Khóa luận giải toán quang hình học

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH

KHOA VAÄT LYÙ
HI
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP

(Khoùa 30, 2004 – 2008)
Ñeà taøi:
LÖÏA CHOÏN HEÄ THOÁNG BAØI TAÄP VAØ HÖÔÙNG DAÃN
HOÏC SINH GIAÛI BAØI TAÄP PHAÀN QUANG HÌNH HOÏC
LÔÙP 11 (CHÖÔNG TRÌNH NAÂNG CAO)
Giaùo vieân höôùng daãn: TS. Phaïm Theá Daân

Sinh vieân thöïc hieän: Löu Thò Vaøng
TPHCM THAÙNG 5/2008

Luaän vaên toát nghieäp GVHD : TS Phaïm Theá Daân
MUÏC LUÏC
PHAÀN MÔÛ ÑAÀU ................................................................................................................................ 3
I. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: ............................................................................................................... 3
II. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU: ........................................................................................................ 3
III. NHIEÄM VUÏ NGHIEÂN CÖÙU: ....................................................................................................... 3
IV. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU:................................................................................................. 3
V. GIÔÙI HAÏN NGHIEÂN CÖÙU:.......................................................................................................... 3
CHÖÔNG 1: LÍ LUAÄN CHUNG VEÀ PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY BAØI TAÄP VAÄT LÍ ÔÛ
TRÖÔØNG TRUNG HOÏC PHOÅ THOÂNG ......................................................................................... 4
1.1. TAÙC DUÏNG CUÛA BAØI TAÄP VAÄT LÍ TRONG DAÏY HOÏC VAÄT LÍ: .................................................... 4
1.2. PHAÂN LOAÏI BAØI TAÄP VAÄT LYÙ ................................................................................................. 4
1.3. PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI BAØI TAÄP VAÄT LYÙ: ................................................................................... 6
1.4. HÖÔÙNG DAÃN HOÏC SINH GIAÛI BAØI TAÄP VAÄT LYÙ: ...................................................................... 8
1.5. NHÖÕNG YEÂU CAÀU VEÀ LÖÏA CHOÏN VAØ SÖÛ DUÏNG BAØI TAÄP VAÄT LYÙ TRONG DAÏY HOÏC VAÄT LYÙ: .. 10
CHÖÔNG 2: LÖÏA CHOÏN HEÄ THOÁNG BAØI TAÄP VAØ HÖÔÙNG DAÃN HOÏC SINH GIAÛI BAØI
TAÄP PHAÀN QUANG HÌNH HOÏC LÔÙP 11 (CHÖÔNG TRÌNH NAÂNG CAO)......................... 12
2.1. CHUÛ ÑEÀ 1: KHUÙC XAÏ AÙNH SAÙNG – PHAÛN XAÏ TOAØN PHAÀN ..................................... 12
A. Toùm taét lyù thuyeát: ............................................................................................................... 12
B. Caùc daïng baøi taäp: .............................................................................................................. 14
I. Baøi taäp ñònh tính:.......................................................................................................... 14
I.1 Heä thoáng baøi taäp: ................................................................................................... 14
I.2 Vò trí, taùc duïng cuûa caùc baøi taäp: ............................................................................. 15
I.3 Höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp: ........................................................................... 15
II. Baøi taäp ñònh löôïng: ..................................................................................................... 17
II.1 Heä thoáng baøi taäp: .................................................................................................. 17
II.2 Vò trí, taùc duïng cuûa caùc baøi taäp:............................................................................ 18
II.3 Höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp: .......................................................................... 20
III. Baøi taäp traéc nghieäm:.................................................................................................. 33
III.1 Heä thoáng baøi taäp:................................................................................................. 33
III.2 Vò trí, taùc duïng cuûa caùc baøi taäp: .......................................................................... 36
III.3 Höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp:......................................................................... 37
2.2 CHUÛ ÑEÀ 2: LAÊNG KÍNH ................................................................................................... 40
A. Toùm taét lí thuyeát:................................................................................................................ 40
I.1. Heä thoáng baøi taäp: .................................................................................................. 41
III.Baøi taäp traéc nghieäm:................................................................................................... 52
III.1 Heä thoáng baøi taäp:................................................................................................. 52
SVTH: Löu Thò Vaøng 1
2.3. CHUÛ ÑEÀ 3: THAÁU KÍNH MOÛNG ..................................................................................... 55

II.Baøi taäp ñònh löôïng: ...................................................................................................... 62
III. Baøi taäp traéc nghieäm:.................................................................................................. 86
III.1 Heä thoáng baøi taäp:................................................................................................ 86
2.4. CHUÛ ÑEÀ 4: MAÉT – CAÙC TAÄT CUÛA MAÉT – CAÙCH KHAÉC PHUÏC .................................. 92
B. Heä thoáng baøi taäp: ............................................................................................................... 93
III. Baøi taäp traéc nghieäm:................................................................................................ 108
III.1 Heä thoáng baøi taäp:............................................................................................... 108
III.2 Vò trí, taùc duïng cuûa caùc baøi taäp: ........................................................................ 112
III.3 Höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp:....................................................................... 113
2.5. CHUÛ ÑEÀ 5: KÍNH LUÙP – KÍNH HIEÅN VI – KÍNH THIEÂN VAÊN.................................... 115
A. Toùm taét lí thuyeát:.............................................................................................................. 115
B. Caùc daïng baøi taäp: ............................................................................................................ 118
I. Baøi taäp ñònh tính:........................................................................................................ 118
I.1 Heä thoáng baøi taäp: ................................................................................................ 118
I.2 Vò trí, taùc duïng cuûa caùc baøi taäp: ........................................................................... 118
I.3 Höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp: ......................................................................... 118
II. Baøi taäp ñònh löôïng: ................................................................................................... 119
II.1 Heä thoáng baøi taäp: ................................................................................................ 119
II.2 Vò trí, taùc duïng cuûa caùc baøi taäp:.......................................................................... 122
II.3 Höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp: ........................................................................ 123
III. Baøi taäp traéc nghieäm:................................................................................................ 151
III.1 Heä thoáng baøi taäp:............................................................................................... 151
III.2 Vò trí, taùc duïng cuûa caùc baøi taäp: ........................................................................ 155
III.3 Höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp:....................................................................... 155
PHAÀN KEÁT LUAÄN…………………………………………………………………………………………………………………………………………158
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO………………………………………………………………………………………………………………………………………159

Phaàn môû ñaàu

I. Lyù do choïn ñeà taøi:
Baøi taäp vaät lyù ôû tröôøng phoå thoâng coù yù nghóa raát quan troïng trong vieäc cuûng coá, ñaøo
saâu môû roäâng kieán thöùc lyù thuyeát vaø reøn luyeän cho hoïc sinh khaû naêng vaän duïng kieán thöùc
vaøo thöïc tieãn, goùp phaàn giaùo duïc kó thuaät toång hôïp vaø höôùng nghieäp cho hoïc sinh vaø
cuõng thoâng qua hoaït ñoäng giaûi baøi taäp, tö duy hoïc sinh seõ phaùt trieån, naêng löïc laøm vieäc
töï löïc cuûa hoïc sinh ñöôïc naâng cao, tính kieân trì cuûa hoïc sinh ñöôïc phaùt trieån.
Vì vaäy, vieäc xaây döïng moät heä thoáng baøi taäp vaø hoaït ñoäng daïy hoïc cuï theå veà heä thoáng
baøi taäp ñoùng vai troø quan troïng ñeå hình thaønh muïc tieâu treân. Chính vì lí do naøy, toâi choïn
ñeà taøi: “ Löïa choïn heä thoáng baøi taäp vaø höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp phaàn Quang
hình hoïc lôùp 11” (chöông trình naâng cao).
Heä thoáng baøi taäp naøy coù theå giuùp giaùo vieân deã daøng löïa choïn baøi taäp sao cho phuø
hôïp vôùi trình ñoä hoïc sinh töøng lôùp hoïc, phuø hôïp vôùi thôøi gian cho pheùp, vaø phuø hôïp vôùi
töøng ñoái töôïng hoïc sinh cuï theå. Vaø cuõng thoâng qua heä thoáng baøi taäp naøy coù theå phaùt huy
ñöôïc vai troø cuûa ngöôøi giaùo vieân trong toå chöùc, kieåm tra ñònh höôùng hoaït ñoäng hoïc taäp
cuûa hoïc sinh theo chieán löôïc hôïp lí vaø coù hieäu quaû.
II. Muïc ñích nghieân cöùu:
- Xaây döïng heä thoáng baøi taäp cuûa phaàn Quang hình hoïc lôùp 11 (chöông trình naâng cao).
- Ñöa ra tieán trình höôùng daãn hoaït ñoäng giaûi heä thoáng baøi taäp ñoù nhaèm giuùp hoïc sinh
naém vöõng kieán thöùc cô baûn vaø kó naêng giaûi caùc baøi taäp.
III. Nhieäm vuï nghieân cöùu:
- Nghieân cöùu lí luaän daïy hoïc veà baøi taäp vaät lyù ñeå vaän duïng vaøo hoaït ñoäng daïy hoïc.
- Nghieân cöùu phaàn “Quang hình hoïc” chöông trình SGK naâng cao lôùp 11 nhaèm xaùc
ñònh kieán thöùc cô baûn hoïc sinh caàn naém vöõng vaø caùc kó naêng giaûi baøi taäp cô baûn hoïc
sinh caàn reøn luyeän.
- Soaïn thaûo heä thoáng baøi taäp thuoäc phaàn naøy, phaân tích vò trí, taùc duïng cuûa töøng baøi
taäp vaø höôùng daãn hoïc sinh giaûi heä thoáng baøi taäp ñoù.
IV. Phöông phaùp nghieân cöùu:
- Nghieân cöùu lí luaän (veà daïy hoïc baøi taäp vaät lí vaø chöông trình SGK vaät lí 11).
- Vaän duïng lí luaän treân ñeå ñöa ra heä thoáng baøi taäp vaø höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp
ñoù.
V. Giôùi haïn nghieân cöùu:
- Do haïn cheá veà thôøi gian, ñieàu kieän hoïc taäp, nghieân cöùu vaø chöa coù kinh nghieäm giaûng
daïy thöïc teá neân chöa theå löïa choïn soá löôïng baøi taäp phuø hôïp vôùi soá tieát nhö quy ñònh maø
chæ ñöa ra heä thoáng baøi taäp caàn thieát vôùi ñaày ñuû caùc daïng baøi taäp khaùc nhau cuûa phaàn
Quang hình hoïc ñaûm baûo thöïc hieän muïc tieâu cuûa phaàn naøy.
- Do thôøi gian tieáp xuùc hoïc sinh chöa nhieàu neân vieäc soaïn thaûo lôøi höôùng daãn hoïc sinh
vaø döï ñoaùn caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh coøn nhieàu thieáu xoùt. Em raát mong söï chæ baûo, ñoùng
goùp cuûa quí thaày coâ vaø caùc baïn ñeå ñeà taøi ñöôïc hoaøn chænh hôn.

CHÖÔNG 1: LÍ LUAÄN CHUNG VEÀ PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY

BAØI TAÄP VAÄT LÍ ÔÛ TRÖÔØNG TRUNG HOÏC PHOÅ THOÂNG
1.1. Taùc duïng cuûa baøi taäp vaät lí trong daïy hoïc vaät lí:
1.1.1. Baøi taäp vaät lí giuùp cho vieäc oân taäp ñaøo saâu, môû roäng kieán thöùc
Baøi taäp vaät lí laø moät phöông tieän cuûng coá, oân taäp kieán thöùc sinh ñoäng. Khi giaûi baøi taäp,
hoïc sinh phaûi nhôù laïi nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc, coù khi phaûi söû duïng toång hôïp kieán thöùc
thuoäc nhieàu chöông, nhieàu phaàn cuûa chöông trình.
Trong caùc baøi taäp, hoïc sinh phaûi vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc nhö caùc khaùi nieäm,
ñònh luaät,…nhôø ñoù hoïc sinh naém ñöôïc nhöõng bieåu hieän cuï theå cuûa chuùng trong thöïc teá,
thaáy ñöôïc nhöõng öùng duïng muoân hình muoân veû trong thöïc tieãn cuûa nhöõng kieán thöùc ñaõ
hoïc.
Caùc söï vaät, hieän töôïng trong thieân nhieân coù theå bò chi phoái bôûi nhieàu ñònh luaät, nhieàu
nguyeân nhaân ñoàng thôøi hay choàng cheùo leân nhau. Baøi taäp seõ giuùp hoïc sinh khaû naêng
phaân tích ñeå nhaän bieát ñöôïc nhöõng tröôøng hôïp phöùc taïp ñoù.
1.1.2. Baøi taäp coù theå laø böôùc khôûi ñaàu ñeå daãn ñeán moät kieán thöùc môùi.
Caùc baøi taäp neáu ñöôïc söû duïng moät caùch kheùo leùo, trong moät soá tröôøng hôïp coù theå daãn
hoïc sinh ñeán moät suy nghó veà moät hieän töôïng môùi, hoaëc xaây döïng moät khaùi nieäm môùi
nhaèm giaûi thích hieän töôïng do baøi taäp phaùt hieän ra.
1.1.3. Giaûi baøi taäp vaät lí giuùp reøn kyõ naêng, kyõ xaûo vaän duïng lyù thuyeát vaøo thöïc tieãn,
reøn luyeän thoùi quen vaän duïng kieán thöùc khaùi quaùt
Baøi taäp vaät lí laø moät trong nhöõng phöông tieän raát quyù baùu ñeå reøn luyeän kyõ naêng, kyõ
xaûo vaän duïng lí thuyeát vaøo thöïc tieãn, reøn luyeän thoùi quen vaän duïng kieán thöùc khaùi quaùt
ñaõ thu nhaän ñöôïc ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà thöïc tieãn. Coù theå xaây döïng raát nhieàu baøi taäp
coù noäi dung thöïc tieãn, trong ñoù yeâu caàu hoïc sinh phaûi vaän duïng kieán thöùc lí thuyeát ñeå
giaûi thích caùc hieän töôïng thöïc tieãn hoaëc döï ñoaùn caùc hieän töôïng xaûy ra trong thöïc tieãn ôû
nhöõng ñieàu kieän cho tröôùc.
1.1.4. Giaûi baøi taäp vaâït lyù laø moät hình thöùc laøm vieäc töï löïc cao cuûa hoïc sinh
Trong khi laøm baøi taäp, do töï mình phaân tích caùc ñieàu kieän cuûa ñaàu baøi, töï xaây döïng
laäp luaän, tìm kieám caùc kieán thöùc lieân quan ñeå giaûi vaø nhaän xeùt keát quaû thu ñöôïc neân tö
duy hoïc sinh phaùt trieån, naêng löïc laøm vieäc töï löïc cuûa hoïc sinh ñöôïc naâng cao, tính kieân
trì ñöôïc phaùt trieån.
1.1.5.Giaûi baøi taäp vaät lyù goùp phaàn laøm phaùt trieån tö duy saùng taïo cuûa hoïc sinh
Vieäc giaûi baøi taäp vaät lyù ñoøi hoûi phaûi phaân tích noäi dung vaät lyù vaø kyõ thuaät cuûa baøi
toaùn, vôùi möùùc ñoä phöùc taïp ñöôïc naâng daàn töø thaáp ñeán cao neân giuùp tö duy phaùt trieån.
1.1.6. Baøi taäp vaät lyù duøng ñeå kieåm tra möùc ñoä naém vöõng kieán thöùc vaät lyù cuûa hoïc
sinh.
Tuyø theo caùch ñaët caâu hoûi kieåm tra maø ta coù theå phaân loaïi ñöôïc caùc möùc ñoä naém
vöõng kieán thöùc cuûa hoïc sinh, goùp phaàn vaøo vieäc ñaùnh giaù chaát löôïng kieán thöùc cuûa hoïc
sinh ñöôïc chính xaùc.
1.2. Phaân loaïi baøi taäp vaät lyù
1.2.1. Phaân loaïi theo phöông thöùc giaûi

a) Baøi taäp ñònh tính:

+ Laø loaïi baøi taäp maø khi giaûi hoïc sinh khoâng caàn thöïc hieän caùc pheùp tính hoaëc chæ
caàn thöïc hieän caùc pheùp tính thaät ñôn giaûn. Ña soá caùc baøi taäp ñònh tính yeâu caàu hoïc sinh
giaûi thích hoaëc döï ñoaùn moät hieän töôïng xaûy ra trong moät ñieàu kieän nhaát ñònh.
+ Do phaûi lyù giaûi moät caùch chaët cheõ neân giuùp phaùt trieån tö duy loâgic cho hoïc sinh.
+ Reøn luyeän cho hoïc sinh hieåu roõ ñöôïc baûn chaát cuûa caùc hieän töôïng vaät lyù vaø nhöõng
quy luaät cuûa chuùng.
+ Bieát choïn kieán thöùc phuø hôïp ñeå giaûi.
Do coù nhieàu taùc duïng nhö treân neân baøi taäp ñònh tính thöôøng ñöôïc söû duïng ngay sau khi
hoïc xong lyù thuyeát hoaëc moät phaàn kieán thöùc naøo ñoù, vaø ñi töø baøi taäp ñònh tính ñôn giaûn
ñeán phöùc taïp.
b) Baøi taäp ñònh löôïng:
Laø loaïi baøi taäp maø khi giaûi phaûi thöïc hieän moät loaït caùc pheùp tính vaø keát quaû thu ñöôïc
laø moät ñaùp soá ñònh löôïng. Coù theå chia baøi taäp ñònh löôïng thaønh 2 loaïi:
* Baøi taäp tính toaùn taäp döôït:
+ Laø baøi taäp tính toaùn ñôn giaûn, thöôøng ñöôïc söû duïng sau khi hoïc xong moät khaùi
nieäm, moät ñònh luaät, moät coâng thöùc, quy taéc vaät lyù naøo ñoù.
+ Taùc duïng: cuûng coá kieán thöùc vöøa hoïc, laø cô sôû ñeå giaûi baøi taäp toång hôïp sau naøy.
* Baøi taäp tính toaùn toång hôïp:
+ Laø baøi taäp maø khi giaûi noù, phaûi vaän duïng nhieàu kieán thöùc, nhieàu ñònh luaät, coâng
thöùc… ôû nhieàu phaàn khaùc nhau cuûa chöông trình hoïc.
+ Taùc duïng: ñaøo saâu, môû roäng kieán thöùc, taäp thoùi quen vaän duïng kieán thöùc phuø hôïp
ñeå giaûi.
c) Baøi taäp thí nghieäm:
+ Laø baøi taäp maø khi giaûi phaûi tieán haønh thí nghieäm ñeå kieåm chöùng cho lôøi giaûi hoaëc
tìm soá lieäu caàn thieát cho vieäc giaûi baøi taäp.
+ Taùc duïng: laøm saùng toû moái quan heä giöõa lí thuyeát vaø thöïc tieãn.
d) Baøi taäp ñoà thò:
+ Laø baøi taäp maø trong döõ kieän cuûa ñeà baøi hoaëc trong tieán trình giaûi coù söû duïng ñoà thò.
+ Taùc duïng: reøn kyõ naêng ñoïc, veõ, hieåu quan heä haøm soá giöõa caùc ñaïi löôïng coù moâ taû
trong ñoà thò.
1.2.2. Phaân loaïi theo yeâu caàu luyeän taäp kyõ naêng, phaùt trieån tö duy hoïc sinh trong
quaù trình daïy hoïc:
a) Baøi taäp luyeän taäp: ñöôïc duøng ñeå reøn luyeän cho hoïc sinh aùp duïng ñöôïc nhöõng kieán thöùc
xaùc ñònh ñeå giaûi töøng loaïi baøi toaùn theo moät maãu xaùc ñònh.
b) Baøi taäp saùng taïo: ñöôïc duøng ñeå phaùt trieån tö duy saùng taïo cho hoïc sinh.
1.2.3. Phaân loaïi theo noäi dung:
a) Caùc baøi taäp vaät lyù ñöôïc phaân loaïi theo caùc phaàn cuûa chöông trình vaät lyù: cô, nhieät,
ñieän, quang,…
b) Caùc baøi taäp vaät lyù coøn ñöôïc phaân bieät theo: baøi taäp coù noäi dung tröøu töôïng vaø baøi
taäp coù noäi dung cuï theå.
+ Baøi taäp coù noäi dung tröøu töôïng: laø trong ñieàu kieän cuûa baøi toaùn, baûn chaát vaät lyù ñöôïc
neâu baät leân, nhöõng chi tieát khoâng baûn chaát ñaõ ñöôïc boû bôùt. Nhöõng baøi toaùn nhö theá giuùp
hoïc sinh deã daøng nhaän ra caàn söû duïng coâng thöùc, ñònh luaät hay kieán thöùc vaät lyù gì ñeå

giaûi, do ñoù nhöõng baøi toaùn tröøu töôïng ñôn giaûn thöôøng ñöôïc duøng ñeå hoïc sinh taäp döôït
aùp duïng coâng thöùc vöøa hoïc.
+ Baøi taäp coù noäi dung cuï theå: ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi nhaän ra baûn chaát vaät lyù cuûa hieän
töôïng. Nhöõng baøi toaùn loaïi naøy coù taùc duïng taäp döôït cho hoïc sinh phaân tích caùc hieän
töôïng vaät lyù cuï theå ñeå laøm roõ baûn chaát vaät lyù vaø do ñoù coù theå vaän duïng caùc kieán thöùc vaät
lyù caàn thieát ñeå giaûi.
c) Baøi taäp coù noäi dung kyõ thuaät toång hôïp: noäi dung chöùa ñöïng nhöõng taøi lieäu veà kyõ
thuaät, veà saûn xuaát, coâng noâng nghieäp, giao thoâng lieân laïc.
1.2.4. Phaân loaïi theo hình thöùc laøm baøi:
a) Baøi taäp töï luaän: bao goàm nhöõng loaïi ñaõ trình baøy ôû treân.
Ñaây laø loaïi baøi taäp yeâu caàu hoïc sinh phaûi giaûi thích, tính toaùn theo moät trình töï loâgic cuï
theå.
b) Baøi taäp traéc nghieäm khaùch quan: Laø loaïi baøi taäp cho caâu hoûi vaø ñaùp aùn. Caùc ñaùp aùn coù
theå laø ñuùng, gaàn ñuùng hoaëc sai. Nhieäm vuï cuûa hoïc sinh laø tìm ra caâu traû lôøi ñuùng nhaát.
Baøi taäp naøy bao goàm:
+ Caâu Ñuùng – Sai: Caâu hoûi laø moät phaùt bieåu, caâu traû lôøi laø moät trong hai löïa choïn.
+ Caâu nhieàu löïa choïn: moät caâu hoûi, coù 3,4,5 caâu traû lôøi, yeâu caàu hoïc sinh tìm caâu traû lôøi
ñuùng nhaát.
+ Caâu ñieàn khuyeát: noäi dung trong caâu bò boû löûng, yeâu caàu hoïc sinh ñieàn töø hoaëc ngöõ
ñuùng vaøo choã bò boû troáng ñoù.
+ Caâu gheùp hình thöùc: noäi dung cuûa caùc caâu ñöôïc chia thaønh hai phaàn, hoïc sinh phaûi tìm
caùc phaàn phuø hôïp ñeå gheùp thaønh caâu ñuùng.
Trong caùc loaïi caâu traéc nghieäm treân, caâu traéc nghieäm nhieàu löïa choïn ñöôïc söû duïng
nhieàu nhaát trong caùc baøi taäp vaät lyù.
1.3. Phöông phaùp giaûi baøi taäp vaät lyù:
Caùc baøi taäp vaät lyù raát phong phu,ù ña daïng neân phöông phaùp giaûi cuõng raát phong phuù vaø
khoâng coù phöông phaùp naøo laø vaïn naêng aùp duïng ñeå giaûi cho taát caû caùc loaïi baøi toaùn. Tuy
nhieân, coù theå vaïch ra moät daøn baøi chung goàm caùc böôùc sau:
1.3.1. Tìm hieåu ñeà baøi:
Ñoïc kyõ ñeà baøi, tìm hieåu yù nghóa cuûa caùc thuaät ngöõ quan troïng, ñaâu laø döõ kieän, ñaâu laø
aån soá phaûi tìm. Neáu laø baøi taäp tính toaùn, duøng caùc kí hieäu toùm taét ñeà baøi, veõ hình caàn
thieát ñeå dieãn ñaït nhöõng ñieàu kieän cuûa ñeà baøi.
1.3.2. Phaân tích hieän töôïng:
Böôùc naøy coù taùc duïng quyeát ñònh ñeán chaát löôïng baøi giaûi, vì theá trong quaù trình phaân
tích caàn laøm roõ:
+ Döõ kieän cuûa ñeà baøi lieân quan ñeán hieän töôïng naøo, khaùi nieäm naøo, ñònh luaät naøo, quy
taéc naøo.
+ Xaùc ñònh caùc giai ñoaïn dieãn bieán cuûa hieän töôïng, moãi giai ñoaïn bò chi phoái bôûi ñaëc
tính naøo, ñònh luaät naøo.
Nhôø vaäy, hoïc sinh môùi hieåu roõ baûn chaát cuûa hieän töôïng, traùnh söïï aùp duïng maùy moùc
coâng thöùc.
1.3.3. Xaây döïng laäp luaän:
Thöïc chaát böôùc naøy laø tìm quan heä giöõa aån soá phaûi tìm vaø döõ kieän ñaõ cho.

a. Trong vieäc giaûi baøi taäp ñònh tính: Baøi taäp ñònh tính thöôøng coù hai daïng: giaûi thích hieän
töôïng vaø döï ñoaùn hieän töôïng.
+ Baøi taäp giaûi thích hieän töôïng:
Thöïc chaát laø ñeà baøi cho bieát moät hieän töôïng vaø phaûi lyù giaûi vì sao hieän töôïng laïi xaûy ra
nhö theá. Trong caùc baøi taäp naøy ñoøi hoûi phaûi thieát laäp ñöôïc moái quan heä giöõa moät hieän
töôïng cuï theå vôùi moät soá ñaëc tính cuûa söï vaät, hieän töôïng hay vôùi moät soá ñònh luaät vaät lyù,
thöôøng phaûi thöïc hieän pheùp suy luaän logic.
+ Baøi taäp döï ñoaùn hieän töôïng:
Thöïc chaát laø caên cöù vaøo nhöõng ñieàu kieän cuï theå cuûa ñeà baøi, xaùc ñònh ñöôïc nhöõng ñònh
luaät chi phoái hieän töôïng vaø döï ñoaùn hieän töôïng gì seõ xaûy ra.
b. Trong vieäc giaûi baøi taäp tính toaùn:
Coù hai phöông phaùp xaây döïng laäp luaän:
+ Phöông phaùp phaân tích:
Xuaát phaùt töø aån soá caàn tìm, ñöa ra moái quan heä giöõa aån soá ñoù vôùi moät ñaïi löôïng naøo
ñoù theo moät ñònh luaät ñaõ xaùc ñònh ôû böôùc 2, dieãn ñaït baèng moät coâng thöùc coù chöùa aån soá.
Vaø döïa vaøo caùc döõ kieän ñaõ cho tieáp tuïc phaùt trieån laäp luaän hoaëc bieán ñoåi coâng thöùc naøy
ñi ñeán coâng thöùc sau cuøng chöùa aån soá vaø caùi ñaõ cho.
+ Phöông phaùp toång hôïp:
Xuaát phaùt töø döõ kieän cuûa ñaàu baøi xaây döïng laäp luaän hoaëc bieán ñoåi caùc coâng thöùc dieãn
ñaït moái quan heä giöõa caùc döõ kieän ñaõ cho vôùi caùc ñaïi löôïng khaùc ñeå tieán daàn ñeán coâng
thöùc cuoái cuøng coù chöùa aån soá vaø caùc döõ kieän ñaõ cho.
* Nhaän xeùt: Trong thöïc teá giaûi baøi taäp, hai phöông phaùp treân khoâng taùch rôøi nhau maø
thöôøng xen keû nhau, hoã trôï cho nhau.
* Laäp sô ñoà tieán trình giaûi:
Moâ hình hoaù quaù trình laøm saùng toû caùc yeáu toá chöa bieát trong caùc moái lieân heä ñaõ xaùc
laäp ñeå ñi ñeán xaùc ñònh ñöôïc caùi phaûi tìm.
(3) c (2) a
(1) X
(5) d
(4) b
(6) e
Töø moái lieân heä (3) ruùt ra c.

Theá c vaøo (2) ruùt ra a
Töø (5) ruùt ra d. Töø (6) ruùt ra e.
Theá d vaø e vaøo (4) ruùt ra b
Theá a vaø b vaøo (1) ruùt ra x (ñaïi löôïng phaûi tìm)
1.3.4. Bieän luaän:
Trong böôùc naøy ta phaûi phaân tích keát quaû cuoái cuøng ñeå loaïi boû nhöõng keát quaû khoâng
phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa baøi toaùn hoaëc khoâng phuø hôïp keát quaû thöïc teá.
• Toùm taét phöông phaùp giaûi: (trong vieäc giaûi baøi taäp ñònh löôïng)
1. Toùm taét ñeà.

2. Caùc moái lieân heä caàn xaùc laäp.
3. Sô ñoà tieán trình ruùt ra keát quaû caàn tìm.
4. Caùc keát quaû tính.
Ñoái vôùi daïng baøi taäp traéc nghieäm khaùch quan: Hoïc sinh caàn bieát söû duïng kyõ naêng
nhaän bieát ñeå phaùt hieän loaïi tröø nhöõng phöông aùn sai vaø caàn coù söï phaân bieät chính xaùc
giöõa löïa choïn ñuùng vaø gaàn ñuùng. Ñeå thöïc hieän ñieàu naøy hoïc sinh caàn suy nghó, toång hôïp,
phaân tích vaø tính toaùn. Sau ñaây laø caùc böôùc ñöôïc söû duïng ñeå laøm baøi taäp traéc nghieäm:
* Ñoïc vaø tìm hieåu ñeà baøi.
* Phaân tích caùc döõ kieän, xaùc ñònh caùc kieán thöùc lieân quan.
+ Döï tính caâu traû lôøi, so saùnh vôùi caùc löïa choïn ñeå loaïi tröø nhöõng phöông aùn sai, tìm
ra phöông aùn ñuùng.
+ Ñoái vôùi caùc löïa choïn gaàn ñuùng, phaân tích kyõ, kieåm tra taïi sao noù ñuùng vaø khoâng
ñuùng. Qua ñoù ñöa ra ñaùp aùn chính xaùc sau cuøng.
Ñoái vôùi baøi taäp traéc nghieäm tính toaùn, neân giaûi tröôùc nhö moät baøi toaùn ñònh löôïng roài
so saùnh keát quaû tính vôùi caùc löïa choïn. Trong quaù trình giaûi caàn chuù yù caùc böôùc bieán ñoåi
ñeå khoâng ñi ñeán keát quaû sai.
1.4. Höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp vaät lyù:
1.4.1. Cô sôû ñònh höôùng vieäc höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp vaät lyù.
Muoán cho vieäc höôùng daãn giaûi baøi taäp ñöôïc ñònh höôùng moät caùch ñuùng ñaén, giaùo vieân
phaûi phaân tích ñöôïc phöông phaùp giaûi baøi taäp cuï theå naøy. Maët khaùc, phaûi xuaát phaùt töø
muïc ñích sö phaïm cuï theå cuûa vieäc giaûi baøi taäp ñeå xaùc ñònh kieåu höôùng daãn cho phuø hôïp.
Ta coù theå minh hoaï baèng sô ñoà:
Tö duy giaûi baøi taäp Phaân tích phöông phaùp giaûi

vaät lyù baøi taäp vaät lyù cuï theå Phöông phaùp
höôùng daãn giaûi
baøi taäp vaät lyù cuï
Muïc ñích sö phaïm Xaùc ñònh kieåu höôùng daãn theå
1.4.2. Caùc kieåu höôùng daãn giaûi baøi taäp:

a) Höôùng daãn theo maãu ( höôùng daãn angoârit)
- Ñònh nghóa: Laø söï höôùng daãn chæ roõ cho hoïc sinh nhöõng haønh ñoäng cuï theå caàn thöïc
hieän vaø trình töï thöïc hieän caùc haønh ñoäng ñoù ñeå ñaït keát quaû mong muoán.
- Yeâu caàu ñoái vôùi giaùo vieân:
Giaùo vieân phaûi phaân tích moät caùch khoa hoïc vieäc giaûi toaùn ñeå xaùc ñònh ñöôïc moät trình
töï chính xaùc, chaët cheõ cuûa caùc haønh ñoäng caàn thöïc hieän ñeå giaûi ñöôïc baøi toaùn vaø phaûi
baûo ñaûm cho caùc haønh ñoäng ñoù laø nhöõng haønh ñoäng sô caáp ñoái vôùi hoïc sinh .
=> Phaûi xaây döïng ñöôïc angoârit giaûi baøi taäp.
- Yeâu caàu ñoái vôùi hoïc sinh:
Chaáp haønh caùc haønh ñoäng ñaõ ñöôïc giaùo vieân chæ ra, cöù theo ñoù hoïc sinh seõ ñaït ñöôïc keát
quaû, seõ giaûi ñöôïc baøi toaùn ñaõ cho.
- Öu ñieåm:
+ Baûo ñaûm cho hoïc sinh giaûi ñöôïc baøi taäp ñaõ cho moät caùch chaéc chaén.
+ Giuùp cho vieäc reøn luyeän kyõ naêng giaûi baøi taäp cuûa hoïc sinh moät caùch hieäu quaû.
- Nhöôïc ñieåm:
Ít coù taùc duïng reøn luyeän cho hoïc sinh khaû naêng tìm toøi, saùng taïo. Söï phaùt trieån tö duy
saùng taïo cuûa hoïc sinh bò haïn cheá.
- Ñieàu kieän aùp duïng:
Khi caàn daïy cho hoïc sinh phöông phaùp giaûi moät baøi toaùn ñieån hình, luyeän cho hoïc sinh
kyõ naêng giaûi moät daïng baøi taäp xaùc ñònh.
- Caùch thöïc hieän:
+ Chæ daãn cho hoïc sinh angoârit döôùi daïng coù saün. Qua vieäc giaûi moät vaøi baøi toaùn maãu,
giaùo vieân phaân tích phöông phaùp giaûi vaø chæ daãn cho hoïc sinh angoârit giaûi loaïi baøi taäp ñoù
roài cho hoïc sinh aùp duïng ñeå giaûi caùc baøi taäp tieáp theo.
+ Ñoái vôùi nhöõng hoïc sinh khaù coù theå cho caùc em tham gia vaøo quaù trình xaây döïng
angoârit chung ñeå giaûi loaïi baøi taäp ñaõ cho nhaèm reøn luyeän tö duy hoïc sinh trong quaù trình
giaûi toaùn.
+ Ñoái vôùi nhöõng hoïc sinh yeáu, coù theå hoïc sinh chöa aùp duïng ñöôïc ngay angoârit ñaõ ñöôïc
ñöa ra cho hoïc sinh thì giaùo vieân caàn ñöa ra nhöõng baøi luyeän taäp rieâng nhaèm ñaûm baûo
cho hoïc sinh thöïc hieän ñöôïc nhöõng chæ daãn rieâng leû trong angoârit giaûi naøy (ñaûm baûo cho
hoïc sinh naém vöõng nhöõng haønh ñoäng sô caáp) ñeå taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh coù theå aùp
duïng ñöôïc angoârit ñaõ cho.
b) Höôùng daãn tìm toøi (höôùng daãn Ôrixtic):
- Ñònh nghóa: Höôùng daãn tìm toøi laø kieåu höôùng daãn mang tính chaát gôïi yù cho hoïc sinh
suy nghó tìm toøi phaùt hieän caùch giaûi quyeát baøi toaùn.
Giaùo vieân phaûi gôïi môû ñeå hoïc sinh töï tìm caùch giaûi quyeát, töï xaùc ñònh caùc haønh ñoäng
thöïc hieän ñeå ñaït ñöôïc keát quaû, phaûi chuaån bò thaät toát caùc caâu hoûi gôïi môû.
- Yeâu caàu ñoái vôùi hoïc sinh:
Hoïc sinh phaûi töï löïc tìm toøi caùch giaûi quyeát chöù khoâng phaûi laø hoïc sinh chæ vieäc chaáp
haønh caùc haønh ñoäng theo maãu cuûa giaùo vieân.
- Öu ñieåm:
+ Traùnh ñöôïc tình traïng giaùo vieân laøm thay hoïc sinh trong vieäc giaûi baøi taäp.
+ Phaùt trieån tö duy, khaû naêng laøm vieäc töï löïc cuûa hoïc sinh.
+ Khoâng phaûi bao giôø cuõng coù theå ñaûm baûo cho hoïc sinh giaûi ñöôïc baøi toaùn moät caùch
chaéc chaén.
+ Höôùng daãn cuûa giaùo vieân khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñònh höôùng ñöôïc tö duy cuûa hoïc
sinh vaøo phaïm vi caàn vaø coù theå tìm toøi phaùt hieän caùch giaûi quyeát.
+ Phöông phaùp naøy khoâng theå aùp duïng cho toaøn boä ñoái töôïng hoïc sinh.
- Ñieàu kieän aùp duïng: Khi caàn giuùp ñôõ hoïc sinh vöôït qua khoù khaên ñeå giaûi ñöôïc baøi taäp
ñoàng thôøi vaãn baûo ñaûm yeâu caàu phaùt trieån tö duy hoïc sinh, muoán taïo ñieàu kieän ñeå hoïc
sinh töï löïc tìm toøi caùch giaûi quyeát.
c) Ñònh höôùng khaùi quaùt chöông trình hoùa:
- Ñònh nghóa: Ñònh höôùng khaùi quaùt chöông trình hoaù laø söï höôùng daãn cho hoïc sinh töï
tìm toøi caùch giaûi quyeát töông töï nhö höôùng daãn tìm toøi.

Cuï theå:
+ Giaùo vieân ñònh höôùng ban ñaàu ñeå hoïc sinh töï tìm toøi giaûi quyeát vaán ñeà ñaët ra.
+ Neáu hoïc sinh khoâng töï giaûi quyeát ñöôïc, giaùo vieân seõ gôïi yù theâm, cuï theå hoaù hoaëc chi
tieát hoaù theâm moät böôùc ñeå thu heïp phaïm vi tìm toøi giaûi quyeát cho vöøa söùc hoïc sinh.
+ Neáu hoïc sinh vaãn khoâng töï giaûi quyeát ñöôïc thì giaùo vieân neân chuyeån daàn sang kieåu
ñònh höôùng theo maãu ñeå theo ñoù hoïc sinh töï giaûi quyeát ñöôïc moät böôùc hay moät khía
caïnh naøo ñoù cuûa vaán ñeà. Sau ñoù tieáp tuïc giaûi quyeát vaán ñeà tieáp theo.
+ Cöù nhö theá giaùo vieân höôùng daãn vaø ñònh höôùng ñeå hoïc sinh ñeå hoïc sinh giaûi quyeát
hoaøn chænh vaán ñeà.
+ Ñònh höôùng hoaït ñoäng tö duy cuûa hoïc sinh theo ñöôøng loái khaùi quaùt cuûa vieäc giaûi
quyeát vaán ñeà.
+ Phaûi theo saùt tieán trình hoaït ñoäng giaûi baøi toaùn cuûa hoïc sinh.
+ Keát hôïp vieäc ñònh höôùng vôùi vieäc kieåm tra keát quaû hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh ñeå ñieàu
chænh söï giuùp ñôõ thích öùng vôùi trình ñoä cuûa hoïc sinh.
- Öu ñieåm: keát hôïp ñöôïc vieäc thöïc hieän caùc yeâu caàu sau:
+ Reøn luyeän tö duy hoïc sinh trong quaù trình giaûi baøi toaùn.
+ Ñaûm baûo cho hoïc sinh giaûi ñöôïc baøi toaùn ñaõ cho.
+ Giaùo vieân theo saùt hoïc sinh trong quaù trinh giaûi baøi taäp neân deã phaùt hieän ñöôïc nhöõng
thieáu soùt, sai laàm cuûa hoïc sinh ñeå ñieàu chænh vaø cuûng coá laïi.
Ñeå laøm toát söï höôùng daãn naøy phuï thuoäc vaøo trình ñoä vaø khaû naêng sö phaïm cuûa ngöôøi
giaùo vieân. Ñoâi khi ngöôøi giaùo vieân deã sa vaøo laøm thay cho hoïc sinh trong töøng böôùc ñònh
höôùng. Do vaäy, caâu hoûi ñònh höôùng cuûa giaùo vieân phaûi ñöôïc caân nhaéc kyõ vaø phuø hôïp vôùi
trình ñoä cuûa hoïc sinh.
- Ñieàu kieän aùp duïng:
+ Khi coù ñieàu kieän höôùng daãn tieán trình hoaït ñoäng giaûi baøi taäp cuûa hoïc sinh, nhaèm
giuùp cho hoïc sinh töï giaûi ñöôïc baøi taäp ñaõ cho.
+ Daïy cho hoïc sinh caùch suy nghó trong quaù trình giaûi baøi taäp.
Trong quaù trình höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp khoâng theå theo moät khuoân maãu nhaát
ñònh maø tuyø thuoäc vaøo noäi dung, kieán thöùc, yeâu caàu cuûa baøi toaùn vaø coøn tuyø thuoäc vaøo
ñoái töôïng hoïc sinh cuï theå maø chuùng ta coù caùch löïa choïn caùc kieåu höôùng daãn cho phuø
hôïp. Nhö vaäy, ngöôøi giaùo vieân phaûi bieát caùch phoái hôïp caû ba kieåu höôùng daãn treân nhöng
aùp duïng kieåu höôùng daãn tìm toøi laø chuû yeáu.
1.5. Nhöõng yeâu caàu veà löïa choïn vaø söû duïng baøi taäp vaät lyù trong daïy hoïc vaät lyù:
1.5.1. Löïa choïn baøi taäp:
Baøi taäp vaät lyù coù taùc duïng lôùn veà caû ba maët: giaùo duïc, giaùo döôõng vaø giaùo duïc kyõ
thuaät toång hôïp. Taùc duïng naøy caøng tích cöïc neáu ta choïn ñöôïc caùc baøi taäp theo ñuùng caùc
yeâu caàu sau:
+ Caùc baøi taäp phaûi ñi töø deã ñeán khoù, töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø ñònh tính ñeán ñònh
löôïng.
+ Moãi baøi taäp laø moät maét xích trong heä thoáng baøi taäp.

+ Heä thoáng baøi taäp caàn bao goàm nhieàu theå loaïi baøi taäp: baøi taäp giaû taïo, baøi taäp coù noäi
dung thöïc teá, baøi taäp luyeän taäp, baøi taäp saùng taïo, baøi taäp mang tính nguïy bieän vaø nghòch
lyù,…
+ Phaûi löïa choïn baøi taäp phuø hôïp vôùi ñoái töôïng hoïc sinh vaø saùt vôùi muïc tieâu daïy hoïc ôû
phoå thoâng.
1.5.2. Söû duïng heä thoáng baøi taäp:
Trong tieán trình daïy hoïc moät vaán ñeà cuï theå, giaùo vieân phaûi döï kieán keá hoaïch söû duïng
baøi taäp trong heä thoáng baøi taäp ñaõ löïa choïn cho phuø hôïp vôùi ñoái töôïng trong thôøi gian cho
pheùp.
+ Heä thoáng baøi taäp coù theå söû duïng ôû caùc khaâu khaùc nhau cuûa quaù trình daïy hoïc: neâu vaán
ñeà, hình thaønh kieán thöùc môùi, cuûng coá, heä thoáng hoaù, kieåm tra, ñaùnh giaù kieán thöùc vaø kyõ
naêng cuûa hoïc sinh.
+ Nhöõng baøi taäp ñònh tính hay baøi taäp taäp döôït, aùp duïng coâng thöùc, baøi taäp traéc nghieäm
thöôøng ñöôïc söû duïng ñaàu tieân. Sau ñoù, ñeán baøi taäp tính toaùn, baøi taäp ñoà thò, baøi taäp thí
nghieäm,…vôùi noäi dung phöùc taïp daàn. Cuoái cuøng laø baøi taäp toång hôïp, baøi coù noäi dung kyõ
thuaät toång hôïp, baøi taäp saùng taïo.
+ Caàn chuù yù söû duïng heä thoáng baøi taäp phaûi phuø hôïp vôùi töøng ñoái töôïng hoïc sinh khaùc
nhau. Hoïc sinh trung bình chæ caàn ôû möùc ñoä bieát, hieåu, vaän duïng coøn ñoái vôùi hoïc sinh
kha,ù gioûi thì yeâu caàu ôû möùc ñoä cao hôn, caàn phaûi coù söï laäp luaän vaø tö duy loâgic, phaân
tích, toång hôïp.
+ Baøi taäp trong kieåm tra, thi cöû:
Trong kieåm tra, thi cöû thì khoâng theå thieáu vieäc giaûi baøi taäp vaät lyù ñöôïc vì noù coù taùc
duïng kieåm tra möùc ñoä lónh hoäi kieán thöùc, kieåm tra kyõ naêng, kó xaûo trong giaûi baøi taäp
(tính toaùn, veõ ñoà thò, söû duïng ñôn vò, chöùng minh coâng thöùc,…)
• Ñeå hoïc sinh coù theå deã daøng naém baét ñöôïc thì heä thoáng baøi taäp phaûi chia thaønh caùc
daïng theo chuû ñeà, moãi chuû ñeà coù nhieàu daïng.

CHÖÔNG 2: LÖÏA CHOÏN HEÄ THOÁNG BAØI TAÄP VAØ HÖÔÙNG DAÃN
HOÏC SINH GIAÛI BAØI TAÄP PHAÀN QUANG HÌNH HOÏC LÔÙP 11
(CHÖÔNG TRÌNH NAÂNG CAO)
• Trong luaän vaên naøy em em seõ chia baøi taäp trong phaàn Quang hình hoïc thaønh 5 chuû
ñeà. Moãi chuû ñeà coù baøi taäp töï luaän (goàm baøi taäp ñònh tính vaø baøi taäp ñònh löôïng) vaø
traéc nghieäm khaùch quan.
- Chuû ñeà 1: Khuùc xaï aùnh saùng.
- Chuû ñeà 2: Laêng kính.
- Chuû ñeà 3: Thaáu kính moûng.
- Chuû ñeà 4: Maét. Caùc taät cuûa maét – Caùch khaéc phuïc.
- Chuû ñeà 5: Caùc duïng cuï quang hoïc: kính luùp, kính hieån vi, kính thieân vaên.
2.1. CHUÛ ÑEÀ 1: KHUÙC XAÏ AÙNH SAÙNG – PHAÛN XAÏ TOAØN PHAÀN
A. Toùm taét lyù thuyeát:

I. Khuùc xaï aùnh saùng:
1. Ñònh nghóa hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng:
Khuùc xaï laø hieän töôïng chuøm tia saùng bò ñoåi phöông ñoät ngoät khi ñi qua maët phaân caùch
hai moâi tröôøng truyeàn aùnh saùng.
2. Ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng:
Tia khuùc xaï naèm trong maët phaúng tôùi.
Tia tôùi vaø tia khuùc xaï naèm ôû hai beân phaùp tuyeán taïi ñieåm tôùi.
Ñoái vôùi hai moâi tröôøng trong suoát nhaát ñònh, tæ soá giöõa sin cuûa goùc tôùi vaø sin cuûa goùc
khuùc xaï laø moät haèng soá.
sini
= n hay sini = nsinr
sinr
n: chieát suaát tæ ñoái cuûa moâi tröôøng khuùc xaï ñoái vôùi moâi tröôøng tôùi.
3. Chieát suaát cuûa moâi tröôøng:
a) Chieát suaát tæ ñoái:
v1
n ≡ n21 =
v2
b) Chieát suaát tuyeät ñoái:
c
n1 =
v1
n2 = c
v2
n2
n21 =
n1

=> Bieåu thöùc cuûa ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng coù theå vieát döôùi daïng: n1sini =
n2sinr
II Phaûn xaï toaøn phaàn :
1. Hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn:
a) Goùc khuùc xaï giôùi haïn
Trong tröôøng hôïp aùnh saùng ñi töø moâi tröôøng coù chieát chieát suaát nhoû hôn sang moâi
tröôøng coù chieát suaáât lôùn hôn, ta luoân luoân coù tia khuùc xaï trong moâi tröôøng thöù hai.
n
sin igh = 1 n1 < n2
n2
igh : goùc khuùc xaï giôùi haïn.
b) Söï phaûn xaï toaøn phaàn
Khi aùnh saùng ñi töø moâi tröôøng coù chieát suaát lôùn hôn sang moâi tröôøng coù chieát suaát nhoû
hôn vaø coù goùc tôùi i lôùn hôn igh thì seõ xaûy ra hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn, trong ñoù moïi
tia saùng ñeàu bò phaûn xaï khoâng coù tia khuùc xaï.
n
sin igh = 2 n1 > n2
n1
igh : goùc tôùi giôùi haïn.
* Caùc kó naêng cô baûn caàn reøn luyeän cho hoïc sinh khi giaûi baøi taäp:
+ Kó naêng xaùc ñònh goùc tôùi, khoaûng caùch, chieát suaát
+ Kó naêng xaùc ñònh caùc goùc giôùi haïn.
+ Kó naêng xaùc ñònh aûnh baèng caùch veõ ñöôøng ñi cuûa caùc tia saùng.
* Phöông phaùp giaûi:
- Xaùc ñònh goùc tôùi, goùc khuùc xaï, khoaûng caùch, chieát suaát.
Phöông phaùp chung:
+ Vaän duïng coâng thöùc cuûa ñònh luaät khuùc xaï n1sini = n2sinr
+ Veõ hình vaø döïa vaøo hình veõ (caàn chuù yù xeùt nhöõng tam giaùc coù chöùa goùc tôùi hay goùc
khuùc xaï hoaëc chöùa goùc baèng vôùi nhöõng goùc ñoù vaø aùp duïng heä thöùc löôïng trong tam giaùc
ñeå thieát laäp caùc moái lieân heä caàn thieát) ñeå xaùc ñònh moái quan heä giöõa caùc yeáu toá ñaõ bieát
vôùi ñaïi löôïng caàn xaùc ñònh.
- Daïng baøi taäp veà hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn:
Phöông phaùp: Xeùt hai ñieàu kieän ñeå coù hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn:
+ AÙnh saùng truyeàn ñi töø moâi tröôøng chieát quang hôn ñeán moâi tröôøng chieát quang keùm
(n1 > n2)
+ Goùc tôùi lôùn hôn goùc giôùi haïn igh
n
vôùi sinigh = 2
n1
Neáu i ≥ igh : coù hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn. Daáu “ = ” öùng vôùi tröôøng hôïp hieän
töôïng phaûn xaï toaøn phaàn baét ñaàu xaûy ra.
- Daïng baøi taäp veà baûn maët song song:
+ Söû duïng coâng thöùc cuûa ñònh luaät khuùc xaï vaø ñieàu kieän ñeå cho aûnh roõ, döïa vaøo hình
veõ ñeå xaùc ñònh caùc ñaïi löôïng theo yeâu caàu.
+ Löu yù:
. Tia loù qua baûn maët song song coù phöông song song vôùi tia tôùi.

