GEODEZJA

Pomiary kątów

Dioptra – starożytny instrument pomiarowy

Tunel Eupalinosa na wyspie Samos

VI c. BC
desc. by Herodotus
W geodezji pomiarowi podlegają:
• kąty poziome (horyzontalne)  {0400g}
• kąty pionowe (wertykalne)  {0100g ; 0 -100g}

Jednostki pomiaru kąta w geodezji:

Grad (GON) - grady bazują na systemie dziesiętnym [ g ] [ c ] [ cc ]

1g = 100c
1c = 100cc
Przykłady:
124.3478g = 124g 34c 78cc
89g 94c 05.12cc = 89.940512g
Kąt poziomy  w zagadnieniach geodezyjnych definiowany jest
jako kąt dwuścienny pomiędzy płaszczyznami pionowymi
przechodzącymi przez stanowisko S instrumentu pomiarowego
oraz punkty A i B w przestrzeni, pomiędzy którymi mierzony
jest kąt.

A’

B

S

B’
Kąt pionowy  jest określany w płaszczyźnie pionowej
i wyznaczają go celowa SP oraz jej prostokątny rzut
na płaszczyznę poziomą SP’.

zenit

Z

P’

S
Teodolit – instrument geodezyjny do pomiaru kątów
 Sygnalizacja celu (punktu w terenie) oraz celowanie

Tarcze sygnałowe

Tyczka geodezyjna
Luneta
służy do wycelowania instrumentu
na konkretny punkt w przestrzeni
mechaniczne

Alidada (korpus)
zawiera główne części mechaniczne
kręgi z podziałem kątowym, system
odczytowy, libelle, sprzęgi, śruby

Spodarka
służy do łączenia teodolitu ze
statywem oraz umożliwia
ustawienie instrumentu nad
punktem
 Celownik
kolimatorowy (do
celowania zgrubnego)
Zacisk oraz Śruba ogniskująca
śruba ruchu
leniwego Okular lunety
(wertykalna) (ogniskowanie obrazu
krzyża nitek)
Lunetka systemu
odczytowego
Pionownik
Libella rurkowa
optyczny

Śruba Zacisk oraz śruba

reiteracyjna ruchu leniwego
(horyzontalna)
Libella pudełkowa
Śruba
Płyta dolna spodarki z
poziomująca
otworem na śrubę
(jedna z trzech)
statywu
 C
V – oś obrotu (pionowa)
P – oś obrotu lunety (pozioma)
C – oś celowa lunety
L – oś libelli alidadowej
P Warunki osiowe teodolitu:
- libeli L  V
- pionownika
- kolimacji P  C
- inklinacji P  V
L
- miejsca zera (indeksu)
- krzyża nitek
- paralaksy optyki

V
Obrót lunety w drugie położenie

180°

180°
Czynności na stanowisku przed pomiarem kątów
przy pomocy teodolitu:

• centrowanie
• poziomowanie
Centrowanie

Czynność ta ma za zadanie tak ustawić

instrument, aby jego główna oś obrotu
przechodziła przez wierzchołek
mierzonego kąta (punkt w terenie).

Dokładność centrowania:
 pion sznurkowy:
około 1cm
 pion optyczny lub laserowy:
poniżej 1mm
Poziomowanie

Czynność ta ma za zadanie ustawić

główną oś obrotu instrumentu do
położenia pionowego.

Obrót o 90o

płaszczyzna I płaszczyzna II
Systemy odczytowe – teodolity optyczne
(mikroskop skalowy)

H = 88,05 [g]

V = 21,37 [g]
Systemy odczytowe – teodolity elektroniczne
Procedura pomiaru
kąta poziomego
A

odczyt

100
B

200
yt
odcz

S
0

300

Obliczenie wartości kąta poziomego na  I = O PI  O L I

podstawie odczytów kierunków w dwóch
 śr
położeniach lunety: II = OP II  OLII
I
stan. cel I położenie II położenie II śr

S A 134g 78c 00cc 334g 77c 00cc

92g 57c 00cc

B 227g 35c 00cc 27g 36c 00cc 92g 58c 00cc
92g 59c 00cc
 Procedura pomiaru
kąta pionowego
P

o wa
cel
100 oś

odczyt

0
S
200

300
linia pionu

Obliczenie wartości kąta pionowego

na podstawie odczytów kierunków
w dwóch położeniach lunety:
Błąd indeksu (miejsca zera):
I = 100g  OI OMI + OMII  400g
________________
II = OII  300g
 śr i=
2
I błąd
stan. cel I położenie II położenie  II  śr indeksu

8g 83c 00cc
S P 91g 17c 00cc 308g 81c 00cc 8g 82c 00cc -1c
8g 81c 00cc
 Dokładności teodolitów:
- budowlane: 0.01 [g] = 100[cc]
- precyzyjne: 0.0001 [g] = 1[cc]

Jak przekłada się dokładność pomiaru kąta na poprzeczny błąd liniowy dla
przykładowych długości celowych:

Dla 100[cc] oraz D = 100[m] a = 16 [mm]

Budowlane:
Dla 100[cc] oraz D = 1000[m] a = 16 [cm]

Dla 1[cc] oraz D = 100[m] a = 0,16 [mm]

Precyzyjne:
Dla 1[cc] oraz D = 1000[m] a = 1,6 [mm]
Tachimetr elektroniczny (Total Station):
teodolit + dalmierz + mikrokontroler + oprogramowanie

Tachimetr zrobotyzowany
 Niwelacja trygonometryczna

Zasada wyznaczania różnicy wysokości w niwelacji

trygonometrycznej

h

Poziom geometryczny
d

h = tan  d
 Niwelacja trygonometryczna

hs

dAB B hAB

Z

hinst

A d0AB
HA
Poziom
geometryczny HB = HA + hinst + tan  d0AB – hs
HB = HA + hinst + cosZ  dAB – hs
Poprawka na krzywiznę Ziemi: Poprawka sumaryczna na krzywiznę
hk = dAB2 / 2R oraz refrakcję atmosferyczną
Na przykład: dla d=1000m poprawka wynosi 0,08m hk = (1–k) dAB2 / 2R
dla d= 5000m poprawka wynosi 1,96m gdzie k = 0.13