu historycznych.
wydarzeniami; miejsce dane wydarzenie; – oblicza upływ czasu umiejscawia wydarzenia er.
– określanie, w którym – oblicza upływ czasu między wydarzeniami w z obu er na osi czasu.
wieku doszło do danego między wydarzeniami w ramach obu er.
ramach jednej ery.
wydarzenia;
– podział czasu na wieki
i półwiecza.
6. Czytamy – podobieństwa – przy pomocy – poprawnie posługuje się – wyjaśnia, czym jest – rozróżnia mapę – wyjaśnia zasadę
mapę i plan i różnice między mapą nauczyciela posługuje się terminami: legenda, kartografia; geograficzną, działania i rolę GPS-u
a planem; terminami: mapa, plan; symbol; – przygotowuje proste polityczną, historyczną. we współczesnej
– znaczenie mapy – dostrzega różnice – objaśnia symbole legendy plany miejscowe. lokalizacji przestrzennej.
w pracy historyka; między mapą a planem. mapy;
– odczytywanie – odczytuje z mapy podsta-
wowe informacje.
informacji z planu
i mapy historycznej;
– najstarsze mapy
świata.
Rozdział II: Od Piastów do Jagiellonów
3
1. Mieszko I i – słowiańskie – przy pomocy – poprawnie posługuje – poprawnie posługuje się – przytacza przykłady – wskazuje na mapie
chrzest Polski pochodzenie Polaków; nauczyciela posługuje się się terminem Piastowie; terminami: Słowianie, legend o początkach rozmieszczenie plemion
– legendarne początki terminami: plemię, – wyjaśnia pochodzenie poganin; państwa polskiego; słowiańskich na
państwa polskiego; dynastia; nazwy „Polska”. – zna wydarzenia związane – wyjaśnia okoliczności ziemiach polskich;
– książę Mieszko I – wie, kto był pierwszym z data 966. zawarcia małżeństwa z – charakteryzuje
pierwszym historycznym historycznym władcą Dobrawą oraz przyjęcia znaczenie przyjęcia
Polski. chrztu przez Mieszka; chrześcijaństwa dla
władcą Polski;
– przedstawia państwa polskiego.
– małżeństwo Mieszka I
najważniejsze
z Dobrawą;
konsekwencje przyjęcia
– chrzest Mieszka I i jego
chrztu.
znaczenie
– znaczenie terminów:
plemię, Słowianie,
Piastowie.
2. Bolesław – misja świętego – przy pomocy – poprawnie posługuje – poprawnie posługuje się – zna wydarzenia – ocenia skutki polityki
Chrobry – Wojciecha u Prusów; nauczyciela posługuje się się terminami: relikwie, terminami: biskupstwo, związane z datami: wewnętrznej i
pierwszy król – zjazd gnieźnieński terminami: cesarz, gród, drużyna; arcybiskupstwo; 1002–1018; zagranicznej Bolesława
Polski i pielgrzymka cesarza koronacja, wojowie; – zna wydarzenia – przedstawia przyczyny – wskazuje na mapie dla państwa polskiego.
Ottona III; – wie, kto był pierwszym związane z datami: i skutki zjazdu gnieźnień- terytoria podbite przez
– wojny Bolesława królem Polski. 1000, 1025; skiego. Bolesława Chrobrego;
– charakteryzuje misję – wyjaśnia znaczenie
Chrobrego z sąsiadami
św. Wojciecha. koronacji Bolesława
i przyłączenie nowych
ziem; Chrobrego.
– koronacja Bolesława
Chrobrego na króla
Polski;
– znaczenie terminów:
misja, relikwie, cesarz,
arcybiskupstwo,
biskupstwo, koronacja,
gród, drużyna, wojowie.
3. Polska – Kazimierz Wielki – przy pomocy – zna wydarzenia – wymienia główne – poprawnie posługuje – porównuje politykę
Kazimierza ostatnim królem nauczyciela posługuje się związane z datami: reformy Kazimierza się terminem uczta u prowadzoną przez
Wielkiego z dynastii Piastów; terminem: uniwersytet, 1364, 1370; Wielkiego; Wierzynka; Bolesława Chrobrego i
4
– reformy Kazimierza żak; – wyjaśnia powiedzenie: – wyjaśnia cele założenia – opisuje zjazd Kazimierza Wielkiego.