. Söï taïo aûnh bôûi baûn maët song song: xeùt chuøm tia saùng heïp gaàn nhö vuoâng goùc vôùi
maët baûn; vaät thaät seõ cho aûnh aûo; aûnh coù ñoä lôùn (ñoä cao) baèng vaät.
- Daïng: Xaùc ñònh ñöôøng ñi cuûa caùc tia khuùc xaï
Phöông phaùp: Caên cöù vaøo chieát suaát tæ ñoái giöõa hai moâi tröôøng hay chieát suaát tuyeät ñoái
giöõa chuùng ñeå xaùc ñònh xem so vôùi moâi tröôøng tieáp giaùp thì moâi tröôøng tôùi chieát quang
hôn hay chieát quang keùm.
a) Neáu moâi tröôøng tôùi chieát quang keùm hôn moâi tröôøng tieáp giaùp thì duøng ñònh luaät
khuùc xaï tìm goùc khuùc xaï hoaëc veõ tieáp ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng (chuù yù goùc khuùc xaï luoân
nhoû hôn goùc tôùi).
b) Neáu moâi tröôøng tôùi chieát quang hôn moâi tröôøng tieáp giaùp thì tröôùc heát phaûi tìm goùc
n
giôùi haïn theo coâng thöùc sinigh = 2 vaø so saùnh vôùi goùc tôùi i.
n1
Neáu i < igh thì duøng ñònh luaät khuùc xaï tìm goùc khuùc xaï vaø veõ tieáp ñöôøng truyeàn cuûa tia
saùng.
Neáu i > igh thì duøng ñònh luaät phaûn xaï ñeå veõ tieáp ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng.
Neáu i = igh tia khuùc xaï ñi laø laø treân maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng.
Löu yù: Khi giaûi baøi taäp veà löôõng chaát phaúng coù theå vaän duïng:
- Ñieàu kieän ñeå cho aûnh roõ neùt cuûa moät löôõng chaát phaúng laø caùc goùc tôùi phaûi nhoû (xeùt
chuøm tia xuaát phaùt töø vaät vôùi goùc tôùi nhoû, caùc chuøm tia naøy gaàn nhö vuoâng goùc vôùi maët
phaân caùch).
Khi ñoù: sini = tani ≈ i(radian)
Do i nhoû neân r cuõng nhoû: sinr = tanr ≈ r (radian)
- Giao ñieåm cuûa caùc tia loù qua maët löôõng chaát phaúng chính laø aûnh cuûa vaät taïo bôûi
löôõng chaát phaúng ñoù.
B. Caùc daïng baøi taäp:
I. Baøi taäp ñònh tính:
I.1 Heä thoáng baøi taäp:
Baøi 1: Xeùt moät tia saùng ñi töø moâi tröôøng naøy sang moâi tröôøng khaùc. Chieát suaát tæ ñoái
giöõa hai moâi tröôøng cho ta bieát ñieàu gì veà ñöôøng ñi tia saùng qua maët löôõng chaát phaúng?
Baøi 2: Moät hoïc sinh khaúng ñònh raèng khi aùnh saùng truyeàn lieân tieáp qua nhieàu moâi tröôøng
trong suoát khaùc nhau thì caùch vieát ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng, veà hình thöùc gioáng vôùi
caùch vieát cuûa caùc ñònh luaät baûo toaøn. Haõy aùp duïng caùc coâng thöùc cuûa ñònh luaät khuùc xaï
cho söï khuùc xaï lieân tieáp vaøo nhieàu moâi tröôøng coù chieát suaát n1, n2,…,nn vaø coù caùc maët
phaân caùch song song vôùi nhau ñeå laøm saùng toû yù kieán treân.
Baøi 3: Theo coâng thöùc cuûa ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng, tröôøng hôïp naøo khoâng coù hieän
töôïng khuùc xaï?
Baøi 4: Moät ngöôøi nhìn thaáy con caù ôû trong nöôùc theo phöông gaàn nhö thaúng goùc vôùi maët
nöôùc. Hoûi muoán ñaâm truùng con caù thì ngöôøi ñoù phaûi phoùng muõi lao vaøo choã naøo, ñuùng
vaøo choã ngöôøi ñoù nhìn thaáy con caù hay ôû phía treân phía döôùi choã ñoù? Giaûi thích.
Baøi 5: Chieáu moät tia saùng vaøo moät taám thuyû tinh coù chieát suaát n, chieàu daøy d vaø coù hai
maët song song vôùi nhau vôùi goùc tôùi laø i. Haõy chöùng minh raèng khi loù ra khoûi baûn thuyû
tinh thì tia loù song song vôùi tia tôùi.

Baøi 6: Moät tia saùng truyeàn ñeán maët thoaùng cuûa nöôùc. Tia naøy cho moät tia phaûn xaï ôû maët
thoaùng vaø moät tia khuùc xaï.
Ngöôøi ta veõ caùc tia queân naøy ghi laïi chieàu truyeàn trong hình beân. Haõy cho bieát tia
naøo laø tia tôùi?
S1
S2
Khoâng khí
J
Nöôùc
S3
I.2 Vò trí, taùc duïng cuûa caùc baøi taäp:
Baøi 1, 2, 3: Ñaây laø baøi taäp giuùp hoïc sinh cuûng coá vaø vaän duïng ñònh luaät khuùc xaï aùnh
saùng. Baøi naøy coù theå ñöôïc duøng ngay sau giôø hoïc lyù thuyeát.
Baøi 4: Ñaây laø daïng baøi taäp giaûi thích hieän töôïng trong thöïc teá. Baøi naøy giuùp hoïïc sinh bieát
caùch xaùc ñònh aûnh baèng caùch veõ ñöôøng ñi cuûa chuøm tia saùng qua maët löôõng chaát, töø ñoù
giuùp hoïc sinh bieát ñöôïc maét ñaët trong khoâng khí chæ nhìn thaáy ñöôïc aûnh cuûa vaät trong
nöôùc chöù khoâng phaûi nhìn thaáy chính vaät ñoù. Baøi naøy coù theå söû duïng ngay sau giôø hoïc lyù
thuyeát.
Baøi 5: Baøi naøy giuùp hoïc sinh bieát caùch xaùc ñònh ñöôøng ñi cuûa tia saùng qua baûn maët song
song, vaän duïng ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng ñeå chöùng minh tia tôùi vaø tia loù song song vôùi
nhau. Baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng loàng vaøo nhöõng baøi taäp.
Baøi 6: Baøi naøy kieåm tra khaû naêng naém vöõng kieán thöùc cuûa hoïc sinh veà caùc tia khuùc xaï,
phaûn xaï. Baøi naøy coù theå söû duïng sau khi hoïc xong lí thuyeát.
I.3 Höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp:
Baøi 1:
GV: Khi tia saùng ñi qua maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng, ñaïi löôïng naøo giuùp ta xaùc
ñònh ñöôøng ñi cuûa tia saùng?
HS: Goùc tôùi vaø goùc khuùc xaï.
GV: Chieát suaát tæ ñoái coù moái lieân heä vôùi hai ñaïi löôïng treân nhö theá naøo?
HS: sini = nsinr
GV: Döïa vaøo coâng thöùc treân, khi goùc tôùi i khoâng ñoåi thì chieát suaát tæ ñoái n coù lieân heä nhö
theá naøo vôùi goùc khuùc xaï r?
HS: Neáu n caøng lôùn thì r caøng nhoû.
GV: Khi n caøng lôùn thì tia khuùc xaï seõ nhö theá naøo?
HS: Tia khuùc xaï seõ caøng gaàn phaùp tuyeán hôn hay bò khuùc xaï nhieàu hôn.
GV: Vaäy chieát suaát tæ ñoái giöõa hai moâi tröôøng cho ta bieát ñieàu gì veà ñöôøng ñi tia saùng
qua maët löôõng chaát?
HS: Chieát suaát tæ ñoái giöõa hai moâi tröôøng caøng lôùn thì tia saùng ñi qua maët phaân caùch giöõa
hai moâi tröôøng bò khuùc xaï caøng nhieàu.
Baøi 2:
Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu thöùc cuûa ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng khi aùnh saùng truyeàn
töø moâi tröôøng 1 sang moâi tröôøng 2, moâi tröôøng 2 sang moâi tröôøng 3, …, cuoái cuøng laø sang
moâi tröôøng thöù n. Cho hoïc sinh nhaän xeùt nsini coù thay ñoåi khoâng?
Baøi 3:
GV: Ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng nhö theá naøo khi tia saùng xuyeân qua maët phaân caùch giöõa
hai moâi tröôøng maø khoâng bò khuùc xaï?
HS: Tia saùng seõ truyeàn thaúng hay khoâng ñoåi höôùng.
GV: Khi ñoù goùc tôùi vaø goùc khuùc xaï seõ nhö theá naøo?
HS: i = r
GV: Khi naøo i = r maø coâng thöùc cuûa ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng ñöôïc thoûa?
HS: i = r = 0
GV: Khi ñoù ta coù keát luaän gì veà ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng?
HS: Tia saùng truyeàn vuoâng goùc maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng thì truyeàn thaúng.
Baøi 4: GV höôùng daãn HS caùch xaùc ñònh aûnh baèng caùch veõ ñöôøng ñi cuûa cuûa chuøm tia
saùng qua maët löôõng chaát phaúng. Cho hoïc sinh nhaän xeùt veà aûnh cuûa vaät trong nöôùc ôû vò trí
naøo so vôùi vaät? (xeùt tröôøng hôïp maét nhìn gaàn nhö vuoâng goùc vôùi maët nöôùc). Töø ñoù hoïc
sinh ruùt ra ñöôïc keát luaän khi nhìn con caù töø khoâng khí ta chæ nhìn thaáy aûnh cuûa con caù
qua maët löôõng chaát nöôùc- khoâng khí, aûnh naøy naèm phía treân vò trí thaät cuûa con caù moät
chuùt. Vì vaäy, muoán ñaâm truùng con caù ngöôøi ñoù phaûi phoùng muõi lao vaøo phía döôùi choã
nhìn thaáy con caù moät chuùt.
A’
Baøi 5:
GV: Haõy veõ ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng qua taám thuyû tinh chieát suaát n, beà daøy d coù hai
maët song song vôùi goùc tôùi i.
HS:
S
i
r’
I
d
n J
r i’
R
GV: Nhaän xeùt r vaø r’?

HS: r = r’
GV: Ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng ñöôïc vieát nhö theá naøo taïi I vaø J?

HS: Taïi I: sini = nsinr

Taïi J: sini’ = nsinr’
GV: Ruùt ra keát luaän veà i vaø i’.
HS: i = i’
Vaäy tia tôùi SI song song tia loù JR.
Baøi 6: Yeâu caàâu hoïc sinh nhôù laïi vò trí cuûa caùc tia saùng vaø töø ñoù löïa choïn tia naøo laø tia
tôùi? (Trong tröôøng hôïp naøy tia tôùi laø tia S2I).
II. Baøi taäp ñònh löôïng:
II.1 Heä thoáng baøi taäp:
Baøi 1: Tia saùng ñi töø nöôùc coù chieát suaát n1 = 4/3 sang thuyû tinh coù chieát suaát n2 = 3/2.
Tính goùc khuùc xaï, bieát goùc tôùi laø 30o.
Baøi 2: Moät tia saùng ñi töø moâi tröôøng trong suoát coù chieát suaát n ñeán maët phaân caùch giöõa
moâi tröôøng ñoù vôùi khoâng khí vôùi goùc tôùi 30o khi ñoù tia phaûn xaï vaø khuùc xaï vuoâng goùc vôùi
nhau.
a) Tính n.
b) Neáu goùc tôùi baèng 45o thì goùc khuùc xaï baèng bao nhieâu?
Baøi 3: Moät baûn maët song song (moät baûn trong suoát giôùi haïn bôûi hai maët song song) coù beà
daøy 10 cm, chieát suaát n = 1,5 ñöôïc ñaët trong khoâng khí. Chieáu tôùi baûn moät tia saùng SI coù
goùc tôùi laø 45o.
a) Chöùng toû raèng tia saùng loù ra khoûi baûn coù phöông song song vôùi tia tôùi.Veõ ñöôøng ñi
cuûa tia saùng qua baûn.
b) Tính khoaûng caùch giöõa giaù cuûa tia loù vaø tia tôùi.
Baøi 4: Moät chaäu chöùa moät lôùp nöôùc daøy 30 cm, chieát suaát 4/3.
a) Chieáu moät chuøm saùng song song tôùi maët nöôùc vôùi goùc tôùi 45o. Tính goùc leäch bôûi
chuøm tia khuùc xaï vaø chuøm tia tôùi.
b) Maét ôû trong khoâng khí nhìn xuoáng ñaùy chaäu seõ thaáy ñaùy chaäu caùch maët nöôùc moät
ñoaïn bao nhieâu (nhìn gaàn nhö thaúng goùc vôùi maët phaân caùch)?
Baøi 5: Cho moät baûn maët song song coù chieát suaát n, beà daøy e, ñaët trong khoâng khí. Xeùt
moät tia saùng SI töø moät ñieåm saùng S tôùi baûn taïi I vôùi goùc tôùi i, tia saùng khuùc xaï ñi qua baûn
vaø loù ra theo tia JR.
a) Xaùc ñònh vò trí cuûa aûnh S’ cho bôûi baûn maët song song baèng caùch veõ ñöôøng ñi tia
saùng. Tính khoaûng caùch SS’ giöõa vaät vaø aûnh theo e, n.
b) Tính laïi khoaûng caùch SS’ neáu ñieåm saùng S vaø baûn cuøng ôû trong nöôùc coù chieát suaát
n’.
Baøi 6: Moät caùi chaäu ñaët treân moät maët phaúng naèm ngang, chöùa moät lôùp nöôùc daøy 20 cm,
chieát suaát n = 4/3. Ñaùy laø moät göông phaúng. Maét M caùch maët nöôùc 30 cm, nhìn thaúng
goùc xuoáng ñaùy chaäu.
Xaùc ñònh khoaûng caùch töø aûnh cuûa maét tôùi maët nöôùc.
Veõ ñöôøng ñi cuûa tia saùng qua quang heä treân.
Baøi 7: Moät caây gaäy daøi 2 m caém thaúng ñöùng ôû ñaùy hoà. Gaäy nhoâ leân khoûi maët nöôùc 0,5
m. AÙnh saùng maët trôøi chieáu xuoáng hoà theo phöông hôïp vôùi phöông phaùp tuyeán cuûa maët
nöôùc moät goùc 60o. Chieát suaát cuûa nöôùc n = 4/3.
Tính chieàu daøi cuûa boùng caây gaäy in treân ñaùy hoà.
Baøi 8: Moät thöôùc keû daøi 40 cm ñöôïc ñeå chìm moät nöûa chieàu daøi trong nöôùc (n = 4/3).
Thöôùc nghieâng 45o vôùi maët thoaùng cuûa nöôùc.
Hoûi maét ôû trong khoâng khí seõ thaáy phaàn chìm cuûa thöôùc laøm vôùi maët thoaùng cuûa nöôùc
moät goùc bao nhieâu ñoä?
Baøi 9: Moät caùi ñinh ñöôïc caém vuoâng goùc vaøo taâm O moät taám goã hình troøn coù baùn kính
R = 5 cm. Taám goã ñöôïc thaû noåi treân maët thoaùng cuûa moät chaäu nöôùc. Ñaàu A cuûa ñinh ôû
trong nöôùc. Cho chieát suaát cuûa nöôùc laø n = 4/3.
a) Cho chieàu daøi OA cuûa ñinh ôû trong nöôùc laø 8,7 cm. Hoûi maét ôû trong khoâng khí seõ
nhìn thaáy ñaàu ñinh ôû caùch maët nöôùc bao nhieâu cm?
b) Cho chieàu daøi OA giaûm daàn. Tìm khoaûng caùch OA ñeå maét khoâng coøn nhìn thaáy
ñaàu A cuûa ñinh.
Baøi 10: Moät taám thuûy tinh raát moûng, trong suoát, coù tieát dieän laø hình chöõ nhaät ABCD (AB
>> AD), maët ñaùy AB tieáp xuùc vôùi moät chaát loûng coù chieát suaát no = 2 . Chieáu moät tia
saùng ñôn saéc SI naèm trong maët phaúng ABCD tôùi maët AD sao cho tia tôùi naèm treân phaùp
tuyeán ôû ñieåm tôùi vaø tia khuùc xaï trong thuyû tinh gaëp maët ñaùy AB ôû ñieåm K.
a) Giaû söû chieát suaát cuûa thuyû tinh laø n = 1,5. Tính giaù trò lôùn nhaát cuûa goùc tôùi i ñeå coù
phaûn xaï toaøn phaàn taïi K.
b) Chieát suaát cuûa thuyû tinh phaûi coù giaù trò nhö theá naøo ñeå vôùi moïi goùc tôùi i
(0 ≤ i ≤ 90o), tia khuùc xaï IK vaãn bò phaûn xaï toaøn phaàn treân maët ñaùy AB.
Baøi 11: Cho moät khoái thuyû tinh daïng baùn caàu coù baùn kính R, chieát suaát 1,5. Chieáu thaúng
goùc tôùi maët phaúng cuûa baùn caàu moät tia saùng SI.
a) Ñieåm tôùi I caùch taâm O cuûa khoái baùn caàu laø R/2.
Xaùc ñònh ñöôøng ñi cuûa tia saùng qua baùn caàu.
b) Ñieåm tôùi I ôû trong vuøng naøo thì khoâng coù tia saùng ñi qua maët caàu cuûa baùn caàu?
Baøi 12: Moät caùi maùng nöôùc saâu 30 cm, roäng 40 cm, hai thaønh beân thaúng ñöùng chaén saùng.
Khi maùng ñaày nöôùc thì boùng cuûa thaønh beân treân ñaùy chaäu daøi 22,5 cm. Chieát suaát cuûa
nöôùc laø 4/3.
a) Neáu ñoå heát nöôùc, tính chieàu daøi cuûa boùng in treân ñaùy chaäu? (hình beân)
b) Neáu maùng chöùa nöôùc coù ñoä cao h thì boùng daøi 33 cm. Tính h.
B A
C B
II.2 Vò trí, taùc duïng cuûa caùc baøi taäp:
Baøi 1: Cuûng coá, vaän duïng ñònh luaät khuùc xaï. Coù theå söû duïng baøi naøy sau khi hoïc xong lí
thuyeát.
Baøi 2: Baøi naøy duøng ñeå vaän duïng ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng. Qua baøi naøy hoïc sinh seõ
naém ñöôïc khoâng phaûi luùc naøo tia saùng chieáu töø moâi tröôøng chieát quang hôn sang moâi
tröôøng keùm chieát quang hôn cuõng cho tia khuùc xaï. Baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng trong giôø
baøi taäp ñeå giuùp hoïc sinh cuûng coá vaø vaän duïng ñònh luaät khuùc xaï vaø ñieàu kieän ñeå coù tia
phaûn xaï.

Baøi 3: Qua baøi naøy hoïc sinh seõ bieát caùch veõ ñöôøng ñi cuûa tia saùng qua baûn maët song
song vaø xaùc ñònh ñöôïc khoaûng caùch giöõa tia tôùi vaø tia loù ra khoûi baûn. Baøi naøy duøng ñeå
vaän duïng ñònh luaät khuùc xaï, coù theå söû duïng trong giôø baøi taäp.
Baøi 4: Ñaây laø baøi taäp vaän duïng tröïc tieáp ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng, ñoàâng thôøi giôùi thieäu
caùch tính ñoä leäch tia saùng khi ñi qua maët phaân caùch hai moâi tröôøng moät caùch toång quaùt.
Caâu b) nhaèm giaûi thích cho hoïc sinh moät hieän töôïng maø caùc em thöôøng gaëp trong ñôøi
soáng haøng ngaøy do hieän töôïng khuùc xaï.
Qua baøi naøy hoïc sinh seõ bieát caùch xaùc ñònh aûnh taïo bôûi moät löôõng chaát phaúng. Baøi naøy
coù theå söû duïng trong giôø baøi baøi taäp.
Baøi 5: Baøi naøy giuùp hoïc sinh bieát caùch xaùc ñònh aûnh cuûa moät ñieåm saùng qua baûn maët
song song vaø tính khoaûng caùch giöõa vaät vaø aûnh trong tröôøng hôïp heä thoáng ñaët trong
khoâng khí vaø nöôùc. Baøi naøy coù theå söû duïng trong giôø baøi taäp.
Baøi 6: Baøi naøy coù noäi dung toång hôïp kieán thöùc veà caùch xaùc ñònh aûnh baèng caùch veõ
ñöôøng ñi cuûa tia saùng qua löôõng chaát phaúng vaø göông phaúng. Baøi naøy coù theå söû duïng
trong giôø baøi taäp.
Baøi 7: Ñaây laø baøi taäp coù noäi dung cuï theå, thöôøng gaëp trong ñôøi soáng haøng ngaøy, laø moät
daïng vaän duïng cuûa ñònh khuùc xaï aùnh saùng. Baøi naøy ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi hieåu vaø bieát
caùch xaùc ñònh boùng caây in treân ñaùy hoà. Baøi naøy cuõng hôi khoù neân coù theå söû duïng ñeå
naâng cao kieán thöùc cho hoïc sinh.
Baøi 8: Baøi naøy giaûi thích hieän töôïng thöôøng gaëp trong ñôøi soáng haøng ngaøy do hieän töôïng
khuùc xaï, ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi hieåu, phaân tích ñeå thaáy roõ hieän töôïng, bieát caùch xaùc ñònh
goùc hôïp bôûi aûnh cuûa thöôùc vaø maët nöôùc töø ñoù vaän duïng ñöôïc ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng
ñeå tính ñöôïc goùc leäch naøy. Baøi naøy coù theå söû duïng trong giôø baøi taäp.
Baøi 9: Baøi naøy coù noäi dung cuï theå, hôi khoù, coù tính toång quaùt veà hieän töôïng khuùc xaï,
phaûn xaï, coù theå söû duïng ñeå naâng cao kieán thöùc cho hoïc sinh khaù gioûi.
Baøi naøy ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi tö duy, phaân tích ñeå thaáy ñöôïc raèng: maét chæ nhìn thaáy
aûnh cuûa ñaàu ñinh khi tia saùng xuaát phaùt töø ñaàu ñinh truyeàn ñeán meùp cuûa mieáng goã hình
troøn vaø khuùc xaï vaøo khoâng khí, ñi vaøo maét. Töø ñoù, ruùt ra ñöôïc keát luaän maét ñaët trong
khoâng khí chæ nhìn thaáy aûnh cuûa ñaàu ñinh chöù khoâng phaûi ñaàu ñinh vaø phaûi tính khoaûng
caùch töø aûnh cuûa ñaàu ñinh ñeán maët phaân caùch.
Ôû caâu b) hoïc sinh phaûi hieåu ñöôïc maét khoâng nhìn thaáy ñaàu ñinh chæ khi chuøm tia saùng
xuaát phaùt töø ñaàu ñinh khoâng coøn ñi vaøo maét (khi ñoù khoâng coù tia khuùc xaï loù ra khoâng
khí).
Baøi 10: Daïng baøi taäp xaùc ñònh ñieàu kieän ñeå coù hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn. Baøi naøy
nhaèm muïc ñích kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng, bieán ñoåi coâng thöùc vaø nhöõng suy luaän
bieán ñoåi toaùn hoïc caàn thieát ñeå ra ñöôïc keát quaû. Baøi naøy coù theå söû duïng cho hoïc sinh khaù
ñeå naâng cao kieán thöùc cho hoïc sinh.
Baøi 11:
Ñaây laø baøi toaùn töông ñoái khoù vaø coù tính toång quaùt veà hieän töôïng khuùc xaï vaø phaûn xaï
toaøn phaàn. Trong ñoù söï khuùc xaï vaø phaûn xaï toaøn phaàn xaûy ra taïi maët phaân caùch laø maët
cong, trong baøi naøy laø maët caàu. Baøi naøy coù theå söû duïng ñeå naâng cao kieán thöùc cho hoïc
sinh.

Caâu a) ñeà caäp ñeán söï khuùc xaï cuûa tia saùng taïi maët caàu. Qua baøi naøy hoïc sinh seõ bieát
caùch vaän duïng ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng vôùi tia saùng ñeán maët phaân caùch khoâng phaûi laø
maët phaúng.
Caâu b) ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi tö duy ñeå coù theå bieän luaän “ khi ñieåm tôùi I caøng xa taâm O
thì goùc tôùi i taïi J caøng taêng” khi i > igh thì xaûy ra hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn taïi J.
Baøi 12: Ñaây laø baøi toaùn coù noäi dung thöïc teá veà hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng. Kieåm tra
khaû naêng hieåu vaø vaän duïng cuûa hoïc sinh veà hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng. Baøi naøy coù
theå söû duïng cho hoïc sinh khaù gioûi.
II.3 Höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp:
Baøi 1:
A. Toùm taét phöông phaùp giaûi:
1. Toùm taét ñeà:
n1 = 4/3
n2 = 3/2
i = 30o
r?
2. Caùc moái lieân heä caàn xaùc laäp:
Aùp duïng ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng:
n1sini = n2sinr (1)
3. Sô ñoà tieán trình giaûi:
(1) r
4. Keát quaû tính:

R = 26o30’
B. Döï kieán tieán trình höôùng daãn hoïc sinh:
Baøi naøy HS coù theå töï laøm.
Baøi 2:
A. Toùm taét phöông phaùp giaûi: S S’
i = 30o , tia SI vuoâng goùc IR i i’
a) n?
b) i = 45o , r = ? I
2. Caùc moái lieân heä caàn xaùc laäp: r
a) Theo ñònh luaät phaûn xaï aùnh saùng
i = i’ (1) R
Theo ñaàu baøi: i’ + r = 90o (2)
Theo ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng: nsini = sinr (3)
b) Xeùt goùc giôùi haïn:
1
sinigh = (4)
n
i > igh (5) => Khoâng coù hieän töôïng khuùc xaï.(a)

(1) (2) r (3) n
(4) igh (5) a

a) n = coti = 1,73
b) i > igh => khoâng coù tia khuùc xaï.
a) GV: Theo döõ kieän cuûa ñeà baøi, tia khuùc xaï vaø phaûn xaï vuoâng goùc vôùi nhau. Vaäy quan
heä giöõa i vaø r nhö theá naøo?
HS: i + r = 90o
GV: Döïa theo coâng thöùc cuûa ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng vaø moái quan heä giöõa i vaø r ôû
treân ta coù theå tính n nhö theá naøo?
HS: …
b) GV: Trong tröôøng hôïp naøy coù tia khuùc xaï khoâng?
HS: Tính igh
So saùnh i vaø igh => khoâng coù tia khuùc xaï.
Baøi 3:
Baûn maët song song coù n = 1,5; e = 10 cm
i = 45o
a) Chöùng minh tia loù SI song song tia tôùi JR.
b) Tính d ( d laø khoaûng caùch giöõa giaù cuûa tia loù vaø tia tôùi)
a) Töông töï nhö baøi 5 cuûa phaàn baøi taäp ñònh tính
b) Khoaûng caùch giöõa tia tôùi vaø tia loù laø JK = d
K
JK = IJsin(i-r) (1) d R
IH i’
IJ = (2) vôùi IH = e (beà daøy cuûa baûn) I J
cos r r
sini = nsinr (3) i H
3. Sô ñoà tieán trình giaûi: S
(2) (1) d
(3) r
d = 3,3 cm
GV: Phaàn a) coù theå goïi moät HS leân baûng ñeå chöùng minh vaø veõ hình.
HS:…
GV: Yeâu caàu HS xaùc ñònh khoaûng caùch giöõa tia tôùi vaø tia loù treân hình veõ.

HS:…
GV: Döïa vaøo nhöõng döõ kieän ñaõ cho vaø hình veõ haõy xaùc ñònh khoaûng caùch naøy.
Gôïi yù: Xeùt tam giaùc coù chöùa ñaïi löôïng caàn tìm vaø nhöõng tam giaùc coù chöùa goùc i hoaëc r
hoaëc coù lieân heä vôùi hai goùc naøy, vaø coù caïnh ñaõ bieát chieàu daøi. Aùp duïng heä thöùc löôïng
trong tam giaùc ñeå xaùc ñònh ñöôïc ñaïi löôïng caàn tìm.
HS:…
Baøi 4:
d = 30 cm
n = 4/3 i
a) i = 45o
D=? r D
b) Maét thaáy ñaùy chaäu caùch maët nöôùc bao nhieâu? (Tính HA’)
2. Caùc moái lieân heä caàn thieát laäp:
a) Aùp duïng coâng thöùc khuùc xaï: sini = nsinr (1)
Goùc leäch giöõa tia khuùc xaï vaø tia tôùi
D=i–r (2)
b) Xeùt chuøm tia töø ñieåm A treân ñaùy chaäu ñi qua maët thoaùng cuûa nöôùc ra ngoaøi khoâng
khí.
Giao ñieåm cuûa caùc tia loù laø aûnh A’ cuûa A cho bôûi löôõng chaát phaúng nöôùc – khoâng khí.
Ñeå coù aûnh roõ neùt, goùc tôùi i phaûi nhoû
HI
tani ≈ i = (3)
HA
vôùi HA = d r
H
HI I
tanr ≈ r = (4) iI
HA’ A’
i 1 A
nsini = sinr hay ni = r Ù = (5)
r n
a) (1) r (2) D
b)
(3) : (4) i/r (5) HA’

a) D = 13o

b) HA’ = 22,5 cm
Caâu a) GV yeâu caàu HS veõ hình xaùc ñònh goùc leäch D vaø söû duïng coâng thöùc khuùc xaï ñeå
tính r. Töø ñoù, tính ñöôïc D.
Caâu b) GV höôùng daãn hoïc sinh caùch xaùc ñònh aûnh baèng caùch veõ ñöôøng ñi cuûa chuøm tia
saùng qua maët phaân caùch hai moâi tröôøng (Xeùt chuøm tia saùng töø moät ñieåm treân ñaùy chaäu
ñi qua maët thoaùng cuûa nöôùc ra ngoaøi khoâng khí, giao ñieåm cuûa caùc tia loù laø aûnh cuûa ñieåm
xeùt cho bôûi löôõng chaát phaúng nöôùc – khoâng khí) vaø yeâu caàu hoïc sinh nhaän xeùt veà vò trí
cuûa ñaùy chaäu khi maét nhìn xuoáng ñaùy chaäu. Töø ñoù, hoïc sinh coù theå döïa vaøo coâng thöùc
khuùc xaï vaø hình veõ ñeå xaùc ñònh ñoaïn HA’. Löu yù hoïc sinh veà ñieàu kieän ñeå coù aûnh roõ neùt
laø goùc tôùi phaûi nhoû vaø goùc khuùc xaï cuõng nhoû.( Maét nhìn xuoáng ñaùy chaäu theo phöông
gaàn nhö thaúng goùc vôùi maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng).
Baøi 5:
Baûn maët song song n, e ñaët trong khoâng khí.
Tia saùng SI tôùi baûn vôùi goùc tôùi i taïi I cho tia khuùc xaï JR.
a) SS’? (S’ laø aûnh cuûa S cho bôûi baûn). Veõ hình.
b) Ñaët baûn trong nöôùc.
SS’’? (S’’ laø aûnh cuûa S cho bôûi baûn khi ñaët trong nöôùc)
a) Khoaûng caùch giöõa vaät vaø aûnh laø SS’ J R
ñöôïc tính: r
I r i
SS’ = IK = IP – KP = e – KP (1) P
K
JP = IP.tanr ≈ IP.r = e.r (2) S i
KP = JP/tani ≈ JP/i (3) S’ H H’ R’
S’
sini = nsinr hay i = nr (4)
b) n’i = nr (4)’
a)
(2) (3) (1) SS’
(4) i/r
b) Töông töï nhöng thay (4) baèng (4)’ töø ñoù tính ñöôïc SS”

n −1
a) SS’ = e
n
n − n'
b) SS” = e
n
B. Döï kieán tieán trình höôùng daãn hoïc sinh

GV höôùng daãn HS veõ hình xaùc ñònh aûnh S’ cuûa S qua baûn maët song song (chính laø giao
ñieåm cuûa caùc tia loù sau khi ñi qua baûn).
Löu yù HS ôû ñaây ta cuõng aùp duïng ñieàu kieän ñeå coù aûnh roõ neùt thì goùc tôùi i phaûi nho.û
Ñeå tính SS’ vaän duïng coâng thöùc khuùc xaï vaø döïa vaøo hình veõ ñeå tính.
Trong tröôøng hôïp baûn maët song song ôû trong nöôùc thì coâng thöùc khuùc xaï khoâng gioáng
nhö trong tröôøng hôïp ñaët trong khoâng khí.
Baøi 6:
n = 4/3
e = HH’= 20 cm
MH = 30 cm (M laø vò trí maét)
Göông phaúng G
HM3? (vôùi M3 laø vò trí aûnh cuûa maét)
Veõ ñöôøng ñi tia saùng qua quang heä.
2. Caùc moái lieân heä caàn thieát laäp:
M1 laø aûnh cuûa maét M cho bôûi cho bôûi luôõng chaát phaúng nöôùc – khoâng khí.
Ta coù HI = HM.tani = HM1.tanr
hay
HM1 tani i
= ≈ (1)
HM tanr r
maø n1i = n2r hay i/r = n (2)
Ñieåm M1 laø vaät ñoái vôùi göông phaúng
Tia khuùc xaï phaûn xaï treân göông phaúng cho aûnh laø M2
H’M2 = H’M1 (3)
Chuøm tia phaûn xaï khi ñi qua maët thoaùng cuûa nöôùc bò khuùc xaï, cho aûnh cuoái cuøng laø M3
Ta coù: HK = HM3.tani = HM2.tanr
hay
HM 3 r
= (4)
HM 2 i
vaø H’M1 = H’H + HM1 (5)

HM2 = HH’ + H’M2 (6)

M1
R
i
H I K
H’ J
G
M3
M2
HM1 H’M1 (3)
(2) (1) (5)
HM3 HM2 H’M2

(4) (6)
(2)

HM3 = 60 cm.
GV: Aûnh cuûa maét qua quang heä ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo? Haõy veõ hình xaùc ñònh aûnh
naøy?
HS: Aûnh cuoái cuøng taïo bôûi quang heä treân laø aûnh sau hai laàn khuùc xaï qua löôõng chaát
phaúng vaø moät laàn phaûn xaï ôû göông.

GV: Ñeå coù aûnh roõ neùt ta phaûi coù ñieàu kieän gì? Vaø döïa vaøo hình veõ vaø coâng thöùc khuùc
xaï vaø ñieàu kieän ñeå coù aûnh roõ ta coù theå tính ñöôïc khoaûng caùch töø aûnh cuûa maét tôùi maët
nöôùc khoâng?
HS: Löôõng chaát phaúng chæ cho aûnh roõ vôùi caùc tia saùng gaàn nhö vuoâng goùc vôùi maët
löôõng chaát, nghóa laø caùc goùc i, r phaûi nhoû.
Döïa vaøo hình veõ vaø coâng thöùc khuùc xaï vaø ñieàu kieän ñeå coù aûnh roõ ta coù theå tính ñöôïc
khoaûng caùch naøy.
HS tính…
Baøi 7:
α i
AH = 2 m A C
AB = 0,5 m B
i = α = 60o r
n = 4/3
HI?
H K I
Theo hình veõ chieàu daøi boùng caây in treân ñaùy hoà laø HI ñöôïc xaùc ñònh:
HI = BC + KI (1)
BC = AB.tani (2)
KI = CK.tanr = BH.tanr = (AH – AB).tanr (3)
sini = nsinr (4)
(4) r (3)
(1) HI
(2)

HI = 2,14 m
GV: Laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc boùng cuûa caây in treân ñaùy hoà treân hình veõ?
HS: Xeùt chuøm tia saùng töø ñænh caây ñeán maët nöôùc, tia naøy seõ bò khuùc xaï khi qua maët
nöôùc vaø khoaûng caùch HI nhö treân hình veõ chính laø boùng cuûa caây.
GV: Laøm theá naøo ñeå tính boùng cuûa caây in treân ñaùy hoà?
HS: Döïa vaøo hình veõ vaø vaän duïng coâng thöùc khuùc xaï ta coù theå tính ñöôïc.
HS tính…

Maét
Baøi 8:
A. Toùm taét phöông phaùp giaûi: B
1. Toùm taét ñeà: r θ
l = AB = 40 cm H I
α
O
OA = 1/2l
A’ i
n = 4/3
θ = 45o
α? A
Xeùt chuøm tia saùng xuaát phaùt töø ñaàu A
A’O laø aûnh cuûa AO cuaû thöôùc khi nhìn qua maët phaân caùch khoâng khí - nöôùc
HI = HA.tani = HA’.tanr
i HA'
=> = (1)
r HA
i 1
nsini = sinr => = (2)
r n
HA = OA.sinθ (3)
Maét thaáy döôøng nhö phaàn chìm cuûa thöôùc laøm vôùi maët thoaùng moät goùc
α = HOA’
HA’
tanα = (4)
HO
HO = HA = OA.sinθ (5)
(5)
(3)
(1) HA’ (4) α
(2)

α = 37o
GV: Khi ñaët maét trong khoâng khí ta seõ thaáy aûnh cuûa thöôùc nhö theá naøo?
Baèng caùch söû duïng caùch veõ ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng, haõy xaùc ñònh aûnh naøy?
HS: Xeùt chuøm tia saùng xuaát phaùt töø ñaàu A cuûa thöôùc chìm trong nöôùc, chuøm tia naøy
khuùc xaï ra ngoaøi khoâng khí vaø giao nhau cuûa ñöôøng noái daøi cuûa caùc tia loù laø aûnh cuûa ñaàu
thöôùc, noái A’ vôùi O, A’O chính laø aûnh cuûa AO khi ñaët maét nhìn töø khoâng khí.
GV: Tính goùc hôïp bôûi aûnh cuûa thöôùc vôùi maët nöôùc baèng caùch naøo?
HS: Döïa vaøo hình veõ vaø coâng thöùc khuùc xaï, ñieàu kieän cho aûnh roõ ta coù theå tính ñöôïc
goùc naøy. Hoïc sinh tính…

Maét
Baøi 9:
Khoâng khí
O r
1. Toùm taét ñeà: B
R = 5 cm, n = 4/3
A’ α
a) OA = 8,7 cm
Nöôùc i
OA’? A
b) Giaûm OA.
Maét khoâng nhìn thaáy A. OA?
a)
OA
tanα = (1)
R
Goùc tôùi cuûa tia AB laø:
i = 90o - α (2)
OB = OA.tani = OA’.tanr
tan i
Ù OA’ = OA. (3)
tan r
sini = nsinr (4)
b) Chieàu daøi OA giaûm daàn thì goùc i taêng daàn
i > igh thì tia saùng phaûn xaï toaøn phaàn, khoâng coù tia khuùc xaï loù ra khoâng khí
Khi ñoù maét khoâng coøn nhìn thaáy ñaàu A cuûa ñinh nöõa
1
sinigh = (5)
n
π OA
tan( – igh) = (6)
2 OB

a)
(1) α (2) i OA’
(3)
(4) tanr
b)
(5) igh (6) OA

a) OA’ = 5,62 cm
b) OA ≤ 4,4 cm
a) GV: Coù phaûi maét nhìn thaáy ñaàu A cuûa ñinh caùch maët nöôùc moät ñoaïn OA khoâng?

HS: Khoâng. Maét chæ nhìn thaáy aûnh cuûa ñaàu A cuûa ñinh.
GV: Vaäy laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc aûnh naøy? Haõy veõ hình minh hoaï.
HS: Xeùt chuøm tia saùng xuaát phaùt töø ñaàu A cuûa ñinh ñeán maët phaân caùch, khuùc xaï ra
ngoaøi khoâng khí. Giao ñieåm cuûa ñöôøng keùo daøi cuûa hai tia loù laø aûnh A’ cuûa A.
GV: Vaäy maét seõ nhìn thaáy ñaàu ñinh caùch maët nöôùc moät ñoaïn bao nhieâu?
HS: Vaän duïng coâng thöùc khuùc xaï, vaø döïa vaøo hình veõ ta coù theå tính khoaûng caùch
naøy…
b) GV: Maét khoâng nhìn thaáy ñaàu A cuûa ñinh khi naøo?
HS: Khi khoâng coøn tia saùng töø ñaàu A cuûa ñinh ñi vaøo maét.
GV: Khi ñoù seõ xaûy ra hieän töôïng naøy?
HS: Coù hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn ôû maët thoaùng cuûa nöôùc, khoâng coøn chuøm tia
khuùc xaï vaøo khoâng khí.
GV: Haõy tính OA ñeå coù hieän töôïng naøy?
HS: Döïa vaøo hình veõ vaø coâng thöùc tính goùc giôùi haïn, ta coù theå tính ñöôïc OA.
Baøi 10:
no = 2
a) n = 1,5; imax? ( ñeå coù hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn taïi K)
b) n? (0o ≤ i ≤ 90 o )
Tia IK bò phaûn xaï toaøn phaàn treân maët AB
S D C
i n
I r
i’ i’
A B
K
no

a) Taïi maët AB tia saùng chæ phaûn xaï toaøn phaàn khi i’ ≥ igh
n
vôùi sinigh = o
n
no
=> sini’ ≥ sinigh =
n
Maët khaùc sini’ = cosr
n n
Do ñoù: cosr ≥ o hay 1 − sin 2 r ≥ o (1)
n n
sin i
Taïi I: sinr = (2)
n
b) Thay (2) vaøo (1) ta ñöôïc: n2 ≥ no2 + sin2i (3)

Ñeå coù phaûn xaï toaøn phaàn taïi K vôùi moïi i (0o ≤ i ≤ 90 o ) thì (3) ñuùng vôùi moïi i:
Khi ñoù: n2 ≥ no2 + (sin2i)max (4)
Vôùi (sin2i)max = 1 (5)
a)
(2) (1) imax
b) (5) (4) n

a) imax = 30o
b) n ≥ 3 .
a) GV: Ñeå coù phaûn xaï toaøn phaàn taïi K thì caàn ñieàu kieän gì?
HS: Do tia saùng truyeàn töø moâi tröôøng coù chieát suaát lôùn n sang moâi tröôøng coù chieát suaát
n
nhoû hôn no neân i’ ≥ igh (*) vôùi sinigh = o .
n
GV: Goùc i’ coù lieân heä nhö theá naøo ñeán goùc tôùi i ôû maët AD? Töø ñoù haõy tính imax ñeå coù
hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn.
HS: Do i’ + r = 90o
sin i
Neân sini’ = cosr = 1 − sin 2 r thay vaøo (*) vaø thay sinr = ta seõ tính ñöôïc imax
n
ñeå coù hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn taïi K.
b) GV: Döïa vaøo baát ñaúng thöùc ñeå suy ra ñöôïc imax ôû caâu a) haõy suy ra khi baát ñaúng thöùc
ñoù ñuùng vôùi moïi i (0o ≤ i ≤ 90 o ) thì n seõ nhö theá naøo?
HS: n2 ≥ no2 + (sin2i)max = no2 + 1
Vaäy n ≥ 3 .
Baøi 11:
R, n = 1,5
Tia saùng SI
a) OI = R/2
J1
S r
J2

Xaùc ñònh ñöôøng ñi tia saùng qua baùn caàu.

b) Xaùc ñònh I ñeå khoâng coù tia saùng qua maët cuûa baùn caàu.
a) Tia saùng ñi thaúng qua maët phaúng AB cuûa khoái baùn caàu, tôùi maët caàu taïi J vôùi goùc tôùi i
Ta coù:
OI R/2
sini = = = 0,5 (1)
OJ R
nsini = sinr (2)

c) Khi tia tôùi SI caøng xa taâm O, khoaûng caùch OI taêng do ñoù goùc i taêng daàn. Neáu goùc i
lôùn hôn goùc giôùi haïn thì tia saùng seõ bò phaûn xaï toaøn phaàn taïi J, khoâng loù ra ngoaøi.
sinigh = 1/n = 2/3 (3)
Goïi I1 laø vò trí cuûa I khi goùc i baèng goùc giôùi haïn igh = 42o
Ta coù : OI1 = OJ1.sinigh (4)
Khi I ôû ngoaøi khoaûng OI1 tia saùng phaûn xaï toaøn phaàn taïi maët caàu
Khi I ≡ I1 tia tôùi phaûn xaï toaøn phaàn tôùi J2 vôùi goùc tôùi igh => Tia saùng baét ñaàu phaûn
xaï toaøn phaàn taïi maët caàu.
Vaäy neáu ñieåm tôùi I naèm ngoaøi khoaûng I1I2 vôùi OI1 = OI2 seõ khoâng coù tia loù ra khoûi
maët caàu cuûa baùn caàu.
3. Sô ñoà tieán trình giaûi
a)
(1) i (2) r
b)
(3) (4) OI1
a) i = 30o; r = 48036’
b) OI1 = 2/3 R
Caâu a) GV höôùng daãn ñeå HS coù theå vaän duïng ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng vôùi moät tia
saùng tôùi moät maët phaân caùch khoâng phaûi laø maët phaúng. Caùch veõ phaùp tuyeán taïi moät ñieåm
tôùi J treân moät maët cong (phaûi veõ maët tieáp xuùc hay ñöôøng tieáp tuyeán vôùi maët phaân caùch
taïi taïi J, sau ñoù keû ñöôøng phaùp tuyeán vuoâng goùc vôùi maët tieáp xuùc taïi J, ñoái vôùi maët caàu
thì phaùp tuyeán luoân qua taâm cuûa maët caàu ).
Caâu b)
GV: Khi naøo khoâng coù tia saùng qua maët baùn caàu?
HS: Khi tia saùng phaûn xaï toaøn phaàn ôû maët trong cuûa baùn caàu (taïi J).
GV: Vaäy, goùc tôùi i taïi ñieåm J naøy phaûi nhö theá naøo? Khi ñoù, ñieåm I ôû treân phaûi nhö theá
naøo?
HS: i ≥ igh . Khi ñoù, goùc i phaûi taêng leân neân ñieåm tôùi cuûa tia saùng taïi I seõ xa taâm O
hôn.
GV: Laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñieåm I ôû khoaûng naøo?
Gôïi yù: Döïa vaøo hình veõ (xeùt tam giaùc coù chöùa ñaïi löôïng caàn tìm) vaø igh
HS: Xaùc ñònh…

Baøi 12:
1. Toùm taét ñeà: D A
AB = CD = 30 cm
BC = AD = 40 cm
BM = 22,5 cm (BM laø chieàu daøi boùng
cuûa thaønh maùng khi ñaày nöôùc). C B
n = 4/3
a) BM’? (Chieàu daøi cuûa boùng treân ñaùy chaäu khi khoâng coù nöôùc)
b) Neáu boùng daøi BM’’ = 33 cm. Tính ñoä cao h cuûa lôùp nöôùc?
a) Chieàu daøi cuûa boùng khi khoâng coù nöôùc:
Do thaønh maùng chaén saùng neân vuøng ABM bò toái vaø boùng treân ñaùy chaäu laø BM khi nöôùc
ñaày maùng
BM
Xeùt Δ ABM tanr = = 3/4 (1)
AB
Coâng thöùc khuùc xaï: sini = nsinr (2)
Khi khoâng coù nöôùc thì tia saùng SA ñi thaúng vaø taïo boùng BM’ vôùi
BM’
tani = hay BM’ = AB.tani (3)
AB S
i
D A
Nöôùc
r
C B
M
i S
D A
C B
M’
b) Tính ñoä saâu h:

Khi nöôùc coù ñoä cao h thì tia saùng SA bò khuùc xaï taïi I
Δ AIP : IP = (30 – h)tani (4)
ΔIM’H :
MH M’’B - BH M’’B - IP
tanr = = = (5)
IH IH h

S
D i
I
Q A
r
C B
M’’ H
3. Sô ñoà tieán trình giaûi
(1) sinr (2) tani (3) BM’
(4) (5) h
(1)
a) BM’ = 40 cm.
b) h = 12 cm.

a) GV: Haõy xaùc ñònh boùng cuûa thaønh maùng in treân ñaùy chaäu khi chaäu ñaày nöôùc vaø khi
khoâng coù nöôùc baèng caùch söû duïng caùch veõ caùc ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng.
HS:…
GV: Töø ñoù laøm theá naøo ñeå tính ñöôïc chieàu daøi cuûa boùng in treân ñaùy chaäu?
HS: Döïa vaøo hình veõ vaø vaän duïng ñònh luaät khuùc xaï ñeå tính….
b) GV: Khi maùng chöùa nöôùc coù ñoä cao h thì boùng cuûa thaønh maùng nhö theá naøo (goùc
nghieâng cuûa caùc tia saùng cuûa maët trôøi khoâng ñoåi do ñoù goùc tôùi i khoâng ñoåi)?
HS veõ hình xaùc ñònh döïa theo ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng.
GV: Khi bieát chieàu daøi cuûa boùng thaønh maùng trong tröôøng hôïp naøy thì coù theå xaùc ñònh
ñöôïc ñoä cao cuûa lôùp nöôùc khoâng?
HS: Xaùc ñònh ñöôïc…..
III. Baøi taäp traéc nghieäm:
III.1 Heä thoáng baøi taäp:
Baøi 1: Choïn caâu ñuùng:
Chieát suaát tæ ñoái giöõa moâi tröôøng khuùc xaï vaø moâi tröôøng tôùi:
A. luoân > 1.
B. luoân <1.

C. baèng tæ soá giöõa chieát suaát tuyeät ñoái cuûa moâi tröôøng khuùc xaï vaø chieát suaát tuyeät ñoái
cuûa moâi tröôøng tôùi.
D. baèng hieäu soá giöõa chieát suaát tuyeät ñoái cuûa moâi tröôøng khuùc xaï vaø chieát suaát tuyeät
ñoái cuûa moâi tröôøng tôùi
Baøi 2: Khi aùnh saùng truyeàn töø moâi tröôøng coù chieát suaát n1 sang moâi tröôøng coù chieát
suaát n2, ñieàu kieän ñaày ñuû ñeå xaûy ra hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn laø:
A. n1 < n2 vaø i ≤ igh
B. n1 > n2 vaø i ≤ igh
C. n1 < n2 vaø i ≥ igh
D. n1 > n2 vaø i ≥ igh
Baøi 3: Khi aùnh saùng truyeàn töø moâi tröôøng coù chieát suaát lôùn sang moâi tröôøng coù chieát
suaát nhoû hôn thì:
A. luoân xaûy ra hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn.
B. khoâng theå coù hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn xaûy ra.
C. hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn baét ñaàu xaûy ra khi goùc tôùi ñaït giaù trò lôùn nhaát.
D. coù theå xaûy ra hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn.
Baøi 4: Theo ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng, khi tia saùng truyeàn töø moâi tröôøng keùm chieát
quang hôn sang moâi tröôøng chieát quang hôn thì:
A. goùc khuùc xaï baèng goùc tôùi.
B. goùc khuùc xaï nhoû hôn goùc tôùi.
C. goùc khuùc xaï lôùn hôn goùc tôùi.
D. goùc khuùc xaï baèng hai laàn goùc tôùi.
Baøi 5: Caâu naøo döôùi ñaây khoâng ñuùng
A. Ta luoân luoân coù tia khuùc xaï khi tia saùng ñi töø moâi tröôøng coù chieát suaát nhoû hôn sang
moâi tröôøng coù chieát suaát lôùn hôn.
B. Ta luoân luoân coù tia khuùc xaï khi tia saùng ñi töø moâi tröôøng coù chieát suaát lôùn hôn sang
moâi tröôøng coù chieát suaát nhoû hôn.
C. Khi chuøm saùng phaûn xaï toaøn phaàn thì khoâng coù chuøm saùng khuùc xaï .
D. Khi coù söï phaûn xaï toaøn phaàn, cöôøng ñoä chuøm saùng phaûn xaï gaàn nhö baèng cöôøng ñoä
chuøm saùng tôùi.
Baøi 6: Maét cuûa moät ngöôøi ñaët trong khoâng khí nhìn xuoáng ñaùy moät chaäu coù chöùa moät
chaát loûng trong suoát coù chieát suaát n. Chieàu cao lôùp chaát loûng laø 20 cm. Maét thaáy ñaùy
chaäu döôøng nhö caùch maët thoaùng cuûa chaát loûng laø h.
A. h > 20 cm
B. h < 20 cm
C. h = 20 cm
D. khoâng theå keát luaän ñöôïc vì chöa bieát chieát suaát n cuûa chaát loûng laø bao nhieâu.
Baøi 7: AÙnh saùng ñi töø khoâng khí (n1 = 1) vaøo thuyû tinh (n2 = 1,52). Goïi i laø goùc tôùi, r laø
goùc khuùc xaï. Caëp giaù trò goùc naøo sau ñaây laø phuø hôïp vôùi ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng?
A. i = 60o; r = 75o
B. i = 50o; r = 65o
C. i = 30o; r =15o
D. i = 20o; r =13o

Baøi 8: Tính goùc tôùi cuûa tia saùng ñi töø khoâng khí (n1= 1) vaøo taám thuyû tinh (n2 = 1,52)
ñeå coù goùc khuùc xaï baèng phaân nöûa goùc tôùi.
A. 81o
B. 40,5o
C. 19o
D. 20,25o
Baøi 9: Tia saùng ñi töø khoâng khí (n1 = 1) tôùi maët thuyû tinh (n2 = 1,5) vôùi goùc 45o seõ leäch
bao nhieâu ñoä so vôùi höôùng ban ñaàu?
A. 28o
B. 45o
C. 17o
D. 73o
Baøi 10: Cho moät tia saùng ñi töø nöôùc (n = 4/3) ra khoâng khí. Söï phaûn xaï toaøn phaàn xaûy
ra khi goùc tôùi:
A. i < 49o
B. i > 42o
C. i > 49o
D. i > 43o
Baøi 11: Tính goùc khuùc xaï lôùn nhaát khi aùnh saùng truyeàn töø khoâng khí qua maët phaân
caùch giöõa khoâng khí vaø thuyû tinh, bieát chieát suaát thuyû tinh laø 1,5.
A. 56,3o
B. 48,2o
C. 33,7o
D. 41,8o
Baøi 12: Vaän toác aùnh saùng trong moät chaát loûng trong suoát baèng ¾ vaän toác aùnh saùng
trong khoâng khí. Chieát suaát chaát ñoù laø:
A. 0,75
B. 1,4
C. 2
D. 1,33
Baøi 13: Coù hai tia saùng ñi theo phöông vuoâng goùc vôùi nhau trong khoâng khí ñeán moät
maët thoaùng cuûa moät chaát loûng roài bò khuùc xaï vôùi nhöõng goùc 45o vaø 30o. Chieát suaát cuûa
chaát loûng ñoù laø:
A. 1,15
B. 1,5
C. 1,73
D. 1,6
Baøi 14: Hai moâi tröôøng trong suoát A vaø B coù maët phaân caùch phaúng. Vaän toác truyeàn aùnh
saùng trong moâi tröôøng A laø 2,0.108 m/s coøn trong moâi tröôøng B laø 2,25.108 m/s. Goùc
giôùi haïn phaûn xaï toaøn phaàn khi aùnh saùng ñi töø moâi tröôøng A sang B laø:
A. 62,7o
B. 27,3o
C. 53,1o
D. 41,6o

Baøi 15: Coù ba moâi tröôøng (1), (2), (3) tieáp giaùp vôùi nhau. Vôùi cuøng moät goùc tôùi nhö
nhau, neáu tia saùng ñi töø moâi tröôøng (1) sang moâi tröôøng (2) thì goùc khuùc xaï laø 30o, töø
moâi tröôøng (1) sang moâi tröôøng (3) thì goùc khuùc xaï laø 45o. Hoûi giöõa moâi tröôøng (2) vaø
(3) moâi tröôøng naøo chieát quang hôn vaø goùc giôùi haïn phaûn xaï toaøn phaàn igh giöõa hai moâi
tröôøng naøy laø bao nhieâu?
A. moâi tröôøng (2) chieát quang hôn; igh = 75o
B. moâi tröôøng (3) chieát quang hôn; igh = 65o
C. moâi tröôøng (2) chieát quang hôn; igh = 45o
D. moâi tröôøng (3) chieát quang hôn; igh = 13o
Baøi 16:
Moät tia saùng chieáu tôùi maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng döôùi goùc tôùi i sao cho tia
khuùc xaï vuoâng goùc tia phaûn xaï nhö hình veõ. Kí hieäu n1, n2 laø chieát suaát cuûa moâi tröôøng
chöùa tia tôùi vaø tia khuùc xaï. Khi ñoù:
n2
A. sini =
n12 + n22
B. sini = n1n2
n i
C . tani = 2
n1
1
D . sini = r
cos r
III.2 Vò trí, taùc duïng cuûa caùc baøi taäp:

Baøi 1,2: Kieåm tra khaû naêng nhôù kieán thöùc cuûa HS. Coù theå duøng ñeå cuûng coá kieán thöùc
sau giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 3,4 : Kieåm tra khaû naêng hieåu kieán thöùc cuûa HS, coù theå söû duïng sau giôø hoïc lí
thuyeát.
Baøi 5: Kieåm tra möùc ñoä hieåu cuûa HS veà hieän töôïng khuùc xaï, phaûn xaï. Baøi naøy ñoøi hoûi
HS phaûi naém vöõng kieán thöùc, bieát phaân tích ñeå loaïi tröø phöông aùn sai, choïn phöông aùn
ñuùng. Baøi naøy coù theå söû duïng sau khi hoïc xong lí thuyeát.
Baøi 6: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng ñöôïc kieán thöùc ñaõ hoïc veà aûnh cuûa moät vaät
ñöôïc taïo bôûi söï khuùc xaï aùnh saùng qua maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng. Baøi naøy coù
theå söû duïng sau giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 7: Kieåm tra khaû naêng vaän duïng ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng cuûa hoïc sinh ñeå choïn
ñöôïc ñaùp aùn phuø hôïp, coù theå söû duïng ñeå cuûng coá ñònh luaät ñaõ hoïc.
Baøi 8, 9: Kieåm tra khaû naêng vaän duïng ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng cuûa hoïc sinh ñeå tìm
keát quaû tröôùc khi ñöa ra löïa choïn. Baøi 8 coù taùc duïng cuûng coá lí thuyeát neân coù theå söû
duïng sau khi hoïc xong lí thuyeát. Baøi 9 coù theå söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 10: Baøi naøy kieåm tra möùc ñoä vaän duïng, tính toaùn vaø khaû naêng hieåu veà hieän töôïng
vaät lí. Töø ñoù ñöa ra löïa choïn phuø hôïp, coù theå söû duïng sau giôø hoïc lí thuyeát.

Baøi 11, 12, 13, 14, 15: Baøi naøy cuõng kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng tính toaùn tröôùc
khi ñöa ra löïa choïn phuø hôïp, coù theå söû duïng sau giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 16: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng bieán ñoåi coâng thöùc ñeå ñöa ra ñöôïc bieåu thöùc
tính i, so saùnh vôùi caùc löïa choïn ñeå choïn ñaùp aùn ñuùng, coù theå söû duïng trong giôø baøi taäp.
III.3 Höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp:
Baøi 1,2: Caâu traû lôøi ñaõ coù trong lí thuyeát neân hoïc sinh chæ caàn nhôù laïi ñeå ñöa ra löïa
choïn ñuùng.
Baøi 1 choïn C; Baøi 2 choïn D.
Baøi 3:
GV yeâu caàu HS nhaéc laïi ñieàu kieän ñeå xaûy ra hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn. Töø ñoù
phaân tích caùc löïa choïn ñeå ñöa ra löïa choïn ñuùng. Choïn D.
Baøi 4:
GV: Khi tia saùng truyeàn töø moâi tröôøng keùm chieát quang hôn sang moâi tröôøng chieát
quang hôn thì chieát suaát tæ ñoái n seõ nhö theá naøo?
HS: n > 1
GV: Vaäy ta coù theå suy ra moái lieân heä nhö theá naøo giöõa i vaø r?
HS: sini = nsinr
n>1
Ö sini > sinr => i > r
Choïn B.
Baøi 5:
GV yeâu caàu HS nhôù laïi nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc veà hieän töôïng khuùc xaï, phaûn xaï,
phaân tích töøng caâu trong caùc löïa choïn ñeå loaïi löïa choïn sai vaø choïn ra ñöôïc ñaùp aùn.
Choïn B.
Baøi 6:
GV: Khi maét nhìn xuoáng ñaùy chaäu, maét seõ thaáy ñaùy chaäu nhö theá naøo?
HS: Naâng leân cao hôn.
GV: Vaäy, ta choïn ñaùp aùn naøo?
HS: Choïn B.
Baøi 7:
GV: Khi n2 > n1 thì goùc tôùi i seõ nhö theá naøo so vôùi goùc khuùc xaï r?
HS: r < i
GV: Vaäy ta loaïi ñöôïc tröôøng hôïp naøo?
HS: A, B
GV: Theo ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng, ta choïn ñaùp aùn naøo trong hai ñaùp aùn coøn laïi?
sin i n2
HS: Do = = 1,52
sin r n1
neân choïn D.
Baøi 8:
Baøi naøy chuû yeáu aùp duïng ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng ñeå giaûi neân hoïc sinh coù theå töï
laøm.
Choïn A.
Baøi 9:

GV: Goùc leäch cuûa tia saùng ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo khi tia saùng ñi töø khoâng khí ñeán
maët thuyû tinh?
HS: Veõ hình.
do n2 > n1 neân r < i

goùc leäch: D = i - r i
GV: Ta coù theå xaùc ñònh r ñöôïc khoâng?
HS: Döïa vaøo ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng.
Töø ñoù tính ñöôïc D. r D
Choïn C.
Baøi 10:
GV: Khi tia saùng ñi töø nöôùc ra khoâng khí. Söï phaûn xaï toaøn phaàn xaûy ra khi naøo?
HS: Do tia saùng ñaõ thoaû maõn ñieàu kieän ñi töø moâi tröôøng coù chieát suaát lôùn hôn sang moâi
tröôøng coù chieát suaát nhoû hôn neân ñeå coù söï phaûn xaï toaøn phaàn thì i > igh
sinigh = 1/n => igh = 49o
Vaäy choïn C.
Baøi 11: Baøi naøy HS coù theå töï laøm vì kieán thöùc ñaõ coù trong phaàn lí thuyeát. Löu yù HS
goùc khuùc xaï lôùn nhaát hay coøn goïi laø goùc khuùc xaï giôùi haïn.
Choïn D.
Baøi 12:
GV: Theo döõ kieän cuûa ñeà baøi, ñeå giaûi ñöôïc baøi toaùn ta caàn coù moái lieân heä gì?
c
HS: v =
n
GV: Haõy giaûi baøi toaùn theo moái lieân heä ñoù.
HS:
c c
vkk = vmt =
n Kk n mt
v KK n 4
= mt =
v mt n KK 3
Ö nmt = 1,33
Choïn D.
Baøi 13:
GV: Khi hai tia saùng vuoâng goùc naøy ñeán maët thoaùng cuûa chaát loûng roài bò khuùc xaï vôùi
caùc goùc khaùc nhau, aùp duïng ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng cho hai tröôøng hôïp naøy ta coù
ñöôïc ñieàu gì?
π
HS: Giaû söû i1 < i2 vaø i2 = + i1
2
sini1 = nsinr1 (1)
sini2 = nsinr2
π
hay sin( + i1) = nsinr2
2
=> cosi1 = nsinr2 (2)

GV: Töø (1) vaø (2) ta coù theå tính ñöôïc n khoâng?
HS: Laáy (1) : (2) => i1 thay giaù trò cuûa i1 vaøo (1) hoaëc (2) ta tính ñöôïc n
Choïn A.
Baøi 14:
GV: Goùc giôùi haïn phaûn xaï toaøn phaàn ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo?
n
HS: sinigh = B
nA
GV: Döïa vaøo döõ kieän cuûa ñeà baøi haõy tính tæ soá nB/nA?
HS:
nB v A 8
= =
n A vB 9
igh = 62,7o
Choïn A.
Baøi 15:
GV: Khi tia saùng truyeàn vôùi cuøng moät goùc tôùi töø moâi tröôøng (1) sang (2), vaø töø (1) sang
(3) thì ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng ñöôïc vieát nhö theá naøo? Töø ñoù, ta coù theå suy ra moâi
tröôøng naøo chieát quang hôn khoâng?
HS: Khi tia saùng truyeàn töø (1) sang (2):
n1sini = n2sinr (1)
Khi tia saùng truyeàn töø (1) sang (3):
n1sini = n3sinr’ (2)
(1)&(2) => n2sinr = n3sinr’
n sin r sin 30 o 1
hay 3 = = = <1
n2 sin r ' sin 45 o
2
Vaäy n3 < n2 hay moâi tröôøng (2) chieát quang hôn.
GV: Goùc giôùi haïn phaûn xaï toaøn phaàn igh giöõa moâi tröôøng (2) vaø (3) ñöôïc xaùc ñònh nhö
theá naøo?
n 1
HS: sinigh = 3 =
n2 2
Ö igh = 45o
Choïn C.
Baøi 16:
GV: Khi tia phaûn xaï vuoâng goùc tia khuùc xaï, ta seõ suy ra ñöôïc ñieàu gì?
HS: i + r = 90o
GV: Vaän duïng heä thöùc cuûa ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng ta coù theå suy ra ñöôïc bieåu thöùc
tính i theo n1, n2 hoaëc theo r nhö theá naøo?
Töø ñoù choïn ñaùp aùn ñuùng.
HS:……
Choïn C.

2.2 CHUÛ ÑEÀ 2: LAÊNG KÍNH

A. Toùm taét lí thuyeát:
1. Ñònh nghóa laêng kính:
Laêng kính laø moät khoái trong suoát, ñoàng chaát, ñöôïc giôùi haïn bôûi hai maët phaúng khoâng
song song.
2. Caùc coâng thöùc laêng kính:
sini = nsinr goùc beù: i = nr
sini’ = nsinr’ i’ = nr’
A = r + r’ A = r + r’
D = i + i’ – A D = (n – 1)A
i D
r i’
r’
3. Goùc leäch cöïc tieåu:

D +A A
sin m = n sin khi ñoù i = i’
2 2
A
r = r’ =
2
* Caùc kyõ naêng cô baûn caàn reøn luyeän cho hoïc sinh:
- Söû duïng ñöôïc caùc coâng thöùc veà laêng kính ñeå ñeå giaûi caùc baøi taäp töông öùng.
- Veõ ñöôïc ñöôøng ñi cuûa tia saùng qua laêng kính.
- Ñeå giaûi caùc baøi toaùn veà laêng kính, caàn söû duïng caùc coâng thöùc laêng kính
sini = nsinr
sini’ = nsinr’
A = r + r’
D = i + i’ – A
Döïa vaøo coâng thöùc ñoù coù theå xaùc ñònh ñaïi löôïng chöa bieát khi cho bieát nhöõng ñaïi löôïng
coøn laïi.
Khi bieát caùc goùc ta coù theå veõ ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng (ñôn saéc) qua laêng kính.
- Trong tröôøng hôïp caàn xaùc ñònh goùc leäch cöïc tieåu hay ñaõ bieát goùc leäch cöïc tieåu (ñeå döïa
vaøo ñoù tìm caùc ñaïi löôïng khaùc), caàn löu yù ñeán coâng thöùc öùng vôùi tröôøng hôïp goùc leäch
cöïc tieåu:
A
i = i’; r = r’ = ; Dmin = 2 i - A
2
D +A A
vaø sini = sin min = n sin
2 2
- Trong tröôøng hôïp goùc chieát quang A vaø goùc tôùi i laø nhoû (A, i < 10o) caàn löu yù söû duïng
coâng thöùc: D = (n – 1)A.
Khi ñoù goùc leäch khoâng phuï thuoäc vaøo goùc tôùi i.
- Noùi chung baøi toaùn veà laêng kính cuõng laø baøi toaùn aùp duïng ñònh luaät khuùc xaï aùnh saùng;
do ñoù cuõng coù tröôøng hôïp phaûn xaï toaøn phaàn. Vaø cuõng coù theå phaûi xaùc ñònh ñöôøng
truyeàn cuûa tia saùng.
I.1. Heä thoáng baøi taäp:
Baøi 1: Khaûo saùt vaø veõ ñöôøng ñi tia saùng trong tröôøng hôïp tia tôùi laø laø treân maët laêng kính
vaø coù tia loù ôû maët beân thöù hai cuûa laêng kính.
Baøi 2: Moät laêng kính coù tieát dieän thaúng laø tam giaùc ABC, goùc chieát quang A < 10o vaø coù
chieát suaát n. Chieáu moät chuøm tia saùng ñôn saéc, song song, heïp, naèm trong moät tieát dieän
thaúng cuûa laêng kính vaøo moät maët beân AB, döôùi goùc tôùi raát nhoû. Chuøm tia saùng ñöôïc
chieáu vaøo caïnh A sao cho moät phaàn khoâng ñi qua laêng kính vaø moät phaàn qua laêng kính.
Chöùng minh raèng goùc giöõa hai chuøm tia saùng loù ra sau laêng kính tính bôûi coâng thöùc:
D = A(n – 1).
Baøi 1: Baøi naøy duøng ñeå reøn luyeän caùch xaùc ñònh ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng khi ñi qua
laêng kính cho hoïc sinh. Coù theå ñöôïc söû duïng ngay sau giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 2: Hoïc sinh vaän duïng caùc coâng thöùc cuûa laêng kính ñeå chöùng minh goùc leäch ñöôïc tính
D = A(n – 1) trong tröôøng hôïp caùc goùc laø nhoû. Coù theå söû duïng baøi naøy trong tieát lí thuyeát
ñeå môû roäng kieán thöùc cho hoïc sinh.
Baøi 1:
GV: Khi tia tôùi laø laø treân maët cuûa laêng kính thì goùc tôùi baèng bao nhieâu?
HS: 90o
GV: Laøm theá naøo ñeå veõ ñöôïc ñöôøng ñi cuûa tia saùng qua laêng kính?
HS: Xaùc ñònh r, r’, i’.
GV: Haõy xaùc ñònh caùc goùc ñoù vaø veõ hình.
HS: i = 90o
sini = nsinr
Ö sinr = 1/n => r = igh
Ö r’ = A – r = A - igh
sini’ = nsinr’ = nsin(A – igh) = sinio => i’ = io
io
igh

Baøi 2:
GV: Trong tröôøng hôïp goùc tôùi vaø goùc chieát quang nhoû ta coù theå vieát laïi caùc coâng thöùc
cuûa laêng kính nhö theá naøo?
HS: sini ≈ i do i nhoû neân r cuõng nhoû sinr ≈ r
Do A nhoû vaø r nhoû neân r’ cuõng nhoû: sinr’ ≈ r’ vaø sini’ ≈ i'
Vaäy i ≈ nr (1)
i’ ≈ nr’ (2)
A = r + r’ (3)
D = i + i’ – A (4)
GV: Ta coù theå bieåu dieãn i’ theo A vaø i nhö theá naøo?
i
HS: i’ = n(A – r) = n(A - ) = nA – i
n
GV: Thay vaøo (4) ta ñöôïc ñieàu gì?
HS: D = i + nA – i – A = A(n – 1) => ñieàu phaûi chöùng minh.
Baøi 1: Moät laêng kính thuyû tinh coù chieát suaát n = 1,5, tieát dieän chính laø moät tam giaùc ñeàu
ñöôïc ñaët trong khoâng khí.
a) Tính goùc leäch cuûa tia saùng qua laêng kính khi goùc tôùi laø 30o .
b) Veõ ñöôøng ñi tia saùng vaø tính goùc maø tia loù hôïp vôùi tia tôùi trong tröôøng hôïp tia tôùi
vuoâng goùc vôùi maët beân cuûa laêng kính.
Baøi 2: Khaûo saùt ñöôøng ñi tia saùng qua laêng kính trong 2 tröôøng hôïp:
a) Laêng kính coù goùc ôû ñænh laø A = 50o, chieát suaát n = 2 ñaët trong nöôùc coù chieát suaát n’
= 4/3, goùc tôùi i = 45o
b) Laêng kính thuyû tinh ñaët trong khoâng khí coù goùc ôû ñænh A = 75o, goùc C = 60o, chieát suaát
n = 1,5, goùc tôùi cuûa tia saùng laø i = 30o . Tia tôùi ñeán maët AB cuûa laêng kính
Baøi 3: Laêng kính coù tieát dieän thaúng laø Δ ABC coù goùc ôû ñænh laø 60o. Chuøm saùng song
song qua laêng kính coù goùc leäch cöïc tieåu Dm = 30o.
a) Tìm chieát suaát n cuûa laêng kính.
b) Ñaët laêng kính trong moät chaát loûng coù chieát suaát n’ = 1,62. Chieáu tôùi maët beân AB moät
chuøm saùng song song. Hoûi goùc tôùi i ôû trong khoaûng naøo thì coù tia loù ra khoûi maët beân thöù
hai cuûa laêng kính?
Baøi 4: Moät laêng kính coù goùc chieát quang A = 4o. Tia saùng tôùi vuoâng goùc vôùi maët beân cuûa
laêng kính.
a) Tính chieát suaát n cuûa laêng kính, bieát goùc leäch laø 2o.
b) Ñaët laêng kính vaøo trong nöôùc coù chieát suaát n’ = 4/3 thì goùc leäch baèng bao nhieâu?
Baøi 5: Laêng kính coù tieát dieän thaúng laø moät tam giaùc ñeàu ABC, chieát suaát 1,5. Moät chuøm
saùng song song töø khe F cuûa moät oáng chuaån tröïc ñeán thaúng goùc maët AB cuûa laêng kính vaø
tôùi maët AC. Khe F song song vôùi caïnh cuûa laêng kính.
a) Maét nhìn vaøo maët AC coù thaáy aûnh cuûa khe F khoâng? Taïi sao?
b) Giöõ coá ñònh chuøm tia tôùi, quay laêng kính quanh moät truïc Δ song song vôùi caïnh cuûa
laêng kính moät goùc ít nhaát laø bao nhieâu thì maét troâng thaáy aûnh cuûa khe F qua maët AC?
Cho goùc tôùi nhoû nhaát ñeå coù tia loù laø io vôùi sinio = nsin(A – igh).
Baøi 6: Chieáu moät tia saùng ñôn saéc tôùi maët beân AB cuûa moät laêng kính coù tieát dieän laø tam
giaùc ñeàu ABC theo phöông song song vôùi ñaùy BC. Tia loù ra khoûi laêng kính coù phöông
truøng vôùi maët AC. Tính chieát suaát cuûa chaát laøm laêng kính.
Baøi 7:Cho laêng kính coù tieát dieän thaúng laø tam giaùc ñeàu ABC, chieát suaát n, tia saùng SI tôùi
maët AB döôùi goùc i nhö hình veõ. Cho bieát ñieàu kieän ñeå coù tia saùng loù ra khoûi maët AC laø
i ≥ 30o. Tìm chieát suaát n?
i
I
Baøi 8: Moät laêng kính baèng thuyû tinh coù chieát suaát n = 2 coù tieát dieän thaúng laø moät tam
giaùc vuoâng caân ABC vôùi A = 90o, AB = AC = a.
Moät tia saùng SI roïi vaøo ñieåm tôùi I cuûa maët AB theo phöông song song vôùi caïnh huyeàn
BC
a) Tìm ñieàu kieän maø ñoaïn AI phaûi thoaû maõn ñeå tia khuùc xaï trong laêng kính gaëp maët BC
(khoâng keå hai ñænh B, C).
b) Vôùi ñieàu kieän maø AI thoaû maõn, chöùng toû tia saùng loù ra khoûi maët AC vaø song song vôùi
tia tôùi SI.
Baøi 1:
a) HS chæ caàn söû duïng caùc coâng thöùc cô baûn cuûa laêng kính ñeå tính goùc leäch D, caâu naøy
chæ nhaèm cuï theå hoaù phaàn lí thuyeát baèng nhöõng pheùp tính. Coù theå söû duïng baøi naøy sau
giôø hoïc lí thuyeát.
b) Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng cuûa HS. Löu yù HS raèng khoâng phaûi trong tröôøng
hôïp naøo cuõng coù tia loù ra khoûi maët beân thöù hai cuûa laêng kính. Baøi naøy ñoøi hoûi HS phaûi coù
söï saùng taïo khi tính goùc leäch D cuûa tia saùng vì caùch tính nhö trong tröôøng hôïp naøy chöa
ñöôïc giôùi thieäu trong SGK.
Baøi 2: Ñaây laø daïng baøi taäp khaûo saùt ñöôøng ñi cuûa tia saùng khi ñi qua laêng kính, muïc ñích
laø xaùc ñònh caùc goùc tôùi , goùc khuùc xaï, goùc leäch vaø veõ ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng qua laêng
kính. Baøi naøy reøn kó naêng xaùc ñònh ñöôøng ñi cuûa tia saùng qua laêng kính cho HS, coù theå söû
duïng trong giôø baøi taäp.
Caâu a) ñôn giaûn chæ caàn aùp duïng caùc coâng thöùc cô baûn cuûa laêng kính ñeå tính caùc goùc vaø
veõ hình nhöng löu yù ñaây laø tröôøng hôïp laêng kính ñöôïc ñaët trong nöôùc.
Caâu b) laêng kính coù tieát dieän thaúng laø moät tam giaùc baát kì, caâu naøy ñoøi hoûi söï saùng taïo
trong vieäc tính goùc leäch D.
Baøi 3:
Caâu a) HS chæ caàn vaän duïng coâng thöùc khi coù goùc leäch cöïc tieåu ñeå tính n. Coù taùc duïng
cuûng coá phaàn lí thuyeát ñaõ hoïc.
Caâu b) kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng, tính toaùn. Caâu naøy do laêng kính ñöôïc ñaët trong
moâi tröôøng coù chieát suaát lôùn hôn chieát suaát cuûa laêng kính neân ñeå coù tia saùng ñi vaøo maët
beân cuûa laêng kính neáu goùc tôùi i < igh . Coù theå söû duïng baøi naøy trong tieát baøi taäp.

Baøi 4: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng coâng thöùc cuûa hoïc sinh. Coù theå söû duïng trong
giôø baøi taäp.
Baøi 5: Ñaây laø baøi taäp coù noäi dung cuï theå, moâ taû caùch tieán haønh thí nghieäm ñeå quan saùt
aûnh cuûa moät khe F qua laêng kính. Baøi naøy chuû yeáu kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng
tính toaùn cuûa hoïc sinh, coù theå ñöôïc söû duïng trong giôø baøi taäp.
Ôû caâu a) hoïc sinh phaûi hieåu ñöôïc maét chæ nhìn thaáy aûnh cuûa khe F ôû maët AC khi coù tia
khuùc xaï loù ra khoûi maët naøy.
Ôû caâu b) HS phaûi hieåu ñöôïc caùch quay cuûa laêng kính ñeå goùc tôùi i ôû maët AB taêng daàn ñeán
io ( goùc tôùi nhoû nhaát ñeå coù tia loù ôû maët AC) vaø goùc quay cuûa laêng kính baèng vôùi goùc tôùi i.
Baøi 6: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng, bieán ñoåi coâng thöùc. Coù theå söû duïng ñeå luyeän
taäp.
Baøi 7: Baøi naøy reøn luyeän cho hoïc sinh kó naêng laäp luaän, bieán ñoåi coâng thöùc ñeå ñi ñeán keát
quaû. Ñaây laø baøi taäp töông ñoái khoù coù theå söû duïng cho hoïc sinh khaù.
Baøi 8: Ñaây laø baøi taäp töông ñoái khoù duøng ñeå môû roäng kieán thöùc cho hoïc sinh, coù theå söû
duïng cho hoïc sinh khaù. Hoïc sinh caàn tö duy ñeå tìm ñöôïc ñieàu kieän maø AI phaûi thoaû maõn
ñeå coù tia khuùc xaï gaëp maët BC.
Baøi 1:
n = 1,5 Δ ñeàu, A = 60o
a) i = 30o . D? A
b) i = 0o . D? Veõ ñöôøng ñi cuûa tia saùng.
2. Caùc moái lieân heä caàn xaùc laäp: I
J
a) sini = nsinr (1) r’
sini’ = nsinr’ (2) D
A = r + r’ (3)
D = i + i’ – A (4)
o o
b) i = 0 => r = 0
Hình veõ : r’ = 60o
Taïi J : sinigh = 1/n => igh = 41oõ48’
So saùnh: r’ > igh => Tia saùng bò phaûn xaï toaøn phaàn taïi J.
Döïa vaøo hình veõ: D = 60o
(1) r (3) r’ (2) i’ (4)
D
a) D = 47o10’
b) Tia saùng bò phaûn xaï toaøn phaàn taïi maët beân thöù hai, loù ra ôû ñaùy laêng kính, goùc leäch
trong tröôøng hôïp naøy D = 60o.


a) HS coù theå töï laøm ñöôïc.
b) GV höôùng daãn ñeå HS hieåu ñöôïc chæ khi coù tia khuùc xaï ra khoûi maët beân thöù hai cuûa
laêng kính môùi aùp duïng ñöôïc coâng thöùc tính goùc leäch D. Trong tröôøng hôïp tia saùng bò
phaûn xaï toaøn phaàn taïi maët beân thöù hai thì phaûi döïa vaøo hình veõ ñeå xaùc ñònh ñöôïc goùc
leäch.
Baøi 2:
a) A = 50o; n = 2
n’ = 4/3; i = 45o
b) A = 75o; C = 60o; n = 1,5
n’ = 1; i = 30o; tia tôùi maët AB.
Khaûo saùt ñöôøng ñi cuûa tia saùng qua laêng kính (r, r’, i’, D).
a) Xeùt söï khuùc xaï taïi I : A
n’sini = nsinr (1) J
I i’
Taïi J: nsinr’ = n’sini’ (2) i
r r’
Goùc leäch: D = i + i’ – A (3)
A = r + r’ (4)
b) Taïi I: sini = nsinr => r = 19o30’
A = r + r’ => r’ = 55o30’ > igh = 41o42’ A
Tia saùng phaûn xaï toaøn phaàn taïi J.
i I
Döïa vaøo hình veõ: tia saùng tôùi maët BC vôùi gocù tôùi r’’ = 4o30’
r J
Taïi K: sini’’ = nsinr’’ (5) r’
Goùc leäch: D = D1+D2+D3 (6) r’’
Vôùi D1 = i – r (7) K C
o B
D2 = 180 – 2r’ (8)
i”
D3 = i’’ – r’’ (9)
a)
(1) r (4) r’ (2) i’ (3) D
b) r’’
r’’ (5) i’’ (9) D3
r (7) D1 (6) D
r’ (8) D2


a) r’= 8o12’; i’ = 8o42’; D = 3o42’
b) r’ = 55o30’; r’’ = 4o30’; i’’ = 6o45’; D = 81o45’
Caû hai tröôøng hôïp GV caàn löu yù HS xeùt xem coù tia loù ôû maët beân thöù hai khoâng.
a) HS coù theå töï laøm ñöôïc. Trong tröôøng hôïp naøy tia saùng loù ra ôû maët beân thöù hai cuûa
laêng kính neân hoïc sinh aùp duïng caùc coâng thöùc cuûa laêng kính ñeå tính vaø veõ hình. Löu yù
trong tröôøng hôïp naøy laêng kính ñöôïc ñaët trong nöôùc.
b) Tröôøng hôïp naøy hôi phöùc taïp do tia saùng phaûn xaï ôû maët beân thöù hai cuûa laêng kính vaø
loù ra ôû maët ñaùy neân phaûi döïa vaøo hình veõ ñeå xaùc ñònh goùc leäch vaø goùc tôùi ôû maët ñaùy.
GV: Trong tröôøng naøy coù tia loù ôû maët beân thöù hai cuûa laêng kính khoâng?
HS: Tính goùc tôùi ôû maët beân thöù hai r’, so saùnh vôùi igh
Keát luaän: Tia saùng bò phaûn xaï toaøn phaàn taïi maët naøy.
GV: Vaäy trong tröôøng hôïp naøy goùc leäch D ñöôïc tính nhö theá naøo?
HS: Goùc leäch D seõ baèng toång caùc goùc leäch sau khi khuùc xaï vaø phaûn xaï treân caùc maët cuûa
laêng kính (vì trong tröôøng hôïp naøy caùc goùc leäch cuøng chieàu vôùi nhau).
HS tính…..
Baøi 3:
A = 60o; D m = 30o
a) n?
b) n’ = 1,62. tia saùng ñeán AB.
i? Tia loù ra AC.
a) Khi goùc leäch ñaït giaù trò cöïc tieåu, ta coù:
D +A A
sin m = n sin (1)
2 2
b) Laêng kính ôû trong chaát loûng coù chieát suaát n’ = 1,62
Do n’ > n neân tia saùng chæ ñi vaøo maët AB cuûa laêng kính neáu i < igh vaø khi ñoù luoân coù tia
loù ra ôû maët beân thöù hai
n
sinigh = (2)
n'
a)
(1) n
b)
(2) igh 0 < i < igh

a) n = 2
b) 0o < i < 60o47’

a) HS chæ caàn aùp duïng coâng thöùc khi goùc leäch ñaït giaù trò cöïc tieåu ñeå tính.
b) GV: Chuøm tia saùng khi ñeán maët AC cuûa laêng kính phaûi thoaû maõn ñieàu kieän gì ñeå coù
chuøm tia loù ra khoûi maët naøy?
HS: Do chieát suaát cuûa laêng kính n nhoû hôn chieát suaát n’ cuûa moâi tröôøng neân luoân coù tia
loù ra khoûi maët AC khi coù chuøm tia saùng ñeán maët naøy.
GV: Vaäy coù phaûi luùc naøo cuõng coù coù chuøm tia saùng chieáu ñeán maët AC cuûa laêng kính
khoâng?
HS: Khoâng. Do n < n’ neân ñeå coù tia saùng ñi vaøo laêng kính thì goùc tôùi cuûa tia saùng ñeán
maët AB phaûi thoaû i < igh .
GV: Haõy tính goùc i thoaû maõn ñieàu kieän treân.
n
HS: sinigh = => igh = 60o47’
n'
GV: Vaäy i phaûi naèm trong khoaûng naøo?
HS: Do i > 0 neân 0o < i < 60o47’
Baøi 4:
A = 4o
SI ⊥ AB
a) n? D = 2o
b) n = 4/3. D?
a) Do A nhoû vaø SI ⊥ AB neân goùc tôùi maët AC vaø goùc khuùc xaï ra khoûi maët naøy cuõng nhoû
Nhö vaäy, ta coù theå aùp duïng coâng thöùc tính goùc leäch cöïc tieåu: D = A(n – 1) (1)
n
b) Khi ñaët trong nöôùc: n’ = (2)
n1
Goùc leäch ñöôïc tính: D = (n’ – 1)A (3)
a)
(1) n
b)
(2) (3) D
4. Keát quaû tính
a) n = 1,5
b) D = 0,5o
a) GV: Khi tia saùng SI ⊥ AB vaø goùc chieát quang nhoû, thì goùc tôùi maët AC vaø goùc khuùc xaï
ra khoûi maët naøy seõ coù giaù trò nhö theá naøo?
HS: Caùc goùc naøy seõ coù giaù trò nhoû.
GV: Khi ñoù ta coù theå aùp duïng coâng thöùc naøo ñeå tính ñöôïc n khi bieát goùc leäch D?
HS: D = A(n -1). Töø ñoù, suy ra n.
b) GV caàn löu yù HS n trong coâng thöùc treân laø chieát suaát tæ ñoái cuûa chaát laøm laêng kính ñoái
vôùi moâi tröôøng ñaët laêng kính. Töø ñoù, HS coù theå töï laøm ñöôïc caâu b).

Baøi 5:
Laêng kính Δ ABC ñeàu, n = 1,5
Chuøm saùng töø khe F ñeán AB.
a) Coù aûnh cuûa F ôû AC khoâng? Taïi sao?
b) sinio = nsin(A – igh) (vôùi io laø goùc tôùi nhoû nhaát ñeå coù tia loù)
α ? ( α laø goùc quay cuûa laêng kính)
a) Chuøm saùng song song tôùi vuoâng goùc vôùi maët AB neân ñi thaúng vaøo laêng kính, ñeán maët
AC vôùi goùc tôùi laø:
r’ = 60o (1)
Goùc tôùi giôùi haïn laø igh : sinigh = 1/n (2) => igh = 41,8o
A
F
r’
B C
b) Goùc tôùi taïi maët AB laø i = 0o . Muoán coù tia saùng ra ôû maët AC, ta phaûi quay laêng kkinh
theo chieàu muõi teân ñeå goùc i taêng daàn cho tôùi i ≥ io.
sinio = nsin(A – igh) (3)
maø goùc quay cuûa laêng kính α = i
=> goùc quay nhoû nhaát cuûa laêng kính α min = io (4)
a) So saùnh (1) & (2) => Keát luaän.
b)
(3) io (4) α

a) So saùnh: r’ vaø igh => Tia saùng khoâng loù ra khoûi maët AC maø bò phaûn xaï toaøn phaàn vaø
loù ra ôû maët BC. Do ñoù, maét khoâng nhìn thaáy aûnh cuûa khe F.
b) α min = 27o56’
GV: Khi naøo maét nhìn vaøo maët AC cuûa laêng kính thaáy aûnh cuûa khe F?
HS: Khi coù chuøm saùng töø khe F loù ra maët AC.
GV: Haõy xeùt xem coù chuøm saùng loù ra maët AC khoâng?
HS: Tính igh vaø so saùnh vôùi goùc tôùi cuûa chuøm saùng tôùi maët AC.
HS tính……
Keát luaän: Khoâng coù chuøm saùng loù ra ôû maët AC neân maét khoâng nhìn thaáy aûnh cuûa khe
F.
b) GV: Muoán coù tia saùng loù ra ôû maët AC ta phaûi quay laêng kính theo chieàu naøo? Khi ñoù i
thay ñoåi nhö theá naøo?

HS: Ñeå coù tia loù ra khoûi maët AC, tia saùng tôùi maët AC vôùi goùc nhoû hôn goùc giôùi haïn igh .
Theo ñeà baøi, goùc tôùi maët naøy lôùn hôn igh , neân phaûi giaûm goùc naøy baèng caùch quay laêng
kính theo chieàu muõi teân. Khi ñoù i taêng daàn.
GV: Theo ñeà baøi ta coù theå tính i nhoû nhaát ñeå coù tia loù khoâng?
HS: Tính…..
GV: Goùc quay cuûa laêng kính nhö theá naøo so vôùi goùc tôùi i?
HS: Baèng nhau.Vaäy goùc quay nhoû nhaát cuûa laêng kính baèng vôùi goùc tôùi i nhoû nhaát ñeå coù
tia loù ra ôû maët AC.
Baøi 6:
A. Toùm taét phöông phaùp giaûi: A
i I
A = 60o J
r
i = 30o
B r’ i’
i’ = 90o
C
n?
A = r + r’ => sinr = sin(A – r’) = sinAcosr’ – cosAsinr’ (1)
sin i
Taïi I: sini = nsinr => sinr = (2)
n
sin i'
Taïi J: sini’ = nsinr’ => sinr’ = (3)
n
2
sin i' ⎛ sin i' ⎞
=> 1 − cos r ' =
2
hay cosr’ = 1 − ⎜ ⎟ (4)
n ⎝ n ⎠
(2)
(3) (1) n
(4)

n = 1,53.
GV: Theo döõ kieän cuûa ñeà baøi i, i’ baèng bao nhieâu?
HS: i = 30o
i’ = 90o
GV: Laøm theá naøo ñeå tính ñöôïc n?
HS: Vaän duïng caùc coâng thöùc cuûa laêng kính, bieán ñoåi ñeå ñöa veà phöông trình chæ chöùa
moät aån n. Töø ñoù ta tính ñöôïc n. A
Baøi 7:
A. Toùm taét phöông phaùp giaûi: i I
B C
Laêng kính : Δ ABC ñeàu, n, i

Ñeå coù tia loù ra AC: i ≥ 30o
n?
- Ñeå coù tia saùng loù ra ôû maët AC thì goùc tôùi r’ ≤ igh
r’ = A – r ≤ igh => r ≥ A – igh (*)
sini = nsinr (**)
Töø (*) vaø (**) => sini ≥ nsin(A – igh)
=> (sini)min = nsinAcosigh - ncosAsinigh (1)
1
sinigh = (2)
n
1 n2 −1
cosigh = 1 − sin i gh = 1 − 2 =
2
(3)
n n
Theo ñeà baøi ñeå coù tia khuùc xaï loù ra khoûi maët AC:
i ≥ 30o => (sini)min= sin30o = ½ (4)
(2)
(3) (1) n
(4)

n = 1,52
GV: Ñieàu kieän cuûa goùc khuùc xaï r ôû maët AB cuûa laêng kính ñeå tia saùng loù ra khoûi maët AC
laø gì?
HS: r’ ≤ igh
……
1
=> r ≥ A - igh vôùi sinigh =
n
GV: Döïa vaøo ñieàu kieän cuûa r suy ra ñieàu kieän cuûa i?
HS: sini = nsinr ≥ nsin(A – igh)
GV: Haõy suy ra giaù trò nhoû nhaát cuûa sini.
HS:(sini)min = nsin(A – igh) (*)
GV: Töø ñoù, theo döõ kieän cuûa ñeà baøi ta coù theå xaùc ñònh n nhö theá naøo?
HS: Thay bieåu thöùc chöùa igh theo n vaø laáy giaù trò nhoû nhaát cuûa i laø 30o, ta seõ tính ñöôïc n.
HS tính ……
Baøi 8:
n = 2 ; Δ ABC vuoâng caân; A = 90o

AB = AC = a
SI song song BC
Tia khuùc xaï gaëp maët BC cuûa laêng kính
a) AI?
b) CM: KR song song SI (vôùi KR laø tia loù ra maët AC)
a) Giaû söû tia saùng SI ñeán gaëp maët AB cuûa laêng kính Io A
vaø bò khuùc xaï vaøo trong ñeán gaëp maët BC taïi J.
Töø C keû CIo // tia khuùc xaïIJ caét AB taïi Io S i I K
i”
sini = nsinr (1)
r i’ R
AIˆo C = 90 − r
o
(2) r”
B C
AIo =
AC
(3) J
tan AIˆ C
o
Ñeå tia saùng khuùc xaï vaøo laêng kính gaëp maët BC thì tia saùng SI gaëp AB taïi I thoaû ñieàu
kieän:
AIo < AI < AB (4)
b) Theo hình veõ: i’ = r + B̂ = 75o > igh = 45o (sinigh = 1/n)
neân tia IJ phaûn xaï taïi BC
tia phaûn xaï JK gaëp maët beân AC taïi K döôùi goùc tôùi r”
Xeùt Δ JKC: J K̂ C = 180o – ( Jˆ + Cˆ ) = 120o
Ö r’’ = 30o < igh: tia saùng loù ra khoûi AC
Taïi K: sini’’ = nsinr’’ (5)
a) (1) (2) (3)

r A Iˆ oC AIo (4)
AI
b) r’’ (5) i’’ KR // BC // SI

a 3
a) < AI < a
3
b) i’’ = 45o => KR // BC // SI.
a) GV: Giaû söû coù tia khuùc xaï gaëp maët BC cuûa laêng kính taïi J.
Töø C keû CIo // tia khuùc xaï nhö hình veõ.
Ñeå luoân coù tia kuùc xaï thì AI phaûi thoaû maõn ñieàu kieän gì?
HS: AIo< AI < AB.
GV: Haõy xaùc ñònh ñoaïn AI thoaû maõn ñieàu kieän treân.

HS: Döïa vaøo hình veõ (xeùt tam giaùc coù chöùa ñoaïn AIo) vaø heä thöùc cuûa ñònh luaät khuùc xaï
ta coù theå tính ñöôïc AIo, töø ñoù suy ra ñieàu kieän cuûa AI.
b) GV: Laøm theá naøo ñeå bieát ñöôïc coù tia loù ra khoûi maët AC cuûa laêng kính?
HS: Xeùt goùc tôùi cuûa tia saùng ôû maët AC cuûa laêng kính, so saùnh vôùi goùc igh.
…
Coù tia loù ra khoûi maët maët AC.
GV: Ñeå chöùng minh tia loù naøy song song vôùi tia tôùi SI ta phaûi laøm sao?
HS: Tính goùc khuùc xaï cuûa tia saùng loù ra maët naøy (neáu goùc khuùc xaï naøy baèng vôùi goùc tôùi
cuûa tia SI thì thì tia naøy // SI ).
HS tính….
III.Baøi taäp traéc nghieäm:
Baøi 1: Laêng kính phaûn xaï toaøn phaàn coù taùc duïng nhö:
A. göông caàu loõm.
B. göông caàu loài.
C. göông phaúng.
D. löôõng chaát phaúng.
Baøi 2: Laêng kính phaûn xaï toaøn phaàn trong kính tieàm voïng ôû caùc taøu ngaàm coù taùc duïng:
A. phaûn xaï toaøn boä aùnh saùng chieáu ñeán taøu.
B. thu huùt naêng löôïng aùnh saùng.
C. phaùt ra chuøm aùnh saùng maïnh hôn ñeán nôi caàn quan saùt.
D. ñoåi phöông truyeàn aùnh saùng.
Baøi 3: Chieáu moät tia saùng tôùi moät maët beân cuûa laêng kính thì:
A. luoân luoân coù tia saùng loù ra ôû maët beân thöù hai cuûa laêng kính.
B. tia loù leäch veà phía ñaùy cuûa laêng kính.
C. tia loù leäch veà phía ñænh cuûa laêng kính.
D. ñöôøng ñi cuûa tia saùng ñoái xöùng qua maët phaân caùch cuûa goùc ôû ñænh.
Baøi 4: Phaùt bieåu naøo sau ñaây khoâng chính xaùc?
Chieáu moät chuøm tia saùng vaøo moät maët beân cuûa moät laêng kính ôû trong khoâng khí:
A. goùc khuùc xaï r beù hôn goùc tôùi i.
B. goùc tôùi r’ taïi maët beân thöù hai beù hôn goùc loù i’.
C. luoân luoân coù chuøm tia saùng loù ra ôû maët beân thöù hai.
D. chuøm tia saùng bò leäch khi qua laêng kính.
Baøi 5: Chieáu moät tia saùng tôùi moät maët beân cuûa moät laêng kính ôû trong khoâng khí. Söï phaûn
xaï toaøn phaàn xaûy ra khi:
A. goùc tôùi i lôùn hôn goùc giôùi haïn igh.
B. goùc tôùi i nhoû hôn goùc giôùi haïn igh.
C. goùc tôùi r’ ôû maët beân thöù hai lôùn hôn goùc igh.
D. chieát suaát cuûa laêng kính lôùn hôn chieát suaát beân ngoaøi.
Baøi 6: Caâu naøo döôùi ñaây sai?
Goùc leäch cuûa tia saùng qua laêng kính:
A. phuï thuoäc goùc ôû ñænh cuûa laêng kính.
B. phuï thuoäc chieát suaát cuûa laêng kính.

C. khoâng phuï thuoäc chieát suaát cuûa laêng kính.

D. phuï thuoäc goùc tôùi cuûa chuøm saùng tôùi.
Baøi 7: Moät tia saùng tôùi vuoâng goùc vôùi maët AB cuûa laêng kính coù chieát suaát n = 2 vaø goùc
ôû ñænh A = 30o, B laø goùc vuoâng. Goùc leäch cuûa tia saùng qua laêng kính laø:
A. 5o
B. 13o
C. 15o
D. 22o
Baøi 8: Moät tia saùng chieáu tôùi moät maët beân cuûa moät laêng kính coù goùc ôû ñænh laø 60o ôû vò trí
coù ñoä leäch cöïc tieåu thì:
A. goùc khuùc xaï r = 20o
B. goùc khuùc xaï r = 30o
C. goùc khuùc xaï r < 30o
D. phaûi bieát goùc tôùi i môùi coù theå xaùc ñònh ñuôïc goùc khuùc xaï r.
Baøi 9: Laêng kính coù goùc chieát quang A vaø chieát suaát n = 3 . Khi ôû trong khoâng khí thì
goùc leäch coù giaù trò cöïc tieåu Dmin = A. Khi ñoù, goùc chieát quang A coù trò soá:
A. 30o
B. 60o
C. 45o
D. 75o
Baøi 10: Moät laêng kính coù goùc chieát quang A = 6o, chieát suaát n = 1,5. Chieáu tia saùng vaøo
maët beân vôùi goùc tôùi nhoû. Goùc leäch cuûa tia loù qua laêng kính coù trò soá:
A. 9o
B. 6o
C. 4o
D. 3o
Baøi 11: Laêng kính coù chieát suaát n, goùc chieát quang A = 36o. Moät chuøm tia saùng heïp, ñôn
saéc ñöôïc chieáu vuoâng goùc ñeán maët tröôùc cuûa laêng kính. Chuøm tia loù saùt maët sau cuûa laêng
kính, chieát suaát cuûa laêng kính laø:
A. n = 1,24
B. n = 1,5
C. n = 1,7
D. n = 1,33
Baøi 12: Laêng kính coù goùc ôû ñænh laø 60o, chieát suaát 1,5 ôû trong khoâng khí. Chieáu vuoâng
goùc tôùi maët beân cuûa laêng kính moät chuøm saùng song song. Khi ñoù:
A. khoâng coù tia saùng loù ra khoûi maët beân thöù hai.
B. goùc loù lôùn hôn 30o.
C. goùc loù nhoû hôn 30o.
D. goùc loù nhoû hôn 25o.
Baøi 1,2: Baøi naøy coù taùc duïng giuùp hoïc sinh nhôù laïi nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc veà öùng duïng
cuaû laêng kính, cuûng coá kieán thöùc vöøa hoïc, coù theå söû duïng ngay khi hoïc xong lí thuyeát.