Wielkiego; – wyjaśnia, dlaczego Zastał Polskę oraz znaczenie utworzenia monarchów w
– zjazd monarchów w historycy nadali królowi drewnianą, a zostawił Akademii Krakowskiej; Krakowie.
Krakowie – uczta u Kazimierzowi przydomek murowaną. – wskazuje na mapie ziemie
Wierzynka; „Wielki”. przyłączone do Polski za
– umocnienie granic panowania Kazimierza
Wielkiego.
państwa (Zastał Polskę
drewnianą, a zostawił
murowaną);
– utworzenie Akademii
Krakowskiej;
– znaczenie terminu:
żak, uniwersytet.
4. Jadwiga i – objęcie władzy przez – przy pomocy – poprawnie posługuje – przedstawia okoliczności – opisuje sytuację – poprawnie posługuje
Jagiełło – unia Jadwigę; nauczyciela poprawnie się terminem unia; zawiązania unii polsko- związaną z objęciem się terminem
polsko-litewska – zasługi Jadwigi dla posługuje się terminem – zna wydarzenia litewskiej; tronu polskiego po Andegawenowie;
polskiej kultury, nauki Jagiellonowie; związane z datą 1385; – wymienia postanowienia wygaśnięciu dynastii – omawia zagrożenie ze
i sztuki; – charakteryzuje postać – wskazuje na mapie unii w Krewie. Piastów. strony zakonu
– przyczyny zawarcia Jadwigi i Władysława Królestwo Polskie oraz krzyżackiego dla Polski
unii polsko-litewskiej Jagiełły. obszar Wielkiego i Litwy.
w Krewie; Księstwa Litewskiego.
– okoliczności objęcia
władzy w Polsce przez
Władysława Jagiełłę;
– skutki zawarcia unii
polsko-litewskiej;
– zagrożenie ze strony
Krzyżaków;
– znaczenie terminów:
unia, Jagiellonowie.
5. Zawisza – postać Zawiszy – charakteryzuje postać – zna wydarzenia – przedstawia przyczyny – charakteryzuje postać – przedstawia skutki
Czarny i bitwa Czarnego; Zawiszy Czarnego. związane z datą 1410; wielkiej wojny z zakonem Ulricha von Jungingena. bitwy pod Grunwaldem
pod – bitwa pod – wyjaśnia powiedzenie: krzyżackim; oraz postanowienie
5
Grunwaldem Grunwaldem i biorący w polegać jak na Zawiszy. – opisuje przebieg bitwy pokoju toruńskiego.
niej udział rycerze. pod Grunwaldem.
6. Mikołaj – Mikołaj Kopernik i jego – przy pomocy – wyjaśnia powiedzenie: – wie, gdzie urodził się – poprawnie posługuje – wyjaśnia, dlaczego
Kopernik – życie; nauczyciela poprawnie wstrzymał Słońce i Mikołaj Kopernik oraz gdzie się terminem: teoria najważniejsze dzieło
wielki – odkrycie Mikołaja posługuje się terminem ruszył Ziemię; znajduje się jego grób; heliocentryczna; Kopernika zostało
astronom Kopernika i powiedzenie astronomia; – przedstawia poglądy na – przedstawia inne potępione przez Kościół.
Wstrzymał Słońce i – wie, kim był Mikołaj temat Ziemi i Układu Sło- dokonania
ruszył Ziemię; Kopernik. necznego przed odkryciem i zainteresowania
Kopernika. Mikołaja Kopernika;
– dokonania Kopernika
spoza dziedziny
astronomii;
– znaczenie terminu:
astronomia.