Baøi 3,4,5,6: Nhöõng baøi naøy kieåm tra möùc ñoä naém vöõng kieán thöùc cuûa hoïc sinh, coù theå söû
duïng ñeå cuûng coá sau giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 7: Kieåm tra khaû naêng vaän duïng tính toaùn cuûa hoïc sinh tröôùc khi ñöa ra löïa choïn. Ñoái
vôùi nhöõng baøi daïng naøy caàn löu yù hoïc sinh xeùt xem coù tia loù ôû maët beân thöù hai cuûa laêng
kính khoâng.
Baøi 8: Baøi naøy hoïc sinh chæ caàn vaän duïng coâng thöùc, taùc duïng cuûng coá lí thuyeát cho hoïc
sinh.
Baøi 9, 10: Kieåm tra khaû naêng vaän duïng coâng thöùc cuûa hoïc sinh.
Baøi 11:Baøi naøy cuõng kieåm tra khaû naêng vaän duïng caùc coâng thöùc cuûa laêng kính ñeå ñöa ra
keát quaû tröôùc khi choïn ñaùp aùn.
Baøi 12: Baøi taäp naøy ñeå giaûi ñöôïc caàn coù söï suy luaän. Baøi naøy kieåm tra möùc ñoä hieåu vaø
vaän duïng cuûa hoïc sinh.
Baøi 1,2: Caâu traû lôøi ñaõ coù saün trong lí thuyeát, GV yeâu caàu HS nhôù laïi ñeå ñöa ra ñaùp aùn.
Baøi 1 choïn B.
Baøi 2 choïn D.
Baøi 3: HS nhôù laïi nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc, suy luaän , phaân tích ñeå ñöa ra löïa choïn ñuùng.
Baøi 3 choïn B.
Baøi 4, 5,6: GV yeâu caàu HS phaân tích töøng löïa choïn vaø ñöa ra ñaùp aùn.
Baøi 4 choïn C.
Baøi 5 choïn C.
Baøi 6 choïn C.
Baøi 7: Baøi naøy HS chæ caàn aùp duïng caùc coâng thöùc cuûa laêng kính ñeå tính vaø ñöa ra löïa
choïn.
Choïn C.
Baøi 8:
GV: Khi goùc leäch ñaït giaù trò cöïc tieåu thì goùc khuùc xaï nhö theá naøo?
A
HS: r = = 30 o
2
Choïn B.
Baøi 9, 10: Chuû yeáu laø vaän duïng coâng thöùc neân HS coù theå töï laøm tính keát quaû roài löïa
choïn ñaùp aùn phuø hôïp.
Baøi 9 choïn B.
Baøi 10 choïn D.
Baøi 11:
GV: Theo ñeà baøi goùc tôùi i vaø goùc loù i’ baèng bao nhieâu?
HS: i= 0o vaø i’ = 90o .
GV: Döïa vaøo coâng thöùc naøo ñeå tính ñöôïc chieát suaát cuûa laêng kính? Haõy tính.
sin i '
HS: sini’ = nsinr’=> n =
sin r '
vôùi i = 0 => r = 0 maø A = r + r’ => r’= A = 36o
o o
vaø i’ = 900
Ö n = 1,7

Choïn C
Baøi 12:
GV höôùng daãn HS xeùt xem coù tia loù ôû maët beân thöù hai khoâng, neáu coù thì phaûi tính goùc loù.
Choïn A. Do khoâng coù tia saùng loù ra ôû maët beân thöù hai ( igh = 41o48’ < r = 60o).
2.3. CHUÛ ÑEÀ 3: THAÁU KÍNH MOÛNG

1. Ñònh nghóa:
Thaáu kính laø moät khoái trong suoát, ñöôïc giôùi haïn bôûi hai maët caàu hoaëc moät maët phaúng
vaø moät maët caàu. Thaáu kính moûng laø caùc thaáu kính coù beà daøy ôû taâm raát nhoû.
2. Phaân loaïi thaáu kính:
Xeùt tröôøng hôïp chieát suaát tæ ñoái cuûa thaáu kính ñoái vôùi moâi tröôøng ñaët thaáu kính laø n >1.
- Thaáu kính meùp moûng ñöôïc goïi laø thaáu kính hoäi tuï.
- Thaáu kính meùp daøy ñöôïc goïi laø thaáu kính phaân kyø.
3. Ñieàu kieän ñeå coù aûnh roõ neùt: Caùc tia saùng tôùi thaáu kính phaûi laäp moät goùc nhoû ñoái vôùi
truïc chính.
4. Caùc phaàn töû cuûa thaáu kính:
a. Truïc chính – Quang taâm – Truïc phuï:
- Truïc chính: ñöôøng thaúng noái taâm hai maët caàu giôùi haïn thaáu kính.
- Quang taâm O cuûa thaáu kính moûng: ñieåm maø truïc chính caét thaáu kính.
- Truïc phuï: Moïi ñöôøng thaúng ñi qua quang taâm khaùc truïc chính.
Moïi tia saùng qua quang taâm cuûa thaáu kính ñeàu truyeàn thaúng.
b. Tieâu ñieåm – Tieâu dieän – Tieâu cöï:
- Tieâu ñieåm aûnh F’: laø ñieåm ñoàng quy cuûa chuøm tia loù öùng vôùi chuøm tia tôùi song song vôùi
truïc chính.
- Tieâu ñieåm vaät chính F: laø ñieåm ñoàng quy cuûa chuøm tia tôùi öùng vôùi chuøm tia loù song
song vôùi truïc chính.
- Tieâu ñieåm aûnh phuï F’1: laø ñieåm ñoàng quy cuaû chuøm tia loù öùng vôùi chuøm tia tôùi song
song vôùi truïc phuï.
- Tieâu ñieåm vaät phuï F1: laø ñieåm ñoàng quy cuûa chuøm tia tôùi öùng vôùi chuøm tia loù song song
vôùi truïc phuï.
- Tieâu dieän: Taäp hôïp caùc tieâu ñieåm cuûa thaáu kính.
- Hai tieâu dieän vaät vaø aûnh ñoái xöùng nhau qua quang taâm.
- Tieâu cöï: coù trò soá tuyeät ñoái baèng khoaûng caùch töø quang taâm tôùi tieâu ñieåm chính.
f = OF = OF '
f> 0: Thaáu kính hoäi tuï.
f< 0: thaáu kính phaân kyø.
5. Caùch veõ ñöôøng ñi cuûa tia saùng qua thaáu kính:
Caùc tia ñaëc bieät:
- Tia qua quang taâm O.

- Tia tôùi song song truïc chính.

- Tia tôùi coù phöông qua tieâu ñieåm vaät chính.
Hoaëc söû duïng caùc tia baát kyø.
6. Xaùc ñònh aûnh baèng caùch veõ ñöôøng ñi cuûa tia saùng:
Vaät nhoû AB vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa thaáu kính, A thuoäc truïc chính.
- Xaùc ñònh aûnh cuûa B laø B’ baèng caùch söû duïng caùc tia ñaëc bieät.
- Töø B’ haï ñöôøng thaúng goùc vôùi truïc chính ta ñöôïc A’, A’B’ laø aûnh cuûa AB.
7. Ñoä tuï:
1
D= diop (dp)
f
Thaáu kính hoäi tuï: D > 0
Thaáu kính phaân kyø: D < 0
1 1 1
D = = (n − 1)( + )
f R1 R2
Vôùi R1, R2 laø baùn kính cuûa caùc maët thaáu kính.
R1, R2 > 0 vôùi caùc maët loài.
R1, R2 < 0 vôùi caùc maët loõm.
R ∞ vôùi caùc maët phaúng.
8. Coâng thöùc thaáu kính:
1 1 1
+ =
d d' f
Vôùi d : khoaûng caùch töø vaät ñeán quang taâm O cuûa thaáu kính.
d’: khoaûng caùch töø aûnh ñeán quang taâm O cuûa thaáu kính.
f: tieâu cöï
d'
Soá phoùng ñaïi: k = −
d
k > 0: aûnh vaät cuøng chieàu.
k < 0: aûnh vaät ngöôïc chieàu.
* Caùc kyõ naêng cô baûn HS caàn ñaït ñöôïc:
1 1 1
- Vaän duïng coâng thöùc: D = = (n − 1)( + )
f R1 R2
- Veõ ñöôïc ñöôøng truyeàn cuûa moät tia saùng baát kyø qua thaáu kính vaø heä hai thaáu kính ñoàng
truïc.
- Döïng ñöôïc aûnh cuûa moät vaät thaät taïo bôûi thaáu kính.
- Vaän duïng coâng thöùc thaáu kính ñeå giaûi caùc baøi taäp.
- Ñeå xaùc ñònh tieâu cöï, ñoä tuï cuûa thaáu kính khi bieát hình daïng (R) cuûa noù, aùp duïng coâng
thöùc
1 1 1
D = = (n − 1)( + )
f R1 R2
Chuù yù ñeán daáu cuûa R.
- Ñoái vôùi baøi taäp chæ coù moät thaáu kính, khi giaûi caàn löu yù:

+ Caên cöù vaøo ñeà baøi ñeå bieát ñöôïc thaáu kính thuoäc loaïi naøo (hoäi tuï hay phaân kyø). Neáu ñeà
baøi khoâng noùi roõ thì phaûi laäp luaän ñeå xaùc ñònh loaïi thaáu kính döïa vaøo ñaëc ñieåm cuûa töøng
loaïi.
1 1 1 d'
+ AÙp duïng coâng thöùc thaáu kính: + = ; k = − ñeå xaùc ñònh ñaïi löôïng chöa bieát
d d' f d
khi bieát nhöõng ñaïi löôïng coøn laïi, cuõng nhö xaùc ñònh ñöôïc tính chaát aûnh khi tính ñöôïc d’.
+ Khi thaáu kính ñöôïc giöõ coá ñònh thì aûnh vaø vaät luoân dòch chuyeån cuøng chieàu.
+ Khoaûng caùch giöõa vaät vaø aûnh ñöôïc xaùc ñònh: L = d + d ' ; khi aûnh thaät thì L = d + d’ vaø
khi aûnh aûo thì L = - d – d’ .
+ Khi bieát k (hay ñoä cao cuûa aûnh vaø vaät) thì ta phaûi chia hai tröôøng hôïp ñeå giaûi.
+ Neáu ñeà baøi yeâu caàu veõ aûnh thì caàn chuù yù ñeán tæ xích (ñeå veõ ñuùng vò trí cuûa tieâu ñieåm
cuûa thaáu kính vaø vò trí cuûa vaät) vaø söû duïng hai tia ñeå veõ aûnh cuûa ñaàu B cuûa vaät (thöôøng
söû duïng hai tia ñaëc bieät, vôùi ñieåm saùng hay ñieåm aûo treân truïc chính thì phaûi söû duïng moät
tia baát kyø). Neáu veõ ñuùng thì keát quaû thu ñöôïc töø hình veõ ñoù seõ hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi keát
quaû tính toaùn.
- Heä thaáu kính gheùp vôùi nhau, thaáu kính gheùp göông:
Phöông phaùp giaûi:
+ Laäp sô ñoà taïo aûnh.
+ Ñoái vôùi heä thaáu kính: ñeå xaùc ñònh aûnh taïo bôûi thaáu kính, caên cöù vaøo sô ñoà taïo aûnh,
tieán haønh tính toaùn theo sô ñoà sau:
d 1 f1 d2 f2
d1 d’1= d2 = a – d’1 d’2 = (*)
d 1 − f1 d2 − f2
vôùi a laø khoaûng caùch giöõa hai thaáu kính (caùch tính d2 ôû treân aùp duïng cho moïi tröôøng hôïp
a > d’1 hay a < d’1).
Soá phoùng ñaïi ñöôïc tính: k = k1.k2
d3 f3
( Neáu coù aûnh thöù 3 thì d3 = a – d’2 vaø d’3 = vaø k = k1.k2.k3)
d3 − f3
. Baøi toaùn thuaän (neáu ñeà baøi cho bieát d1, f1, a, f2 vaø ñoä lôùn vaät AB) thì baèng caùch treân
ta tìm ñöôïc d’2 (vò trí vaø tính chaát cuûa aûnh) vaø k (ñoä lôùn vaø chieàu cao aûnh).
. Baøi toaùn ngöôïc: caàn phaûi xaùc ñònh moät trong caùc ñaïi löôïng d1, a, f1, vaø f2 khi cho bieát
ñaïi löôïng coøn laïi vaø k (hoaëc k).
Neáu chæ bieát k (baèng caùch cho kích thöôùc cuûa vaät vaø aûnh) thì phaûi xeùt 2 tröôøng hôïp
(k > 0 vaø k < 0). Tuyø thuoäc vaøo ñieàu kieän cuûa baøi toaùn maø chæ coù moät hoaëc caû hai tröôøng
hôïp ñeàu coù theå chaáp nhaän.
Ñeå giaûi baøi toaùn, ta tính d’2, hoaëc k theo ñaïi löôïng caàn xaùc ñònh. Sau ñoù, döïa vaøo yeâu
caàu cuûa ñeà baøi, seõ tìm ñöôïc phöông trình caàn xaùc ñònh ñaïi löôïng caàn tìm ñoù.
Noùi chung, daïng cuûa baøi toaùn ngöôïc raát phong phuù vaø tröôùc khi giaûi baøi toaùn neân hình
dung cuï theå (baèng hình veõ sô löôïc) baøi toaùn, sau ñoù ñònh ra ñaïi löôïng caàn tìm (ñeå choïn
laøm aån soá).
+ Muoán veõ aûnh cuûa vaät, caàn veõ 2 tia saùng xuaát phaùt ra töø vaät ñi tôùi thaáu kính ñaàu tieân;
laàn löôït xeùt rieâng reõ töøng tia saùng ñi qua heä. Neân choïn hai tia ñoù theá naøo ñeå veõ ñöôïc
ñöôøng ñi cuûa noù ñöôïc thuaän tieän.
+ Neáu heä thaáu kính gheùp vôùi göông phaúng thì (*) thay thaønh d2 = - d’2
+ Heä thaáu kính gheùp saùt coù taùc duïng nhö moät thaáu kính coù tieâu cöï ñöôïc tính:
1 1 1 1
= + + ... + hay D = D1 + D2 +…+ Dn
f f1 f 2 fn

Baøi 1: Cho hai thaáu kính hai maët loài laøm baèng thuyû tinh coù cuøng chieát suaát. Caùc thaáu
kính phoàng, deït khaùc nhau. Thaáu kính naøo coù khaû naêng laøm hoäi tuï chuøm tia saùng ñi qua
maïnh hôn?
Baøi 2: Moät hoïc sinh duøng maøn höùng aûnh cuûa moät vaät qua moät thaáu kính hoäi tuï. Khi dòch
chuyeån vaät, coù luùc hoïc sinh aáy ñaõ khoâng tìm ñöôïc vò trí naøo cuûa maøn ñeå coù theå höùng
ñöôïc aûnh. Coù theå coù tröôøng hôïp nhö vaäy khoâng? Ñoù laø tröôøng hôïp naøo?
Baøi 3: Duøng coâng thöùc xaùc ñònh vò trí aûnh haõy chöùng toû raèng, neáu giöõ thaáu kính coá ñònh
vaø dôøi vaät doïc theo truïc chính thì aûnh vaø vaät di chuyeån cuøng chieàu.
Baøi 4: Trong hình beân, xy laø truïc chính cuûa thaáu kính L; A laø ñieåm vaät thaät; A’ laø aûnh
cuûa A taïo bôûi thaáu kính. A’ y A
Vôùi moãi tröôøng hôïp haõy xaùc ñònh: a) y y
a) A’ laø aûnh thaät hay aûo? x
Ay
b) Loaïi thaáu kính? A’y
y
c) Quang taâm, caùc tieâu ñieåm chính (baèng pheùp veõ) b) x
Baøi 5: Cho xy laø truïc chính cuûa moät thaáu kính. S laø ñieåm saùng, S’ laø aûnh cuûa S qua thaáu
kính. Haõy cho bieát thaáu kính treân laø thaáu kính gì? S’ laø aûnh thaät hay aûo? Duøng pheùp veõ
haõy xaùc ñònh quang taâm, caùc tieâu ñieåm cuûa thaáu kính.
Sy
x y
S’y
Baøi 6: Trong caùc hình sau xy laø truïc chính cuûa moät thaáu kính, A laø vaät thaät vaø A’ laø aûnh
cuûa A cho bôûi thaáu kính. Vôùi moãi tröôøng hôïp, haõy xaùc ñònh tieâu ñieåm aûnh chính vaø loaïi
thaáu kính baèng pheùp veõ.
A O A’ O A A’ A A’ O
x y y y y y y y
y x y y y y
a) x b) c)
Baøi 7: Trong hình veõ sau xy laø truïc chính cuûa thaáu kính hoäi tuï. Ñaët vaät thaät ôû B, thaáu
kính cho aûnh aûo ôû C, neáu ñaët vaät thaät ôû C thì thaáu kính cho aûnh ôû A. Thaáu kính naøy ñöôïc
ñaët trong khoaûng naøo?
A B C
x y y y y


Baøi 1: Baøi naøy giuùp HS hieåu hôn veà coâng thöùc tính ñoä tuï cuaûû thaáu kính, ñöôïc söû duïng
sau khi HS hoïc xong coâng thöùc tính ñoä tuï vaø yù nghóa ñoä tuï.
Baøi 2: Baøi naøy giuùp cuûng coá kieán thöùc. Qua baøi naøy HS seõ bieát ñöôïc thaáu kính hoäi tuï vöøa
coù theå cho aûnh thaät vaø vöøa coù theå cho aûnh aûo, vaø aûnh aûo chæ coù theå quan saùt baèng maét
chöù khoâng höùng ñöôïc treân maøn. Coù theå söû duïng ngay khi hoïc xong lí thuyeát.
Baøi 3: Baøi naøy ñoøi hoûi HS phaûi bieát vaän duïng coâng thöùc thaáu kính ñeå chöùùng minh, kieåm
tra khaû naêng hieåu, suy luaän cuûa HS ñeå chöùng minh ñöôïc. Qua ñoù, giuùp HS khaéc saâu hôn
phaàn lí thuyeát ñaõ hoïc, coù theå söû duïng baøi naøy sau khi hoïc xong lí thuyeát.
Baøi 4, 5, 6,7: Baøi naøy kieåm tra khaû naêng hieåu, naém vöõng kieán thöùc veà aûnh cuûa moät vaät
qua hai loaïi thaáu kính, vaän duïng caùch veõ ñöôøng ñi cuûa tia saùng ñeå xaùc ñònh ñöôïc loaïi
thaáu kính, tính chaát aûnh, quang taâm, caùc tieâu ñieåm. Baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng trong
tieát baøi taäp.
I.3 Höôùng daãn hoaït ñoäng giaûi baøi taäp:
Baøi 1:
GV: Hai thaáu kính ñaõ cho thuoäc loaïi thaáu kính gì?
HS: Vì caùc maët cuûa thaáu kính ñeàu laø maët loài neân caùc thaáu kính thuoäc loaïi thaáu kính hoäi
tuï.
GV: Ñaïi löôïng naøo cho bieát khaû naêng hoäi tuï cuûa chuøm tia saùng qua thaáu kính nhieàu hay
ít?
HS: Ñoä tuï D caøng lôùn thì chuøm tia saùng qua thaáu kính hoäi tuï caøng maïnh.
GV: Vaäy, trong tröôøng hôïp naøy ñoä tuï cuûa thaáu kính naøo lôùn hôn?
1 1 1
HS: Do D = = (n − 1)( + )
f R1 R2
Thaáu kính phoàng hôn seõ coù R nhoû hôn neân D lôùn hôn so vôùi thaáu kính deït.
GV: Vaäy, ta coù theå keát luaän gì?
HS: Thaáu kính caøng phoàng coù khaû naêng laøm hoäi tuï chuøm tia saùng ñi qua caøng maïnh.
Baøi 2:
GV: Khi duøng maøn ñeå höùng aûnh, khi naøo ta höùng ñöôïc aûnh?
HS: Khi aûnh thaät.
GV: Nhö vaäy ñoái vôùi thaáu kính hoäi tuï coù khi naøo cho aûnh aûo ñeå khoâng höùng ñöôïc treân
maøn khoâng?
HS: Coù. Khi vaät naèm trong khoaûng OF cuûa thaáu kính.
GV: Vaäy, ta coù keát luaän gì?
HS: Nhö vaäy, tröôøng hôïp neâu treân laø hoaøn toaøn coù theå xaûy ra, ñoù laø luùc hoïc sinh ñoù ñaõ
dòch chuyeån vaät laïi gaàn thaáu kính vaø ñi qua tieâu ñieåm F.
Baøi 3:
1 1 1
GV: Töø coâng thöùc thaáu kính: + =
d d' f
Khi f khoâng ñoåi.
Xeùt 2 tröôøng hôïp :
+ Vaät thaät (d > 0), aûnh thaät (d’ > 0)
+ Vaät thaät (d > 0), aûnh aûo (d’ < 0)

Khi d thay ñoåi thì d’ thay ñoåi nhö theá naøo? Vaø khi ñoù aûnh vaø vaät dòch chuyeån nhö theá
naøo so vôùi nhau?
HS:
- Tröôøng hôïp vaät thaät (d > 0), aûnh thaät (d’ > 0).
+ Khi ñoù aûnh vaø vaät naèm ôû hai beân thaáu kính.
+ Khi d taêng (vaät dòch ra xa thaáu kính) thì theo coâng thöùc thaáu kính ta thaáy d’
giaûm
(aûnh dòch laïi gaàn thaáu kính): vaät vaø aûnh dòch chuyeån cuøng chieàu.
+ Khi d giaûm (vaät dòch laïi gaàn thaáu kính) thì d’ taêng (aûnh dòch ra xa thaáu kính):
aûnh vaø vaät cuõng dòch chuyeån cuøng chieàu.
- Tröôøng hôïp vaät thaät (d > 0), aûnh aûo (d’ < 0)
+ AÛnh vaø vaät ôû cuøng moät beân thaáu kính
+ Khi d taêng (vaät dòch ra xa thaáu kính) thì d ' taêng (do d’ < 0; d’ giaûm) (aûnh dòch
ra xa thaáu kính): vaät vaø aûnh dòch chuyeån cuøng chieàu.
+ Khi d giaûm (vaät dòch laïi gaàn thaáu kính) thì d ' giaûm (do d’< 0; d’taêng) (aûnh dòch
laïi gaàn thaáu kính): vaät vaø aûnh dòch chuyeån cuøng chieàu.
Baøi 4:
GV: ÔÛ hai hình A vaø A’ ñeàu naèm cuøng moät phía so vôùi truïc chính xy neân ta suy ra ñöôïc
ñieàu gì?
HS: A, A’ khaùc tính chaát hay A’ laø aûnh aûo vì A laø ñieåm vaät thaät.
GV: Hình a) A’ naèm xa truïc chính hôn so vôùi A.
Hình b) A’ naèm gaàn truïc chính hôn so vôùi A.
Vaäy , thaáu kính trong hai tröôøng hôïp treân laø thaáu kính gì?
HS: Hình a) thaáu kính hoäi tuï.
Hình b) thaáu kính phaân kì.
GV: Döïa vaøo tính chaát cuûa quang taâm haõy xaùc ñònh quang taâm O cuûa thaáu kính.
HS: Noái AA’ caét xy taïi O thì O laø quang taâm cuûa thaáu kính.
GV: Döïa vaøo caùch xaùc ñònh aûnh baèng caùch veõ ñöôøng ñi cuûa tia saùng qua thaáu kính haõy
xaùc ñònh caùc tieâu ñieåm.
HS:
+ Döïng thaáu kính taïi O vuoâng goùc vôùi xy.
+ Töø A veõ tia AI // xy caét thaáu kính taïi I. Noái IA’ keùo daøi caét xy taïi F’.
Khi ñoù F’ laø tieâu ñieåm aûnh chính cuûa thaáu kính. Tieâu ñieåm vaät chính F laáy ñoái xöùng vôùi
F’ qua quang taâm O.
A’
A
I
I
A
A’
F O F’ F’ O F

Baøi 5: Töông töï nhö baøi 4 neân hoïc sinh coù theå töï giaûi ñöôïc, trong tröôøng hôïp naøy thaáu
kính laø thaáu kính hoäi tuï vaø aûnh laø aûnh thaät.
Baøi 6:
GV: Döïa vaøo vò trí cuûa A vaø A’, ta coù theå suy ra thaáu kính trong moãi hình laø thaáu kính
gì? Taïi sao?
HS: Hình a) vaø b) laø thaáu kính hoäi tuï. Vì thaáu kính hoäi tuï cho aûnh thaät naèm khaùc beân so
vôùi vaät vaø cho aûnh aûo naèm cuøng beân nhöng xa thaáu kính hôn so vôùi vaät.
Hình c) laø thaáu kính phaân kì. Do thaáu kính phaân kì cho aûnh aûo naèm cuøng beân vaø ôû gaàn
thaáu kính hôn so vôùi vaät.
GV: Duøng pheùp veõ ñoái vôùi tia saùng baát kyø qua thaáu kính, ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc tieâu
ñieåm cuûa thaáu kính khoâng?
HS: Ñöôïc.
- Töø A veõ moät tia baát kì tôùi thaáu kính, tia loù seõ qua A’ hay coù ñöôøng keùo daøi qua A’
- Veõ truïc phuï song song vôùi tia tôùi, truïc naøy caét tia loù hoaëc ñöôøng keùo daøi cuûa tia loù
taïi tieâu ñieåm aûnh phuï F’1.
- Töø F’1 haï ñöôøng vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa thaáu kính, ta coù tieâu dieän aûnh cuûa
thaáu kính. Giao ñieåm cuûa tieâu dieän aûnh vôùi truïc chính laø tieâu ñieåm aûnh chính F’
cuûa thaáu kính. Tieâu ñieåm vaät chính ñoái xöùng vôùi tieâu ñieåm aûnh chính qua quang
taâm O cuûa thaáu kính.
F’1
A y
y O y y
x y
F’ A’
F1’
y
A A’
y y y y y
x F’ O
A F’ A’ O
y y y y y
x y
F1’
Baøi 7:
GV: Ñaët vaät thaät ôû B, thaáu kính cho aûnh ôû C.
Neáu ñaët vaät ôû C thì thaáu kính cho aûnh ôû A. Vaäy ôû C phaûi laø aûnh gì khi vaät ñaët ôû B?
HS: ÔÛ C phaûi laø aûnh aûo. Neáu taïi C laø aûnh thaät thì khi vaät ñaët taïi C phaûi cho aûnh ôû B
(theo nguyeân lí veà tính thuaän nghòch cuûa chieàu truyeàn aùnh saùng).
GV: Vaäy, vò trí cuûa B, C phaûi nhö theá naøo so vôùi thaáu kính?
HS: B, C naèm cuøng moät beân cuûa thaáu kính.
GV: Vaäy vò trí cuûa thaáu kính phaûi nhö theá naøo?
HS: Do B, C naèm cuøng moät beân cuûa thaáu kính neân coù 3 vò trí coù theå ñaët ñöôïc thaáu kính
nhöng chæ coù moät vò trí thoaû maõn ñieàu kieän baøi toaùn.
- Neáu ñaët thaáu kính ôû phía tröôùc ñieåm A (ngoaøi ñoaïn ABC) thì A, C naèm cuøng moät
beân thaáu kính neân taïi A phaûi laø aûnh aûo khi vaät ñaët taïi C, maø A laïi gaàn thaáu kính
hôn C neân ñaây phaûi laø thaáu kính phaân kì (traùi vôùi ñeà baøi) => Khoâng theå ñaët thaáu
kính taïi ñaây.
- Neáu ñaët thaáu kính ôû phía sau ñieåm C (ngoaøi ñoaïn ABC) thì aûnh aûo taïi C gaàn thaáu
kính hôn vaät ñaët taïi B neân thaáu kính phaûi laø thaáu kính phaân kì (traùi vôùi ñeà baøi).
- Vaäy, chæ ñaët vaät trong khoaûng AB laø thoaû maõn ñieàu kieän baøi toaùn.
II.Baøi taäp ñònh löôïng:
Baøi 1: Chieáu moät chuøm saùng hoäi tuï tôùi moät thaáu kính L vaø höùng chuøm tia loù leân moät moät
maøn phaúng E vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa L, ta thu ñöôïc moät veät saùng troøn treân maøn. Di
chuyeån tònh tieán maøn E ra xa hoaëc laïi gaàn thaáu kính, ta thaáy dieän tích veät saùng khoâng
ñoåi.
a) Hoûi L laø loaïi thaáu kính gì? Taïi sao?
b) Thaáu kính naøy coù hai maët caàu vôùi baùn kính baèng nhau laø 50 cm, chieát suaát 1,5. Tìm ñoä
tuï vaø tieâu cöï cuûa thaáu kính.
c) Ñaët moät vaät AB = 2cm vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa thaáu kính vaø caùch thaáu kính 40
cm. Xaùc ñònh aûnh cho bôûi thaáu kính.
Baøi 2: Vaät saùng AB ñaët vuoâng goùc truïc chính cuûa thaáu kính tieâu cöï f, aûnh A’B’ cao gaáp
ñoâi vaät. Khoaûng caùch giöõa vaät vaø aûnh laø 10 cm. Tính tieâu cöï thaáu kính.
Baøi 3: Moät vaät saùng nhoû AB ñaët tröôùc moät thaáu kính O cho moät aûnh roõ neùt treân maøn aûnh
E. Dòch chuyeån vaät 2 cm laïi gaàn thaáu kính. Phaûi dòch chuyeån maøn E moät khoaûng 30 cm
môùi laïi thu ñöôïc aûnh roõ neùt cuûa AB. AÛnh naøy lôùn baèng 5/3 aûnh tröôùc.
a) Thaáu kính O laø thaáu kính gì? Maøn E dòch chuyeån theo chieàu naøo?
b) Tính tieâu cöï cuûa thaáu kính.
Baøi 4: Moät thaáu kính hoäi tuï coù hai maët loài gioáng nhau, baùn kính R, chieát suaát n = 2 .
Ngöôøi ta ñaët thaáu kính trong khoaûng giöõa moät vaät saùng AB hình muõi teân vaø moät maøn thì
thu ñöôïc aûnh lôùn gaáp hai laàn vaät. Ñeå laïi ñöôïc moät aûnh roõ neùt hieän ñöôïc leân treân maøn vaø
gaáp 3 laàn vaät thì khoaûng caùch giöõa vaät vaø maøn taêng theâm 10 cm. Tính baùn kính R cuûa
thaáu kính hoäi tuï.
Baøi 5: Vaät saùng AB caùch maøn aûnh E moät ñoaïn laø D. Trong khoaûng giöõa vaät AB vaø maøn
E ta ñaët moät thaáu kính hoäi tuï L. Xeâ dòch L doïc theo truïc chính, ta ñöôïc hai vò trí cuûa L
caùch nhau moät ñoaïn l ñeå cho aûnh roõ treân maøn E.
a) Tìm tieâu cöï f cuûa L theo D vaø l.
b) Tính f. Cho D = 200 cm; l = 60 cm.

Baøi 6: Cho xy laø truïc chính cuûa moät thaáu kính hoäi tuï. Ñieåm saùng ñaët taïi A cho aûnh taïi B,
ñieåm saùng ñaët taïi B cho aûnh taïi C. Xaùc ñònh vò trí vaø tieâu cöï cuûa thaáu kính. Bieát AB = 2
cm; AC = 6 cm.
B A
x y y y y
C
Baøi 7: Moät ñieåm saùng S ôû tröôùc moät thaáu kính hoäi tuï L1 moät ñoaïn 40 cm. Tieâu cöï cuûa L1
laø 30 cm. Ñieåm saùng S caùch truïc chính cuûa thaáu kính laø 2 cm.
a) Xaùc ñònh vò trí vaø tính chaát cuûa aûnh S’ cho bôûi S.
b) Saùt vôùi L1 ta ñaët ñoàng truïc moät thaáu kính L2 coù ñoä tuï D2 = 5 dp. Xaùc ñònh vò trí vaø tính
chaát cuûa aûnh cho bôûi heä thaáu kính.
Baøi 8: Cho hai thaáu kính ñöôïc ñaët ñoàng truïc lieân tieáp nhau: thaáu kính hoäi tuï L1 tieâu cöï 25
cm vaø thaáu kính phaân kyø L2 vôùi tieâu cöï 25 cm. Hai thaáu kính caùch nhau a = 100 cm. Moät
vaät AB = 1 cm ñöôïc ñaët vuoâng goùc vôùi quang truïc cuûa heä vaø caùch L1 laø 40 cm.
a) Xaùc ñònh aûnh A1B1 cuûa AB taïo bôûi chuøm tia qua L1.
b) Xaùc ñònh aûnh A2B2 cho bôûi L2. Tính soá phoùng ñaïi cuûa aûnh cho bôûi heä hai thaáu kính.
Baøi 9: Cho thaáu kính hoäi tuï L coù tieâu cöï f = 20 cm vaø göông phaúng M ñaët vuoâng goùc truïc
chính vaø caùch thaáu kính 50 cm. Vaät saùng AB = 1 cm ñaët vuoâng goùc truïc chính caùch thaáu
kính 70 cm ôû ngoaøi heä.
a) Xaùc ñònh aûnh cuûa AB qua heä thoáng.
b) Veõ aûnh cuûa vaät AB.
Baøi 10: Moät thaáu kính L1 coù chieát suaát n = 1,5; hai maët loài coù baùn kính baèng nhau vaø
baèng
10 cm ñöôïc gheùp ñoàng truïc vôùi moät thaáu kính hoäi tuï L2 coù tieâu cöï 20 cm.
a) Thaáu kính L1 caùch L2 moät khoaûng a = 30 cm. Moät vaät thaät AB ôû tröôùc L1, caùch L1 laø
20 cm. Chuøm tia saùng töø vaät qua L1 roài qua L2. Tìm vò trí vaø soá phoùng ñaïi cuûa aûnh cho
bôûi heä.
b) Giöõ nguyeân vò trí cuûa AB vaø L1 , thay ñoåi khoaûng caùch giöõa hai thaáu kính. Hoûi khoaûng
caùch a giöõa hai thaáu kính laø bao nhieâu ñeå aûnh cuûa AB cho bôûi heä laø aûnh aûo?
Baøi 11: Cho hai thaáu kính L1 vaø L2 coù cuøng tieâu cöï laø 23 cm, ñöôïc gheùp ñoàng truïc caùch
nhau moät ñoaïn a = 2 cm.
Tìm vò trí cuûa vaät AB ñeå aûnh cho bôûi heä thaáu kính coù ñoä lôùn baèng ñoä lôùn cuûa vaät.
Baøi 12: Moät thaáu kính L coù moät maët phaúng vaø moät maët loài baùn kính R = 1 m. Chieát suaát
cuûa thaáu kính n = 1,5. Moät ñieåm saùng S ôû treân truïc chính caùch thaáu kính 2 m. Ñaët moät
göông phaúng G vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa L, caùch L 7 m.
a) Chöùng toû raèng aûnh cuoái cuøng cuûa S cho bôûi quang heä coù vò trí truøng vôùi S.
b) Giöõ nguyeân vò trí cuûa S vaø G . Hoûi coù vò trí naøo khaùc cuûa thaáu kính L trong khoaûng töø
S ñeán G ñeå aûnh cuoái cuøng cuûa S cuõng truøng vôùi S.
Baøi 13: Cho moät thaáu kính phaân kì L1 coù tieâu cöï 20 cm vaø moät ñieåm saùng S ôû raát xa treân
truïc chính cuûa L1. Ñeå höùng ñöôïc aûnh roõ neùt cuûa S treân moät maøn E vuoâng goùc vôùi truïc
chính cuûa L1, caùch L1 100 cm, ngöôøi ta ñaët theâm moät thaáu kính hoäi tuï L2 ñoàng truïc vôùi

L1, ôû trong khoaûng giöõa L1 vaø maøn E. Khi xeâ dòch L2 cho tieán laïi gaàn hay ra xa L1 ta chæ
tìm thaáy ñöôïc moät vò trí cuûa L2 ñeå coù aûnh roõ neùt cuûa S treân maøn E.
a) Tìm tieâu cöï f2 cuûa L2.
b) Tìm vò trí cuûa thaáu kính L2.
Baøi 14: Cho ba thaáu kính gheùp ñoàng truïc ñaët caùch ñeàu nhau 10 cm. Ñoä tuï cuûa caùc thaáu
kính laø D1 = D3 = 10 dp; D2 = -10 dp.
a) Chieáu tôùi heä moät chuøm saùng song song vôùi quang truïc. Xaùc ñònh ñöôøng ñi cuûa chuøm
saùng qua heä.
b) Tìm vò trí cuûa moät ñieåm A ôû treân quang truïc sao cho aûnh cuûa A cho bôûi quang heä ñoái
xöùng vôùi A.
c) Giöõ vò trí cuûa A khoâng ñoåi vaø ñaët L3 saùt vôùi L2. Tìm laïi vò trí aûnh cuûa A cho bôûi quang
heä.
Baøi 1: Ñaây laø baøi taäp töông ñoái ñôn giaûn, vaän duïng caùc coâng thöùc tính ñoä tuï vaø coâng
thöùc thaáu kính. Baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng sau giôø hoïc lí thuyeát ñeå cuûng coá kieán thöùc
cho hoïc sinh.
Baøi 2: Baøi naøy cuõng nhaèm kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng coâng thöùc cuûa hoïc sinh.
Qua baøi naøy hoïc sinh seõ naém ñöôïc caùch xaùc ñònh khoaûng caùch giöõa vaät vaø aûnh theo d,
d’(khoaûng caùch töø vaät ñeán thaáu kính vaø khoaûng caùch töø aûnh ñeán thaáu kính) trong tröôøng
hôïp thaáu kính hoäi tuï. Coù theå söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 3: Baøi naøy kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng cuûa hoïc sinh. Coù theå ñöôïc söû duïng
trong giôø baøi taäp.
Baøi 4: Baøi naøy ñöôïc söû duïng ñeå luyeän taäp kó naêng vaän duïng, bieán ñoåi coâng thöùc cuûa hoïc
sinh, söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 5: Baøi naøy giuùp hoïc sinh bieát caùch xaùc ñònh tieâu cöï cuûa thaáu kính hoäi tuï baèng
phöông phaùp thöïc nghieäm trong phoøng thí nghieäm, hieåu ñöôïc yù nghóa cuûa tính ñoái xöùng
1 1 1
ñoái vôùi d vaø d’ trong coâng thöùc + = .
d d' f
Baøi naøy coù theå söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 6: Baøi naøy ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi hieåu, tö duy, bieän luaän môùi giaûi ñöôïc. Coù theå söû
duïng trong giôø baøi taäp hay trong tieát oân taäp ñeå naâng cao khaû naêng tö duy cuûa hoïc sinh.
Baøi 7: Baøi naøy ñoøi hoûi söï vaän duïng saùng taïo caùc coâng thöùc aùp duïng cho moät vaät saùng ñeå
aùp duïng cho moät ñieåm saùng vaø xaùc ñònh aûnh taïo bôûi heä hai thaáu kính gheùp saùt nhau vì
phaàn naøy khoâng coù trong lí thuyeát. Qua baøi naøy hoïc sinh seõ bieát ñöôïc ñoä tuï cuûa heä thaáu
kính gheùp saùt nhau baèng toång caùc ñoä tuï. Baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 8: Ñaây laø daïng baøi veà heä hai thaáu kính gheùp vôùi nhau. Baøi naøy giuùp hoïc sinh naém
ñöôïc kó naêng xaùc ñònh aûnh taïo bôûi heä hai thaáu kính gheùp vôùi nhau, caùch veõ sô ñoà taïo aûnh
qua quang heä, thaáy ñöôïc söï caàn thieát cuõng nhö caùch söû duïng sô ñoà naøy. Baøi naøy coù theå
söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 9: Ñaây laø daïng baøi taäp veà heä thaáu kính vaø göông phaúng. Qua baøi naøy hoïc sinh seõ
bieát caùch xaùc ñònh aûnh qua heä thaáu kính – göông phaúng, reøn luyeän kó naêng veõ hình xaùc
ñònh aûnh baèng caùch söû duïng caùc tia ñaëc bieät vaø baát kyø, khaû naêng toång hôïp kieán thöùc ñeå
giaûi, cuûng coá kieán thöùc veà göông phaúng. Baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng trong tieát baøi taäp.

Baøi 10: Ñaây cuõng laø daïng baøi taäp veà heä hai thaáu kính gheùp vôùi nhau. Ôû caâu b) hoïc sinh
phaûi bieát caùch bieän luaän ñeå suy ra ñöôïc keát quaû. Baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng trong tieát
oân taäp.
Baøi 11: Ñaây cuõng laø daïng baøi taäp veà heä hai thaáu kính gheùp vôùi nhau. Ôû baøi 6 cho nhöõng
döõ kieän veà vaät vaø yeâu caàu xaùc ñònh aûnh coøn ôû baøi naøy thì ngöôïc laïi cho döõ kieän veà aûnh
vaø yeâu caàu xaùc ñònh vò trí cuûa vaät. Baøi naøy giuùp reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp veà heä hai
thaáu kính gheùp vôùi nhau. Baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng trong tieát oân taäp.
Baøi 12, 13: Ñaây laø daïng baøi taäp veà söï taïo aûnh cuûa moät ñieåm saùng ôû treân truïc chính cuûa
thaáu kính qua quang heä goàm thaáu kính vaø göông (baøi 12), thaáu kính vaø thaáu kính (baøi
13). Baøi naøy ñoøi hoûi khaû naêng hieåu, tö duy, bieän luaän ñeå ra ñöôïc keát quaû. Hai baøi naøy
hôi khoù neân coù theå söû duïng naâng cao kó naêng cho hoïc sinh khaù.
Baøi 14: Ñaây laø daïng baøi taäp veà heä ba thaáu kính gheùp ñoàng truïc, ñöôïc söû duïng ñeå môû
roäng kieán thöùc cho hoïc sinh. Baøi naøy giuùp hoïc sinh bieát caùch xaùc ñònh ñöôøng ñi cuûa
chuøm saùng qua quang heä trong tröôøng hôïp ñaëc bieät, giuùp hoïc sinh bieát caùch xaùc ñònh aûnh
qua heä ba thaáu kính ñoái xöùng vôùi vaät. Caâu c) cuûng coá laïi daïng baøi taäp veà heä thaáu kính
gheùp saùt nhau.
Baøi 1:
Chieáu tôùi L moät chuøm saùng hoäi tuï, thu ñöôïc moät veät saùng troøn coù dieän tích khoâng ñoåi
treân maøn E L
a) L laø thaáu kính gì? Taïi sao? E
b) R1 = R2 = 50 cm; n = 1,5
D? f?
c) AB = 2 cm; d = 40 cm
Aûnh A’B’?
a) Chuøm tia saùng chieáu tôùi L laø chuøm hoäi tu, tònh tieán maøn E, veät saùng coù dieän tích
khoâng ñoåi => Chuøm tia loù song song vôùi truïc chính.
=> Ñaây laø thaáu kính phaân kì.
1 1
b) Ñoä tuï: D = (n − 1)( + ) (1)
R1 R2
1
Tieâu cöï thaáu kính ñöôïc tính: f = (2)
D
c) AÛnh caùch thaáu kính:
1 1 1 B
ta coù: + = => d’ =
df
(3) B’
d d' f d− f
Ñoä lôùn aûnh: A’B’ = k AB (4) O
F’ A A’
d'
Vôùi k = − (5)
d


b)
(1) D (2) f
c)
f (3) (5) (4) A’B’
d’ k
tính chaát aûnh
a) Thaáu kính phaân kì.
b) D = -2 dp; f = 0,5 m
200
c) d’ = − cm => AÛnh aûo, cuøng chieàu vaät
9
10
A’B’ = cm
9
GV: Khi tònh tieán maøn E dieän tích cuûa veät saùng khoâng ñoåi. Vaäy ta coù keát luaän gì veà
chuøm saùng loù ra thaáu kính?
HS: Chuøm tia loù laø chuøm song song.
GV: Vaäy ñaây laø loaïi thaáu kính gì maø khi chieáu ñeán moät chuøm saùng hoäi tuï laïi cho moät
chuøm song song?
HS: Thaáu kính phaân kì.
GV: Ñoái vôùi thaáu kính phaân kì thì rheo quy öôùc caùc baùn kính coù giaù trò nhö theá naøo?
HS: R < 0.
GV: AÙp duïng coâng thöùc naøo ñeå tính ñoä tuï vaø tieâu cöï cuûa thaáu kính treân?
1 1 1
HS: D = = (n − 1)( + )
f R1 R2
vôùi R1 = R2 = - 50 cm
n = 1,5
tính ñöôïc: D = - 2 dp
f = - 0,5 m
GV: Haõy xaùc ñònh aûnh cho bôûi thaáu kính treân (tính khoaûng caùch töø aûnh ñeán thaáu kính,ñoä
lôùn, tính chaát aûnh).
HS: Vaän duïng coâng thöùc thaáu kính ñeå tính…………..
Baøi 2:
A’B’ = 2 AB
L = 10 cm ( L laø khoaûng caùch giöõa vaät vaø aûnh)
f?


Do baøi naøy chöa cho bieát ñaây laø aûnh thaät hay aûo neân ta chia ra hai tröôøng hôïp ñeå giaûi:
a) Tröôøng hôïp A’B’ laø aûnh thaät.
B
A' B'
=−
d' A’
AB d
A
A' B'
= −2 => d’ = 2d > 0 (1) (do aûnh thaät) d’
AB d
Ta coù: d + d’ = L (2) B’
d .d ' B’
Tieâu cöï: f = (3)
d + d' B
b) Tröôøng hôïp A’B’ laø aûnh aûo
A' B' d' A’ A
=− d
AB d
d’
A' B'
=2 => d’ = - 2d < 0 (4) (do aûnh aûo)
AB
Ta coù: d ' − d = L hay -d’ – d = L (5)
d .d '
Tieâu cöï: f = (6)
d + d'
a)
(1) (2) d (1) d’ (3) f
d
b)
(4) (5) d (4) d’ (6) f
d
20
a) f = cm
9
b) f = 20 cm
GV höôùng daãn hoïc sinh xeùt hai tröôøng hôïp aûnh thaät vaø aûnh aûo vaø ñeà baøi khoâng cho ñaây
laø loaïi thaáu kính gì nhöng do aûnh cao gaáp 2 laàn vaät neân ñaây phaûi laø thaáu kính hoäi tuï. GV
caàn höôùng daãn hoïc sinh veà caùch xaùc ñònh khoaûng caùch giöõa vaät vaø aûnh:
+ Ñoái vôùi aûnh thaät: aûnh vaø vaät naèm khaùc beân d > 0; d’ > 0 neân khoaûng caùch giöõa vaät vaø
aûnh L = d + d’.
+ Ñoái vôùi aûnh aûo: aûnh vaø vaät naèm cuøng beân d > 0; d’ < 0 vaø aûnh luoân naèm ôû phía ngoaøi
vaät so vôùi thaáu kính (do aûnh luoân lôùn hôn vaät) neân khoaûng caùch giöõa vaät vaø aûnh
L = -d’ – d.
- Ñeå tính ñöôïc f, ñoái vôùi moãi tröôøng hôïp ta caàn xaùc ñònh d, d’(döïa theo döõ kieän khoaûng
caùch giöõa vaät vaø aûnh vaø chieàu cao cuûa aûnh so vôùi vaät) roài thay vaøo coâng thöùc:
d .d '
f = , ta seõ tính ñöôïc f (ñoái vôùi baøi naøy seõ coù hai giaù trò cuûa f thoaû maõn ñieàu kieän
d + d'
baøi toaùn).
Baøi 3:
a = 2 cm
b = 30 cm
A2B2 = 5/3A1B1.
a) O laø thaáu kính gì? E dòch chuyeån theo chieàu naøo?
b) f?
a) Vaät ñaët tröôùc thaáu kính laø vaät thaät, aûnh thu ñöôïc treân maøn laø aûnh thaät => Thaáu kính O
laø thaáu kính hoäi tuï.
Ñoái vôùi tröôøng hôïp vaät thaät cho aûnh thaät qua thaáu kính hoäi tuï thì khi vaät tieán laïi gaàn
thaáu kính aûnh seõ dòch ra xa thaáu kính vaø ngöôïc laïi neân maøn E phaûi dòch ra xa thaáu kính
môùi thu ñöôïc aûnh treân maøn.
df
b) Ban ñaàu vaät ôû vò trí d, aûnh coù vò trí d ' =
d− f
(d − a) f
Sau khi dòch chuyeån vaät coù vò trí d – a; aûnh coù vò trí:
d −a− f
(d − a) f (d − a) f df
Theo ñeà baøi: = d '+ b hay = + b (1)
d −a− f d −a− f d − f
AÛnh cuûa vaät luùc ñaàu: A1B1 = k1 AB
df
−
d' d− f f
Vôùi k1 = - = =
d d f −d
f
Aûnh cuûa vaät luùc sau: A2B2 = k 2 AB vôùi k2 =
f − (d − a)
A2 B2 5 k2 5 d− f 5
Theo ñeà baøi: = => = hay =
A1 B1 3 k1 3 d −a− f 3
5
Ùd=f+ a (2)
2
(2) (1) f

f = 15 cm.
a) GV: Vaät ñaët tröôùc thaáu kính laø vaät thaät, aûnh thu ñöôïc treân maøn (aûnh thaät) neân thaáu
kính O phaûi laø thaáu kính gì?
HS: Hoäi tuï.