2. XVII wiek – – potop szwedzki, rola – przy pomocy – wskazuje na mapie – poprawnie posługuje się – poprawnie posługuje – wymienia skutki
stulecie wojen Stefana Czarnieckiego; nauczyciela poprawnie sąsiadów terminem: wojna się terminami: husaria, wojen Rzeczypospolitej
– obrona Jasnej Góry posługuje się terminem Rzeczypospolitej; podjazdowa, odsiecz wielki wezyr; w XVII w.
i rola przeora Augustyna potop szwedzki; – zna wydarzenia wiedeńska; – przedstawia przebieg
Kordeckiego; – wskazuje na mapie związane z datami: – opisuje wygląd potopu szwedzkiego
– król Jan III Sobieski granice Rzeczypospolitej. 1655–1660, 1683; i uzbrojenie husarii; i przełomowej obrony
– zna postaci: Augustyn Jasnej Góry;
i jego zwycięstwa nad
Kordecki, Stefan Czarniecki, – przedstawia przebieg
Turkami;
6
– rola husarii w polskich Jan III Sobieski, oraz ich odsieczy wiedeńskiej.
sukcesach militarnych; dokonania.
– znaczenie terminów:
potop szwedzki, husaria,
wielki wezyr, odsiecz.
3. Tadeusz – sytuacja – przy pomocy nauczycie- – poprawnie posługuje – przedstawia znaczenie – przedstawia znaczenie – wyjaśnia czym był
Kościuszko na Rzeczypospolitej la poprawnie posługuje się terminami: uchwalenia Konstytucji 3 uchwalenia Konstytucji Uniwersał Połaniecki;
czele powstania w XVIII w.; się terminami: zaborcy, konstytucja, kosynierzy; Maja; 3 Maja; – wskazuje na mapie
– Konstytucja 3 maja; powstanie; – zna wydarzenia – charakteryzuje postać i rozbiory Polski;
– rozbiory – wymienia państwa, związane z datami: dokonania Tadeusza – wyjaśnia przyczyny
Rzeczypospolitej które dokonały 1772, 3 maja 1791 r., Kościuszki. kryzysu
rozbiorów; 1794, 1795; – opisuje przebieg Rzeczypospolitej
dokonane przez Rosję,
– przedstawia cel powstania szlacheckiej;
Prusy i Austrię;
powstania kościuszkowskiego.
– dowództwo Tadeusza
kościuszkowskiego.
Kościuszki w powstaniu
w 1794 r.;
– bitwa pod Racławicami
i rola kosynierów;
– klęska powstania i III
rozbiór
Rzeczypospolitej;
– znaczenie terminów:
rozbiory, konstytucja,
powstanie, kosynierzy
4. Legiony – losy Polaków po – przy pomocy – poprawnie posługuje – opisuje Legiony Polskie – wie, kiedy Mazurek – charakteryzuje postać
Polskie i hymn upadku nauczyciela poprawnie się terminem emigracja; we Włoszech oraz panujące Dąbrowskiego został Napoleona Bonaparte;
narodowy Rzeczypospolitej; posługuje się terminem – przedstawia sytuację w nich zasady. polskim hymnem – wie, o jakich
– Legiony Polskie we hymn państwowy; narodu polskiego po III narodowym; wydarzeniach mówią
Włoszech i panujące – zna imię i nazwisko rozbiorze; – wyjaśnia, dlaczego słowa Mazurka
w nich zasady; autora hymnu – zna wydarzenia Polacy zaczęli tworzyć Dąbrowskiego.
państwowego; związane z datą: 1797; legiony polskie u boku
– generał Jan Henryk
– zna słowa hymnu Polski. – charakteryzuje postaci Napoleona.
Dąbrowski i jego rola
gen. Jana Henryka
w stworzeniu Legionów
Dąbrowskiego i Józefa
Polskich; Wybickiego.
7
– Józef Wybicki – autor
Mazurka Dąbrowskiego;
– znaczenie słów
Mazurka Dąbrowskiego;
– Mazurek
Dąbrowskiego hymnem
Polski;
– znaczenie terminów:
emigracja, hymn
państwowy.