GV: Khi giöõ thaáu kính coá ñònh thì aûnh seõ dòch chuyeån nhö theá naøo neáu thay ñoåi vò trí cuûa
vaät?
HS: AÛnh dòch chuyeån cuøng chieàu vaät.
GV: Vaäy phaûi dòch chuyeån maøn E nhö theá naøo ñeå thu ñöôïc aûnh?
HS: Do vaät dòch chuyeån laïi gaàn thaáu kính neân aûnh dòch ra xa thaáu kính. Vaäy ñeå höùng
ñöôïc aûnh treân maøn E thì E phaûi dòch ra xa thaáu kính.
b) GV: Giaû söû ban ñaàu vaät coù vò trí d, aûnh seõ coù vò trí ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo?
df
HS: d ' =
d− f
GV: Sau khi dòch chuyeån vaät thì vò trí cuûa aûnh thay ñoåi, theo ñeà baøi ta seõ suy ra ñöôïc moái
lieân heä gì giöõa d (vò trí luùc ñaàu cuûa vaät) vaø f (tieâu cöï cuûa thaáu kính)?
HS: Döïa vaøo khoaûng dòch chuyeån cuûa vaät vaø aûnh luùc sau so vôùi luùc ñaàu seõ suy ra ñöôïc
moái lieân heä ñoù.
GV: Döïa vaøo döõ kieän coøn laïi (A2B2 = 5/3A1B1), haõy suy ra moät phöông trình khaùc bieåu
dieãn moái lieân heä giöõa d vaø f. Töø ñoù, giaûi heä suy ra f.
HS: Töï tính…
Baøi 4:
A. Toùm taét phöông phaùp giaûi: B
1. Toùm taét ñeà: A’
n= 2 A d1’
A’B’ = 2AB
A’’B’’ = 3AB d1
Δ L = 10 cm H1 B’
R?
2. Caùc moái lieân heä caàn xaùc laäp: B
Vì aûnh höùng ñöôïc treân maøn neân laø aûnh thaät A’’
d' A' B' A
(H1) cho: 1 = = 2 hay d’1 = 2d1 (1) d2’
d1 AB
d2
1 1 1
= + (*)
f d1 d1 ' H2 B’’
1 1 1 3
Thay (1) vaøo (*) : = + = (1)’
f d 1 2d 1 2 d 1
d ' 2 A' ' B' '
(H2) cho: = = 3 hay d’2 = 3d2 (2)
d2 AB
1 1 1
= + (**)
f d2 d2 '
1 1 1 4
Thay (2) vaøo (**): = + = (2)’
f d 2 3d 2 3d 2
9
(1)’ & (2)’ => d1 = d 2 (3)
8
Theo ñeà baøi: d2 + d’2 = d1 + d’1 + Δ L (4)
Do baùn kính cuûa hai maët caàu baèng nhau neân:

1 2
= (n − 1) (5)
f R
(3) (1) d’1 (4) d2 (2)’ f
(2) (3)
R (5)

R = 9,936 cm
Töông töï nhöõng baøi treân giaùo vieân ñeå hoïc sinh töï ruùt ra caùc moái lieân heä döïa treân nhöõng
döõ kieän ñaõ cho vaø coâng thöùc thaáu kính.
GV höôùng daãn ñeå HS coù theå xaùc ñònh ñöôïc moái lieân heä giöõa khoaûng caùch vaät vaø aûnh
luùc sau so vôùi luùc ñaàu döïa vaøo döõ kieän laø khoaûng caùch giöõa vaät vaø maøn taêng theâm moät
ñoaïn Δ L.
Löu yù HSù: Ñaây laø aûnh thaät vì höùng ñöôïc treân maøn vaø HS neân veõ hình ñeå coù theå hieåu
roõ hôn veà baøi toaùn.
Baøi 5:
D, l (hình veõ) B
d1 d’1
a) f?
b) D = 200 cm; l = 60 cm A O1 O2
f?
l
d2 d’2
E
D

a) Nhaän xeùt coâng thöùc:
1 1 1
+ =
d d' f
Coâng thöùc coù tính ñoái xöùng vôùi d vaø d’, neáu hoaùn vò d vaø d’ thì coâng thöùc khoâng coù gì
thay ñoåi. Noùi caùch khaùc khi vaät caùch thaáu kính moät ñoaïn laø d thì aûnh caùch thaáu kính moät
ñoaïn d’ vaø ngöôïc laïi, neáu vaät caùch thaáu kính d’ thì aûnh caùch thaáu kính d.
Ôû hình treân O1, O2 laø hai vò trí cuûa thaáu kính ñeå cho aûnh roõ treân maøn.
Ta coù: d1 = d’2 vaø d’1 = d2
Vaäy: ta coù d’1 + d1 = D (1)
d’1 - d1 = l (2)
1 1 1
vaø + = (3)
d1 d1 ' f

b) Thay soá ta ñöôïc keát quaû.

(1)+(2) d’1
(3) f
(1)-(2) d1

D2 − l 2
a) f =
4D
b) f = 32 cm
1 1 1
GV: Yeâu caàu HS nhaän xeùt veà tính ñoái xöùng trong coâng thöùc + = vaø cuï theå hôn
d d' f
khi vaät ñaët caùch thaáu kính moät ñoaïn laø d thì aûnh caùch thaáu kính laø d’, vaø ngöôïc laïi vaät
caùch thaáu kính laø d’ thì aûnh caùch thaáu kính laø bao nhieâu?
HS:……
GV: Töø tính ñoái xöùng ñoù haõy thieát laäp moái quan heä giöõa d vaø d’ theo D vaø l vaø suy ra f.
HS:……
Baøi 6:
Thaáu kính hoäi tuï
B A
° ° °
x y
C
xy: truïc chính

Ñieåm saùng ôû A cho aûnh ôû B.
Ñieåm saùng ôû B cho aûnh ôû C.
AB = 2 cm.
AC = 6 cm.
Vò trí thaáu kính vaø f?
Vaät ñaët ôû A cho aûnh ôû B. Neáu aûnh naøy laø thaät thì khi ñaët vaät ôû B thì aûnh laïi phaûi ôû A
(theo nguyeân lí veà tính thuaän nghòch cuûa chieàu truyeàn aùnh saùng) traùi vôùi giaû thuyeát laø
aûnh ôû C.
Vaäy ôû B phaûi laø aûnh aûo => Hai ñieåm A, B phaûi naèm ôû cuøng moät beân thaáu kính.
Neáu thaáu kính ñaët tröôùc ñieåm C (ngoaøi ñoaïn CBA) thì aûnh aûo ôû B ôû gaàn thaáu kính hôn
vaät vaø thaáu kính phaûi laø thaáu kính phaân kì traùi vôùi ñeà baøi.
Neáu thaáu kính ñaët giöõa B vaø C thì aûnh ôû C laø aûnh thaät cuûa vaät ôû B nhöng khi ñoù aûnh aûo ôû
B vaãn gaàn thaáu kính hôn vaät vaø thaáu kính phaûi laø thaáu kính phaân kì (traùi vôùi ñeà baøi).
=> Thaáu kính phaûi naèm ngoaøi ñoaïn AB veà phía A.
Goïi d laø khoaûng caùch töø A ñeán O (O laø quang taâm cuûa thaáu kính).

Vaät ñaët taïi A: d1 = d.

Cho aûnh ôû B: d’1 = - (d + AB) (taïi B laø aûnh aûo)
− d (d + AB)
=> f = (1)
− AB
Khi vaät ñaët taïi B: d2 = d + AB
Cho aûnh ôû C: d’2 = - (d + AC) (ôû C laø aûnh aûo)
− (d + AB)(d + AC )
=> f = (2)
AB − AC
(1), (2) => f vaø d

(1) = (2) d (1) f

d = 6 cm
f = 24 cm
GV:Vaät ñaët taïi A cho aûnh taïi B; vaät ñaët taïi B cho aûnh taïi C. Vaäy aûnh taïi B phaûi laø aûnh
gì? Taïi sao?
HS: AÛnh taïi B phaûi laø aûnh aûo. Vì neáu ñaây laø aûnh thaät thì khi ñaët vaät taïi B thì aûnh phaûi ôû
A
GV: Hai ñieåm A, B phaûi naèm nhö theá naøo so vôùi thaáu kính hoäi tuï.
HS: Naèm ôû cuøng moät beân cuûa thaáu kính.
GV: Vaäy phaûi ñaët thaáu kính ôû ñaâu?
HS: Bieän luaän vaø ñöa ra caâu traû lôøi.
GV: Töø ñaây laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc vò trí vaø tieâu cöï cuûa thaáu kính?
HS: Döïa vaøo vaät ôû A cho aûnh ôû B vaø vaät ôû B cho aûnh ôû C vaø coâng thöùc thaáu kính ta coù
theå xaùc ñònh ñöôïc vò trí vaø tieâu cöï cuûa thaáu kính.
Baøi 7:
d1 = 30 cm
f1 = 30 cm
y = 2 cm (y laø khoaûng caùch töø ñieåm saùng S ñeán truïc chính)
a) d’1? S’?
b) D2 = 5 dp; L2 gheùp saùt L1
d’2 ? S’’?
a) Khoaûng caùch aûnh ñeán thaáu kính
d f
d '1 = 1 1 (1)
d1 − f1
y; y’ laàn löôït laø khoaûng caùch töø truïc chính ñeán S vaø S’

y ' − d '1
ta coù : =
y d1
− d '1
Vaäy: S’ caùch truïc chính: y’ = k y = y (2)
d1
b) L2 gheùp saùt L1:
L1
Sô ñoà taïo aûnh: S S’ L2 S’’
d2 = - d’1 (3) d1 d’1 d2 d’2
d f
Aûnh S” caùch thaáu kính L2 : d '2 = 2 2 (4)
d2 − f2
− d '2
AÛnh S” caùch truïc thaáu kính: y’’ = y ' (5)
d2
1
Tieâu cöï cuûa L2: f 2 = (6)
D2
* Ta cuõng coù theå giaûi baèng caùch xem hai thaáu kính gheùp saùt nhau töông ñöông nhö moät
1 1 1
thaáu kính coù ñoä tuï: D = = + = D1 + D2
f f1 f 2
Thaät vaäy: Khi L1, L2 gheùp saùt nhau ta coù:
1 1 1
+ = (1)’
d1 d1 ' f 1
1 1 1
+ = (2)’
d2 d2 ' f2
Do aûnh taïo bôûi L1 laø vaät ñoái vôùi thaáu kính L2 neân ta coù: d2 = - d’1
1 1 1 1
Vaäy (1)’ + (2)’ => + = +
d1 d ' 2 f1 f 2
1 1 1
Vaäy heä thaáu kính töông vôùi moät thaáu kính coù ñoä tuï: D = + = = D1 + D2
f1 f2 f
Xem heä thaáu kính nhö moät thaáu kính coù tieâu cöï f ta coù theå deã daøng xaùc ñònh ñöôïc aûnh
qua heä thaáu kính naøy.
a)
(1) d’1 (2) y’
tính chaát aûnh
d’1 (3) d2 (4) d’2 (5) y’’
tính chaát aûnh

(6)

a) d’1 = 120 cm; aûnh thaät.

y’ = 6 cm
b) d’2 = 17,1 cm; aûnh thaät.
y’’ = 6/7 cm.
GV: Haõy xaùc ñònh khoaûng caùch töø S’ ñeán thaáu kính, töø ñoù suy ra tính chaát aûnh.
d f
HS: d '1 = 1 1 = 120cm ; aûnh thaät.
d1 − f1
GV: ÔÛ nhöõng phaàn treân ñeå xaùc ñònh chieàu cao cuûa aûnh ta laøm theá naøo?
HS: A’B’ = k AB (A thuoäc truïc chính) vôùi k laø soá phoùng ñaïi cuûa A’B’.
GV: Chieàu cao AB, A’B’ cuõng chính laø khoaûng caùch töø B, B’ ñeán truïc chính cuûa thaáu
kính. Döïa vaøo söï töông töï nhö treân ta coù theå tính khoaûng caùch töø aûnh S’ ñeán truïc chính
neáu bieát khoaûng caùch ñieåm vaät S ñeán truïc chính nhö theá naøo?
HS: Goïi y laø khoaûng caùch töø ñieåm vaät S ñeán truïc chính.
y’ laø khoaûng caùch töø aûnh S’ ñeán truïc chính.
Ta coù: y’ = k y
− d '1
Vôùi k =
d1
Tính ñöôïc y’ = 6 cm.
GV: Khi L2 gheùp saùt L1 vaät vaãn caùch heä 40 cm ta coù theå xaùc ñònh aûnh qua quang heä treân
nhö theá naøo?
HS: Aûnh cuûa L1 laø vaät ñoái vôùi L2.
Khi ñoù: d2 = -d’1
HS tính d’2 vaø y”.
* GV: Ta coù theå xem heä thaáu kính naøy töông ñöông vôùi moät thaáu kính khoâng? Neáu ñöôïc
haõy xaùc ñònh ñoä tuï vaø tieâu cöï cuaû thaáu kính töông ñöông naøy vaø aûnh cuûa vaät qua thaáu
kính töông ñöông naøy. So saùnh vôùi caùch tính treân?
HS: Khi L1, L2 gheùp saùt nhau ta coù:
1 1 1
+ = (1)’
d1 d1 ' f 1
1 1 1
+ = (2)’
d2 d2 ' f2
Do aûnh taïo bôûi L1 laø vaät ñoái vôùi thaáu kính L2 neân ta coù: d2 = - d’1
1 1 1 1
Vaäy (1)’ + (2)’ => + = +
d1 d ' 2 f1 f 2
1 1 1
Vaäy heä thaáu kính töông ñöông vôùi moät thaáu kính coù ñoä tuï: D = + = = D1 + D2
f1 f2 f
1 1 10
D1 = = = dp
f 1 0,3 3
10 25
D= +5= dp
3 3
1 3
Tieâu cöï cuûa thaáu kính töông ñöông laø: f = = m = 12cm
D 25
Vaäy aûnh cuoái cuøng caùch heä thaáâu kính:
df 40.12 120
d'= = = = 17,1cm
d − f 40 − 12 7
Khoaûng caùch töø aûnh ñeán truïc chính:
d' 6
y’ = y = cm
d 7
So saùnh gioáng keát quaû vôùi caùch tính treân.
Baøi 8:
f1 = 25 cm
f2 = 25 cm
a = 100 cm
AB = 1 cm
d1 = 40 cm
a) A1B1?
b) A2B2? k?
Sô ñoà taïo aûnh:
AB L1 A1B1 L2 A2B2
d1 d’1 d2 d’2
a) AÛnh A1B1 caùch L1:
d f
d '1 = 1 1 (1)
d1 − f1
− d '1
Soá phoùng ñaïi: k1 = (2)
d1
Ñoä lôùn cuûa aûnh: A1B1 = k1 AB (3)
b) A1B1 laø vaät ñoái vôùi L2, caùch L2:
d2 = a – d’1 (4)
AÛnh cuûa A1B1 cho bôûi L2 laø A2B2 caùch L2
d f
d '2 = 2 2 (5)
d2 − f2
Soá phoùng ñaïi cuûa aûnh A2B2 cho bôûi L2:
− d '2
k2 = (6)
d2
Soá phoùng ñaïi cho bôûi heä: k = k1.k2 (7)
Ñoä lôùn cuûa aûnh A2B2: A2B2 = k AB (8)
a)
(1) d’1 (2) k1 (3) A1B1
tính chaát aûnh

b)
d’1 (4) d2 (5) d’2 (6) k2 (7)
k1
tính chaát aûnh
A2B2 (8)
k
a) d’1 = 66,7 cm > 0 ; aûnh thaät ngöôïc chieàu vaät.
A1B1 = 1,7 cm.
b) d’2 = - 14,3 cm < 0; aûnh aûo.
A2B2 = 0,7 cm.
k = -0,7; aûnh A2B2 ngöôïc chieàu vaät AB.
GV: Höôùng daãn hoïc sinh veõ sô ñoà taïo aûnh vaø caùch söû duïng sô ñoà.
HS: AB L1 A1B1 L2 A2B2
d1 d’1 d2 d’2
GV: Haõy xaùc ñònh aûnh A1B1 cho bôûi L1
HS:
d1 f1
d '1 = = 66,7 cm
d1 − f1
− d '1
Soá phoùng ñaïi: k1 = = -1,67
d1
Ñoä lôùn cuûa aûnh: A1B1 = k1 AB = 1,7 cm; aûnh thaät ngöôïc chieàu vôùi vaät
GV: AÛnh A1B1 trôû thaønh vaät ñoái vôùi L2. Vaäy khoaûng caùch töø A1B1 ñeán L2 ñöôïc xaùc dònh
nhö theá naøo?
HS: d2 = a – d’1
GV: Haõy xaùc ñònh aûnh A2B2 cuûa A1B1 cho bôûi L2
HS: AÙp duïng coâng thöùc thaáu kính vaø xaùc ñònh ñöôïc:
d’2 = - 14,3 cm < 0; aûnh aûo
A2B2 = 0,7 cm
GV: Ñoä phoùng ñaïi cuûa aûnh cho bôûi heä hai thaáu kính ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo?
AB A B AB
HS: k = 2 2 = 2 2 . 1 1 = k1 .k 2
AB A1 B1 AB
HS tính…
GV höôùng daãn HS veõ aûnh cuûa vaät AB qua heä thaáu kính.
Khi veõ aûnh caàn löu yù HS:
+ Choïn tæ leä khoaûng caùch treân hình phuø hôïp vôùi soá lieäu baøi toaùn.
+ Söû duïng caùc tia ñaëc bieät ñeå veõ aûnh A1B1 cuûa AB qua L1.
+ Khi caùc tia saùng naøy ñeán L2 thì khoâng coøn laø caùc tia ñaëc bieät ñoái vôùi L2 nöõa neân phaûi
söû duïng caùc tia baát kyø ñeå xaùc ñònh aûnh A2B2 hoaëc phaûi veõ caùc tia ñaëc bieät xuaát phaùt töø
A1B1 qua L2.

A1 A2 O2
A O1
B2
B1
Baøi 9:
f = 20 cm
a = 50 cm
AB = 1 cm
d1 = 70 cm
a) A’B’?
b) Veõ aûnh.
a) Sô ñoà taïo aûnh:
L M L
AB A1B1 A2B2 A’B’
d1 d’1 d2 d’2 d3 d’3
d1 f
d’1 = (1)
d1 − f
d2 = a – d’1 (2)
d’2 = -d2 (3)
d3 = a – d’2 (4)
d3 f
d’3= (5)
d3 − f
Soá phoùng ñaïi cuûa aûnh:
A' B ' A' B ' A2 B2 A1 B1 − d ' 3 − d ' 2 − d '1
k= = . . = k 3 .k 2 .k1 = ( )( )( ) (6)
AB A2 B2 A1 B1 AB d3 d2 d1
A’B’ = k AB (7)
b) Veõ aûnh:

L M
B
B’
A1 A2
A A’
B1 B2
(1) d’ (2) d2 (3) d’ (4) d3
d’ (5)
(6)
Tính chaát aûnh
k A’B’
(7)

d’3 = 27,7 cm; aûnh thaät.
A’B’ = 2/13 cm
- GV höôùng daãn HS veõ sô ñoà taïo aûnh, caùch söû duïng sô ñoà vaø söï caàn thieát phaûi veõ sô ñoà
naøy.
- Töø sô ñoà höôùng daãn HS töøng böôùc xaùc ñònh aûnh cho bôûi heä (töø d1 tính d’1, d2 vaø d3, d’3),
tính caùc ñoä phoùng ñaïi k1, k2, k3 (k2 = 1)
- Löu yù HS caùch tính d2 baèng coâng thöùc d2 = a – d’1
d3 = a – d’2 vôùi a laø khoaûng caùch giöõa hai
quang cuï.
Coâng thöùc naøy ñuùng cho moïi tröôøng hôïp aûnh thaät hay aûo.
Vaø aûnh taïo bôûi göông M caùch M : d’2 = - d2 (do aûnh cho bôûi göông laø aûnh aûo vaø ñoái
xöùng vôùi vaät qua göông)
- Höôùng daãn HS veõ hình xaùc ñònh aûnh.
Löu yù HS: Choïn tæ leä khoaûng caùch phuø hôïp ñeà baøi; bieát caùch söû duïng caùc tia baát kyø ñeå veõ
ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng.

Baøi 10:
L1: n = 1,5; R1 = R2 = +10 cm
L2: f2 = 20 cm
d1 = 20 cm
a) a = 30 cm
d’2? k?
b) d’2 < 0
a?
a) Tieâu cöï cuûa L1:
1 ⎛ 1 1 ⎞
= (n − 1)⎜⎜ + ⎟⎟ (1)
f1 ⎝ R 1 R 2 ⎠
L1 L2
Sô ñoà taïo aûnh: AB A1B1 A2B2
d1 d’1 d2 d’2
d1 f1
d '1 = (2)
d1 − f1
d2 = a – d’1 (3)
d2 f2
d’2 = (4)
d2 − f2
d '1 d ' 2
soá phoùng ñaïi: k = k1.k2 = . (5)
d1 d 2
b) d1, d’1 khoâng ñoåi do AB vaø L1 giöõ nguyeân vò trí cuõ
A1B1 caùch L2: d2 = a – d’1 (6)
d2 f2
A2B2 caùch L2: d’2 = (7)
d2 − f2
Do A2B2 laø aûnh aûo neân d’2 < 0 (8)
a)
(1) f1 (2) d’1 (3) d2 (4) d’2
(5)
k
b)
(6) (7) d’2 theo a Baûng xeùt daáu

a
(8)
(a − 20)20
d '2 =
a − 40

Baûng xeùt daáu:

a 20 cm 40 cm
a - 20 - 0 + +
a - 40 - - 0 +
d’2 + 0 - +
a) d’2 = - 20 cm
k = -2
b) 20 cm < a < 40 cm
a) Töông töï nhöõng baøi treân neân HS coù theå töï giaûi.
b) GV: Ñeå aûnh cuoái cuøng A2B2 laø aûnh aûo thì d’2 phaûi thoaû maõn ñieàu kieän gì?
HS: d’2 < 0
GV: Döïa vaøo nhöõng döõ kieän ñaõ cho haõy tìm söï phuï thuoäc cuaû d’2 vaøo a vaø bieän luaän ñeå
suy ra a.
d2 f2 (a − d '1 ) f 2 (a − 20)20
HS: d’2 = = =
d2 − f2 d2 − f2 a − 40
Laäp baûng xeùt daáu, suy ra a.

Baøi 11:
f1 = f2 = 3 cm
a = 2 cm
A2B2 = AB
d1?
AB L1 A1B1 L2 A2B2
d1 d’1 d2 d’2
d1 f1
d '1 = (1)
d1 − f1
d2 = a – d’1 (2)
d2 f2
d’2 = (3)
d2 − f2
Soá phoùng ñaïi cuûa aûnh A2B2:
AB d' d'
k = 2 2 = 2 . 1 (4)
AB d 2 d1
Theo ñeà baøi: k = ± 1 (5)


d’1 d2
(1) (2) d2 theo d1 (3) d’2 theo d1 (4)
d1 (5) k theo d1

+ k = +1: d1 = - 1,5 cm < 0 (loaïi)
+ k = -1: d1 = 3 cm
Vaäy d1 = 3 cm
GV: Khi aûnh lôùn baèng vaät soá phoùng ñaïi cuûa aûnh baèng bao nhieâu?
HS: k = ± 1
GV: Töø döõ kieän cuûa ñeà baøi laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh d1?
HS: Tìm bieåu thöùc cuûa k theo d1, roài giaûi theo hai tröôøng hôïp cuûa k, bieän luaän ñeå choïn d1
phuø hôïp.
HS tính………
Baøi 12:
L, R1 = + 1m, R2 = ∞
n = 1,5
d1 = 2m (S thuoäc truïc chính)
Göông G
a=7m
a) Chöùng minh S’ ≡ S (S’ laø aûnh cuoái cuøng cuûa S qua quang heä)
b) S, G giöõ nguyeân. Xaùc ñònh vò trí cuûa L ñeå S’ ≡ S.
a) Tieâu cöï cuûa L:
1 ⎛ 1 1 ⎞
= (n − 1)⎜⎜ + ⎟⎟
f ⎝ R1 R2 ⎠
Ö f = 2 m (1)
d1 = 2 m (2)
b) Sô ñoà taïo aûnh:
S L S1 G S2 L S’
d1 d’1 d2 d’2 d3 d’3
1 1 1
Ta coù: = + (3)
f d1 d '1
Vôùi chuøm tia phaûn xaï töø göông G qua L cho aûnh S’ ta coù:
1 1 1
= +
f d 3 d '3
1 1 1
Theo ñeà baøi: S’ ≡ S, ta coù d’3 = d1 => = + (4)
f d 3 d1
So saùnh (3) & (4): => d3 = d’1 hay S2 ≡ S1 ≡ H (H laø giao ñieåm cuûa truïc chính cuûa thaáu
kính vôùi göông G)
Vaäy: d1 + d’1 = SH (5) (SH = 9 m: laø khoaûng caùch töø S ñeán G)
S S1 S2
S’ O
3. Sô ñoà tieán trình giaûi: G

a) Töø (1) & (2) => S ≡ F => Chuøm tia loù khoûi L coù phöông song song vôùi truïc chính neân
tôùi thaúng goùc vôùi G. Caùc tia phaûn xaï truøng vôùi caùc tia tôùi G neân khi loù ra khoûi L seõ qua S.
Vaäy aûnh cuoái cuøng S’ truøng vôùi S.
b)
(3) d’1 (5) d1

b) d1 = 6 m ; d1 = 3 m.
a) GV yeâu caàu HS tính tieâu cöï cuûa thaáu kính roài döïa vaøo S ≡ F ñeå xaùc ñònh ñöôøng
truyeàn cuûa tia saùng, bieän luaän ruùt ra ñöôïc keát luaän aûnh cuoái cuøng S’ truøng vôùi S.
b) GV yeâu caàu HS veõ sô ñoà taïo aûnh vaø höôùng daãn HS veõ hình minh hoaï ñeå bieän luaän tìm
d1
GV: Khi aûnh cuoái cuøng S’ ≡ S ta suy ra ñöôïc ñieàu gì?
HS: d’3 = d1 (S’ laø aûnh thaät)
GV: Töø ñoù, coù theå ruùt ra ñöôïc gì veà aûnh cuûa S qua L (S1) vaø aûnh cuûa S1 qua G (S2)?
1 1 1 1 1 1
HS: Döïa vaøo caùc bieåu thöùc = + vaø = + ; d’3 = d1
f d1 d '1 f d 3 d '3
Ö d’1 = d3
S1 ≡ S2 ≡ H (H laø giao ñieåm cuûa truïc chính cuûa thaáu kính vôùi göông G)
GV: Vaäy vò trí cuûa L ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo?
HS: Do S, G khoâng thay ñoåi vò trí, neân d1 xaùc ñònh vò trí cuûa L.
d1 f
Döïa vaøo hình veõ : d1 + d’1 = SH => d1 + =9
d1 − f
Ö d1 = 3 m hoaëc d1 = 6 m.
Baøi 13:
L1: f1 = -20 cm
L = 100 cm (L: khoaûng caùch töø L1 ñeán maøn E)
d1 = ∞
L2 (f2 >0) di chuyeån giöõa L1 vaø E thu ñöôïc moät vò trí ñeå coù aûnh treân E
a) f2?
b) Vò trí L2?
a) Sô ñoà taïo aûnh:
S L1 S1 L2 S2
d1 d’1 d2 d’2
L
E
S1 O1 O2 S2
F’1
f1
D
S ôû raát xa: d1 = ∞ => d’1 = f1 (1)

d2 f2
d’2 =
d2 − f2
d2 f2
d’2 + d2 = S1S2 = f1 + O1S2 = D => d2 + =D
d2 − f2
hay: d22 – Dd2 + Df2 = 0 (2)
2
Δ = D – 4Df2
S1, S2 coá ñònh, d2 xaùc ñònh vò trí cuûa L2 ñeå cho aûnh roõ treân maøn E
Theo ñeà baøi: chæ coù 1 vò trí cuûa L2 ñeå cho aûnh roõ neùt treân maøn => (2) chæ coù moät nghieäm.
Vaäy: Δ = 0
hay D2 – 4Df2 = 0 (3)
b) L2 caùch L1: O1O2 = d2 - f1 (4)
a) (3) f2
b)
f2 (2) (4) O1O2
d2


a) f2 = D/4 = 30 cm
b) L2 caùch S1 : d2 = D/2 = 60 cm.
hay L2 caùch L1: O1O2 = 40 cm.
+ GV yeâu caàu HS veõ sô ñoà taïo aûnh .
+ Höôùng daãn HS veõ hình minh hoaï ñeå thuaän tieän cho vieäc bieän luaän, tính toaùn:
. Vaät ôû raát xa seõ cho aûnh ôû tieâu ñieåm aûnh chính cuûa thaáu kính.
. Caùc tia saùng ñeán L2 laø caùc tia baát kì neân söû duïng caùch veõ caùc tia baát kì ñeå veõ.
GV: Vaät ôû raát xa seõ cho aûnh ôû ñaâu cuûa thaáu kính phaân kì L1?
HS: Tieâu ñieåm aûnh chính F’.
GV: Theo döõ kieän S1, S2 coá ñònh, L2 di chuyeån, ñaïi löôïng naøo seõ xaùc ñònh vò trí cuûa L2 ñeå
cho aûnh roõ neùt treân maøn?
HS: S1, S2 coá ñònh neân d2 xaùc ñònh vò trí cuûa L2 ñeå cho aûnh roõ neùt treân maøn.
GV: Vaäy haõy laäp phöông trình chöùa aån laø d2 vaø f2 laø ñaïi löôïng caàn tìm. Bieän luaän theo
ñieàu kieän chæ coù moät vò trí cuûa L2 ñeå cho aûnh roõ treân maøn ñeå tìm f2.
HS: Laäp phöông trình vaø bieän luaän……
HS coù theå töï tính ñöôïc caâu b).
Baøi 14: L1 L2 L3
a = 10 cm a a
D1 = D3 = 10 dp
D2 = -10 dp
a) Chieáu moät chuøm saùng song song vôùi quang truïc tôùi heä. Xaùc ñònh ñöôøng ñi cuûa chuøm
saùng qua heä.
b) Tìm d1: aûnh cuûa A laø A’ ñoái xöùng vôùi A.
c) A khoâng ñoåi. L3 saùt L2. Tìm aûnh cuûa A.
2. Caùc moái lieân heä caàn xaùc laäp: L1 L2 L3
a) Tieâu cöï cuûa caùc thaáu kính:
1 O1
f1 = f3 = = 10 cm O2 O3
D1
1
f2= = -10 cm
D2
Ta thaáy tieâu ñieåm vaät F3 cuûa L3 vaø tieâu ñieåm aûnh F’1 cuûa L1 truøng vôùi quang taâm O2 cuûa
L2
=> Vaäy chuøm tia loù ra khoûi heä song song quang truïc.
A L1 A1 L2 A2 L3 A3
d1 d’1 d2 d’2 d3 d’3
d1 f1 10d1
d '1 = =
d1 − f1 d 1 − 10

− 100
Thay d’1 vaøo d2 = a – d’1; ta ñöôïc d2 = cm
d1 − 10
d2 f2 100
Thay d2 vaøo d’2 = ; ta ñöôïc d’2 = cm
d2 − f2 d1 − 20
10d1 − 300
Thay d’2 vaøo d3 = a – d’2; ta ñöôïc d3 = cm
d 1 − 20
d3 f3
AÛnh A3 caùch L3: d’3 =
d3 − f3
Thay d3 ôû treân vaøo d’3 ta ñöôïc: d’3 = 30 – d1 (1)
Maø A3 ñoái xöùng vôùi A qua heä thaáu kính neân d’3 = d1 (2)
L1 L2 L3
A2 A1 A3
A
1 1 1
c) L3 saùt L2 töông ñöông vôùi moät thaáu kính coù ñoä tuï: D = = + =0
f f2 f3
=> Heä (L2, L3) khoâng laøm leäch tia saùng ñi qua. Caùc tia loù ra khoûi L3 caét nhau taïi A1
Aûnh cuoái cuøng cuûa heä truøng vôùi A1
A3
A
A1

b)
(1) (2) d1

b) d1 = 15 cm
a) GV yeâu caàu HS nhaän xeùt veà vò trí cuûa F3, F’1 vaø quang taâm cuûa L2.

Töø ñoù ñöa ra keát luaän veà chuøm tia saùng qua quang heä treân. Yeâu caàu HS veõ hình minh
hoïa.
b) GV: Haõy veõ sô ñoà taïo aûnh vaø cho bieát khi A3 ñoái xöùng A qua heä thaáu kính thì ta coù
ñöôïc ñieàu gì?
HS: Do aûnh cuoái cuøng laø A3 aûnh thaät (do aûnh naøy laø giao nhau cuûa caùc tia loù ra khoûi
quang heä) neân d’3 = d1
GV: Haõy tìm bieåu thöùc bieåu dieãn söï phuï thuoäc cuûa d’3 theo d1 thay vaøo bieåu thöùc treân ta
seõ tìm ñöôïc d1.
HS:………
c) GV: Khi L2 gheùp saùt L3 thì ñoä tuï cuûa heä ñöôïc tính nhö theá naøo?
HS:
1 1 1
D= = + =0
f f2 f3
GV: Töø ñoù ta coù theå suy ra ñöôïc ñieàu gì khi cho chuøm tia saùng qua heä naøy?
HS: Heä (L2, L3) khoâng laøm leäch chuøm saùng qua heä.
GV: Vaäy aûnh sau khi qua quang heä ba thaáu kính naøy seõ nhö theá naøo?
HS: Do caùc tia saùng sau khi qua quang heä vaãn caét nhau taïi A1 neân aûnh cuoái cuøng chính laø
aûnh taïo bôûi L1.
Baøi 1: Nhìn qua moät thaáu kính hoäi tuï ta thaáy aûnh cuûa moät vaät thì aûnh ñoù:
A. luoân nhoû hôn vaät.
B. luoân lôùn hôn vaät.
C. coù theå lôùn hôn hay nhoû hôn vaät.
D. luoân ngöôïc chieàu vôùi vaät.
Baøi 2: Quan saùt aûnh cuûa moät vaät qua moät thaáu kính phaân kì:
A. ta thaáy aûnh lôùn hôn vaät.
B. ta thaáy aûnh nhoû hôn vaät.
C. aûnh ngöôïc chieàu vôùi vaät.
D. aûnh luoân luoân baèng vaät.
Baøi 3: Vôùi thaáu kính hoäi tuï:
A. ñoä tuï D caøng lôùn neáu hai maët thaáu kính caøng cong.
B. ñoä tuï D caøng lôùn neáu hai maët thaáu kính caøng ít cong.
C. ñoä tuï D = 1.
D. ñoä tuï D < 1.
Baøi 4: Vaät thaúng AB ñöôïc ñaët ôû moät vò trí baát kyø vaø vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa moät
thaáu kính L. Ñaët moät maøn aûnh E ôû beân kia cuûa thaáu kính L, vuoâng goùc vôùi quang truïc. Di
chuyeån E ta khoâng tìm thaáy ñöôïc vò trí naøo cuûa E ñeå coù aûnh hieän leân maøn.
A. L laø thaáu kính phaân kì.
B. L laø thaáu kính hoäi tuï.
C. thí nghieäm nhö treân khoâng theå xaûy ra.
D. khoâng ñuû döõ kieän ñeå keát luaän nhö A hay B.

Baøi 5: AÛnh cuûa moät vaät cho bôûi moät thaáu kính hoäi tuï:
A. cuøng chieàu vaät, khi vaät vaø aûnh coù cuøng baûn chaát vaø ngöôïc chieàu vaät khi chuùng coù baûn
chaát khaùc nhau.
B. luoân luoân ngöôïc chieàu vaät.
C. luoân luoân cuøng chieàu vaät.
D. cuøng chieàu vaät, khi aûnh vaø vaät ôû cuøng moät beân thaáu kính vaø ngöôïc chieàu vaät khi
chuùng ôû hai beân thaáu kính.
Baøi 6: Khi moät vaät dòch chuyeån laïi gaàn thaáu kính thì aûnh cuûa noù qua thaáu kính:
A. ñi ra xa thaáu kính.
B. cuõng laïi gaàn.
C. ñi ra xa neáu laø thaáu kính hoäi tuï, vaø laïi gaàn neáu laø thaáu kính phaân kì.
D. ñi ra xa neáu vaät vaø aûnh ôû hai beân thaáu kính, vaø laïi gaàn neáu vaät vaø aûnh ôû cuøng moät
beân.
Baøi 7: Moät thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï f = 15 cm. Ñaët moät vaät tröôùc thaáu kính, ñeå höùng
ñöôïc aûnh cuûa vaät treân moät maøn, thì vaät:
A. phaûi ñaët caùch thaáu kính hôn 15 cm.
B. phaûi ñaët caùch thaáu kính ít nhaát laø 50 cm.
C. coù theå ñaët xa gaàn bao nhieâu cuõng ñöôïc tuyø vò trí cuûa vaät
D. ñaët caùch thaáu kính khoâng quaù 15 cm
Baøi 8: Moät thaáu kính hoäi tuï (giôùi haïn bôûi moät maët caàu loài vaø moät maët phaúng), chieát suaát
n = 1,5, ñaët trong khoâng khí. Tieâu cöï cuûa thaáu kính laø:
A. 25 cm
B. 10 cm
C. 20 cm
D. – 15 cm
Baøi 9: Ñaët moät vaät AB cao 2 cm tröôùc moät thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï f = 12 cm caùch
moät khoaûng d = 20 cm thì thu ñöôïc moät aûnh
A. thaät, cuøng chieàu vaät vaø cao 3 cm.
B. thaät, cao 3 cm vaø ngöôïc chieàu vaät.
C. aûnh aûo, cuøng chieàu vaät vaø cao 3 cm.
D. aûnh thaät, ngöôïc chieàu vaät vaø cao 2/3 cm.
Baøi 10: Ñaët moät vaät AB cao 2 cm tröôùc moät thaáu kính phaân kì coù tieâu cöï 12 cm, caùch
moät khoaûng d = 12 cm thì thu ñöôïc moät aûnh:
A. aûnh thaät, cuøng chieàu vaät, voâ cuøng lôùn.
B. aûnh aûo, cuøng chieàu vaät, voâ cuøng lôùn.
C. aûnh aûo, cuøng chieàu, cao 1cm.
D. aûnh thaät, ngöôïc chieàu, cao 4 cm.
Baøi 11: Vaät saùng AB vuoâng goùc vôùi thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï f, cho aûnh A’B’ ngöôïc
chieàu cao baèng ½ laàn vaät. Khoaûng caùch giöõa vaät vaø aûnh laø
A. 4,5f
b. 6f
C. 4f
D. 3f

Baøi 12: Trong hình veõ sau L laø moät thaáu kính coù truïc chính OS = 8 cm, OS’ = 4 cm. L laø
thaáu kính coù tieâu cöï laø:
A. thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï 8 cm.
B. thaáu kính phaân kì coù tieâu cöï laø 8 cm.
C. thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï laø 4 cm.
D. thaáu kính phaân kì coù tieâu cöï laø 4 cm.
M
O S’ S N
Baøi 13: Moät ñieåm saùng S ñaët caùch moät maøn aûnh moät khoaûng laø L = 100 m. Moät thaáu
kính O naèm trong khoaûng töø S ñeán maøn aûnh. Xeâ dòch thaáu kính trong khoaûng noùi treân ta
chæ tìm ñöôïc moät vò trí cuûa thaáu kính, taïi ñoù ta thu ñöôïc aûnh roõ neùt cuûa S treân maøn aûnh.
Tieâu cöï cuûa thaáu kính ñoù laø:
A. – 25 cm
B. – 50 cm
C. 100 cm
D. 25 cm.
Baøi 14: Moät thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï 40 cm, moät thaáu kính phaân kì coù tieâu cöï 40 cm,
moät thaáu kính phaân kì khaùc coù tieâu cöï 15 cm ñöôïc gheùp saùt nhau. Ñoä tuï cuûa heä seõ laø:
A. + 1,5 dp
B. – 1,5 dp
C. + 6,67 dp
D. – 6,67 dp
Baøi 15: Moät vaät ñaët caùch 10 cm so vôùi heä hai thaáu kính A vaø B gheùp saùt, ñoàng truïc. Heä
thaáu kính taïo ra aûnh thaät lôùn gaáp 3 laàn vaät. Neáu B laø thaáu kính phaân kì vôùi tieâu cöï coù ñoä
lôùn laø 30 cm thì A thuoäc loaïi thaáu kính vaø coù tieâu cöï laø:
A. hoäi tuï, 12 cm
B. phaân kì, 12 cm
C. hoäi tuï, 6 cm
D. phaân kì, 18 cm.
Baøi 16: Moät nguoàn saùng ñieåm ñöôïc ñaët ôû tieâu ñieåm aûnh chính cuûa moät thaáu kính phaân
kì. Nhöõng ñieàu naøo sau ñaây laø ñuùng vôùi aùnh saùng khuùc xaï?
I. Noù seõ phaân kì.
II. Noù seõ song song vôùi truïc chính.
III. Noù seõ döôøng nhö ñeán töø moät ñieåm caùch thaáu kính khoaûng d = 0,5f.
IV. Noù seõ ñoàng quy.
A. I, II vaø III.
B. I vaø III.
C. II vaø IV.
D. IV.


Baøi 1,2: Kieåm tra khaû naêng naém vöõng kieán thöùc cuûa HS veà söï taïo aûnh qua thaáu kính. Coù
theå söû duïng sau giôø hoïc lí thuyeát ñeå cuûng coá kieán thöùc cho HS.
Baøi 3: Kieåm tra khaû naêng hieåu coâng thöùc tính ñoä tuï cuûa thaáu kính. Coù theå söû duïng sau
giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 4, 5, 6, 7: Kieåm tra khaû naêng hieåu, naém ñöôïc kieán thöùc cuûa HS. Nhöõng baøi naøy coù
theå ñöôïc söû duïng sau giôø hoïc lí thuyeát vôùi muïc ñích cuûng coá kieán thöùc cho HS.
Baøi 8, 9, 10: Kieåm tra khaû naêng aùp duïng coâng thöùc ñeå tính toaùn tröôùc khi choïn ñaùp aùn.
Baøi naøy ñôn giaûn coù theå söû duïng sau tieát lí thuyeát.
Baøi 11: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng coâng thöùc ñeå tính toaùn tröôùc khi ñöa ra löïa
choïn. Baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 12: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng caùch veõ ñöôøng ñi cuûa tia saùng ñoái vôùi tia baát
kì ñeå xaùc ñònh tieâu ñieåm chính cuûa thaáu kính. Coù theå söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 13: Kieåm tra khaû naêng hieåu, bieán ñoåi coâng thöùc, laäp luaän ñeå ra ñöôïc ñaùp soá, töø ñoù
choïn ñaùp aùn ñuùng. Coù theå söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 14: Giuùp HS naém ñöôïc coâng thöùc tính ñoä tuï cuûa heä thaáu kính gheùp saùt nhau. Coù theå
söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 15: Reøn kó naêng giaûi baøi taäp veà heä hai thaáu kính gheùp saùt nhau. Coù theå söû duïng trong
tieát baøi taäp.
Baøi 16: Kieåm tra khaû naêng hieåu, bieát caùch xaùc ñònh aûnh baèng caùch veõ ñöôøng ñi cuûa tia
saùng baát kì. Coù theå söû duïng trong giôø baøi taäp.
Baøi 1, 2: HS coù theå töï nhôù laïi kieán thöùc ñaõ hoïc vaø choïn ñaùp aùn.
Baøi 1 choïn B.
Baøi 2 choïn B.
Baøi 3: Yeâu caàu HS nhaéc laïi coâng thöùc tính ñoä tuï vaø nhaän xeùt söï phuï thuoäc cuûa D vaøo
baùn kính, loaïi boû nhöõng löïa choïn khoâng phuø hôïp, choïn ñaùp aùn ñuùng.
Choïn A
Baøi 4:
GV: Khoâng coù vò trí naøo cuûa maøn E ñeå coù aûnh roõ treân maøn. Vaäy ta keát luaän gì veà aûnh?
HS: Ñaây laø aûnh aûo.
GV: Vaät ôû vò trí naøo cuõng cho aûnh aûo, vaäy thaáu kính thuoäc loaïi naøo?
HS: Thaáu kính phaân kì.
Choïn A.
Baøi 5: Baøi naøy HS coù theå töï nhôù laïi lí thuyeát ñaõ hoïc vaø ñöa ra löïa choïn
Choïn D.
Baøi 6:
GV: Theo nhöõng baøi tröôùc ñaõ ñeà caäp thì khi giöõ thaáu kính coá ñònh aûnh vaø vaät dòch
chuyeån nhö theá naøo so vôùi nhau?
HS: AÛnh vaø vaät luoân dòch chuyeån cuøng chieàu
1 1 1
( Neáu HS khoâng bieát thì phaûi bieän luaän döïa vaøo coâng thöùc = + khi f khoâng ñoåi
f d d'
thì d vaø d’ quan heä vôùi nhau nhö theá naøo?)
GV: Vaäy ta choïn ñaùp aùn naøo?

HS: Choïn D.
Baøi 7:
GV: Ñoái vôùi thaáu kính hoäi tuï khi naøo vaät cho aûnh höùng ñöôïc treân maøn (aûnh thaät)?
HS: Vaät ñaët ngoaøi tieâu cöï.
GV: Vaäy ta choïn ñaùp aùn naøo?
HS: Choïn A.
Baøi 8, 9, 10: HS aùp duïng coâng thöùc ñeå giaûi tröôùc khi choïn ñaùp aùn.
Baøi 8 choïn C.
Baøi 9 choïn B.
Baøi 10 choïn C.
Baøi 11:
GV: Khoaûng caùch giöõa vaät vaø aûnh ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo?
HS: Do aûnh thaät, vaät thaät neân khoaûng caùch giöõa vaät vaø aûnh: L = d + d’
GV: Döïa vaøo döõ kieän ñeà baøi ta coù theå xaùc ñònh d vaø d’ nhö theá naøo theo f? Töø ñoù tính L
theo f.
df
−
− d' d− f f
HS: k = = =
d d f −d
⎛ 1⎞
=> d = f ⎜1 − ⎟ vôùi k = - ½ => d = 3f
⎝ k⎠
d' 1
Maø k = - = − => d’ = ½ d
d 2
3
Vaäy L = d + d’ = d = 4,5f
2
Vaäy choïn A.
Baøi 12:
GV: Döïa vaøo ñöôøng truyeàn cuûa tia loù sau khi ñi qua thaáu kính ta coù theå xaùc ñònh ñaây laø
thaáu kính gì?
HS: Thaáu kính hoäi tuï.
GV: Vaäy laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc tieâu cöï cuûa thaáu kính naøy?
Gôïi yù: söû duïng caùch veõ ñöôøng truyeàn cuaû tia saùng qua thaáu kính.
HS: Veõ truïc phuï song song vôùi tia tôùi, caét tia loù taïi tieâu ñieåm aûnh phuï F’1
Veõ maët phaúng vuoâng goùc vôùi truïc chính qua tieâu ñieåm aûnh phuï F’1 noùi treân. Maët
phaúng naøy caét truïc chính taïi tieâu ñieåm aûnh chính, ta thaáy f = OS = 8 cm.
S ≡ F’
S’
F’1
Vaäy choïn A.
Baøi 13:
Ñoái vôùi baøi naøy do ñieåm vaät S, vaø maøn khoâng ñoåi neân d (khoaûng caùch töø vaät ñeán thaáu
kính) seõ xaùc ñònh vò trí cuûa L ñeå cho aûnh roõ treân maøn. Töø ñoù laäp phöông trình baäc 2 chöùa

aån d vaø ñaïi löôïng caàn tìm f, bieän luaän do chæ coù moät vò trí cuûa thaáu kính ñeå cho aûnh roõ
treân maøn neân phöông trình chæ coù moät nghieäm, töø ñoù tìm ñöôïc f. Choïn ñaùp aùn ñuùng.
Choïn D.
Baøi 14:
HS nhôù laïi coâng thöùc tính ñoä tuï cuûa heä thaáu kính gheùp ôû nhöõng baøi taäp tröôùc ñaõ chöùng
minh. Neáu chöa chöùng minh GV phaûi höôùng daãn HS chöùng minh roài aùp duïng.
Choïn D.
Baøi 15:
HS giaûi nhö ñoái vôùi baøi taäp chæ coù moät thaáu kính (xem hai thaáu kính gheùp saùt nhö moät
thaáu kính) roài aùp duïng coâng thöùc tính ñoä tuï cuûa heä thaáu kính gheùp saùt ñeå tìm tieâu cöï cuûa
thaáu kính chöa bieát.
Choïn C
Baøi 16:
GV: Yeâu caàu HS veõ ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng khi coù coù nguoàn saùng ñieåm S ñaët taïi tieâu
ñieåm aûnh chính cuûa thaáu kính phaân kì.
HS: AÙp duïng caùch veõ ñoái vôùi tia baát kyø:
S S’
F’
GV: Yeâu caàu HS nhaän xeùt veà chuøm tia khuùc xaï.
HS: Phaân kì.
GV: Döïa treân hình veõ, ta thaáy aùnh saùng khuùc xaï döôøng nhö xuaát phaùt töø ñaâu?
HS: Töø S’.(S’ laø aûnh cuûa S)
GV: Ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc vò trí cuaû aûnh S’ khoâng?
HS: d = f
2
df f f − f f f
d'= = = =− = (do f< 0)
d− f f −f 2f 2 2
Choïn B.

2.4. CHUÛ ÑEÀ 4: MAÉT – CAÙC TAÄT CUÛA MAÉT – CAÙCH KHAÉC PHUÏC

- Veà phöông dieän quang hình hoïc, ta coù theå coi heä thoáng bao goàm caùc boä phaän cho aùnh
saùng truyeàn qua cuûa maét töông ñöông vôùi moät thaáu kính hoäi tuï (goïi laø thaáu kính maét).
- Söï thay ñoåi ñoä cong caùc maët cuûa theå thuyû tinh (daãn ñeán söï thay ñoåi tieâu cöï cuûa maét) ñeå
giöõ cho aûnh cuûa vaät caàn quan saùt hieän roõ treân maøng löôùi ñöôïc goïi laø söï ñieàu tieát cuûa maét.
- Ñieåm xa nhaát treân truïc chính cuûa maét maø vaät ñaët taïi ñoù thì aûnh cuûa vaät naèm treân maøng
löôùi khi maét khoâng ñieàu tieát ñöôïc goïi laø ñieåm cöïc vieãn (Cv).
- Ñieåm gaàn nhaát treân truïc chính cuûa maét maø vaät ñaët taïi ñoù thì aûnh cuûa vaät naèm treân
maøng löôùi khi maét ñieàu tieát cöïc ñaïi ñöôïc goïi laø ñieåm cöïc caän(Cc).
- Khoaûng töø ñieåm cöïc caän ñeán ñieåm cöïc vieãn goïi laø khoaûng nhìn roõ cuûa maét.
- Ñieàu kieän ñeå phaân bieät ñöôïc hai ñieåm A, B:
+ A, B naèm trong khoaûng nhìn roõ cuûa maét (töø Cc ñeán Cv).
+ Goùc troâng α ≥ α min ( α min : naêng suaát phaân li cuûa maét).
- Maét khoâng coù taät:
+ Khi khoâng ñieàu tieát tieâu ñieåm cuûa cuûa maét naèm treân maøng löôùi.
+ Ñieåm cöïc vieãn ôû voâ cöïc.
- Caän thò:
+ Khi khoâng ñieàu tieát, thaáu kính maét cuûa maét caän thò coù tieâu ñieåm naèm tröôùc maøng
löôùi.
+ Ñieåm cöïc vieãn caùch maét moät khoaûng khoâng lôùn (khoaûng 2 m trôû laïi)
+ Ñieåm cöïc caän ôû gaàn hôn so vôùi maét bình thöôøng.
+ Ñeå söûa taät caän thò, ngöôøi caän thò thöôøng mang kính phaân kì coù tieâu cöï: f = -OCv
hoaëc phaãu thuaät giaùc maïc ñeå laøm cho aûnh cuûa vaät ôû xa voâ cuøng qua thaáu kính maét hieän
roõ treân maøng löôùi.
- Vieãn thò:
+ Khi khoâng ñieàu tieát, thaáu kính maét coù tieâu ñieåm naèm sau maøng löôùi.
+ Ñieåm cöïc caän naèm xa hôn so vôùi maét bình thöôøng.
+ Ñeå söûa taät vieãn thò ngöôøi ta thöôøng ñeo kính hoäi tuï coù ñoä tuï thích hôïp hoaëc phaãu
thuaät giaùc maïc ñeå nhìn ñöôïc vaät ôû gaàn nhö maét khoâng coù taät (aûnh cuûa vaät taïo bôûi kính
naèm ôû ñieåm cöïc caän cuûa maét vieãn).
- Laõo thò:
+ Ñieåm cöïc caän xa maét hôn so vôùi maét bình thöôøng.
+ Ñeå khaéc phuïc taät laõo thò ta coù theå ñeo kính hoäi tuï coù ñoä tuï thích hôïp hoaëc phaãu thuaät
giaùc maïc ñeå nhìn ñöôïc vaät ôû gaàn nhö maét khoâng coù taät (aûnh cuûa vaät taïo bôûi kính naèm ôû
ñieåm cöïc caän cuûa maét laõo)..
* Caùc kó naêng cô baûn hoïc sinh caàn ñaït ñöôïc:
- Tính toaùn, xaùc ñònh ñoä tuï cuûa kính caän, kính vieãn, kính laõo caàn ñeo (trong tröôøng hôïp
kính ñeo saùt maét vaø caùch maét moät khoaûng naøo ñoù) ñeå khaéc phuïc caùc taät cuûa maét; xaùc
ñònh ñieåm nhìn roõ vaät gaàn nhaát, xa nhaát khi ñeo kính, xaùc ñònh ñieåm cöïc caän, cöïc vieãn
cuûa maét, xaùc ñònh ñoä tuï (tieâu cöï) cuûa thaáu kính maét khi quan saùt vaät ôû cöïc caän, cöïc vieãn
cuûa maét.

- Kó naêng vaø thoùi quen xaây döïng sô ñoà taïo aûnh cuûa vaät.
- Ñeå giaûi caùc baøi toaùn veà söûa taät cuûa maét chæ caàn vaän duïng coâng thöùc thaáu kính:
1 1 1
+ =
d d' f
Vôùi f laø tieâu cöï cuûa kính ñeo.
d laø khoaûng caùch töø vaät ñeán kính ñeo (d > 0).
d’ laø khoaûng caùch töø aûnh aûo ñeán kính (d’ < 0).
Caàn ñoïc kó ñeà baøi ñeå bieát roõ caàn xaùc ñònh ñaïi löôïng naøo (d; d’; f).
+ Chuù yù kính ñeo coù saùt maét khoâng.
+ Neáu kính ñeo khoâng saùt maét thì caàn tìm d hoaëc d’ theo döõ kieän ñeà baøi phaûi tröø ñi
khoaûng caùch töø kính ñeán maét.
- Tuyø theo caâu hoûi cuûa ñeà baøi coù theå phaân ra caùc loaïi vaán ñeà nhö sau:
+ Xaùc ñònh ñoä tuï cuûa kính caàn ñeo:
Döïa vaøo döõ kieän ñeà baøi ñeå coù d vaø d’ (d’ < 0).
Cuï theå laø: caàn quan saùt vaät ñaët ôû ñaâu trong ñieàu kieän aûnh aûo cuûa noù (d’) phaûi naèm ôû
ñaâu (ôû cöïc vieãn hay cöïc caän cuûa maét; maét nhìn khoâng moûi maét hay ñieàu tieát toái ña).
1 1 1
Sau ñoù vaän duïng coâng thöùc ñeå tính f hay tính ngay D: + = = D
d d' f
+ Xaùc ñònh khoaûng caùch thaáy roõ ngaén nhaát, hoaëc khoaûng caùch thaáy roõ daøi nhaát khi ñeo
kính:
Döïa vaøo döõ kieän ñeà baøi ñeå coù f, d’ => d
Vôùi f thì ñeà baøi coù theå cho trò soá cuï theå (hay thoâng qua D)
Vôùi d’ thì khi tìm khoaûng thaáy roõ ngaén nhaát thì d’ öùng vôùi ñieåm cöïc caän cuûa maét, coøn
khi tìm khoaûng thaáy roõ daøi nhaát thì d’ öùng vôùi ñieåm cöïc vieãn cuûa maét. Chuù yù d > 0;
d’< 0.
+ Xaùc ñònh ñieåm cöïc caän, cöïc vieãn cuûa maét coù taät:
Döïa vaøo döõ kieän ñeà baøi ñeå coù f vaø d => d’. Vò trí ñieåm cöïc caän, cöïc vieãn öùng vôùi d '
Khi tìm vò trí ñieåm cöïc caän thì d öùng vôùiø khoaûng thaáy roõ ngaén nhaát khi ñeo kính; coøn
khi tìm ñieåm cöïc vieãn thì d öùng vôùi khoaûng thaáy roõ daøi nhaát khi ñeo kính.
+ Xaùc ñònh ñoä tuï cuûa thaáu kính maét:
1 1
Ñoä tuï cuûa thaáu kính maét khi ñieàu tieát toái ña (vaät ôû cöïc caän): Dmax = +
OCC OV
1 1
Ñoä tuï cuûa thaáu kính maét khi khoâng ñieàu tieát (vaät ôû cöïc vieãn): Dmin = +
OCV OV
Löu yù: OV laø khoaûng caùch töø quang taâm cuûa thaáu kính maét ñeán maøng löôùi, OV khoâng
ñoåi.
1 1
Khi ñoù, ñoä bieán thieân ñoä tuï cuûa thaáu kính maét ñöôïc tính: Dmax – Dmin = +
OCC OCV
B. Heä thoáng baøi taäp:


Baøi 1: Taïi sao maét laïi coù theå nhìn roõ vaät ôû caùc khoaûng caùch khaùc nhau?
Baøi 2: Maét khoâng coù taät coù theå nhìn roõ vaät ñaët caùch maét ôû moïi khoaûng caùch khoâng? Vì
sao?
Baøi 3: Söï ñieàu tieát cuûa maét ñeå cho aûnh hieän roõ treân maøng löôùi vaø söï ñieàu chænh maùy aûnh
ñeå cho aûnh cuûa vaät hieän roõ neùt treân phim coù gì khaùc nhau?
Baøi 4: Moät hoïc sinh coù yù kieán vui raèng: taát caû caùc chuù caù khi baét chuùng mang leân caïn,
chuùng ñeàu bò taät caän thò. Yù kieán nhö vaäy coù cô sôû khoâng? Haõy giaûi thích.
Baøi 1: Kieåm tra khaû naêng hieåu cuûa hoïc sinh veà söï ñieàu tieát cuûa maét. Coù theå söû duïng
trong giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 2: Baøi naøy nhaèm kieåm tra khaû naêng naém vöõng kieán thöùc cuûa hoïc sinh veà khaû naêng
nhìn roõ cuûa maét. Coù theå söû duïng baøi naøy sau giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 3: Ñaây laø baøi taäp vaän duïng söï hieåu bieát cuûa hoïc sinh veà söï ñieàu tieát cuûa maét vaø maùy
aûnh ñeå coù theå so saùnh chuùng vôùi nhau. Coù theå söû duïng trong giôø hoïc lí thuyeát ñeå hoïc sinh
khaéc saâu ñöôïc söï ñieàu tieát cuûa maét.
Baøi 4: Ñaây laø moät baøi taäp vui.
- Kieåm tra khaû naêng naém vöõng ñaëc ñieåm cuûa maét caän cuûa hoïc sinh.
- Coù theå söû duïng sau giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 1:
GV: Khoaûng caùch töø quang taâm cuûa thaáu kính maét ñeán maøng löôùi ñöôïc xem nhö khoâng
ñoåi, chæ coù ñoä cong caùc maët theå thuyû tinh laø coù theå thay ñoåi ñöôïc ñeå laøm thay ñoåi ñoä tuï
cuûa thaáu kính maét. Döïa vaøo ñaây haõy giaûi thích taïi sao maét laïi coù theå nhìn roõ vaät ôû caùc
khoaûng caùch khaùc nhau?
HS: Maét nhìn roõ vaät khi aûnh cuûa vaät cho bôûi thaáu kính maét hieän roõ treân maøng löôùi.
1 1 1
Döïa vaøo + =
d d' f
Khoaûng caùch töø quang taâm cuûa thaáu kính maét ñeán maøng löôùi d’ñöôïc xem nhö khoâng ñoåi;
neáu khoaûng caùch töø vaät ñeán maét d thay ñoåi thì muoán maét nhìn roõ vaät, tieâu cöï f cuûa thaáu
kính maét phaûi thay ñoåi sao cho aûnh naèm treân maøng löôùi.
Vaäy vôùi söï thay ñoåi ñoä cong caùc maët theå thuyû tinh laøm thay ñoåi tieâu cöï cuûa thaáu kính,
maét seõ nhìn roõ vaät.
Baøi 2: Baøi naøy HS coù theå nhôù laïi kieán thöùc ñaõ hoïc vaø traû lôøi:
Maét chæ nhìn roõ vaät khi vaät thoaû hai ñieàu kieän:
- Vaät phaûi naèm trong khoaûng nhìn roõ cuûa maét.
- Vaät phaûi coù ñoä lôùn sao cho maét nhìn vaät döôùi goùc troâng α ≥ α min
Neáu thieáu moät trong hai ñieàu kieän naøy thì maét khoâng nhìn roõ vaät. Bôûi vaäy, maét khoâng coù
taät khoâng theå nhìn thaáy roõ moïi vaät ñaët caùch maét ôû moïi khoaûng caùch.
Baøi 3: HS phaûi nhôù laïi söï ñieàu tieát cuûa maét ñeå cho aûnh cuûa vaät hieän roõ treân maøng löôùi vaø
söï ñieàu chænh cuûa maùy aûnh ñeå cho aûnh cuûa vaät roõ neùt treân phim. Töø ñoù, ñöa ra ñieåm
khaùc nhau giöõa chuùng.
HS coù theå traû lôøi:

Khaùc nhau:
+ ÔÛ maét, vò trí thaáu kính maét khoâng ñoåi, chæ coù tieâu cöï cuûa no ùñöôïc thay ñoåi.
+ ÔÛ maùy aûnh thì ngöôïc laïi vò trí cuûa thaáu kính hoäi tuï (hay heä thaáu kính töông ñöông
nhö moät thaáu kính hoäi tuï) ñöôïc thay ñoåi, coøn tieâu cöï cuûa noù khoâng ñoåi.
Baøi 4:
GV: Ñoái vôùi maét caän thò, khi khoâng ñieàu tieát, thaáu kính maét coù tieâu ñieåm naèm ôû ñaâu so
vôùi maøng löôùi?
HS: Tieâu ñieåm naèm tröôùc voõng maïc.
GV: Khi caù ôû döôùi nöôùc, tieâu ñieåm aûnh cuûa thaáu kính maét cuûa caù naèm ôû ñaâu?
HS: Khi caù ôû döôùi caù luoân tieáp xuùc vôùi nöôùc vaø caù coù theå nhìn roõ moïi vaät trong nöôùc, do
vaäy tieâu ñieåm aûnh seõ naèm treân maøng löôùi.
GV: Vaäy khi baét caù leân caïn, tieâu ñieåm cuûa thaáu kính maét cuûa caù coù coøn naèm treân maøng
löôùi khoâng?
HS: Khoâng. Do chieát suaát khoâng khí nhoû hôn chieát suaát cuûa nöôùc neân tieâu cöï cuûa thaáu
1 ⎛n ⎞⎛ 1 1 ⎞
kính maét giaûm ( D = = ⎜ − 1⎟⎜⎜ + ⎟ taêng => f giaûm vôùi n’ laø chieát suaát cuûa moâi
f ⎝ n' ⎠⎝ R1 R2 ⎟⎠
tröôøng)
=> Tieâu ñieåm cuûa thaáu kính maét naèm tröôùc voõng maïc.
Vaäy yù kieán cuûa hoïc sinh laø ñuùng.
Baøi 1: Moät maét coù quang taâm thaáu kính maét caùch maøng löôùi khoaûng d’ = 1,50 cm. Tieâu
cöï thuyû tinh theå thay ñoåi giöõa hai giaù trò f1 = 1,43 cm vaø f2 = 1,32 cm. Xaùc ñònh khoaûng
nhìn roõ cuûa maét.
Baøi 2: Khoaûng caùch töø quang taâm thaáu kính maét ñeán maøng löôùi cuûa moät maét bình thöôøng
laø 1,5 cm.
a) Ñieåm cöïc vieãn cuûa maét naèm ôû ñaâu? Ñoä tuï cuûa maét öùng vôùi khi maét nhìn vaät ñaët ôû
ñieåm cöïc vieãn laø bao nhieâu?
b) Khaû naêng ñieàu tieát cuûa maét giaûm theo ñoä tuoåi. So vôùi luùc maét khoâng ñieàu tieát thì khi
maét ñieàu tieát toái ña, ñoä tuï cuûa maét taêng theâm moät löôïng: Δ D = (16 – 0,3n) (n laø soá tuoåi
tính theo ñôn vò laø naêm).
Tính ñoä tuï toái ña cuûa maét bình thöôøng ôû tuoåi 17 vaø khoaûng cöïc caän cuûa maét ôû ñoä tuoåi ñoù.
Baøi 3: Treân moät tôø giaáy veõ hai vaïch caùch nhau 1 mm. Ñöa tôø giaáy ra xa maét daàn cho ñeán
khi thaáy hai vaïch ñoù gaàn nhö naèm treân moät ñöôøng thaúng. Xaùc ñònh gaàn ñuùng khoaûng
caùch töø maét ñeán tôø giaáy vaø suy ra naêng suaát phaân li cuûa maét mình.
Baøi 4: Moät ngöôøi caän thò coù ñieåm cöïc caän caùch maét laø 10 cm, ñieåm cöïc vieãn caùch maét 25
cm. Xaùc ñònh tieâu cöï cuûa kính caàn ñeo ñeå:
a) Nhìn vaät xa voâ cuøng maø khoâng caàn ñieàu tieát.
b) Ñeå coù khoaûng nhìn roõ ngaén nhaát laø 25 cm.
Baøi 5: Moät hoïc sinh do thöôøng xuyeân ñaët saùch caùch gaàn maét 11 cm khi ñoïc neân sau moät
thôøi gian hoïc sinh aáy khoâng coøn thaáy roõ nhöõng vaät ôû caùch maét mình lôùn hôn 101 cm.
a) Maét hoïc sinh ñoù bò maéc taät gì? Coù maáy caùch khaéc phuïc taät ñoù?

b) Xaùc ñònh khoaûng coù theå nhìn thaáy roõ cuûa maét, neáu hoïc sinh ñoù ñeo kính ñeå cho maét
laïi coù theå nhìn thaáy vaät ôû xa voâ cöïc. Kính ñeo caùch maét 1 cm.
Baøi 6: Moät ngöôøi bòù taät vieãn thò phaûi ñeo kính coù ñoä tuï + 2 dp. Khi ñeo kính ngöôøi naøy
nhìn roõ caùc vaät ôû xa voâ cuøng khoâng caàn ñieàu tieát vaø ñoïc ñöôïc saùch caùch xa ít nhaát 25 cm.
Neáu khoâng ñeo kính thì luùc ñoïc saùch phaûi ñeå caùch maét ít nhaát bao nhieâu?
Baøi 7: Moät ngöôøi vieãn thò nhìn roõ ñöôïc vaät ñaët caùch maét gaàn nhaát laø 50 cm, muoán ñoïc
saùch ñaët caùch maét 25 cm trong traïng thaùi ñieàu tieát toái ña.
a) Tính ñoä tuï cuûa kính phaûi ñeo, bieát raèng kính ñeo saùt maét.
b) Vì ngöôøi naøy queân khoâng mang theo kính neân phaûi möôïn kính ngöôøi khaùc coù ñoä tuï
2,5 dp. Hoûi kính phaûi ñaët caùch maét bao nhieâu ñeå vaãn ñoïc ñöôïc roõ haøng chöõ caùch maét 25
cm?
Baøi 8: Moät cuï giaø thöôøng ngaøy ñeå ñoïc saùch ñaët caùch maét 25 cm trong traïng thaùi ñieàu tieát
toái ña, vaãn phaûi duøng kính laõo coù ñoä tuï laø 3 dp. Moät hoâm, ñi chôi coâng vieân cuï mang
nhaàm kính cuõ coù ñoä tuï laø 2,5 dp. Hoûi vôùi kính naøy, ñeå ñoïc saùch cuï phaûi ñaët saùch caùch
maét ít nhaát bao nhieâu? Vaø coù theå nhìn roõ nhöõng vaät ôû caùch maét xa nhaát bao nhieâu?
Baøi 9: Moät maét bình thöôøng khi veà giaø khaû naêng ñieàu tieát keùm, neân khi ñieàu tieát toái ña
ñoä tuï chæ taêng theâm 1 dp. Luùc chöa ñieàu tieát ñoä tuï laø Do = 67 dp.
a) Xaùc ñònh ñieåm cöïc vieãn vaø ñieåm cöïc caän cuûa maét.
b) Ñeå ñoïc moät quyeån saùch ñaët caùch maét xa nhaát 25 cm, maét khoâng caàn ñieàu tieát, ngöôøi
giaø ñoù ñeo kính laõo xa maét 2 cm. Tính ñoä tuï cuûa kính naøy.
Baøi 10: Moät maét caän veà giaø coù ñieåm cöïc caän caùch maét 0,4 m, ñieåm cöïc vieãn caùch maét 1
m.
a) Phaûi ñeo kính L1 loaïi gì, coù ñoä tuï bao nhieâu ñeå coù theå nhìn roõ vaät ôû xa voâ cöïc maø maét
khoâng phaûi ñieàu tieát? Kính ñeo caùch maét 1 cm.
b) Ñeå coù theå ñoïc ñöôïc saùch caùch maét 20 cm khi maét ñieàu tieát toái ña, ngöôøi ta phaûi gaén
theâm vaøo phaàn phía döôùi cuûa L1 moät thaáu kính hoäi tuï L2, sao cho maét nhìn qua caû L1 vaø
L2. Tính ñoä tuï cuûa kính L2.
c) Thaáu kính L2 coù hai maët cong cuøng baùn kính R, coù chieát suaát n = 1,5. Tính R. Kính coi
nhö ñöôïc ñeo saùt maét.
Baøi 1: Baøi naøy töông ñoái ñôn giaûn, coù theå söû duïng sau giôø hoïc lí thuyeát ñeå cuûng coá kieán
thöùc cho hoïc sinh veà ñieåm cöïc caän, cöïc vieãn vaø khoaûng nhìn roõ cuûa maét. Qua baøi naøy
hoïc sinh seõ bieát caùch xaùc ñònh khoaûng nhìn roõ cuûa maét khi bieát ñöôïc tieâu cöï cöïc ñaïi cuûa
thaáu kính maét.
Baøi 2: Baøi naøy cuõng ñöôïc söû duïng ñeå cuûng coá kieán thöùc cho hoïc sinh, giuùp hoïc sinh bieát
caùch tính ñoä tuï cuûa thaáu kính maét khi maét nhìn vaät ñaët ôû cöïc caän vaø cöïc vieãn cuûa maét.
Baøi 3: Ñaây laø daïng baøi taäp thöïc haønh xaùc ñònh naêng suaát phaân li cuûa maét. Coù taùc duïng
giuùp hoïc sinh hieåu khaùi nieäm naêng suaát phaân li moät caùch cuï theå vaø thöïc tieãn hôn, giuùp
hoïc sinh thaáy ñöôïc naêng suaát phaân li phuï thuoäc vaøo maét moãi ngöôøi. Coù theå söû duïng ngay
sau hoïc xong naêng suaát phaân li cuûa maét.
Töø baøi 4 ñeán baøi 10: Ñaây laø daïng baøi taäp coù noäi dung ñeà caäp ñeán nhöõng vaán ñeà thöïc söï
coù öùng duïng trong thöïc tieãn ñôøi soáng, xaõ hoäi veà khaéc phuïc caùc taät cuûa maét. Coù theå söû
duïng trong tieát baøi taäp hay giôø oân taäp.

Baøi 4: Ñaây laø daïng baøi taäp cô baûn veà xaùc ñònh tieâu cöï cuûa kính caàn ñeo ñeå khaéc phuïc taät
caän thò trong tröôøng hôïp kính ñeo saùt maét. Ñeå giaûi ñöôïc baøi taäp daïng naøy hoïc sinh phaûi
hieåu vaø bieátø vaän duïng coâng thöùc thaáu kính.
Baøi 5: Töông töï nhö baøi 4 nhöng ñaây laø tröôøng hôïp kính ñeo caùch maét moät khoaûng naøo
ñoù.
Baøi 6, 7, 8, 9, 10: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng cuûa hoïc sinh.
Baøi 6: Qua baøi naøy hoïc sinh seõ bieát caùch xaùc ñònh vò trí ñaët vaät ñeå maét coøn nhìn thaáy khi
khoâng coøn mang kính.
Baøi 7: Daïng baøi taäp veà xaùc ñònh ñoä tuï cuûa kính caàn ñeo ñeå khaéc phuïc taät vieãn thò trong
tröôøng hôïp kính ñeo saùt maét vaø kính ñeo caùch maét moät khoaûng naøo ñoù vaø vò trí ñaët kính
ñeå maét vaãn quan saùt ñöôïc vaät khi maét mang kính khoâng ñuùng vôùi ñoä tuï.
Baøi 8, 9: Daïng baøi taäp veà maét laõo, kieåm tra khaû naêng vaän duïng, bieán ñoåi coâng thöùc cuûa
hoïc sinh.
Baøi 10: b) Daïng baøi taäp veà gheùp hai kính ñeå taïo kính hai troøng.
Ñeå giaûi ñöôïc baøi taäp daïng naøy, chuùng ta phaûi xem hai kính nhö ñöôïc gheùp saùt vôùi nhau
vaø aùp duïng coâng thöùc tính ñoä tuï cho heä thaáu kính gheùp saùt.
Baøi 1:
d’ = OV = 1,5 cm
fmax = f1 = 1,43 cm
fmin = f2 = 1,32 cm
Khoaûng töø CC ñeán CV?
Vò trí ñaët vaät xa nhaát dV öùng vôùi fmax:
A ≡ CV Maét A’ ≡ V(maøng löôùi)
dV d’ = OV
1 1 1 f1 d '
= + => dV = (1)
f1 d ' dV d '− f1
Vò trí ñaët vaät gaàn nhaát (CC) dC öùng vôùi fmin:

A ≡ CC Maét A’ ≡ V(maøng löôùi)
dC d’ = OV
1 1 1 f d'
= + => dC = 2 (2)
f2 d ' dc d '− f 2
Khoaûng nhìn roõ cuûa maét töø dC ñeán dV

(1) dV
Khoaûng nhìn roõ cuûa maét
(2) dC

dV = 30,6 cm
dC = 11 cm
Khoaûng nhìn roõ cuûa maét töø 11 cm ñeán 30,6 cm.
B. Döï keán tieán trình höôùng daãn hoïc sinh:
GV: Ñeå xaùc ñònh khoaûng nhìn roõ cuûa maét ta caàn xaùc ñònh gì?
HS: Vò trí ñieåm cöïc caän vaø cöïc vieãn.
GV: Laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc hai vò trí naøy?
HS: Ñieåm cöïc vieãn öùng vôùi tröôøng hôïp tieâu cöï cuûa thaáu kính maét ñaït giaù trò cöïc ñaïi.
Ñieåm cöïc caän öùng vôùi tröôøng hôïp tieâu cöï cuûa thaáu kính maét ñaït giaù trò cöïc tieåu.
Khi vaät ñaët ôû vò trí naøy seõ cho aûnh naèm treân maøng löôùi.
Vaän duïng coâng thöùc thaáu kính ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc vò trí naøy.
HS tính…
Baøi 2:
d’ = OV = 1,5 cm
a) CV naèm ôû ñaâu? DV? (DV ñoä tuï cuûa thaáu kính maét khi maét nhìn vaät ôû Cv)
b) Δ D = (16 – 0,3n)
Dmax? (n = 17)
OCC ?
a) Maét bình thöôøng => CV ôû voâ cöïc.
Vaät ñaët ôû voâ cöïc cho aûnh qua thaáu kính maét naèm treân maøng löôùi.
A Maét A’ ≡ V
d= ∞ d’ = OV
1 1 1
DV = = + (1)
f d' d
Öùng vôùi d = ∞ (2)
b) Dmax = DV + ΔD (3)
ΔD = (16 – 0,3n) (4)
Vôùi n = 17
Khi maét ñieàu tieát toái ña:
A ≡ CC Maét A’ ≡ V
d = OCC d’ = OV

1 1 1
+ = = Dmax (5)
OCC OV f
a)
(2) (1) DV
b) Dmax
(4) (3) (5) OCC
DV
a) DV = 66,7 dp
b) Dmax = 77,6 dp; OCC = 9,21 cm.
a) GV: Ñoái vôùi maét bình thöôøng ñieåm CV cuûa maét naèm ôû ñaâu?
HS: Voâ cöïc
GV: Khi vaät ôû voâ cöïc thì qua thaáu kính maét seõ cho aûnh ôû ñaâu? d’?
HS: Treân maøng löôùi; d’ = OV
GV: Vaäy ñoä tuï cuûa thaáu kính maét khi maét nhìn vaät ñaët ôû cöïc vieãn ñöôïc tính nhö theá
naøo?
HS: Döïa vaøo coâng thöùc thaáu kính…
b) HS coù theå töï tính Dmax.
Ñeå tính ñöôïc OCC HS chæ caàn vaän duïng coâng thöùc thaáu kính.
Baøi 3:
GV höôùng daãn HS:
- Ñöa tôø giaáy ra xa maét daàn cho ñeán khi thaáy hai vaïch ñoù gaàn nhö naèm treân moät
ñöôøng thaúng. Xaùc ñònh gaàn ñuùng khoaûng caùch l töø maét ñeán tôø giaáy.
AB
- Xaùc ñònh naêng suaát phaân li cuûa maét: α ≈ tan α =
l
Baøi 4:
OCC = 10 cm
OCV = 25 cm
a) d1 = ∞ , fK?
b) d = 25 cm, fK?
a) Vaät ôû xa voâ cuøng cho aûnh aûo ôû CV cuûa maét
Vaät ôû xa voâ cuøng seõ cho aûnh ôû tieâu ñieåm aûnh cuûa thaáu kính neân ñeå nhìn roõ ñöôïc vaät thì
CV cuûa maét phaûi truøng vôùi tieâu ñieåm aûnh cuûa thaáu kính. Vaäy fK = -OCV (1)
b) Ñeå coù khoaûng nhìn roõ ngaén nhaát laø d = 25 cm, thì khi vaät ñaët taïi ñaây kính ñeo phaûi cho
aûnh naèm taïi cöïc caän cuûa maét.


A Kính A’ ≡ CC
d d’
d’ = -OCC = -10 cm
1 1 1
= + (2)
fK d d'
a)
(1) fK
b)
d
(2) fK
d’

a) fK = -25 cm
b) fK = -16,7 cm
a) GV: Muoán maét nhìn ñöôïc vaät ôû xa voâ cuøng maø khoâng caàn ñieàu tieát thì kính caàn ñeo
phaûi cho aûnh naèm ôû ñaâu?
HS: ÔÛ CV cuûa maét.
GV: Vaäy choïn kính coù tieâu cöï theá naøo?
HS: Vaät ôû xa voâ cuøng seõ cho aûnh ôû tieâu ñieåm aûnh cuûa thaáu kính neân ñeå nhìn roõ ñöôïc vaät
thì CV cuûa maét phaûi truøng vôùi tieâu ñieåm aûnh cuûa thaáu kính. Vaäy fK = -OCV
b) GV: Ñeå coù khoaûng nhìn roõ ngaén nhaát laø 25 cm thì khi ñeo kính seõ cho aûnh ôû ñaâu?
HS: ÔÛ CC cuûa maét.
GV:Tieâu cöï cuûa kính ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo?
Baøi 5:
OCC = 11 cm
OCV = 101 cm
a) Maét bò taät gì? Maáy caùch khaéc phuïc?
b) Ñeo kính thaáy vaät ôû ∞ ; OOK = 1 cm
Khoaûng nhìn thaáy roõ cuûa maét?
a) Maét khoâng theå nhìn xa hôn 101 cm=> Maét bò taät caän thò.
Coù 2 caùch khaéc phuïc:
+ Ñeo kính phaân kì.
+ Phaãu thuaät giaùc maïc.
b) Ñeå coù theå nhìn roõ vaät ôû xa voâ cöïc thì caàn ñeo kính phaân kì coù tieâu cöï:

fK = - (OCV – OOK) (1)

Vò trí vaät gaàn nhaát khi ñeo kính maø maét coøn thaáy roõ ñöôïc laø vò trí neáu ñaët vaät taïi ñoù, kính
seõ cho moät aûnh aûo naèm taïi cöïc caän cuûa maét.
A Kính A’ ≡ CC
d d’
Khoaûng caùch töø aûnh ñeán kính laø: d’ = − OC C − OOK (2)
1 1 1
= + (3)
fK d d'
Vaät coù theå ñaët gaàn maét nhaát moät khoaûng: dC = d + OOK (4)
Khoaûng coù theå nhìn thaáy roõ cuûa maét laø töø dC ñeán ∞ .
(1) fK (3) d (4) dC
(2) d’

dC = 12,11 cm
Khoaûng coù theå nhìn roõ cuûa maét töø 12,11 cm ñeán voâ cöïc.
GV: Khi hoïc sinh ñoù khoâng theå nhìn thaáy roõ nhöõng vaät caùch maét mình lôùn hôn 101 cm, ta
coù theå keát luaän maét cuûa hoïc sinh ñoù maéc taät gì khoâng? Coù maáy caùch khaéc phuïc?
HS: Caän thò. Coù 2 caùch khaéc phuïc…
GV: Ñeå coù theå nhìn roõ nhöõng vaät ôû voâ cöïc thì maét phaûi ñeo kính ñeå cho aûnh ôû ñaâu?
GV: Vaäy phaûi choïn kính coù tieâu cöï theá naøo?
HS: Do vaät ôû voâ cöïc seõ hieän leân ôû tieâu dieän aûnh cuûa kính, kính ñeo caùch maét OOK neân
fK = - (OCV – OOK)
GV: Vaäy khi ñeo kính naøy thì maét coù theå nhìn thaáy roõ nhöõng vaät gaàn nhaát caùch maét bao
nhieâu?
HS: Vò trí ñaët vaät gaàn nhaát maø maét coøn thaáy roõ laø vò trí neáu ñaët vaät taïi ñoù, kính seõ cho
aûnh aûo naèm taïi cöïc caän cuûa maét.
HS xaùc ñònh vò trí naøy baèng caùch söû duïng coâng thöùc thaáu kính…
Baøi 6:
D = +2 dp
dV = ∞
dC = 25 cm
OCC?


1
f = (1)
D
Khi maét ñeo kính nhìn ñöôïc vaät gaàn nhaát thì: dC = 25cm
Khi ñoù maét seõ ñieàu tieát toái ña
A Kính A’ ≡ CC
dC d’C
dC f
Khi ñoù aûnh seõ caùch maét: d 'C = = −OCC (2)
dC − f
Ñaây chính laø vò trí gaàn nhaát maø maét coøn nhìn roõ khi khoâng ñeo kính (hay vò trí ñaët saùch
gaàn nhaát).
(1) (2) OCC

f

OCC = 50 cm
GV: Khoaûng nhìn roõ ngaén nhaát OCC cuûa maét ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo?
HS: Döïa vaøo coâng thöùc thaáu kính …
GV: Vaäy phaûi ñeå saùch caùch maét ít nhaát bao nhieâu?
HS: OCC
Baøi 7:
OCC = 50 cm
d = 25 cm
a) DK? OOK = 0
b) DK1 = 2,5 dp. OOK?
a) Sô ñoà taïo aûnh: Khi maét ñieàu tieát toái ña.
A Kính A’ ≡ CC
d d’
AÛnh cuûa saùch qua kính caùch kính: d’ = - OCC
1 1 1
Tieâu cöï cuûa kính: = + (1)
fK d d'
1
DK = (2)
fK
b. Ñeå nhìn roõ chöõ trong traïng thaùi ñieàu tieát toái ña thì aûnh cuûa saùch qua kính phaûi naèm ôû
cöïc caän cuûa maét


A Kính A’ ≡ CC
d1 d’1
d1 = d - OOK (3)
d’1 = - (OCC – OOK) (4)
1 1 1
= + (5)
f K 1 d1 d '1
1
DK 1 = (6)
f K1
a) d
(1) fK (2) DK
d’
b)
(3)
(4) (5) OOk
(6) fK1

a) DK = 2 dp
b) OOK = 3,5 cm
a) GV: Khi ñaët saùch caùch maét 25 cm (maét quan saùt trong traïng thaùi ñieàu tieát toái ña) thì
kính ñeo phaûi cho aûnh ôû ñaâu ñeå maét coøn nhìn roõ?
HS: ÔÛ cöïc caän cuûa maét.
GV: Laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc ñoä tuï cuûa kính?
HS: Vaän duïng coâng thöùc thaáu kính…
b) GV: Khi kính ñeo caùch maét OOK thì vò trí cuûa aûnh so vôùi kính ñöôïc tính nhö theá naøo?
HS: AÛnh caùch kính: d’1 = - (OCC – OOK)
GV: Vaät cuõng seõ caùch kính bao nhieâu?
HS: d1 = d – OOK.
GV: Ta coù theå tính ñöôïc OOK khoâng?
1 1 1
HS: Thay d1; d’1 vaøo = + ta coù theå suy ra ñöôïc OOK.
f K 1 d1 d '1
Baøi 8:
D1 = 3 dp
d1 = 25 cm
D2 = 2,5 dp
d2C? d2V?
1
f1 = (1)
D1
- Xaùc ñònh ñieåm cöïc caän:
A Kính A’ ≡ CC
d1 d’1
d1 f1
Kính cho aûnh caùch maét: d '1 = (2)
d1 − f1
Vaäy khoaûng cöïc caän cuûa maét cuï giaø laø OCC = d '1 (3)
1
- Khi ñeo kính coù ñoä tuï D2 = (4)
f2
Khi maét ñieàu tieát toái ña:
A Kính A’ ≡ CC
d2 d’2
d’2 = - OCC (5)
Khoaûng caùch ngaén nhaát töø saùch ñeán kính:
d' f
d 2C = 2 2 (6)
d '2 − f 2
Khi ñeo kính maét chæ troâng thaáy aûnh aûo cuûa caùc vaät cho bôûi kính. Ñeå kính cho aûnh aûo vaät
khoâng ñöôïc ôû ngoaøi F
Neân d2V < f 2 (7)
(1) f1 (2) d’1 (3) OCc (5)
d’2
(6)
(4) f2
d2C
(7) d2V


Maét nhìn ñöôïc vaät trong khoaûng 28,6 cm ñeán 40 cm
GV: Döïa vaøo döõ kieän ñeà baøi, ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc khoaûng cöïïc caän cuûa maét khoâng?
HS: Ñöôïc….
GV: Vaäy khi ñeo kính coù ñoä tuï D2 thì saùch ñaët ôû ñaâu ñeå maét vaãn troâng thaáy aûnh?
HS: Ñeå maét ñoïc ñöôïc saùch thì aûnh cho bôûi kính ñeo phaûi naèm trong khoaûng nhìn roõ cuûa
maét
Döïa vaøo coâng thöùc thaáu kính ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc vò trí ngaén nhaát cuûa saùch.
Do maét nhìn thaáy aûnh aûo cuûa vaät qua kính neân vaät khoâng ñöôïc ôû ngoaøi khoaûng OKF
Töø ñoù suy ra vò trí ñaët saùch xa nhaát.
Baøi 9:
Do = 67 dp
ΔD = 1 dp
a) Xaùc ñònh CV, CC.
b) d = 25 cm; OOK = 2 cm
DK ?
a) Xaùc ñònh ñieåm cöïc vieãn, cöïc caän:
- Xaùc ñònh ñieåm cöïc vieãn: Ñieåm cöïc vieãn cuûa maét laõo cuûa ngöôøi giaø luoân ôû voâ cöïc. Ñieàu
naøy khoâng coù lieân heä ñeán khaû naêng ñieàu tieát cuûa maét.
- Xaùc ñònh ñieåm cöïc caän:
Goïi d1 laø khoaûng caùch töø ñieåm cöïc caän ñeán quang taâm cuûa thaáu kính maét
d’1 laø khoaûng caùch töø maøng löôùi ñeán quang taâm cuûa thaáu kính maét.
Tieâu cöï cuûa thaáu kính maét khi maét chöa ñieàu tieát:
1
fo = = d’1 (1)
Do
Ñoä tuï toái ña cuûa maét:
1
D = Do + ΔD = (2)
f
A ≡ CC Maét A’1
d1 d’1
d '1 f
d1 = (3)
d '1 − f
A Kính A’ ≡ CV
d2 DK d’ 2
d2 = d - OOK (4)
Khi nhìn A’ maét khoâng phaûi ñieàu tieát neân d’2 = ∞
A ≡ F (tieâu ñieåm cuûa kính)
Vaäy fK = d2 (5)
1
DK = (6)
fK
a)
(1)
(3) d1
(2) f
b)
(4) (5) fK DK

a) d1 = 1 m
b) DK = 4,35 dp
a) HS coù theå xaùc ñònh ñieåm cöïc vieãn cuûa maét laõo vì phaàn naøy ñaõ coù trong lí thuyeát.
GV: Goïi d1 laø khoaûng caùch töø ñieåm cöïc caän ñeán quang taâm cuûa thaáu kính maét
d’1 laø khoaûng caùch töø maøng löôùi ñeán quang taâm cuûa thaáu kính maét.
Khi maét khoâng ñieàu tieát thì tieâu ñieåm cuûa thaáu kính maét naèm taïi ñaâu?
HS: Naèm treân maøng löôùi.
GV: Vaäy ta coù theå xaùc ñònh d’1 nhö theá naøo?
1
HS: d’1 = fo =
Do
GV: Theo ñeà baøi khi maét ñieàu tieát toái ña thì tieâu cöï cuûa thaáu kính maét ñöôïc tính nhö theá
naøo?
1
HS: D = Do + ΔD =
f
GV: Vaäy ta coù theå tính ñöôïc d1 nhö theá naøo?
1 1 1
HS: Döïa vaøo coâng thöùc: + =
d 1 d '1 f
……
b) GV: Haõy veõ sô ñoà taïo aûnh vaø cho bieát khi maét khoâng ñieàu tieát thì aûnh cuûa vaät qua
kính phaûi naèm ôû ñaâu?
HS: A Kính A’ ≡ CV
d2 DK d’2 = ∞
GV: Trong tröôøng hôïp kính khoâng ñeo saùt maét thì d2 ñöôïc tính nhö theá naøo?
HS: d2 = d - OOK
GV: Vaäy ñoä tuï cuûa kính ñöôïc tính nhö theá naøo?
HS: Do A ≡ F (tieâu ñieåm cuûa kính)
1
Neân fK = = d2
DK
Ö DK = …

Baøi 10:
OCC = 0,4 m
OCV = 1 m
a) d = ∞ ; OOK = 1 cm
L1? D1?
b) dV = 20 cm
L1 gheùp L2
D2 ?
c) n = 1,5; R1 = R2 = R
R?
a) L1 phaûi ñeo sao cho aûnh A1 cuûa vaät A ôû xa voâ cöïc hieän leân ôû CV cuûa maét.
Sô ñoà taïo aûnh: A L1 A’ ≡ CV
d1 d’1
d1 = ∞
d’1 = - (OCV – OOK)
Do F’1 cuûa kính truøng vôùi CV cuûa maét neân A’ ≡ CV ≡ F’1
=> f1 = - (OCV – OOK) (1)
1
D1 = (2)
f1
b) Ñeå coù theå nhìn roõ vaät A (chöõ treân saùch) khi maét ñieàu tieát toái ña, caùch maét moät khoaûng
dV thì phaûi ñeo kính L sao cho A seõ cho aûnh A1 taïi CC cuûa maét:
Sô ñoà taïo aûnh: A L A1 ≡ CC
d d’
Tieâu cöï cuûa L:
dd '
f = (3)
d + d'
Vôùi d = dV - OOK (4)
d’ = - (OOC – OOK) (5)
coi L laø heä hai thaáu kính gheùp saùt töø L1 vaø L2
1 1 1
= + (6)
f f1 f 2
D2 = 1 (7)
f2
c) Tính R:
1 ⎛ 1 1 ⎞ 2
D2 = = (n − 1)⎜⎜ + ⎟⎟ = (n − 1) (8)
f2 ⎝ R1 R2 ⎠ R
a)
(1) (2) DK

b)
(4)
(3) f (6) f2 (7) D2

(5)
c) D2 (8) R

a) D1 = - 1 dp
b) D2 = 3,71 dp
c) R = 26,96 cm
a) GV: Vaät ôû voâ cöïc cho aûnh qua kính ôû ñaâu ñeå maét coøn nhìn roõ?
GV: Caàn phaûi ñeo kính gì? Taïi sao?
HS: Kính cho aûnh cuûa vaät ôû voâ cöïc naèm taïi tieâu ñieåm aûnh F’1 cuûa kính
Vaäy CV ≡ F’1
Ö Kính phaân kì.
GV: Haõy tính tieâu cöï vaø suy ra ñoä tuï cuûa kính.
HS: Tính…
b) GV: Khi maét nhìn qua caû L1 vaø L2, ta coù theå xem hai thaáu kính naøy gheùp saùt vôùi nhau
nhö moät kính L.
Vaäy ñeå ñoïc saùch ñaët caùch maét moät khoaûng dV = 20 cm khi maét ñieàu tieát toái ña thì L phaûi
coù tieâu cöï nhö theá naøo?
GV: Khi L1 gheùp saùt L2 thì tieâu cöï cuûa L2 seõ ñöôïc tính nhö theá naøo? Töø ñoù suy ra ñoä tuï
cuûa L2.
1 1 1
HS: = + => f2 => D2
f f1 f 2
c) GV: Döïa vaøo coâng thöùc naøo ta coù theå tính ñöôïc R.
1 ⎛ 1 1 ⎞
HS: D2 = = (n − 1)⎜⎜ + ⎟⎟
f2 ⎝ R1 R2 ⎠
=> R…
Baøi 1: Choïn phaùt bieåu ñuùng:
A. Veà phöông dieän quang hình hoïc, coù theå coi maét töông ñöông vôùi moät thaáu kính hoäi tuï.

B. Veà phöông dieän quang hình hoïc, coù theå coi heä thoáng bao goàm caùc boä phaän cho aùnh
saùng truyeàn qua cuûa maét töông ñöông vôùi moät thaáu kính hoäi tuï.
C. Veà phöông dieän quang hình hoïc, coù theå coi heä thoáng bao goàm giaùc maïc,thuyû dòch,
theå thuyû tinh, dòch thuyû tinh vaø maøng löôùi töông ñöông vôùi moät thaáu kính hoäi tuï.
D. Veà phöông dieän quang hình hoïc, coù theå coi heä thoáng bao goàm giaùc maïc, thuyû dòch,
theå thuyû tinh, dòch thuyû tinh, maøng löôùi vaø ñieåm vaøng töông ñöông vôùi moät thaáu kính hoäi
tuï.
A. Söï ñieàu tieát cuûa maét laø söï thay ñoåi ñoä cong caùc maët cuûa theå thuyû tinh ñeå giöõ cho aûnh
cuûa vaät caàn quan saùt hieän roõ treân maøng löôùi.
B. Söï ñieàu tieát cuûa maét laø söï thay ñoåi khoaûng caùch giöõa theå thuyû tinh vaø voõng maïc ñeå
giöõ cho aûnh cuûa vaät caàn quan saùt hieän roõ treân maøng löôùi.
C. Söï ñieàu tieát cuûa maét laø söï thay ñoåi khoaûng caùch giöõa theå thuyû tinh vaø vaät caàn quan saùt
ñeå giöõ cho aûnh cuûa vaät caàn quan saùt hieän roõ treân maøng löôùi.
D. Söï ñieàu tieát cuûa maét laø söï thay ñoåi caû ñoä cong caùc maët cuûa theå thuyû tinh, khoaûng caùch
giöõa theå thuyû tinh vaø maøng löôùi ñeå giöõ cho aûnh cuûa vaät caàn quan saùt hieän roõ treân maøng
löôùi.
Ñeå maét coù theå nhìn roõ vaät ôû caùc khoaûng caùch khaùc nhau thì:
A. thaáu kính maét phaûi dòch chuyeån ra xa hay laïi gaàn maøng löôùi sao cho aûnh cuûa vaät luoân
naèm treân maøng löôùi.
B. thaáu kính maét phaûi thay ñoåi tieâu cöï nhôø cô voøng ñeå cho aûnh cuûa vaät luoân naèm treân
maøng löôùi.
C. thaáu kính maét ñoàng thôøi vöøa phaûi dòch ra xa hay laïi gaàn maøng löôùi vaø vöøa phaûi thay
ñoåi caû tieâu cöï nhôø cô voøng ñeå cho aûnh cuûa vaät luoân naèm treân maøng löôùi.
D. maøng löôùi phaûi dòch laïi gaàn hay ra xa thaáu kính maét sao cho aûnh cuûa vaät luoân naèm
treân maøng löôùi.
Baøi 4: Ñieåm cöïc vieãn cuûa maét khoâng bò taät laø:
A. ñieåm xa nhaát treân truïc cuûa maét maø khi vaät ñaët taïi ñoù, aûnh cuûa vaät naèm ñuùng treân
maøng löôùi.
B. ñieåm xa nhaát treân truïc cuûa maét maø khi vaät ñaët taïi ñoù, maét coøn nhìn thaáy roõ vaät.
C. ñieåm maø khi vaät ñaët taïi ñoù, maét nhìn vaät döôùi goùc troâng α = α min .
D. ñieåm xa nhaát treân truïc cuûa maét maø khi vaät ñaët taïi ñoù, maét nhìn vaät döôùi goùc troâng
α = α min vaø aûnh cuûa vaät naèm ñuùng treân maøng löôùi.
Baøi 5: Ñieåm cöïc caän cuûa maét khoâng bò taät laø:
A. ñieåm ôû gaàn maét nhaát.
B.ñieåm gaàn nhaát treân truïc cuûa maét maø khi vaät ñaët taïi ñoù, aûnh cuûa vaät naèm ñuùng treân
maøng löôùi cuûa maét.
C. ñieåm gaàn nhaát treân truïc cuûa maét maø khi vaät ñaët taïi ñoù, maét nhìn vaät döôùi goùc troâng
α = α min .
D. ñieåm gaàn nhaát treân truïc cuûa maét maø khi vaät ñaët taïi ñoù, maét nhìn vaät döôùi goùc troâng
lôùn nhaát.
Baøi 6:
Muoán nhìn roõ vaät thì:
A. vaät phaûi ñaët trong khoaûng nhìn roõ cuûa maét.

B. vaät phaûi ñaët taïi ñieåm cöïc caän cuûa maét.
C. vaät phaûi ñaët trong khoaûng nhìn roõ cuûa maét vaø maét nhìn aûnh cuûa vaät döôùi goùc troâng
α ≥ α min .
D. vaät phaûi ñaët caøng gaàn maét caøng toát.
Baøi 7: Khi chieáu phim, ñeå ngöôøi xem coù caûm giaùc quaù trình ñang xem dieãn ra lieân tuïc,
thì ta nhaát thieát phaûi chieáu caùc caûnh khaùc nhau caùch nhau moät khoaûng:
A. 0,1 s
B. > 0,1 s
C. 0,04 s
D. tuyø yù.
Baøi 8: Ñeå maét vieãn coù theå nhìn roõ ñöôïc vaät ôû xa nhö maét thöôøng, thì phaûi ñeo loaïi kính
sao cho khi vaät ôû caùch maét 25 cm thì:
A. aûnh cuoái cuøng cuûa vaät qua thaáu kính maét seõ hieän roõ treân maøng löôùi.
B. aûnh ñöôïc taïo bôûi kính ñeo naèm treân maøng löôùi.
C. aûnh ñöôïc taïo bôûi kính ñeo khoâng naèm taïi ñieåm cöïc caän cuûa maét.
D. aûnh ñöôïc taïo bôûi kính ñeo naèm trong khoaûng töø thaáu kính maét ñeán ñieåm cöïc vieãn cuûa
thaáu kính maét.
Baøi 9: Ñeå maét laõo coù theå nhìn roõ ñöôïc vaät ôû gaàn nhö maét thöôøng, thì phaûi ñeo loaïi kính
sao cho khi vaät ôû caùch maét 25 cm thì:
A. aûnh cuoái cuøng cuûa vaät qua thaáu kính maét seõ hieän roõ treân maøng löôùi.
thaáu kính maét.
Baøi 10: Ñeå maét caän coù theå nhìn roõ ñöôïc vaät ôû xa nhö maét thöôøng, thì phaûi ñeo loaïi kính
sao cho khi vaät ôû voâ cöïc thì:
A. aûnh cuoái cuøng cuûa vaät qua thaáu kính maét naèm treân maøng löôùi.
maét.
Baøi 11: Phaùt bieåu naøo sau ñaây chöa chính xaùc?
Maét vieãn laø maét:
A. khoâng nhìn roõ ñöôïc nhöõng vaät ôû gaàn nhö maét bình thöôøng.
B. khi khoâng ñieàu tieát thì tieâu ñieåm aûnh cuûa thuyû tinh theå naèm sau voõng maïc.
C. coù ñieåm cöïc caän ôû xa maét hôn so vôùi maét bình thöôøng.
D. laõo
Baøi 12: Maét cuûa moät ngöôøi coù caùc ñaëc ñieåm sau: OCC = 12 cm, OCV = 2 m
Vaäy maét ngöôøi naøy:
A. caän thò.
B. vieãn thò.
C. laõo thò.
D. loaïn thò.