5. Romuald – branka i wybuch – przy pomocy – poprawnie posługuje – poprawnie posługuje się – poprawnie posługuje – wyjaśnia, dlaczego
Traugutt i powstania nauczyciela poprawnie się terminami: branka, terminem działalność się terminami: wojna powstanie styczniowe
powstanie styczniowego; posługuje się terminami: dyktator; konspiracyjna; partyzancka; upadło.
styczniowe – wojna partyzancka; zabór rosyjski, Syberia; – charakteryzuje postać – wyjaśnia, dlaczego Polacy – opisuje charakter,
– Romuald Traugutt – wyjaśnia, dlaczego Romualda Traugutta; prowadzili działalność przebieg i skutki
dyktatorem powstania; Polacy zorganizowali – zna wydarzenia konspiracyjną. powstania
powstanie. związane z datami: styczniowego.
– represje po upadku
1863–1864.
powstania
styczniowego;
– znaczenie terminów:
zabór rosyjski,
działalność
konspiracyjna, branka,
wojna partyzancka,
dyktator, Syberia.
6. Maria – edukacja Marii – przy pomocy – charakteryzuje postać – przedstawia dokonania – poprawnie posługuje – opisuje działalność
Skłodowska- Skłodowskiej-Curie na nauczyciela poprawnie Marii Skłodowskiej- M. Skłodowskiej-Curie się terminami: Nagroda Marii Skłodowskiej-
Curie – polska ziemiach polskich; posługuje się terminami: Curie; i wyjaśnia, za co została Nobla, Uniwersytet Curie podczas I wojny
noblistka – tajne nauczanie tajne nauczanie, laureat; – wymienia, za jakie uhonorowana Nagrodą Latający; światowej.
i Latający Uniwersytet; – wyjaśnia, dlaczego dokonania Maria Nobla . – wymienia innych
– kariera naukowa Marii Maria Skłodowska-Curie Skłodowska-Curie polskich laureatów
musiała wyjechać do otrzymała Nagrodę Nagrody Nobla.
Skłodowskiej-Curie;
Francji. Nobla.
– Nagrody Nobla
8
przyznane Marii
Skłodowskiej-Curie;
– polscy nobliści;
– znaczenie terminów:
tajne nauczanie,
Nagroda Nobla, laureat.
2. Eugeniusz – problemy odrodzonej – przy pomocy – wyjaśnia, dlaczego – opisuje trudności – charakteryzuje – poprawnie posługuje
9
Kwiatkowski i Polski; nauczyciela poprawnie Gdynia stała się polskim gospodarcze i ustrojowe i wskazuje na mapie się terminami: minister,
budowa Gdyni – zasługi Eugeniusza posługuje się terminami: „oknem na świat”. w odbudowie państwa obszar Centralnego eksport, import.
Kwiatkowskiego na polu Wolne Miasto Gdańsk, polskiego. Okręgu Przemysłowego.
gospodarczym – bezrobocie;
budowa portu w Gdyni, – wskazuje na mapie
Centralny Okręg Polski Gdynię.
Przemysłowy;
– Gdynia polskim oknem
na świat;
– znaczenie terminów:
Wolne Miasto Gdańsk,
bezrobocie, import,
eksport, minister.
3. Zośka, Alek – wybuch II wojny – przy pomocy – poprawnie posługuje – wie, dlaczego wybuchło – poprawnie posługuje – przedstawia przebieg
i Rudy – światowej; nauczyciela poprawnie się terminami: Armia powstanie warszawskie; się terminami: Związek powstania
bohaterscy – sytuacja posługuje się terminem: Krajowa, Szare Szeregi; – opisuje najważniejsze Sowiecki, powstanie warszawskiego.
harcerze społeczeństwa polskiego okupacja; – zna wydarzenia akcje Szarych Szeregów, warszawskie;
pod niemiecką okupacją; – zna wydarzenia związane z datą w tym akcję pod – charakteryzuje
– Szare Szeregi (Zośka, związane z datą 1 sierpnia 1944 r.; Arsenałem. działalność Polskiego
1 września 1939 r.; – charakteryzuje postaci
Alek, Rudy); Państwa Podziemnego.
– opisuje sytuację narodu Zośki, Alka i Rudego.
– akcja pod Arsenałem;
polskiego pod niemiecką
– powstanie
okupacją.
warszawskie jako wyraz
patriotyzmu młodego
pokolenia;
– znaczenie terminów:
okupacja, Armia
Krajowa, Szare Szeregi.