Baøi 13: Moät ngöôøi maét bò taät khoâng theå nhìn roõ caùc vaät caùch xa maét hôn 60 cm. Haõy
choïn caùch söûa taät phuø hôïp nhaát trong caùc caùch sau:
A. ñeo tröôùc maét moät thaáu kính hoäi tuï.
B. ñeo tröôùc maét moät thaáu kính phaân kì coù tieâu cöï thích hôïp.
C. khoâng caàn ñeo kính.
D. ñeo tröôùc maét moät thaáu kính hoäi tuï khi nhìn gaàn vaø ñeo tröôùc maét moät thaáu kính phaân
kì coù tieâu cöï thích hôïp khi nhìn xa.
Baøi 14: Maét moät ngöôøi khoâng coù taät, coù ñieåm cöïc caän caùch maét 20 cm. Khoaûng caùch töø
aûnh cuûa vaät (ñieåm vaøng) ñeán quang taâm cuûa thuyû tinh theå cuûa maét baèng 1,5 cm. Trong
quaù trình ñieàu tieát, ñoä tuï cuûa maét ñoù coù theå thay ñoåi trong giôùi haïn naøo?
A. khoâng thay ñoåi.
B. 0 dp ≤ D ≤ 5dp
C. 5dp ≤ D ≤ 66,7dp
D. 66,7dp ≤ D ≤ 71,7dp
Baøi 15: Moät ngöôøi maét bò taät khoâng theå nhìn roõ caùc vaät caùch xa maét hôn 50 cm. Ñeå nhìn
roõ caùc vaät ôû voâ cöïc trong traïng thaùi khoâng ñieàu tieát ngöôøi ñoù phaûi ñeo saùt maét moät kính
coù ñoä tuï:
A. +50 dp
B. -50 dp
C. -2 dp
D. 0,5 dp
Baøi 16: Moät ngöôøi caän thò veà giaø chæ nhìn roõ nhöõng vaät naèm trong khoaûng caùch maét töø
0,5 m ñeán 1 m. Ñeå nhìn roõ vaät gaàn nhaát caùch maét 25 cm, ngöôøi aáy phaûi ñeo kính coù ñoä tuï
laø:
A. 2 dp
B. 5 dp
C. -2 dp
D. 6 dp
Baøi 17: Moät ngöôøi caän thò coù ñieåm cöïc vieãn caùch maét 20 cm, ngöôøi naøy caàn ñoïc moät
thoâng baùo ñaët caùch maét 40 cm vaø coù trong tay moät thaáu kính phaân kì coù tieâu cöï laø 15 cm.
Ñeå ñoïc thoâng baùo maø maét khoâng caàn ñieàu tieát thì phaûi ñaët thaáu kính caùch maét:
A. 10 cm
B. 30 cm
C. 20 cm
D. 25 cm
Baøi 18: Moät ngöôøi maét coù taät phaûi ñeo kính coù ñoä tuï – 5 dp môùi thaáy roõ vaät ôû xa voâ cuøng
maø khoâng caàn ñieàu tieát. Khi ñeo kính maét ngöôøi ñoù chæ ñoïc ñöôïc trang saùch ñaët caùch
maét ít nhaát laø 16 cm. Kính ñeo saùt maét. Khoaûng caùch töø maét ñeán ñieåm cöïc vieãn khi
khoâng ñeo kính laø:
A. 8,9 cm
B. 25 cm
C. 20 cm
D. 50 cm

Baøi 19: Moät ngöôøi maét coù taät phaûi ñeo kính coù ñoä tuï – 5 dp môùi thaáy roõ vaät ôû xa voâ
cuøng maø khoâng caàn ñieàu tieát. Khi ñeo kính maét ngöôøi ñoù chæ ñoïc ñöôïc trang saùch ñaët
caùch maét ít nhaát laø 16 cm. Kính ñeo saùt maét. Khoaûng caùch töø maét ñeán ñieåm cöïc caän khi
khoâng ñeo kính laø:
A. 8,9 cm
B. 25 cm
C. 20 cm
D. 50 cm
Baøi 20: Moät ngöôøi caän thò phaûi ñeo kính coù ñoä tuï – 0,5 dp môùi thaáy roõ vaät ôû xa voâ cuøng
maø khoâng caàn ñieàu tieát. Neáu xem ti vi maø khoâng muoán ñeo kính ngöôøi ñoù phaûi ngoài caùch
maøn hình xa nhaát:
A. 0,5 m
B. 2,0 m
C. 1 m
D. 1,5 m
Baøi 21: Moät ngöôøi vieãn thò coù ñieåm cöïc caän caùch maét 50 cm. Khi ñeo kính coù ñoä tuï +2
dp, ngöôøi naøy seõ nhìn roõ nhöõng vaät gaàn nhaát caùch maét laø:
A. 15 cm
B. 20 cm
C. 25 cm
D. 30 cm
Baøi 22: Moät ngöôøi ñöùng tuoåi khi khoâng ñeo kính, maét coù ñieåm cöïc vieãn ôû voâ cöïc vaø
ñieåm cöïc caän caùch maét 50 cm. Hieäu soá giöõa ñoä tuï lôùn nhaát vaø ñoä tuï nhoû nhaát cuûa thuyû
tinh theå cuûa maét:
A. 2 dp
B. – 2 dp
C. 5 dp
D. 0,02 dp
Baøi 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7: Cuûng coá lí thuyeát. Coù theå söû duïng ngay sau khi hoïc xong lí thuyeát.
Baøi 8, 9, 10: Giuùp HS khaéc saâu theâm lí thuyeát: maét chæ coù theå nhìn roõ vaät khi aûnh cuoái
cuøng cuûa vaät qua thaáu kính maét seõ hieän roõ treân maøng löôùi.
Baøi 11, 12: Cuûng coá kieán thöùc ñaõ hoïc veà ñaëc ñieåm cuûa maét caän vaø maét vieãn.
Baøi 13: Cuûng coá lí thuyeát ñaõ hoïc.
Baøi 14: Vaän duïng coâng thöùc ñeå tính ñoä tuï cuûa maét khoâng coù taät
Baøi 15, 16: Vaän duïng coâng thöùc ñaõ hoïc ñeå tính ñoä tuï cuûa kính caàn ñeo.
Baøi 17, 18, 19, 20, 21: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng coâng thöùc thaáu kính ñeå xaùc
ñònh caùc ñaïi löôïng theo yeâu caàu cuûa ñeà baøi.
Baøi 22: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng cuûa hoïc sinh. Hoïc sinh phaûi xaùc ñònh ñöôïc khi
naøo Dmax, Dmin ñeå xaùc ñònh ñöôïc ΔD , töø ño löïa choïn ñöôïc ñaùp aùn ñuùng.


Baøi 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7: Caâu traû lôøi ñaõ coù saün trong lí thuyeát, HS chæ caàn nhôù laïi ñeå ñöa ra
löïa choïn phuø hôïp.
Baøi 1 choïn B.
Baøi 2 choïn A.
Baøi 3 choïn B.
Baøi 4 choïn A.
Baøi 5 choïn B.
Baøi 6 choïn C.
Baøi 7 choïn C.
Baøi 8, 9, 10: choïn A.
Baøi 11, 12: HS phaûi nhôù laïi nhöõng ñaëc ñieåm cuûa maét caän, vieãn ñeå choïn ñöôïc ñaùp aùn phuø
hôïp.
Baøi 11 choïn D.
Baøi 12 choïn A.
Baøi 13:
Döïa vaøo döõ kieän cuûa ñeà baøi, coù theå suy ra maét bò taät caän thò, töø ñoù choïn ñaùp aùn phuø hôïp.
Choïn B.
Baøi 14:
GV: Ñoái vôùi maét bình thöôøng, khi khoâng ñieàu tieát vaø khi ñieàu tieát toái ña ñoä tuï cuûa thuyû
tinh theå ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo?
HS:
- Khi khoâng ñieàu tieát, vaät ôû voâ cöïc seõ cho aûnh naèm ôû maøng löôùi
Khi ñoù d = ∞ ; d’ = OV = 0,015 m
=> fmax = 0,015 m => Dmin = 66,7 dp
- Khi maét ñieàu tieát toái ña: d = OCC = 20 cm d’ = OV = 0,015m
1 1 1
Dmax = = + = 71,7 dp
f min d d '
Vaäy choïn D.
Baøi 15:
GV: Theo döõ kieän ñeà baøi, ta coù theå keát luaän maét bò taät gì?
HS: Caän thò.
GV: Phaûi ñeo kính coù tieâu cöï nhö theá naøo ñeå nhìn roõ vaät ôû voâ cöïc maø khoâng caàn ñieàu
tieát? Suy ra ñoä tuï cuûa kính.
HS: fK = - OCV = - 50 cm = - 0,5 m
Ö DK = - 2 dp
Choïn C.
Baøi 16:
GV: Ñeå nhìn thaáy vaät gaàn nhaát caùch maét 25 cm thì aûnh cuûa vaät cho bôûi kính phaûi naèm ôû
ñaâu?
GV: Vaäy laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc ñoä tuï cuûa kính ñeo?
HS: Söû duïng coâng thöùc thaáu kính

1 1 1
=D= +
f d d'
Vôùi d’ = - 50 cm
d = 25 cm
=> D = 2 dp
Choïn A.
Baøi 17:
GV: Khi ñoïc saùch maø maét khoâng caàn ñieàu tieát thì aûnh qua kính phaûi naèm ôû ñaâu?
HS: Cöïc vieãn cuûa maét
GV: Haõy veõ sô ñoà taïo aûnh vaø xaùc ñònh khoaûng caùch l giöõa kính vaø maét .
HS: A Kính A’
d d’
d = 40 – l
d’ = - (20 – l)
1 1 1
= +
f d d'
Ö l = 10 cm
vaø l = 50 cm (loaïi)
Choïn A.
Baøi 18:
GV: Vaät ôû xa voâ cuøng cho aûnh qua kính phaân kì naèm ôû ñaâu so vôùi kính?
HS: ÔÛ F’.
GV: Maét nhìn aûnh ñoù khoâng caàn ñieàu tieát, vò trí cuûa CV cuûa maét phaûi nhö theá naøo so vôùi
F’?
HS: CV ≡ F’
GV: Vaäy, ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc vò trí cuûa ñieåm CV nhö theá naøo (OCV)?
1
HS: f = = - 20 cm
D
Ö OCV = 20 cm
Choïn C.
Baøi 19:
GV: Khi ñeo kính saùt maét ngöôøi ñoù chæ ñoïc ñöôïc nhöõng trang saùch ñaët caùch maét ít nhaát
16 cm. Vaäy aûnh cuûa saùch phaûi naèm ôû ñaâu so vôùi thaáu kính maét?
GV: Haõy tính OCC.
HS: d’ = - OCC
d = 16 cm
1 1 1
D= = +
f d d'
=> OCC = 8,9 cm
Choïn A.
Baøi 20:
GV: Ngöôøi caän thò ñeo kính coù ñoä tuï -0,5 dp ñeå quan saùt vaät ôû xa voâ cuøng maø khoâng phaûi
ñieàu tieát. Ta coù theå tính ñöôïc OCV khoâng?

1
HS: f = = - OCV
D
Ö OCV = 2m.
GV: Ñaây chính laø khoaûng caùch xa nhaát maø ngöôøi ñoù coøn coù theå troâng thaáy ñöôïc. Vaäy
choïn ñaùp aùn naøo?
HS: Choïn B
Baøi 21: HS vaän duïng coâng thöùc thaáu kính ñeå tính: bieát d’ = -OCC ; D => d (khoaûng thaáy
roõ ngaén nhaát)
Choïn C.
Baøi 22:
GV: Khi naøo ñoä tuï cuûa thuyû tinh theå ñaït giaù trò lôùn nhaát, nhoû nhaát?
HS: Dmin khi maét khoâng ñieàu tieát.
Dmax khi maét ñieàu tieát toái ña.
GV: Laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc Dmax, Dmin? Töø ñoù, suy ra ΔD .
HS:
+ Maét khoâng ñieàu tieát: OCV = ∞
1 1 1
D min = = + (OV laø khoaûng caùch töø quang taâm O cuûa thaáu kính maét ñeán
f max OCV OV
voõng maïc)
+ Maét ñieàu tieát toái ña: OCC = 50 cm = 0,5m
1 1 1
Dmax = = +
f min OCC OV
1 1 1 1
=> ΔD = Dmax – Dmin = − = − = 2dp
OCC OCV 0,5 ∞
Choïn A.
2.5. CHUÛ ÑEÀ 5: KÍNH LUÙP – KÍNH HIEÅN VI – KÍNH THIEÂN VAÊN
I. Kính luùp:
- Kính luùp laø quang cuï boå trôï cho maét, coù taùc duïng laøm taêng goùc troâng baèng caùch taïo ra
moät aûnh aûo cuøng chieàu, lôùn hôn vaät.
- Vaät kính cuûa kính luùp laø moät thaáu kính hoäi tuï.
- Vaät ñaët trong khoaûng OF cuûa kính luùp vaø cho aûnh aûo.
- Soá boäi giaùc:
α tan α
G= =
α o tan α o
Ñ
G=k l: khoaûng caùch töø maét ñeán kính
d' + l
d’: laø khoaûng caùch töø aûnh A’B’ ñeán kính
Ñ = OCC : khoaûng cöïc caän cuûa maét.
Ñ
- Ngaém chöøng ôû voâ cöïc: G∞ =
f

Ñ
- Khi maét ñaët taïi tieâu ñieåm aûnh F’ cuûa kính luùp thì soá boäi giaùc ñöôïc tính G =
f
- Ngaém chöøng ôû ñieåm cöïc caän: GC = k vôùi k: soá phoùng ñaïi cho bôûi kính luùp.
II. Kính hieån vi – Kính thieân vaên:
1. Kính hieån vi:
- Kính hieån vi laø duïng cuï quang hoïc boå trôï cho maét ñeå quan saùt caùc vaät raát nhoû vôùi soá
boäi giaùc raát lôùn.
- Hai boä phaän chính cuûa kính laø:
+ Vaät kính laø moät thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï raát ngaén.
+ Thò kính laø moät thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï ngaén.
+ Khoaûng caùch giöõa vaät kính vaø thò kính khoâng thay ñoåi.
- Khi ñieàu chænh kính hieån vi, ta thay ñoåi khoaûng caùch d1 giöõa vaät vaø vaät kính, sao cho
aûnh cuoái cuøng hieän leân trong giôùi haïn nhìn roõ cuûa maét.
- Soá boäi giaùc:
α tan α Ñ
G= = = k1 k 2 = k1 G 2
α o tan α o d'2 + l
δÑ
G ∞= δ = O1O2 − ( f 1 + f 2 )
f1 f 2
2. Kính thieân vaên khuùc xaï:
- Kính thieân vaên laø duïng cuï quang hoïc boå trôï cho maét ñeå quan saùt caùc vaät ôû xa, vôùi soá
boäi giaùc lôùn.
- Hai boä phaän chính cuûa kính laø:
+ Vaät kính laø moät thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï lôùn.
+ Thò kính laø moät thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï nhoû.
+ Hai kính ñaët ñoàng truïc , khoaûng caùch giöõa chuùng thay ñoåi ñöôïc.
- AÛnh ôû xa hieän leân ôû tieâu dieän aûnh F’1 cuûa vaät kính. Ñieàu chænh khoaûng caùch O1O2 ñeå
aûnh aûo cuoái cuøng qua thò kính hieän leân trong giôùi haïn nhìn roõ cuûa maét.
α tan α
- Ñoä boäi giaùc: G = =
α o tan α o
f
G∞ = 1
f2
* Caùc kó naêng cô baûn hoïc sinh caàn ñaït ñöôïc:
- Döïng ñöôïc aûnh cuûa vaät taïo bôûi kính luùp, kính hieån vi, kính thieân vaên.
- Tính soá boäi giaùc cuûa caùc duïng cuï quang, khoaûng ñaët vaät ñeå maét coù theå nhìn roõ, ñoä lôùn
cuûa aûnh, goùc troâng aûnh qua quang cuï.
Kính luùp:
Ñ
- Ñeå xaùc ñònh soá boäi giaùc cuûa kính luùp, aùp duïng coâng thöùc: G = k
d' + l
Caên cöù vaøo döõ kieän ñeà baøi ñeå tính d’; k => G
+ Tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû cöïc caän: GC = k

Ñ
+ Tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû voâ cöïc: G∞ =
f
- Ñeå xaùc ñònh khoaûng ñaët vaät tröôùc kính ñeå maét coù theå quan saùt ñöôïc
1 1 1
Vaän duïng coâng thöùc thaáu kính + =
d d' f
Vôùi d: khoaûng caùch töø vaät ñeán kính
d’: khoaûng caùch töø aûnh ñeán kính (d’ < 0)
Xeùt hai tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû cöïc caän vaø ngaém chöøng ôû cöïc vieãn
ÖÙng vôùi töøng tröôøng hôïp, döïa vaøo döõ kieän ñeà baøi ñeå coù d’; f => d .
d’ öùng vôùi ñieåm cöïc caän cuûa maét khi ngaém chöøng ôû cöïc caän, vaø öùng vôùi ñieåm cöïc vieãn
cuûa maét khi ngaém chöøng ôû cöïc vieãn.
Kính hieån vi:
Baøi toaùn veà kính hieån vi laø baøi toaùn heä quang goàm hai thaáu kính, do ñoù ñeå giaûi baøi
toaùn noùi chung neân veõ sô ñoà taïo aûnh.
Tuyø theo yeâu caàu cuûa ñeà baøi, aûnh cuoái cuøng taïo bôûi kính coù theå laø aûnh aûo (khi quan saùt
baèng maét) hoaëc aûnh thaät (khi chieáu aûnh hay chuïp aûnh). Khi ngaém chöøng baèng maét aûnh
aûo ñoù coù theå naèm ôû ñieåm cöïc caän (ngaém chöøng ôû cöïc caän) hay naèm ôû xa voâ cuøng (ngaém
chöøng ôû voâ cöïc).
- Ñeå tính soá phoùng ñaïi cuûa aûnh, aùp duïng coâng thöùc tính soá phoùng ñaïi qua heä hai thaáu
kính
k = k1.k2
- Ñeå tính soá boäi giaùc cuûa kính, aùp duïng coâng thöùc toång quaùt: G = k1.G2 vaø khi ngaém
δÑ
chöøng ôû voâ cöïc thì G∞=
f1 f 2
- Ñeà baøi cuõng coù theå yeâu caàu xaùc ñònh caùc ñaïi löôïng khaùc cuûa kính: khoaûng caùch vaät
kính vaø thò kính, δ , f1, f2 döïa vaøo caùc döõ kieän ñaõ bieát ( ngaém chöøng ôû voâ cöïc, cöïc caän ,
soá boäi giaùc khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc,…). Töông töï, baøi toaùn cuõng coù theå yeâu caàu xaùc
ñònh kích thöôùc vaät, aûnh,… khi ñoù veà nguyeân taéc chæ caàn vaän duïng phöông phaùp giaûi baøi
toaùn heä hai thaáu kính.
Kính thieân vaên:
- Baøi toaùn veà kính thieân vaên laø baøi toaùn heä quang goàm hai thaáu kính, thoâng thöôøng vaät ôû
xa voâ cuøng.
Tuyø theo yeâu caàu cuûa ñeà baøi, aûnh cuoái cuøng taïo bôûi kính coù theå laø aûnh aûo (quan saùt
baèng maét), hoaëc aûnh thaät (khi chieáu aûnh hoaëc chuïp aûnh). Khi quan saùt baèng maét thöôøng
chæ xeùt tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû voâ cöïc, khi ñoù coù theå aùp duïng coâng thöùc tính G∞.
- Trong tröôøng hôïp aûnh thaät, aùp duïng phöông phaùp giaûi baøi toaùn heä quang goàm hai thaáu
kính (öùng vôùi d1 = ∞) ñeå tìm ñöôïc caùc ñaïi löôïng caàn xaùc ñònh.
- Trong tröôøng hôïp maét ngöôøi quan saùt coù taät, ñeå quan saùt ñöôïc aûnh thì aûnh aûo cuoái cuøng
taïo bôûi kính phaûi naèm trong khoaûng nhìn roõ cuûa maét ngöôøi ñoù (nghóa laø d’2 seõ coù giaù trò
xaùc ñònh theo yeâu caàu cuûa ñeà baøi). Bieát d’2 vaø bieát moät soá ñaïi löôïng khaùc, seõ suy ra caùc
ñaïi löôïng caàn tìm.


Baøi 1: Haõy cho bieát ñeå G∞ lôùn thì phaûi choïn kính luùp coù ñaëc ñieåm gì?
Baøi 2: Vì sao ngöôøi ta choïn nhöõng thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï nhoû laøm vaät kính vaø thò
kính trong kính hieån vi?
Baøi 3: So saùnh caáu taïo cuûa kính thieân vaên khuùc xaï vaø kính hieån vi.
Baøi 4: Haõy so saùnh caùch ñieàu chænh kính khi ngaém chöøng ôû kính thieân vaên khuùc xaï vaø
kính hieån vi. Taïi sao laïi coù söï khaùc nhau ñoù?
Baøi 1: Giuùp hoïc sinh hieåu ñöôïc muïc ñích cuûa vieäc söû duïng thaáu kính coù tieâu cöï ngaén laøm
kính luùp. Coù theå söû duïng caâu naøy trong giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 2: Giuùp hoïc sinh hieåu roõ hôn veà vieäc söû duïng caùc thaáu kính coù tieâu cöï nhoû laøm kính
hieån vi. Coù theå söû duïng caâu naøy trong giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 3: Kieåm tra khaû naêng naém vöõng caáu taïo hai loaïi kính, töø ñoù coù theå phaân bieät ñöôïc söï
khaùc nhau cuûa chuùng. Coù theå söû duïng caâu naøy sau khi hoïc xong lí thuyeát.
Baøi 4: Kieåm tra khaû naêng naém vöõng kieán thöùc cuûa hoïc sinh veà caùch ngaém chöøng ôû kính
thieân vaên khuùc xaï vaø kính hieån vi, hieåu ñöôïc taïi sao laïi coù söï khaùc bieät ñoù. Coù theå söû
duïng caâu naøy sau khi hoïc xong lí thuyeát.
Ñ
Baøi 1: Döïa vaøo coâng thöùc G∞ = ; hoïc sinh coù theå traû lôøi ñöôïc: ñeå G∞ lôùn thì f nhoû.
f
Baøi 2:
GV yeâu caàu hoïc sinh nhaän xeùt moái quan heä giöõa G∞ vôùi f1 vaø f2 trong coâng thöùc tính soá
δÑ
boäi giaùc cuûa kính hieån vi trong tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû voâ cöïc: G∞=
f1 f 2
Töø ñoù ñöa ra keát luaän G∞ lôùn khi f1, f2 nhoû. Vaäy, f1, f2 nhoû ñeå soá boäi giaùc khi ngaém
chöøng ôû voâ cöïc lôùn.
Baøi 3:
GV yeâu caàu HS neâu caáu taïo cuûa hai loaïi kính vaø ruùt ra söï gioáng nhau vaø khaùc nhau giöõa
hai loaïi kính:
* Ñieåm gioáng nhau:
- Caû vaät kính vaø thò kính cuûa chuùng ñeàu laø thaáu kính hoäi tuï, ñöôïc ñaët ñoàng truïc.
- Thò kính cuûa chuùng ñeàu coù tieâu cöï nhoû.
* Ñieåm khaùc nhau:
- Vaät kính cuûa kính thieân vaên khuùc xaï coù tieâu cöï lôùn, coøn vaät kính cuûa kính hieån vi coù
tieâu cöï nhoû.
- ÔÛ kính hieån vi, khoaûng caùch giöõa vaät kính vaø thò kính coá ñònh, coøn ôû kính thieân vaên
khoaûng caùch naøy thay ñoåi.

Baøi 4:
GV yeâu caàu HS nhaéc laïi caùch ngaém chöøng ôû kính hieån vi vaø kính thieân vaên khuùc xaï. Töø
ñoù, ruùt ra ñieåm khaùc nhau cuûa caùch ngaém chöøng ôû hai loaïi kính vaø giaûi thích taïi sao laïi
coù söï khaùc nhau ñoù.
HS coù theå traû lôøi caâu hoûi nhö sau:
- Khi ngaém chöøng ôû kính hieån vi, ta caàn ñöa toaøn boä oáng kính (goàm vaät kính vaø thò
kính) laïi gaàn hay ra xa vaät, coøn khi ngaém chöøng ôû kính thieân vaên khuùc xaï, ta ñieàu
chænh thò kính laïi gaàn hay ra xa vaät kính.
- Coù söï khaùc nhau trong vieäc ñieàu chænh khi ngaém chöøng ôû hai kính laø do: ôû kính
hieån vi, khoaûng caùch töø vaät ñeán kính raát nhoû, coøn ôû kính thieân vaên khoaûng caùch
naøy raát xa. (Trong kính thieân vaên, vieäc di chuyeån toaøn boä kính nhö kính hieån vi
khoâng coù taùc duïng, vì aûnh qua vaät kính luoân naèm treân tieâu dieän aûnh cuûa vaät
kính).
Baøi 1: Duøng moät thaáu kính coù ñoä tuï +10 dp ñeå laøm kính luùp.
a) Tính soá boäi giaùc cuûa kính khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc.
b) Tính soá boäi giaùc cuûa kính vaø soá phoùng ñaïi khi ngaém chöøng ôû ñieåm cöïc caän.
Cho khoaûng nhìn roõ ngaén nhaát cuûa maét laø 25 cm. Maét coi nhö ñaët saùt kính.
Baøi 2: Moät maét khoâng taät coù ñieåm cöïc caän caùch maét 20 cm, quan saùt vaät AB qua kính
luùp coù tieâu cöï f = 2 cm
a) Xaùc ñònh soá boäi giaùc cuûa kính khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc.
b) Xaùc ñònh soá boäi giaùc cuûa kính khi ngaém chöøng ôû ñieåm cöïc caän khi maét ñaët taïi tieâu
ñieåm aûnh cuûa kính.
c) Moät ngöôøi caän thò ñaët maét taïi tieâu ñieåm aûnh cuûa kính, quan saùt aûnh maø khoâng phaûi
ñieàu tieát maét. Xaùc ñònh soá boäi giaùc cuûa kính ñoái vôùi maét ngöôøi ñoù, bieát raèng maét caän coù
ñieåm cöïc caän caùch maét 10 cm vaø ñieåm cöïc vieãn caùch maét 122 cm.
Baøi 3: Moät ngöôøi caän thò coù khoaûng caùch töø maét ñeán ñieåm cöïc caän laø 10 cm vaø ñeán ñieåm
cöïc vieãn laø 50 cm, quan saùt moät vaät nhoû qua kính luùp coù ñoä tuï +10 dp. Maét ñaët saùt sau
kính.
a) Phaûi ñaët vaät trong khoaûng naøo tröôùc kính?
b) Tính soá boäi giaùc cuûa kính luùp vôùi maét ngöôøi aáy vaø soá phoùng ñaïi cuûa aûnh trong caùc
tröôøng hôïp sau:
- Ngaém chöøng ôû ñieåm cöïc vieãn.
- Ngaém chöøng ôû ñieåm cöïc caän
Baøi 4: Moät ngöôøi caän thò khi ñeo kính – 2 dp saùt maét thì thaáy roõ töø 25 cm ñeán raát xa.
Ngöôøi naøy boû kính ra vaø quan saùt moät vaät nhoû AB qua kính luùp, treân vaønh kính coù ghi X5
(vôùi qui öôùc Ñ = 25 cm). Maét ñaët caùch kính 10 cm.
a) Ñònh vò trí vaät ñaët caùch kính.
b) Tính soá boäi giaùc khi ngaém chöøng ôû cöïc caän vaø cöïc vieãn cuûa maét.
c) Hai ñieåm A, B gaàn nhau nhaát laø bao nhieâu ñeå ngöôøi aáy coù theå phaân bieät ñöôïc khi maét
khoâng ñieàu tieát, bieát naêng suaát phaân li cuûa maét laø α min = 1' ≈ 3.10 −4 rad .

Baøi 5: Moät kính luùp coù ñoä tuï 50 dp. Maét coù ñieåm cöïc caän caùch maét 20 cm ñaët taïi tieâu
ñieåm aûnh cuûa kính ñeå nhìn roõ vaät AB döôùi goùc troâng α = 0,05 rad.
a) Xaùc ñònh ñoä lôùn cuûa AB.
b) Ñaët maét caùch kính luùp treân 5 cm vaø ngaém chöøng ôû ñieåm cöïc caän. Xaùc ñònh soá phoùng
ñaïi cuûa kính trong tröôøng hôïp naøy.
Baøi 6: Moät kính hieån vi vôùi vaät kính coù tieâu cöï f1 = 1 cm, thò kính vôùi tieâu cöï f2 = 4 cm.
Hai kính caùch nhau 17 cm. Tính soá boäi giaùc cuûa kính trong tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû voâ
cöïc. Ñ = 25 cm
Baøi 7: Vaät kính cuûa kính hieån vi coù tieâu cöï f1 = 1 cm, thò kính coù tieâu cöï f2 = 2 cm. Ñoä
daøi quang hoïc laø 15 cm. Moät ngöôøi maét bình thöôøng coù Ñ = 25 cm quan saùt moät vaät ôû
traïng thaùi ngaém chöøng ôû voâ cöïc. Tính khoaûng caùch giöõa vaät vaø vaät kính.
Baøi 8: Moät kính hieån vi goàm moät vaät kính L1 coù tieâu cöï f1 = 0,5 cm vaø thò kính L2; kính
coù ñoä daøi quang hoïc laø 17,5 cm. Ngöôøi quan saùt maét khoâng bò taät vaø coù khoaûng nhìn roõ
ngaén nhaát laø 20 cm. Soá boäi giaùc cuûa aûnh trong tröôøng hôïp maét ngöôøi quan saùt khoâng
ñieàu tieát laø 350. Tính tieâu cöï cuûa thò kính L2 vaø khoaûng caùch giöõa vaät kính vaø thò kính.
Baøi 9: Vaät kính vaø thò kính cuûa moät kính hieån vi ñöôïc coi nhö hai thaáu kính moûng, cuøng
truïc chính, ñaët caùch nhau moät khoaûng l = 15,5 cm. Ñoä daøi quang hoïc kính hieån vi laø 12,5
cm thu ñöôïc soá boäi giaùc G = 250. Bieát raèng ngöôøi naøy ñaõ ñieàu chænh kính cho aûnh cuoái
cuøng ôû xa voâ cuøng vaø coù khoaûng thaáy roõ ngaén nhaát laø Ñ = 25 cm, haõy tính tieâu cöï cuûa
vaät kính vaø thò kính.
Baøi 10: Moät kính hieån vi khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc coù soá boäi giaùc 250. Vaät quan saùt
AB = 2 μm .
a) Tính goùc troâng aûnh cuûa AB qua kính. Cho Ñ = 25 cm.
b) Tính ñoä lôùn cuûa moät vaät ñaët ôû ñieåm cöïc caän, ñöôïc nhìn döôùi goùc troâng α o = 10-3 rad.
Baøi 11: Moät kính hieån vi coù vaät kính vôùi tieâu cöï f1 = 3 mm, thò kính vôùi tieâu cöï f2 = 25
mm vaø ñoä daøi quang hoïc δ = 16 cm. Ngöôøi ta ñaët moät taám phim aûnh vuoâng goùc vôùi
quang truïc cuûa heä, caùch thò kính 20 cm.
a) Caàn ñaët vaät AB ôû vò trí naøo tröôùc vaät kính ñeå aûnh cuoái cuøng cuûa noù ghi ñöôïc roõ neùt
treân phim.
b) Tính soá phoùng ñaïi k.
Baøi 12: Kính hieån vi vôùi vaät kính L1 coù tieâu cöï f1 = 0,1 cm, thò kính L2 vôùi tieâu cöï f2 = 2
cm vaø ñoä daøi quang hoïc δ = 18 cm. Maét bình thöôøng coù ñieåm cöïc caän caùch maét 25 cm,
maét ñaët taïi tieâu ñieåm aûnh cuûa thò kính.
a) Xaùc ñònh phaïm vi ñaët vaät tröôùc vaät kính ñeå maét coù theå nhìn roõ aûnh cuûa vaät qua kính.
b) Quan saùt caùc hoàng caàu coù ñöôøng kính 7 μ m. Tính goùc troâng aûnh cuûa caùc hoàng caàu qua
kính trong tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû voâ cöïc.
Baøi 13:Moät kính hieån vi, vaät kính coù tieâu cöï f1 = 0,6 cm, thò kính coù tieâu cöï f2 = 3,4 cm.
Hai kính ñaët caùch nhau 16 cm.
a) Maét moät hoïc sinh khoâng bò taät, coù khoaûng thaáy cöïc caän laø 25 cm. Hoïc sinh naøy duøng
kính hieån vi ñeå quan saùt moät veát baån ôû maët treân moät taám kính trong traïng thaùi ngaém
chöøng ôû voâ cöïc. Tính khoaûng caùch giöõa veát baån vaø vaät kính. Tính soá boäi giaùc cuûa kính
trong tröôøng hôïp naøy.
b) Hoïc sinh khaùc maét cuõng khoâng bò taät, tröôùc khi quan saùt ñaõ laät ngöôïc taám kính laøm
cho veát baån naèm ôû maët döôùi taám kính. Hoûi hoïc sinh sau cuõng ngaém chöøng ôû voâ cöïc thì
phaûi dòch chuyeån taám kính theo chieàu naøo vaø dòch chuyeån moät khoaûng baèng bao nhieâu?
Cho bieát taám kính coù ñoä daøy d = 1,5 mm vaø chieát suaát n = 1,5.
Baøi 14: Vaät kính cuûa moät kính thieân vaên hoïc sinh coù tieâu cöï f1 = 1,2 m; thò kính laø moät
thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï f2 = 4 cm. Tính khoaûng caùch giöõa hai thaáu kính vaø soá boäi giaùc
cuûa kính thieân vaên trong tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû voâ cöïc.
Baøi 15: Moät kính thieân vaên khuùc xaï ñöôïc ñieàu chænh cho moät ngöôøi coù maét bình thöôøng
nhìn ñöôïc aûnh roõ neùt cuûa vaät ôû voâ cöïc maø khoâng phaûi ñieàu tieát. Khi ñoù vaät kính vaø thò
kính caùch nhau 62 cm vaø soá boäi giaùc G = 30.
a) Xaùc ñònh tieâu cöï cuûa vaät kính vaø thò kính.
1
b) Vaät quan saùt laø Maët traêng coù goùc troâng α o = rad . Tính ñöôøng kính cuûa aûnh Maët
100
traêng cho bôûi vaät kính.
Baøi 16: Kính thieân vaên coù:
Vaät kính: D1 = 1 dp
Thò kính: D2 = 50 dp
a) Moät ngöôøi maét khoâng coù taät, duøng kính thieân vaên naøy ñeå quan saùt moät vaät ôû raát xa.
Kính ñöôïc ñieàu chænh ñeå khi quan saùt maét khoâng phaûi ñieàu tieát.
Tính ñoä lôùn aûnh qua vaät kính vaø goùc troâng aûnh qua thò kính, bieát goùc troâng vaät baèng maét
thöôøng laø 10’ (1’ ≈ 3.10-4 rad).
b) Moät ngöôøi caän thò coù ñieåm cöïc vieãn caùch maét 50 cm, khoâng ñeo kính caän vaø quan saùt
vaät qua kính thieân vaên noùi treân (maét ñaët saùt kính). Ngöôøi aáy phaûi dòch thò kính theo chieàu
naøo vaø baèng bao nhieâu ñeå maét khoâng phaûi ñieàu tieát.
Tính ñoä boäi giaùc vaø ñoä lôùn aûnh thaáy ñöôïc.
c) Hoûi phaûi dòch chuyeån thò kính theo chieàu naøo vaø bao nhieâu so vôùi vò trí ban ñaàu (caâu
a)) ñeå cho aûnh cuoái cuøng laø thöïc vaø caùch vaät kính 110 cm (ñoä dòch naøy beù nhaát)?
Baøi 17: Moät kính thieân vaên coù vaät kính vôùi tieâu cöï f1 = 1 m, thò kính vôùi tieâu cöï f2 = 4
cm. Moät maét thöôøng coù ñieåm cöïc caän caùch maét 24 cm, ñaët taïi tieâu ñieåm aûnh cuûa thò kính.
a) Tính soá boäi giaùc cuûa kính vaø ñoä lôùn aûnh cuûa Maët traêng khi nhìn qua kính trong tröôøng
hôïp ngaém chöøng ôû voâ cöïc vaø ngaém chöøng ôû ñieåm cöïc caän.
b) Tính phaïm vi ngaém chöøng (vò trí aûnh cuûa vaät qua vaät kính so vôùi thò kính khi ngaém
chöøng ôû cöïc caän vaø ôû ñieåm cöïc vieãn; khoaûng caùch giöõa hai vò trí ñoù).
Baøi 18: Vaät kính cuûa moät kính thieân vaên coù tieâu cöï f1 = 1,2 m.
a) Hoûi thò kính phaûi coù tieâu cöï f2 laø bao nhieâu ñeå cho kính coù soá boäi giaùc G = 60 khi heä
voâ tieâu (töùc laø khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc ñoái vôùi maét thöôøng; tieâu ñieåm aûnh cuûa vaät kính
truøng vôùi tieâu ñieåm vaät cuaû thò kính)?
b) Kính ñang ôû traïng thaùi voâ tieâu, hoûi phaûi dòch chuyeån thò kính veà phía naøo vaø dòch
chuyeån bao nhieâu ñeå coù theå ghi treân phim moät aûnh lôùn hôn aûnh cho bôûi vaät kính 5 laàn?
Phim ñaët taïi ñaâu?
Baøi 19: Moät oáng nhoøm Galileâ caáu taïo bôûi vaät kính coù tieâu cöï f1 = 25 cm; thò kính coù ñoä
tuï laø D2 = -10 dp.
a) Haõy thoâng qua vieäc döïng aûnh ñeå chöùng minh raèng neáu tieâu ñieåm aûnh F’1 cuûa vaät kính
naèm ngoaøi khoaûng O2F2 cuûa thò kính (F2 laø tieâu ñieåm vaät cuûa thò kính) thì aûnh cuoái cuøng
cuûa moät vaät ñaët ôû xa voâ cöïc seõ laø aûnh aûo vaø cuøng chieàu vôùi vaät.

b) Moät maét thöôøng ñaët saùt thò kính, ngaém chöøng ôû voâ cöïc ñeå quan saùt aûnh cuoái cuøng qua
kính. Tính chieàu daøi cuûa kính vaø soá boäi giaùc cuûa noù.
c) Duøng kính ôû caâu b) quan saùt moät thaùp cao 50 m, xa 2 km seõ thaáy aûnh cuûa noù döôùi goùc
troâng laø bao nhieâu?
Baøi 1: Baøi taäp cô baûn kieåm tra khaû naêng vaän duïng coâng thöùc tính soá boäi giaùc cuûa kính
luùp trong tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû cöïc caän (cuõng baèng vôùi soá phoùng ñaïi khi ngaém
chöøng taïi cöïc caän) vaø cöïc vieãn khi maét ñaët saùt sau kính. Coù theå söû duïng sau giôø hoïc lí
thuyeát ñeå cuûng coá kieán thöùc cho hoïc sinh.
Baøi 2:
a) Caâu naøy ñôn giaûn duøng ñeå vaän duïng coâng thöùc.
b) Caâu naøy môû roäng hôn baøi 1, yeâu caàu tính trong tröôøng hôïp kính khoâng ñaët saùt sau maét.
c) Caâu naøy tính cho maét bò caän vaø kính khoâng ñaët saùt sau maét.
Coù theå ñöôïc söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 3: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng coâng thöùc cuûa hoïc sinh, coù theå söû duïng trong
giôø baøi taäp.
Qua caâu a) HS seõ bieát caùch xaùc ñònh vò trí ñaët vaät tröôùc kính: vaät ñaët tröôùc kính phaûi thoaû
ñieàu kieän cho aûnh naèm trong giôùi haïn nhìn roõ cuûa maét, töø ñoù xeùt hai tröôøng hôïp ngaém
chöøng ôû cöïc caän vaø ngaém chöøng ôû cöïc vieãn ñeå xaùc ñònh vò trí cuûa vaät.
Caâu b) HS chæ caàn vaän duïng coâng thöùc ñeå tính.
Baøi 4:
a) Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng, tính toaùn cuûa hoïc sinh. HS phaûi bieát xaùc ñònh
khoaûng nhìn roõ cuûa maét töø ñoù xaùc ñònh khoaûng ñaët vaät.
b) HS chæ caàn vaän duïng coâng thöùc ñeå tính.
c) HS phaûi hieåu ñöôïc ñeå maét phaân bieät ñöôïc hai ñieåm A, B khi phaân bieät ñöôïc A’, B’
(aûnh cuûa A,B qua kính). Baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng trong giôø baøi taäp.
Baøi 5: Qua baøi naøy hoïc sinh bieát ñöôïc soá boäi giaùc cuûa aûnh khi maét ñaët taïi tieâu ñieåm aûnh
cuûa kính luùp chæ phuï thuoäc Ñ, f. Baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng trong tieát baøi taäp.
Baøi 6, 7, 8, 9, 10: Nhöõng baøi naøy chuû yeáu kieåm tra khaû naêng vaän duïng coâng thöùc, tính
toaùn cuûa hoïc sinh, coù taùc duïng cuûng coá sau khi hoïc xong lí thuyeát.
Baøi 11, 12: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng cuûa hoïc sinh. Coù theå söû duïng trong tieát
baøi taäp.
Baøi 11: Ñeå laøm ñöôïc baøi naøy hoïc sinh phaûi xaùc ñònh ñöôïc aûnh thu ñöôïc laø aûnh thaät neân
d’2 > 0 töø ñoù suy ra d2, d’1, d1 vaø soá phoùng ñaïi.
Baøi 12: HS phaûi vaän duïng ñöôïc: maét chæ quan saùt ñöôïc aûnh khi aûnh naèm trong giôùi haïn
nhìn roõ cuûa maét; töø ñoù xeùt hai tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû cöïc caän vaø ngaém chöøng ôû cöïc
vieãn ñeå tính ñöôïc khoaûng caùch vaät ñaët tröôùc kính.
Baøi 13: Ñaây laø baøi taäp coù noäi dung cuï theå vaø thöïc teá veà quan saùt aûnh cuûa vaät qua kính
thieân vaên.
Caâu a) töông ñoái ñôn giaûn hoïc sinh coù theå xaùc ñònh ñöôïc vò trí ñaët vaät vaø tính ñöôïc soá boäi
giaùc cuûa aûnh khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc.
Caâu b) ñoøi hoûi khaû naêng tö duy cuûa hoïc sinh ñeå ruùt ra ñöôïc: ñeå coù theå ngaém chöøng ôû voâ
cöïc nhö ôû caâu a) thì aûnh cuûa hoàng caàu qua taám kính phaûi caùch vaät kính O1 moät khoaûng

baèng vôùi khoaûng caùch töø hoàng caàu ñeán vaät kính O1 ôû caâu a). Töø ñoù hoïc sinh phaûi tính
ñöôïc vò trí cuûa aûnh cho bôûi taám kính, laäp luaän ñeå tính ñöôïc ñoä dòch chuyeån cuûa kính hieån
vi ñeå troâng roõ aûnh. Caâu naøy ñöôïc söû duïng ñeå naâng cao kieán thöùc cho hoïc sinh.
Baøi 14, 15: Baøi naøy chuû yeáu vaän duïng coâng thöùc, tính toaùn. Coù theå söû duïng sau khi hoïc
xong lí thuyeát.
Baøi 16: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng.
a) Vaän duïng coâng thöùc.
b) vaø c) ñoøi hoûi khaû naêng tö duy laäp luaän cuûa hoïc sinh ñeå ñi ñeán keát quaû, baøi naøy daønh
cho hoïc sinh khaù.
Ôû caâu b) hoïc sinh phaûi vaän duïng ñöôïc chi tieát: maét quan saùt ñöôïc aûnh qua kính khi
khoâng ñieàu tieát thì aûnh phaûi laø aûnh aûo vaø naèm ôû cöïc vieãn cuûa maét, töø ñoù suy ra ñöôïc aûnh
qua vaät kính phaûi naèm trong khoaûng O2F2 khi ñoù thò kính phaûi dòch laïi gaàn vaät kính
Ôû caâu c) do aûnh cuoái cuøng laø aûnh thaät neân aûnh qua vaät kính naèm ngoaøi khoaûng O2F2 , khi
ñoù thò kính phaûi dòch ra xa vaät kính.
Baøi 17: Baøi naøy khaû naêng hieåu, vaän duïng. Coù theå ñöôïc söû duïng trong giôø baøi taäp.
a) HS caàn löu yù aûnh cuûa vaät qua kính trong tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû voâ cöïc khoâng theå
xaùc ñònh ñöôïc.
AB
Ngaém chöøng ôû cöïc caän tan α = 2 2
Ñ
b) Hoïc sinh caàn löu yù phaïm vi ngaém chöøng ôû ñaây laø khoaûng caùch giöõa hai vò trí aûnh cuûa
vaät qua vaät kính so vôùi thò kính khi ngaém chöøng ôû cöïc vieãn vaø cöïc caän.
Baøi 18:
a) AÙp duïng coâng thöùc.
b) Caâu naøy daønh cho hoïc sinh khaù. Ñaây laø daïng baøi taäp xaùc ñònh khoaûng dòch chuyeån ñeå
thu ñöôïc aûnh thaät thoaû maõn ñieàu kieän ñaõ cho. Hoïc sinh phaûi tö duy, laäp luaän ñeå ruùt ra
ñöôïc ñeå thu ñöôïc aûnh thaät thì aûnh cho bôûi vaät kính phaûi naèm ngoaøi O2F2 neân phaûi dòch
chuyeån thò kính ra xa vaät kính.
c) Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng coâng thöùc.
Baøi 19: Ñaây laø daïng baøi taäp môû roäng theâm veà oáng nhoøm Galileâ ñöôïc caáu taïo theo
nguyeân taéc kính thieân vaên khuùc xaï, giuùp hoïc sinh hieåu hôn veà caáu taïo, caùch ngaém chöøng
ñoái vôùi oáng nhoøm Galileâ cuõng nhö coâng duïng cuûa oáng nhoøm laø duøng ñeå quan saùt vaät ôû
xa gioáng nhö kính nhö kính thieân vaên khuùc xaï nhöng aûnh thu ñöôïc luoân cuøng chieàu vôùi
vaät vaø vaät quan saùt khoâng ôû xa nhö kính thieân vaên khuùc xaï.
Baøi 1
D = 10 dp
Ñ = OCC = 25 cm
a) G∞ ?
b) GC = kC ?
a) Soá boäi giaùc khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc:

Ñ
G∞ = (1)
f
1
D= (2)
f
b) Ngaém chöøng ôû cöïc caän:
AB Kính A’B’ ≡ CC
d D d’
d’ = - OCC (3)
1 1 1
+ = (4)
d d' f
Soá boäi giaùc:
d'
GC = kC = (5)
d
a)
(2) f (1) G∞
b) f
(4) d (5) GC =kC
(3)
(3)

a) G∞ = 2,5
b) GC = kC = 3,5
a) HS coù theå töï laøm.
b) Höôùng daãn hoïc sinh caùch veõ sô ñoà taïo aûnh vaø caùch xaùc ñònh d’, roài aùp duïng coâng thöùc
ñeå tính.
Baøi 2:
OCC = 20 cm
f=2m
a) G∞?
b) GC? O ≡ F ' (OOK = 2 m)
c) OCC = 10 cm
OCV = 122 cm
O ≡ F ' (OOK = 2 m). G?


Ñ
a) G∞= (1)
f
d D d’
d’ = - (OCC – OOK) (2)
d' f
d= (3)
d '− f
− d'
GC = (4)
d
c) Ngaém chöøng ôû cöïc vieãn:
AB Kính A’B’ ≡ CV
d D d’
d’ = - (OCV - OOK) (5)
d' f
d= (6)
d '− f
Soá phoùng ñaïi:
A' B' d'
k= =− (7)
AB d
Ñ
Soá boäi giaùc: G = k (8)
d ' + OO K
a)
(1) G∞
b)
(2) (3) d
(4) GC
(2)
c)
(5) (6) d
(7) k (8) G
(5)
(5)

a) HS coù theå töï laøm.
b) Yeâu caàu hoïc sinh veõ sô ñoà taïo aûnh vaø xaùc ñònh d’.
GV: Maét ñaët taïi tieâu ñieåm aûnh, khi ngaém chöøng ôû cöïc caän thì aûnh A’B’ seõ caùch kính moät
khoaûng d’baèng bao nhieâu?
HS: d’ = - (OCC – OOK)
GV: Tính GC nhö theá naøo?
HS: AÙp duïng coâng thöùc GC = kC ñeå tính…
c) Baøi naøy caùch laøm nhö caâu b) nhöng ñeå tính G HS phaûi aùp duïng coâng thöùc
Ñ
G=k .
d ' + OO K
Baøi 3:
OCC = 10 cm
OCV = 50 cm
D = 10 dp
a) d?
b) GC? GV?
kV? kC?
a) Vaät phaûi ñaët trong moät khoaûng tröôùc kính sao cho aûnh cuûa vaät cho bôûi kính naèm trong
giôùi haïn nhìn roõ cuûa maét
* Ngaém chöøng ôû cöïc caän:
dC D d’C
d’C = - OCC (1)
d' f
dC = C (2)
d 'C − f
1
f = (3)
D
* Ngaém chöøng ôû cöïc vieãn:
AB Kính A’B’ ≡ CV
dV D d’V
d’V = - OCV (4)

d' f
dV = V (5)
d 'V − f
Vaät phaûi ñaët trong khoaûng: dC ≤ d ≤ dV (6)

d 'C
GC = kC = − (7)
dC
Ngaém chöøng ôû cöïc vieãn:
Ñ Ñ
GV = kV = kV (8)
d 'V + l d 'V
− d 'V
kV = (9)
dV

a)
(1) (2) dC
(3)
(6) d
(4) (5) dV
b) dC GC=kC
(7)
d’C
dV
(9) kV (8) GV
d’V

a) 5cm ≤ d ≤ 8,3cm
b) GV = 1,2; kV = 6
GC = kC = 2
a) GV: Vaät ñaët tröôùc kính phaûi thoaû maõn ñieàu kieän gì ñeå maét quan saùt ñöôïc aûnh?
HS: Cho aûnh naèm trong khoaûng nhìn roõ cuûa maét (töø ñieåm cöïc caän ñeán ñieåm cöïc vieãn cuûa
maét).
GV: Vò trí ñaët vaät gaàn nhaát öùng vôùi aûnh ôû vò trí naøo so vôùi maét?
HS: Aûnh ôû ñieåm cöïc caän cuûa maét.
GV: Ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc vò trí ñaët vaät naøy khoâng?
HS: Ñöôïc. Söû duïng coâng thöùc thaáu kính…
GV: Vò trí ñaët vaät xa nhaát öùng vôùi aûnh ôû vò trí naøo so vôùi maét? Haõy xaùc ñònh vò trí naøy.
HS: Aûnh ôû ñieåm cöïc vieãn cuûa maét. Xaùc ñònh vò trí naøy töông töï nhö tröôøng hôïp treân…
b) Caâu naøy hoïc sinh chæ caàn aùp duïng coâng thöùc tính soá boäi giaùc vaø soá phoùng ñaïi cho hai
tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû cöïc caän vaø cöïc vieãn ñeå tính.
HS coù theå töï laøm.
Baøi 4:
D = - 2 dp; dC =25 cm; dV = ∞
G∞ = 5 (Ñ = 25 cm)
OOK = l = 10 cm
a) d?
b) GC? GV?
c) α min = 1' ≈ 3.10 −4 rad
Ngaém chöøng ôû CV
ABmin?
a) Tieâu cöï cuûa kính ñeo:
1
f = (1)
D
Xaùc ñònh khoaûng nhìn roõ cuûa maét:
- Khi maét khoâng ñieàu tieát:
AB Kính ñeo A’B’ ≡ CV
dV D d’V
dV = ∞
Ö d’V = - OCV = f
Ö OCV = f (2)
- Khi maét ñieàu tieát toái ña:
AB Kính ñeo A’B’ ≡ CC
dC D d’C
dC f
d’C = - OCC = (3)
dC − f
Tieâu cöï cuûa kính luùp:
Ñ
G∞ =
fK
Ñ
fK = (4)
G∞
Maét nhìn thaáy A’B’ neân A’B’ dòch chuyeån trong khoaûng nhìn roõ cuûa maét.
AB Kính luùp A’B’ ≡ CV
dKV fK d’KV
d’KV = - (OCV – OOK) (5)
Vò trí cuûa vaät AB
d' f
d KV = KV K (6)
d ' KV − f K


AB Kính luùp A’B’ ≡ CC
dKC fK d’KC
d’KC = - (OCC – OOK) (7)
Vò trí cuûa vaät AB
d' f
d KC = KC K (8)
d ' KC − f K
Vaät AB caùch kính luùp: dKC ≤ d ≤ d KV (9)
b) Soá boäi giaùc:
Ñ
GV = k V
d ' KV + l (10)
− d ' KV
kV = (11)
d KV
− d ' KC
GC = k C = (12)
d KC
c) Ngaém chöøng ôû cöïc vieãn:
Muoán phaân bieät ñöôïc hai ñieåm A, B thì phaân bieät hai ñieåm A’, B’ laø aûnh cuûa A,B
α ≥ α min
=> tan α ≥ tan α min ≈ α min
A' B'
Hay ≥ α min (13)
OCV
A' B'
= kV Ù A' B' = kV AB (14)
AB
Thay (14) vaøo (13) = > AB nhoû nhaát (öùng vôùi daáu “=”), töùc laø A, B gaàn nhaát maø maét coøn
phaân bieät ñöôïc.
a)
(1) (2) OCV (5) d’KV (6) dKV
(9)
(4)
(3) OCC (7) d’KC (8) dKC d

b) dKV
(11) kV (10) GV
d’KV
dKC
(12) GC= KC
d’KC
c) kV
(13) AB
(14)

a) 2,86cm ≤ d ≤ 4,44cm
b) GV = 3
7
GC = = 2,33
3
c) AB ≥ 1,67.10-3 cm
Hai ñieåm A, B gaàn nhau nhaát laø: 1,67.10-3 cm
a) GV: Vò trí ñaët vaät phaûi nhö theá naøo?
HS: Cho aûnh naèm trong khoaûng nhìn roõ cuûa maét.
GV: Döïa vaøo döõ kieän ñeà baøi ta coù theå xaùc ñònh khoaûng nhìn roõ cuûa maét nhö theá naøo?
HS: Döïa vaøo khoaûng nhìn roõ cuûa maét khi ñeo kính, söû duïng coâng thöùc thaáu kính ta coù theå
xaùc ñònh ñöôïc…
GV: Laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc vò trí ñaët vaät?
HS: Xeùt hai tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû cöïc caän vaø cöïc vieãn…
b) HS chæ caàn aùp duïng coâng thöùc vaø thay soá ñeå tính.
c) GV: Khi quan saùt hai ñieåm A, B qua kính luùp, ñeå phaân bieät ñöôïc hai ñieåm ñoù ta caàn
ñieàu kieän gì?
HS: Phaân bieät ñöôïc aûnh cuûa A, B laø A’, B’.
GV: Vaäy ñieàu kieän ñeå phaân bieät A’, B’ laø gì?
HS: Do ta ngaém chöøng ôû cöïc vieãn neân ñeå phaân bieät ñöôïc hai ñieåm A’, B’ thì α ≥ α min
GV: Döïa vaøo döõ kieän ñeà baøi, ta coù theå bieåu dieãn goùc troâng α theo khoaûng caùch AB nhö
theá naøo? Töø ñoù, suy ra AB nhoû nhaát laø bao nhieâu?
HS:…
Baøi 5:
D = 50 dp
OCC = 20 cm
O ≡ F’(F’ laø tieâu ñieåm aûnh cuûa kính luùp)

α = 0,05 rad
a) AB?
b) OOK = 5 cm
G C?
a) Maét ñaët taïi F’:
Ñ
G = = Ñ.D (1)
f
Maø soá boäi giaùc coøn ñöôïc tính:
α α
G= = .Ñ (2)
α O AB
(1)&(2) => AB
AB Kính luùp A’B’ ≡ CC
d fK d’
d’ = - (OCC – OOK) (3)
d' f − d' d '− f
d= thay vaøo GC = kC = ; ta ñöôïc: GC = kC = − (4)
d '− f d f
1
f = (5)
D
a) (1) = (2) AB
b) (3) (4) GC
(5)

a) AB = 0,1 cm
b) GC = kC =8,5
a) GV: Soá boäi giaùc G coù lieân heä nhö theá naøo vôùi α vaø ñoä lôùn AB cuûa vaät?
α α
HS: G = = .Ñ
α O AB
GV: Döïa vaøo döõ kieän ñeà baøi ta coù theå tính ñöôïc G khoâng?