4. „Żołnierze – przejęcie władzy w – przy pomocy – poprawnie posługuje – wyjaśnia, kto objął rządy – charakteryzuje postaci – wie, kiedy
niezłomni” powojennej Polsce przez nauczyciela poprawnie się terminem: „żołnierze w państwie polskim po Witolda Pileckiego i obchodzony jest
komunistów; posługuje się terminem: niezłomni”; zakończeniu II wojny Danuty Siedzikówny. Narodowy Dzień
– polityka komunistów „żołnierze niezłomni”; – rozwija skrót PRL; światowej; Pamięci „Żołnierzy
wobec polskiego – opisuje politykę – opisuje represje komuni- Wyklętych”.
podziemia; komunistów wobec stów wobec zwolenników
10
– działalność wojenna i ludności polskiej. prawowitych władz
powojenna Witolda polskich.
Pileckiego;
– postawa Danuty
Siedzikówny, ps. Inka
– znaczenie terminów:
opozycja
antykomunistyczna,
„żołnierze niezłomni”.
5. Jan Paweł II – – dzieciństwo i początek – przy pomocy – poprawnie posługuje – charakteryzuje rolę – wyjaśnia znaczenie – poprawnie posługuje
papież kapłaństwa Karola nauczyciela poprawnie się terminami: papież, Kościoła katolickiego słów Jana Pawła II: się terminami:
pielgrzym Wojtyły; posługuje się terminem: teologia, pielgrzymka; w czasach komunizmu; Niech zstąpi Duch Twój konklawe, kardynał,
– opozycyjna rola papież – wymienia nazwy – charakteryzuje rolę i odnowi oblicze ziemi. pontyfikat;
Kościoła w czasach – wie, kim był Karol kontynentów, które papieża jako przywódcy Tej ziemi!; – wie, dlaczego Stefan
komunizmu; Wojtyła; odwiedził Jan Paweł II. Kościoła katolickiego oraz – wyjaśnia znaczenie Wyszyński nazywany
– podaje miasto, w
– wybór Karola Wojtyły jako autorytetu moralnego pierwszej pielgrzymki jest Prymasem
którym urodził się Karol
na papieża; dla chrześcijan. Jana Pawła II do kraju Tysiąclecia;
Wojtyła.
– pielgrzymki papieża do dla społeczeństwa – charakteryzuje krótką
ojczyzny (Niech zstąpi polskiego. biografię Jana Pawła II.
Duch Twój i odnowi
oblicze ziemi. Tej ziemi!);
– wsparcie Kościoła dla
opozycji;
– Jan Paweł II jako
papież pielgrzym;
– znaczenie terminów:
papież, teologia,
pielgrzymka, konklawe,
kardynał, prymas,
pontyfikat.
6. „Solidarność” – życie codzienne w – przy pomocy – wyjaśnia, dlaczego w – zna wydarzenia związane – poprawnie posługuje – wskazuje różnice
i jej okresie PRL.; nauczyciela poprawnie 1980 r. doszło do z datami: sierpień 1980, się terminami: stan polityczne między
bohaterowie – działalność posługuje się terminami: masowych strajków 1989; wojenny, Okrągły Stół; czasami komunizmu
11
opozycyjna; demokracja, strajk, robotniczych; – zna głównych bohaterów – wymienia a wolną Polską.
– strajki robotnicze solidarność, związek – opisuje okoliczności „Solidarności” – Lecha Wa- ograniczenia, z jakimi
i powstanie NSZZ zawodowy; zawiązania związku łęsę i Annę Walentynowicz. wiązało się wprowa-
„Solidarność”; – wie, jak się nazywał zawodowego dzenie stanu
– bohaterowie pierwszy przywódca „Solidarność”. wojennego;
„Solidarności”: Lech związku zawodowego – wyjaśnia skutki
Wałęsa i Anna „Solidarność” i późniejszy rozmów Okrągłego
Walentynowicz; prezydent. Stołu.
– wprowadzenie stanu
wojennego i represje
przeciwko opozycji;
– przełom 1989 r.
i upadek komunizmu;
– znaczenie terminów:
strajk, związek
zawodowy, solidarność,
stan wojenny, Okrągły
Stół.
13