HS: Khi maét ñaët taïi F’
B’
B
α F’ ≡ Maét
A’ A
α tan α
G= =
α O tan α O
AB
tan α =
f
AB
tan α O =
Ñ
Ñ
G=
f
GV: Töø ñoù, ta coù theå deã daøng suy ra AB.
HS: töï tính
b) HS coù theå vaän duïng coâng thöùc ñeå tính.
Baøi 6:
f1 = 1 cm
f2 = 4 cm
O1O2 = 17 cm
Ñ = 25 cm
G∞?
Soá boäi giaùc khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc:
G∞ =
δÑ (1)
f1 f 2
δ = F '1 F2 = O1O2 − f1 − f 2 (2)
(2) (1) G∞

G∞ = 75
Baøi naøy HS chæ caàn aùp duïng coâng thöùc ñeå tính.
Baøi 7:
f1 = 1 cm
f2 = 2 cm δ = 15cm
Ñ = 25 cm
Ngaém chöøng ôû voâ cöïc.
d1?
Ngaém chöøng ôû voâ cöïc:
AB O1 A1B1 O2 A2B2 ≡ ∞
d1 d’1 d2 d’2
d’2 = ∞
=> d2 = f2 (1)
O1O2 = δ - f1 –f2 (2)
d’1 = O1O2 – d2 (3)
d' f
d1 = 1 1 (4)
d '1 − f 1
(2) O1O2 (3) d’1 (4) d1
(1)

d1 = 1,077 cm
- Höôùng daãn hoïc sinh veõ sô ñoà taïo aûnh lieân tieáp qua vaät kính, thò kính.
- Töø ñoù, döïa vaøo sô ñoà döõ kieän cuûa ñeà baøi xaùc ñònh d1.
Baøi 8:
f1 = 0,5 cm
δ = 17,5 cm
OCC = 20 cm
G∞ = 350
f2? O1O2?

δÑ
G∞ = (1)
f1 f 2
Khoaûng caùch giöõa vaät kính vaø thò kính: O1O2 = δ + f1 +f2 (2)
(1) f2 (2) O1O2

f2 = 2 cm
O1O2 = 20 cm
Baøi naøy chuû yeáu vaän duïng coâng thöùc neân hoïc sinh coù theå töï laøm.
Baøi 9:
l = O1O2 = 15,5 cm
δ = 12,5 cm
G∞ = 250
Ñ = 25 cm
f1 ? f2 ?
Ñoä daøi quang hoïc cuûa kính hieån vi:
δ = l –f1 – f2 (1)
δÑ
G∞ =
f1 f 2
Thay (1) vaøo G∞ ôû treân ta ñöôïc:
(l − f1 − f 2 )Ñ
G∞ = (2)
f1 f 2
(1) f1 (2) f2 (1) f1

f1 = 0,5 cm
f2 = 2,5 cm
Ñoái vôùi baøi naøy hoïc sinh chæ caàn vaän duïng coâng thöùc coù lieân quan ñeán döõ kieän cuûa baøi
toaùn vaø f1, f2 ñeå tìm hai phöông trình vôùi hai aån soá laø f1, f2. Giaûi heä ñoù, tìm f1, f2.
Baøi 10:
G∞ = 250
AB = 1 μm
a) α ? Ñ = 25 cm
b) AB? α O = 10-3 rad
AB ≡ CC
a) Soá boäi giaùc cuûa kính:
α α .Ñ
G= = (1)
αO AB
b) Goùc troâng tröïc tieáp vaät:
AB
α O ≈ tan α O = (2)
Ñ
(1) α
(2) AB

a) α = 10-3 rad
b) AB = 250 μm
B.Döï kieán tieán trình höôùng daãn hoïc sinh:
HS coù theå töï laøm.
Baøi 11:
f1 = 3 mm
f2 = 25 mm
δ = 16 cm
d’2 = 20 cm
a) d1?
b) k?
a) Xaùc ñònh vò trí ñaët vaät AB:
Khoaûng caùch hai kính laø:
O1O2 = δ + f1 + f2 (1)
AB L1 A1B1 L2 A2B2
d1 d’1 d2 d’2
A2B2 roõ neùt treân phim: d’2 > 0
d' f
d 2 = 2 2 (2)
d '2 − f2
d’1 = O1O2 – d2 (3)

d '1 f 1
d1 = (4)
d '1 − f 1
b) Tính soá phoùng ñaïi k:
d' d'
k = k1 .k 2 = 1 . 2 (5)
d1 d 2
a) (2) d2 (3) d’1 (4) d1
(1)
b) d2
d’1 (5) k
d1

a) d1 = 0,306 cm
b) k = 364
GV: Ñeå thu ñöôïc aûnh treân phim thì A2B2 phaûi thoaû maõn ñieàu kieän gì?
HS: AÛnh thaät; d’2 > 0
HS coù theå töï veõ sô ñoà taïo aûnh vaø xaùc ñònh vò trí ñaët vaät vaø soá phoùng ñaïi.
Baøi 12:
f1 = 0,1 cm
f2 = 2 cm
δ = 18 cm
OCC = 25 cm
O ≡ F’2 (O laø quang taâm cuûa thaáu kính maét)
a) d?
b) AB = 7 μm
Ngaém chöøng ôû ∞
α?
a)
* Ngaém chöøng ôû cöïc vieãn: A2B2 ≡ ∞
AB L1 A1B1 L2 A2B2
d1V d’1V d2V d’2V
d’2V = ∞
=> d2V = f2 (1)
Chieàu daøi kính hieån vi:

O1O2 = δ + f1 + f2 (2)
A1B1 caùch O1: d’1V = O1O2 – d2V (3)
d' f
d1V = 1V 1 (4)
d '1V − f1
Sô ñoà taïo aûnh: A2B2 ôû cöïc caän
AB L1 A1B1 L2 A2B2
d1C d’1C d2C d’2C
Do O ≡ F ' 2 => d’2C = - (OCC – OO2) (5)
d' f
d 2C = 2C 2 (6)
d ' 2C − f 2
d’1C = O1O2 – d2C (7)
d' f
d1C = 1C 1 (8)
d '1C − f1
Vaäy d1C ≤ d ≤ d1V (9)
δÑ
b) G∞ = (10)
f1 f 2
Soá boäi giaùc coøn ñöôïc tính:
α α
G∞ = = .Ñ (11)
α O AB
a)
(1) (3) d’1V (4) d1V
(9)
(2)
d1C
(5) (6) d2C (7) d’1C (8)
d
b)
(10) = (11) α

a) 0,100551 cm ≤ d ≤ 0,100556 cm
b) α = 6,3.10 −2 rad
a) GV: Khi aûnh naèm ôû ñaâu thì maét coù theå nhìn roõ ñöôïc?
HS: Trong khoaûng nhìn roõ cuûa maét.
GV: Vaäy laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc vò trí ñaët vaät?
HS: Xeùt hai tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû cöïc caän vaø cöïc vieãn
Ñeå tính ñöôïc vò trí ñaët vaät d1 öùng vôùi tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû cöïc caän hoaëc cöïc vieãn thì
töø d’2 (öùng vôùi vò trí cuûa aûnh naèm ôû cöïc caän hoaëc cöïc vieãn cuûa maét), ta tính d2 roài tính
d’1, cuoái cuøng laø d1.
HS töï tính….
b) GV: Trong tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû voâ cöïc thì soá boäi giaùc ñöôïc tính nhö theá naøo?
δÑ
HS: G∞ =
f1 f 2
GV: Soá boäi giaùc coøn ñöôïc tính theo α , AB nhö theá naøo?
α α
HS: G∞ = = .Ñ
α O AB
GV: Töø ñaây ta ruùt ra α ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo?
G∞ . AB
HS: α =
Ñ
Baøi 13:
f1 = 0,6 cm
f2 = 3,4 cm
O1O2 = 16 cm
a) OCC = 25 cm
d’2 = ∞
d1? G∞?
b) d = 1,5 mm
n = 1,5
Khoaûng dòch chuyeån a?
a) Ngaém chöøng ôû voâ cöïc:
AB O1 A1B1 O2 A2B2 ≡ ∞
d1 d’1 d2 d’2
d’2 = ∞
=> d2 = f2 (1)
d’1 = O1O2 – d2 (2)
d' f
d1 = 1 1 (3)
d '1 − f 1
δÑ
Soá boäi giaùc: G∞ = (4)
f1 f 2
Vôùi δ = O1O2 – (f1 + f2) (5)

AB Taám kính A1B1 O1 A2B2 O2 A3B3
d1K d’1K d2K d’2K
- Khi quan saùt veát baån AB qua taám kính thì aûnh A1B1 cuûa noù seõ naèm cao hôn moät
khoaûng:
1
x = d(1 - ) (6)
n
A1 d
x
A
- Vì hoïc sinh sau quan saùt A1B1 cuõng gioáng nhö hoïc sinh tröôùc quan saùt AB neân quaù trình
taïo aûnh laø hoaøn toaøn nhö nhau
Vaäy khoaûng caùch töø A1B1 ñeán O1 laø d1K cuõng phaûi baèng khoaûng caùch töø AB ñeán O1 ôû caâu
a) laø d1
Khi laät taám kính leân thì AB caùch O1 moät khoaûng d1 + d
Aûnh cuûa AB ñöôïc naâng leân moät ñoaïn laø x
A1B1 laø vaät ñoái vôùi vaät kính O1, caùch O1: d1K = (d1 + d) – x (7)
=> Phaûi dòch kính xuoáng döôùi moät ñoaïn: a = d1K – d1 (8)
a)
(1) (2) d’1 (3) d1
(5) (4) G∞
b)
(6) (7) d1K (8) a

a) d1 = 6,3 mm
G∞ = 147
b) a = 1mm
Caâu a) HS coù theå töï laøm
b)
GV: Khi laät ngöôïc taám kính thì AB coù coøn laø vaät ñoái vôùi vaät kính O1 nöõa khoâng?
HS: Khoâng. Aûnh A1B1 cuûa AB qua taám kính seõ laø vaät ñoái vôùi vaät kính O1.
GV: Khi quan saùt AB qua taám kính thì vò trí aûnh A1B1 cuûa noù seõ nhö theá naøo so vôùi AB?
1
HS: Gaàn hôn AB moät ñoaïn x = d(1 - )
n
GV: Haõy veõ sô ñoà taïo aûnh vaø cho bieát ñeå quan saùt ñöôïc nhö ôû caâu a) thì khoaûng caùch töø
A1B1 ñeán O1 luùc naøy coù thay ñoåi gì so vôùi khoaûng caùch töø AB ñeán O1 nhö ôû caâu a)?
HS: Vaãn phaûi baèng d1 (ñaõ tính ôû caâu a)
GV: Vaäy phaûi dòch kính nhö theá naøo?
HS: Dòch kính sao cho khoaûng caùch töø A1B1 ñeán vaät kính O1 baèng vôùi khoaûng caùch d1 töø
AB ñeán O1 ôû caâu a)
Töø ñoù, HS tính khoaûng dòch chuyeån naøy.

Baøi 14:
f1 = 1,2 m
f2 = 2 cm
A2B2 ≡ ∞
O1O2? G∞?
Khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc thì: F’1 ≡ F2
=> Khoaûng caùch giöõa hai kính: O1O2 = f1 + f2 (1)
f
Soá boäi giaùc khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc: G∞ = 1 (2)
f2
(1) O1O2
(2) G∞

O1O2 = 1,24 cm
G∞ = 30
Baøi naøy chæ aùp duïng coâng thöùc neân hoïc sinh coù theå töï laøm.
Baøi 15:
O1O2 = 62 cm
G∞ = 30
a) f1; f2?
1
b) α O = rad
100
A1B1?
Khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc:
a) Khoaûng caùch hai kính: f1 + f2 = O1O2 (1)
f1
f2

AB O1 A1B1 O2 A2B2
d1 d’1 d2 d’2
Ñöôøng kính cuûa aûnh Maët traêng cho bôûi vaät kính laø ñöôøng kính aûnh A1B1
AB
α O ≈ tan α O = 1 1 (3)
f1


a)
(1) f1 (2) f2 (1) f1
b) f1 (3) A1B1

a) f1 = 60 cm
f2 = 2 cm
b) A1B1 = 0,6 cm
a) Ñoái vôùi baøi naøy hoïc sinh chæ caàn döïa vaøo ñieàu kieän ngaém chöøng ôû voâ cöïc ñeå laäp hai
phöông trình chöùa hai aån soá laø f1 vaø f2; giaûi heä tìm ñöôïc f1 vaø f2.
b) GV: Veõ sô ñoà taïo aûnh vaø cho bieát ñaâu laø aûnh cuûa Maët traêng cho bôûi vaät kính.
HS: A1B1
GV: Ñöôøng kính cuûa aûnh naøy coù lieân heä nhö theá naøo vôùi goùc troâng α O ? Töø ñoù haõy suy ra
A1B1.
A1 B1
HS: α O ≈ tan α O = => A1B1 = …
f1
Baøi 16:
D1 = 1 dp
D2 = 50 dp
a) d1 = ∞
A2B2 ≡ ∞
A1B1?
α ? α O = 10' (1' ≈ 3.10 −4 rad )
b) OCV = 50 cm
Ngaém chöøng ôû cöïc vieãn
O2 dòch theo chieàu naøo? Δ d2?
GV? A2B2?
c) O1A2 = 110 cm
Δ d2 (nhoû nhaát)?

AB O1 A1B1 O2 A2B2
d1 d’1 d2 d’2
1
a) Tieâu cöï cuûa vaät kính: f1 = (1)
D1

1
Tieâu cöï cuûa thò kính: f 2 = (2)
D2
A1 ≡ F '1
≡ F2 O2
O1
B1
A1 B1
Ñoä lôùn aûnh qua vaät kính: α O = => A1B1 = α O.f1 (3)
f1
f1
f2
α
G∞ = (5)
αO
b) Ngaém chöøng ôû cöïc vieãn: A2B2 ≡ CV
A1B1 phaûi naèm trong khoaûng O2F2 neân thò kính phaûi dòch veà gaàn vaät kính
d' f
Thò kính O2 caùch A1B1: d 2 = 2 2 (6)
d '2 − f 2
d’2 = - OCV (7)
Ñoä dòch thò kính O2: Δ d2 = f2 – d2 (8)
* Soá boäi giaùc:
tan α V AB
GV = vôùi tan α V = 1 1 A2 F A1 ≡ F '1
tan α o d2 2
O1 O2
AB
tan α O = 1 1
f1 B1
f B2
=> GV = 1 (9)Soá phoùng ñaïi thò kính:
d2
d'2
k2 = (10)
d2
A2 B2
k2 = hay A2B2 = k 2 A1B1 (11)
A1 B1
c) Ñeå A2B2 laø aûnh thaät thì A1B1 ngoaøi naèm ngoaøi O2F2
Vaäy thò kính dòch ra xa vaät kính so vôùi vò trí ban ñaàu
A1A2 = O1A2 – O1A1 (12)
B2
A1 ≡ F '1 F2
Vôùi O1A1 = f1 O2
O1 A2
Hình veõ: d2 + d’2 = A1A2 (13)
B1
d' f
Vôùi d 2 = 2 2 (14)
d '2 − f 2 d2 d’2

(12) & (13)=> d2

Ñoä dòch thò kính: Δ d2 = d2 – f2 (15)
a)
(1) (3) A1B1
(4) = (5) α
(1) (2)
b)
(7) (6) d2 (8) Δ d2
d2 (9) GV
d2
(10) k2 (11) A2B2
d’2
A1B1
c)
(12)
(13) d2min (15) Δ d2
(14)

a) A1B1 = 0,3 cm
α = 8o20’
b) Δ d2 = 0,077 cm
GV = 52
A2B2 = 7,8 cm
c) Δ d2 = 0,764 cm
a) GV: Veõ sô ñoà taïo aûnh vaø xaùc ñònh aûnh cho bôûi vaät kính, aûnh naøy coù ñoä lôùn ñöôïc xaùc
ñònh nhö theá naøo khi bieát goùc troâng tröïc tieáp vaät baèng maét?
HS: …
GV: Khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc, soá boäi giaùc cuûa aûnh ñöôïc tính nhö theá naøo?
f1
HS: G∞ =
f2

GV: Soá boäi giaùc ñöôïc ñònh nghóa nhö theá naøo? Töø ñoù, suy ra goùc troâng aûnh qua thò kính.
α
HS: G∞ = => α =…
αO
b) GV: Ñeå maét khoâng phaûi ñieàu tieát thì A2B2 naèm ôû vò trí naøo so vôùi maét?
HS: Cöïc vieãn cuûa maét.
GV: Vaäy, A1B1 phaûi naèm ôû ñaâu? Thò kính dòch nhö theá naøo?
HS: Do A2B2 laø aûnh aûo naèm taïi cöïc vieãn cuûa maét neân A1B1 naèm trong khoaûng O2F2.Vaäy,
dòch thò kính veà gaàn vaät kính.
GV: Laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc ñoä dòch chuyeån naøy?
HS: ÔÛ a) F2 ≡ F’1 ≡ A1 => Thò kính caùch A1B1 moät ñoaïn f2.
Khi dòch thò kính laïi gaàn vaät kính ñeå maét quan saùt ñöôïc aûnh ôû cöïc vieãn cuûa maét thì thò
d'2 f2
kính caùch A1B1 : d2 = vôùi d’2 = - OCV
d'2 − f2
Ö Ñoä dòch thò kính: Δ d2 = f2 – d2 = 0,077 cm
GV: Theo ñònh nghóa soá boäi giaùc ñöôïc tính nhö theá naøo?
α tan α
HS: G = =
α O tan α O
GV: Khi ngaém chöøng ôû cöïc vieãn thì tan α V , tan α O ñöôïc tính nhö theá naøo? Töø ñoù suy ra
G V.
A1 B1
HS : tan α V =
d2
AB
tan α O = 1 1
f1
f
=> GV = 1 =…
d2
GV: Ñoä lôùn cuûa aûnh A2B2 ñöôïc tính nhö theá naøo?
HS: Tính soá phoùng ñaïi thò kính:
d'
k2 = 2
d2
A2 B2
k2 = vôùi A1B1 coù ñoä lôùn khoâng ñoåi khi dòch thò kính maø ta ñaõ tính ñöôïc ôû caâu a)
A1 B1
thay vaøo ta suy ra A2B2 = k 2 A1B1
c) GV: Ñeå A2B2 laø aûnh thaät thì A1B1 phaûi naèm trong khoaûng naøo? Töø ñoù phaûi dòch thò
kính nhö theá naøo?
HS: A1B1 naèm ngoaøi khoaûng O2F2
Thò kính dòch ra xa vaät kính so vôùi tröôøng hôïp ôû caâu a)
GV höôùng daãn hoïc sinh veõ hình ñeå thuaän tieän cho vieäc tính toaùn.
GV: Döïa vaøo hình veõ ta coù theå tính ñöôïc d2 + d’2 = ?
HS: d2 + d’2 = A1A2 = O1A2 – O1A1 = O1A2 – f1 = 10 cm.
GV: Töø ñaây ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc d2 khoâng?

d '2 f2
HS: Thay d 2 = vaøo bieåu thöùc treân ta suy ra ñöôïc phöông trình baäc hai aån d. Giaûi
d '2 − f 2
phöông trình tìm ñöôïc hai giaù trò cuûa d nhöng do ñeà baøi yeâu caàu xaùc ñònh khoaûng dòch
chuyeån nhoû nhaát neân ta choïn giaù trò d nhoû.
Ñoä dòch thò kính: Δ d2 = d2 – f2 = 0,764 cm
Baøi 17:
f1 = 1 m
f2 = 4 cm
OCC = 24 cm
O ≡ F’2
1
αO = rad
100
a) G∞? A2B2?
b) d?
AB O1 A1B1 O2 A2B2
d1 d’1 d2 d’2
a)* Ngaém chöøng ôû voâ cöïc: A2B2 ≡ ∞ neân khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc ñoä lôùn
F2 ≡ F’1 ≡ A1
f1
f2
* Ngaém chöøng ôû cöïc caän: A2B2 ≡ CC
d’2 = - (OCC – f2) (2)
d' f
d 2 = 2 2 (3)
d '2 − f2
A2 B2 − d '2
Soá phoùng ñaïi aûnh A2B2 qua thò kính: k2 = =
A1 B1 d2
d '2
=> A2B2 = k 2 A1B1 = A1B1 (4)
d2
A1 B1
tan α O = => A1B1 = tan α O .f1 (5)
f1
tan α
Soá boäi giaùc: GC = (6)
tan α O
AB
vôùi tan α = 2 2 (7)
Ñ
b) Tính phaïm vi ngaém chöøng:
- Khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc: F2 ≡ F’1 ≡ A1
A1B1 caùch O2 : d2∞ = f2 (8)
- Khi ngaém chöøng ôû cöïc caän thì A1B1 caùch O2 d2C = d2 (9) (d2 ñöôïc xaùc ñònh ôû caâu a)

=> Phaïm vi ngaéêm chöøng: d2C ≤ d ≤ f2 (10)

a)
(1) G∞
(2) (3) d2 (4) A2B2 (7)
(6)
(2) (5)
GC
b)
(8)
(10) d
d2
(9)

a) G∞ = 25
GV = 25
A2B2 = 6 cm
b) 3,33 cm ≤ d ≤ 4 cm
a) Khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc HS caàn löu yù aûnh cuûa vaät qua vaät kính coù ñoä lôùn khoâng xaùc
ñònh.
GV: Khi ngaém chöøng ôû cöïc caän ñoä lôùn aûnh ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo?
d'
HS: Tính soá phoùng ñaïi k2 = 2
d2
Tính A2B2 = k 2 A1B1
Vôùi A1B1 = tan α O .f1
d '2 f2
d’2 = - (OCC – f2) vaø d 2 =
d '2 − f 2
GV: Theo ñònh nghóa soá boäi giaùc ñöôïc tính nhö theá naøo?
tan α
HS: G =
tan α O
GV: Khi ngaém chöøng ôû cöïc caän tan α ñöôïc tính nhö theá naøo? Suy ra GC.
AB
HS: tan α = 2 2
Ñ
Coù A2B2, Ñ, α o thay vaøo ta tính ñöôïc GC.

b) GV caàn giaûi thích cho hoïc sinh hieåu khaùi nieäm phaïm vi ngaém chöøng. Töø ñoù, HS coù
theå xaùc ñònh töï ñöôïc.
Baøi 18:
f1 = 1,2 m
a) G∞ = 60
f2 ?
AB
b) k 2 = 2 2 = 5
A1 B1
Δ d2? d’2?
c) A2B2 = 30 μm
α o?
f f
a) G∞ = 1 => f 2 = 1 (1)
f2 G∞
AB O1 A1B1 O2 A2B2
d1 d’1 d2 d’2
A2B2 ghi ñöôïc treân phim neân laø aûnh thaät, ngöôïc chieàu A1B1
d'
Ö k2 = − 2 = −5
d2
Ö d’2 = 5d2 (2)
d' f
d 2 = 2 2 (3)
d '2 − f2
- Khi heä ôû traïng thaùi voâ tieâu:
A1B1 coù vò trí taïi F’1 ≡ F2
A1B1 caùch O2 moät ñoaïn f2
Ñeå A2B2 laø aûnh thaät thì A1B1 naèm ngoaøi khoaûng O2F2
=> Phaûi dòch O2 ra xa O1 moät ñoaïn:
Δ d2 = d2 – f2 (4)
Vaäy phim ñaët caùch O2: d’2 = 5d2
c) Giaû söû A, B laø hai ngoâi sao, goùc troâng AB laø α o
AB
α O = tan α O = 1 1 (5)
f1
AB
k2 = 2 2 (6)
A1 B1
a)
(1) f2

b)
(2)
(3) d2 (4) Δ d2
f2 f2
(6) A1B1 (5) αo

a) f2 = 2 cm
b) Δ d2 = 0,4 cm
d’2 = 12 cm
c) α o = 5.10-6 rad
a) HS töï tính.
b) GV: AÛnh ghi ñöôïc treân phim lôùn hôn aûnh cho bôûi vaät kính 5 laàn laø aûnh gì? Soá phoùng
ñaïi baèng bao nhieâu?
HS: AÛnh thaät
Soá phoùng ñaïi: k2 = -5
GV: Haõy veõ sô ñoà taïo aûnh vaø xaùc ñònh vò trí aûnh thu ñöôïc treân phim vaø vò trí aûnh cho bôûi
vaät kính so vôùi thò kính?
HS: Töï xaùc ñònh
GV: Ñeå A2B2 laø aûnh thaät thì vò trí cuûa A1B1 nhö theá naøo?
HS: A1B1 ôû tröôùc thò kính vaø ôû ngoaøi ñoaïn O2F2.
GV: Vaäy kính ñang ôû traïng thaùi voâ tieâu phaûi dòch thò kính veà phía naøo vaø ñoä dòch chuyeån
laø bao nhieâu ñeå thu ñöôïc aûnh A2B2 nhö ôû treân?
HS: ÔÛ traïng thaùi voâ tieâu A1B1 ôû taïi F’1 ≡ F2
Phaûi dòch O2 ra xa O1 moät ñoaïn: Δ d2 = d2 – f2
Xaùc ñònh d2 thay vaøo suy ra ñöôïc keát quaû.
c) GV: Giaû söû A, B laø hai ngoâi sao, goùc troâng tröïc tieáp AB laø α o, α o ñöôïc xaùc ñònh nhö
theá naøo?
AB
HS: α O = tan α O = 1 1 (*)
f1
GV: Döïa vaøo döõ kieän ñeà baøi ta coù theå tính α o nhö theá naøo?
AB
HS: k 2 = 2 2 vôùi A2B2 = 30 μm ; k 2 = 5 ta tính ñöôïc A1B1 thay vaøo (*) ta tính ñöôïc
A1 B1
α o.
Baøi 19:
f1 = 25 cm
D2 = - 10 dp
a) Döïng aûnh? (F’1 ngoaøi khoaûng O2F2)
b) l = O1O2?
G?
c) AB = h = 50 m
O1A = 2 km
α?
a)
B2
F2 F’1 ≡ A1
O1 A2 O2
B1
AB O1 A1B1 O2 A2B2 (ôû voâ cöïc)
d1 d’1 d2 d’2
Ngaém chöøng ôû voâ cöïc: A2B2 ôû voâ cöïc.
A1 ≡ F2 ≡ F’1
O1O2 = O1F’1 – O2F’1 = O1F’1 – O2F’2 = f1 - f 2 (1)
1
f2 = (2)
D2
α
G= (3)
αo
A1 B1
αo ≈ (4)
f1
A1 B1 A1 B1
α ≈ tan α = = (5)
O2 F2 f2
αo α O2 A1
O1
B1

AB
c) α o ≈ tan α o = (6)
AO1
α
G= (7)
αo
b)
(1) (2) O 1O 2
(4)
(3) G
(5)
c)
(6) (7) α

b) O1O2 = 15 cm
G = 2,5
c) α = 6,25.10-2 rad
a) GV höôùng daãn hoïc sinh veõ hình: söû duïng caùch veõ ñoái tia baát kì ñeå xaùc ñònh aûnh, chuù yù
choïn tæ xích ñuùng vôùi ñeà baøi.
b) GV: Haõy veõ sô ñoà taïo aûnh vaø cho bieát khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc thì vò trí cuûa F’1, F2
vaøA1B1 seõ nhö theá naøo?
HS: truøng nhau.
GV: Vaäy ta coù theå tính O1O2 nhö theá naøo?
HS: O1O2 = O1F’1 – O2F’1 = O1F’1 – O2F’2 = f1 - f 2
1
vôùi f2 = ta tính ñöôïc O1O2
D2
GV: Soá boäi giaùc ñöôïc tính nhö theá naøo?
α
HS: G =
αo
A1 B1
vôùi αo ≈
f1
A1 B1 A1 B1
α ≈ tan α = =
O2 F2 f2
f1
=> G = thay f1, f2 vaøo ta seõ tính ñöôïc G.
f2
c) GV: Neáu giöõ nguyeân kính nhö ôû caâu b) ñeå ngaém chöøng thì goùc troâng vaät qua kính
ñöôïc tính nhö theá naøo?

HS: α = G.α o
GV: Goùc troâng tröïc tieáp vaät ñöôïc tính nhö theá naøo? Töø ñoù haõy tính α .
AB
HS: α o ≈ tan α o =
AO1
AB
=> α = G.
AO1
Thay soá ta ñöôïc keát quaû.
A. Kính luùp laø duïng cuï quang taïo ra aûnh thaät, cuøng chieàu cuûa vaät ñeå maét nhìn thaáy aûnh
ñoù döôùi goùc troâng α ≥ α min ( α min laø naêng suaát phaân li cuûa maét).
B. Kính luùp laø duïng cuï quang taïo ra aûnh thaät, ngöôïc chieàu cuûa vaät ñeå maét nhìn thaáy aûnh
ñoù döôùi goùc troâng α ≥ α min .
C. Kính luùp laø moät duïng cuï quang taïo ra aûnh aûo, ngöôïc chieàu cuûa vaät ñeå maét nhìn thaáy
aûnh ñoù döôùi goùc troâng α ≥ α min .
D. Kính luùp laø moät duïng cuï quang taïo ra aûnh aûo, cuøng chieàu cuûa vaät ñeå maét nhìn thaáy
aûnh ñoù döôùi goùc troâng α ≥ α min .
Baøi 2: Treân vaønh cuûa moät kính luùp coù ghi X10. Ñaùp soá naøo sau ñaây laø ñuùng khi noùi veà
tieâu cöï cuûa kính luùp naøy?
A. f = 5 cm
B. f = 10 cm
C. f = 25 cm
D. f = 2,5 cm
Baøi 3: Khi söû duïng kính luùp, phaûi ñieàu chænh sao cho aûnh cuûa vaät quan saùt laø:
A. aûnh thaät, naèm trong giôùi haïn thaáy roõ cuûa maét.
B. aûnh aûo, luoân naèm ôû ñieåm cöïc caän.
C. aûnh aûo, luoân naèm ôû ñieåm cöïc vieãn.
D. aûnh aûo, naèm trong giôùi haïn thaáy roõ cuûa maét.
Baøi 4: Khi söû duïng kính luùp trong traïng thaùi ngaém chöøng ôû voâ cöïc thì:
A. maét chæ caàn ñieàu tieát moät phaàn.
B. maét phaûi ñieàu tieát toái ña.
C. soá boäi giaùc cuûa kính khoâng phuï thuoäc vò trí ñaët maét.
D. aûnh cuûa vaät qua kính laø aûnh thaät coù soá phoùng ñaïi raát lôùn.
Baøi 5: Soá boäi giaùc G cuûa moät duïng cuï quang hoïc laø:
A. tæ soá giöõa goùc troâng aûnh cuûa vaät qua quang cuï vôùi goùc troâng tröïc tieáp vaät.
B. tæ soá giöõa goùc troâng tröïc tieáp vaät vôùi goùc troâng aûnh cuûa vaät qua duïng cuï quang.
C. tæ soá giöõa goùc troâng aûnh cuûa vaät qua duïng cuï quang vôùi goùc troâng tröïc tieáp vaät khi vaät
ñaët ôû ñieåm cöïc caän cuûa maét.
D. tæ soá giöõa goùc troâng aûnh cuûa vaät qua duïng cuï quang vôùi goùc troâng tröïc tieáp vaät khi vaät
ñaët ôû ñieåm cöïc vieãn cuûa maét.

Baøi 6: Moät ngöôøi duøng moät thaáu kính hoäi tuï nhö moät kính phoùng ñaïi, thì khoaûng caùch töø
vaät theå ñeán thò kính phaûi:
A. nhoû hôn moät tieâu cöï.
B. lôùn hôn f nhöng nhoû hôn 2f.
C. baèng 2f.
D. lôùn hôn 2f nhöng nhoû hôn 4f.
Baøi 7: Moät ngöôøi maét bình thöôøng, ñieåm cöïc caän caùch maét 16 cm, duøng kính luùp coù tieâu
cöï 4 cm, quan saùt vaät trong traïng thaùi khoâng ñieàu tieát. Soá boäi giaùc trong tröôøng hôïp naøy
laø:
A. 6,25
B. 4
C. 5
D. 6
Baøi 8: Moät ngöôøi maét bình thöôøng, ñieåm cöïc caän caùch maét 18 cm, duøng kính luùp maø treân
vaønh kính coù ghi X5 (Ñ = 25 cm). Soá boäi giaùc trong tröôøng hôïp ngöôøi aáy ngaém chöøng ôû
voâ cöïc laø:
A. 5
B. 1,4
C. 3,6
D. 4
Baøi 9: Moät ngöôøi coù maét bình thöôøng, coù ñieåm cöïc caän caùch maét 16 cm, ñieåm cöïc vieãn
caùch maét 100 cm, duøng moät kính luùp coù tieâu cöï f = 5 cm ñeå quan saùt vaät nhoû. Maét ñaët saùt
kính. Vò trí ñaët kính luùp khi ngaém chöøng ôû cöïc caän:
A. caùch vaät 7,27 cm.
B. caùch vaät 4,76 cm.
C. caùch vaät 3,8 cm.
D. caùch vaät 5,26 cm.
Baøi 10: Moät ngöôøi caän thò coù ñieåm cöïc vieãn caùch maét 50 cm. Khoaûng nhìn roõ ngaén nhaát
cuûa maét ngöôøi aáy laø 15 cm. Ngöôøi aáy quan saùt moät vaät nhoû qua kính luùp coù tieâu cöï 5 cm.
Maét ñaët caùch kính 20 cm trong traïng thaùi khoâng ñieàu tieát. Khoaûng caùch töø vaät ñeán kính
luùp coù theå nhaän giaù trò laø:
A. 30/7 cm
B. 30/9 cm
C. 20/7 cm
D. moät giaù trò khaùc.
Baøi 11: Moät ngöôøi coù maét bình thöôøng, coù ñieåm cöïc caän caùch maét 20 cm, duøng moät kính
luùp coù tieâu cöï f = 5 cm ñeå quan saùt vaät nhoû. Maét ñaët taïi tieâu ñieåm aûnh cuûa kính. Vò trí
ñaët kính luùp khi ngaém chöøng ôû cöïc caän:
A. caùch vaät 7,5 cm.
B. caùch vaät 3,67 cm.
C. caùch vaät 4 cm.
D. caùch vaät 3,75 cm.

Baøi 12: Ñeå ñieàu chænh kính hieån vi khi ngaém chöøng phaûi:
A. thay ñoåi khoaûng caùch giöõa vaät vaø vaät kính baèng caùch ñöa toaøn boä kính leân hay xuoáng
sao cho nhìn thaáy aûnh cuûa vaät to vaø roõ nhaát.
B. thay ñoåi khoaûng caùch giöõa vaät vaø vaät kính baèng caùch giöõ nguyeân toaøn boä oáng kính,
ñöa vaät laïi gaàn kính sao cho nhìn thaáy aûnh cuûa vaät to vaø roõ nhaát.
C. thay ñoåi khoaûng caùch giöõa vaät kính vaø thò kính sao cho nhìn thaáy aûnh cuûa vaät to vaø roõ
nhaát.
D. thay ñoåi khoaûng caùch giöõa vaät vaø thò kính sao cho nhìn thaáy aûnh cuûa vaät to vaø roõ nhaát.
Baøi 13: Kính hieån vi goàm vaät kính vaø thò kính laø caùc thaáu kính hoäi tuï:
A. vaät kính vaø thò kính coù tieâu cöï ngaén; khoaûng caùch giöõa chuùng coù theå thay ñoåi ñöôïc.
B. vaät kính vaø thò kính coù tieâu cöï ngaén; khoaûng caùch giöõa chuùng khoâng ñoåi.
C. vaät kính coù tieâu cöï ngaén, thò kính coù tieâu cöï raát ngaén, khoaûng caùch giöõa chuùng coù theå
thay ñoåi ñöôïc.
D. vaät kính coù tieâu cöï raát ngaén, thò kính coù tieâu cöï ngaén, khoaûng caùch giöõa chuùng khoâng
ñoåi.
Baøi 14: So vôùi kính luùp thì kính hieån vi coù:
A. vaät kính coù tieâu cöï lôùn hôn nhieàu laàn.
B. thò kính coù tieâu cöï lôùn hôn nhieàu laàn.
C. soá boäi giaùc lôùn hôn nhieàu laàn.
D. caáu taïo ñôn giaûn hôn.
Baøi 15: Moät kính hieån vi goàm moät vaät kính coù tieâu cöï f1 = 0,5 cm vaø thò kính coù tieâu cöï f2
= 2 cm. Ngöôøi quan saùt maét khoâng bò taät vaø coù khoaûng nhìn roõ ngaén nhaát laø 16 cm. Ñoä
boäi giaùc cuûa aûnh trong tröôøng hôïp maét ngöôøi quan saùt ngaém chöøng ôû voâ cöïc laø 248. Ñoä
daøi quang hoïc cuûa kính hieån vi laø:
A. 9,92 cm
B. 18 cm
C. 13 cm
D. 15,5 cm
Baøi 16: Moät kính hieån vi goàm vaät kính coù tieâu cöï 0,5 cm, thò kính coù tieâu cöï 4 cm ñaët
caùch nhau 20,5 cm. Moät ngöôøi ñaët maét quan saùt ôû tieâu ñieåm aûnh cuûa thò kính. Maét khoâng
coù taät vaø ñieåm cöïc caän caùch maét 25 cm. Soá boäi giaùc cuûa kính khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc
coù theå nhaän giaù trò:
A. 150
B. 250
C. 200
Baøi 17: Moät kính hieån vi goàm vaät kính coù tieâu cöï 0,5 cm, thò kính coù tieâu cöï 4 cm ñaët
caùch nhau 20,5 cm. Moät ngöôøi ñaët maét quan saùt ôû tieâu ñieåm aûnh cuûa thò kính. Maét khoâng
coù taät vaø ñieåm cöïc caän caùch maét 25 cm. Soá boäi giaùc cuûa kính khi ngaém chöøng ôû cöïc caän
coù theå nhaän giaù trò:
A. 208
B. 280
C. 248

Baøi 18: Trong caùc tröôøng hôïp sau, tröôøng hôïp naøo söû duïng kính thieân vaên ñeå quan saùt roõ
vaät laø ñuùng?
A. thay ñoåi khoaûng caùch giöõa vaät kính vaø thò kính baèng caùch giöõ nguyeân vaät kính, dòch
chuyeån thò kính sao cho nhìn thaáy aûnh cuûa vaät to vaø roõ nhaát.
B. thay ñoåi khoaûng caùch giöõa vaät vaø kính baèng caùch dòch chuyeån kính so vôùi vaät sao cho
nhìn thaáy aûnh cuûa vaät to vaø roõ nhaát.
C. thay ñoåi khoaûng caùch giöõa vaät kính vaø thò kính baèng caùch giöõ nguyeân thò kính, dòch
chuyeån vaät kính sao cho nhìn thaáy aûnh cuûa vaät to vaø roõ nhaát.
D. dòch chuyeån thích hôïp caû vaät kính vaø thò kính sao cho nhìn thaáy aûnh cuûa vaät to vaø roõ
nhaát.
Baøi 19: Kính thieân vaên khuùc xaï goàm hai thaáu kính hoäi tuï:
A. vaät kính coù tieâu cöï nhoû, thò kính coù tieâu cöï lôùn, khoaûng caùch giöõa chuùng laø coá ñònh.
B. vaät kính coù tieâu cöï nhoû, thò kính coù tieâu cöï lôùn, khoaûng caùch giöõa chuùng coù theå thay
ñoåi ñöôïc.
C. vaät kính coù tieâu cöï lôùn, thò kính coù tieâu cöï nhoû, khoaûng caùch giöõa chuùng coù theå thay
ñoåi ñöôïc.
D. vaät kính vaø thò kính coù tieâu cöï baèng nhau, khoaûng caùch giöõa chuùng coá ñònh.
Baøi 20: Coâng thöùc soá boäi giaùc cuûa kính thieân vaên khuùc xaï trong tröôøng hôïp ngaém chöøng
ôû voâ cöïc G∞:
f
A. G∞= 1
f2
B. G∞ = f1f2
Ñf1
C. G∞ =
f2
Ñ
D. G∞ =
f1 f 2
Baøi 21: Khi söû duïng kính thieân vaên trong traïng thaùi ngaém chöøng ôû voâ cöïc thì:
A. maét ngöôøi quan saùt phaûi ñieàu tieát toái ña.
B. aûnh cuoái cuøng cuûa vaät caàn quan saùt laø aûnh aûo naèm ôû voâ cöïc.
C. maét ngöôøi quan saùt phaûi ñieàu tieát moät phaàn.
f
D. soá boäi giaùc cuûa kính laø: G∞ = 2 (f1, f2 laø tieâu cöï cuûa vaät kính vaø thò kính)
f1
Baøi 22: Khi ngaém chöøng kính thieân vaên ôû voâ cöïc thì aûnh cuûa thieân theå cuõng hieän ra ôû voâ
cöïc nhö thieân theå. Vaäy quan saùt baèng kính coù lôïi laø:
A. goùc troâng aûnh lôùn hôn goùc troâng vaät.
B. aûnh nhìn thaáy gaàn hôn vaät.
C. aûnh to hôn vaät.
D. chi tieát cuûa aûnh quan saùt nhieàu hôn chi tieát cuûa vaät.
Baøi 23: Moät kính thieân vaên goàm vaät kính coù tieâu cöï f1 vaø thò kính coù tieâu cöï 5 cm (caû hai
ñeàu laø thaáu kính hoäi tuï). Khi ñieàu chænh ñeå ngaém chöøng ôû voâ cöïc thì thò kính caùch vaät
kính 85 cm. Haõy cho bieát caëp naøo sau ñaây cho bieát vò trí cuûa aûnh vaø ñoä lôùn cuûa f1:
A. caùch maét 90 cm, 80 cm.
B. ôû voâ cöïc. 80 cm.

C. ôû voâ cöïc, 90 cm.

D. ôû ñieåm cöïc caän cuûa maét, 80 cm.
Baøi 1, 2, 3, 4, 5, 6: Kieåm tra khaû naêng bieát cuûa hoïc sinh veà kính luùp, caùch söû duïng kính
luùp. Nhöõng baøi naøy coù theå ñöôïc söû duïng ñeå cuûng coá sau giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 7: Kieåm tra khaû naêng vaän duïng coâng thöùc cuûa hoïc sinh ñeå tính soá boäi giaùc trong
tröôøng hôïp quan saùt vaät trong traïng thaùi khoâng ñieàu tieát, töø ñoù ñöa ra löïa choïn phuø hôïp.
Baøi 8: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng coâng thöùc cuûa hoïc sinh. Qua baøi naøy hoïc sinh
seõ bieát ñöôïc ñoä boäi giaùc trong tröôøng hôïp ngaém chöøng ôû voâ cöïc phuï thuoäc khoaûng cöïc
caän cuûa töøng maét moãi ngöôøi, coøn ñoä boäi giaùc ghi treân kính luùp öùng vôùi Ñ = 25 cm.
Baøi 9: Baøi traéc nghieäm ñònh löôïng cô baûn nhaèm kieåm tra möùc ñoä hieåu, vaän duïng tính
toaùn cuûa hoïc sinh trong tröôøng hôïp xaùc ñònh vò trí ñaët kính luùp so vôùi vaät khi ngaém chöøng
ôû cöïc caän khi maét ñaët saùt sau kính.
Baøi 10: Gioáng baøi 9 nhöng ôû ñaây ngaém chöøng ôû cöïc vieãn ñaët caùch kính moät khoaûng.
Baøi 11: Nhö baøi 9 nhöng ôû ñaây maét ñaët taïi tieâu ñieåm aûnh cuûa kính luùp.
Baøi 12, 13, 14: Kieåm tra möùc ñoä bieát cuûa hoïc sinh veà caáu taïo, caùch ñieàu chænh, soá boäi
giaùc, coâng duïng cuûa kính hieån vi. Nhöõng baøi naøy coù taùc duïng cuûng coá kieán thöùc cho hoïc
sinh sau giôø hoïc lí thuyeát.
Baøi 15, 16, 17: Kieåm tra khaû naêng vaän duïng coâng thöùc cuûa hoïc sinh. Coù theå söû duïng sau
giôø lí thuyeát hay trong giôø baøi taäp.
Baøi 18, 19, 20, 21, 22: Kieåm tra möùc ñoä nhôù cuûa hoïc sinh veà caùch ñieàu chænh, caáu taïo, soá
boäi giaùc, coâng duïng cuûa kính thieân vaên.
Baøi 23: Kieåm tra khaû naêng hieåu, vaän duïng coâng thöùc cuûa hoïc sinh.
Baøi 1, 2, 3, 4, 5, 6: Caâu traû lôøi ñaõ coù trong lí thuyeát neân hoïc sinh chæ caàn nhôù laïi ñeå choïn
ñaùp aùn.
Baøi 1 choïn D.
Baøi 2 choïn D.
Baøi 3 choïn D.
Baøi 4 choïn C.
Baøi 5 choïn A.
Baøi 6 choïn A.
Baøi 7: Hoïc sinh coù theå töï laøm ñöôïc.
Choïn B.
Baøi 8:
GV: Treân vaønh kính L coù ghi X5 nghóa laø gì?
HS: G∞ = 5.
GV: Vaäy ta coù theå tính ñöôïc tieâu cöï cuûa kính luùp khoâng?
Ñ Ñ
HS: G∞ = => f =
f G∞
Thay Ñ = 25 cm vaøo ta tính f = 5 cm

GV: Vaäy soá boäi giaùc trong tröôøng hôïp ngöôøi ñoù ngaém chöøng ôû voâ cöïc ñöôïc xaùc ñònh nhö
theá naøo?
Ñ 18
HS: Do khoaûng cöïc caän Ñ cuûa ngöôøi ñoù laø 18 cm neân G∞ = = = 3,6
f 5
Choïn C.
Baøi 9:
GV: Khi ngaém chöøng ôû cöïc caän thì aûnh A’B’ cuûa vaät AB qua kính luùp naèm ôû ñaâu so vôùi
maét?
HS: ÔÛ cöïc caän cuûa maét. Vaäy d’ = - OCC
GV: Töø ñaây ta tính ñöôïc vò trí ñaët vaät tröôùc kính khoâng?
d' f
HS: d = = 3,8
d '− f
Hay kính caùch vaät 3,8 cm
Choïn C.
Baøi 10: Caùch laøm töông töï baøi 9 nhöng ôû ñaây ñeå tính d’ = - (OCV – OOK) vôùi OOK la
khoaûng caùch töø maét ñeán thò kính.
Choïn A.
Baøi 11: Baøi naøy caùch laøm gioáng nhö baøi 9 nhöng khoaûng caùch töø A1B1 ñeán kính luùp laø
d’ = -(OCC – OOK) do maét ñaët taïi tieâu ñieåm aûnh cuûa kính luùp.
Choïn D.
Baøi 12, 13, 14: HS nhôù laïi kieán thöùc ñaõ hoïc, löïa choïn ñaùp aùn.
Baøi 12 choïn B.
Baøi 13 choïn D.
Baøi 14 choïn C.
δÑ
Baøi 15, 16: HS chæ caàn aùp duïng coâng thöùc G∞ = ñeå tính tröôùc khi choïn ñaùp aùn.
f1 f 2
Baøi 15 choïn D
Baøi 16 choïn C
Baøi 17:
GV: Khi ngaém chöøng ôû cöïc caän thì soá boäi giaùc ñöôïc tính nhö theá naøo?
AB
HS: Do A2B2 ôû cöïc caän neân tan α = 2 2
Ñ
AB
Vaø tan α o =
Ñ
tan α AB
GC = = 2 2 = k = k1 .k 2
tan α o AB
GV: Vaäy ta coù theå xaùc ñònh k1, k2 nhö theá naøo?
− d '1 − d'2
HS: k1 = vaø k2 =
d1 d2
d'2 f2
Vôùi d’2 = -(OCC – l) = - 21 cm => d2 = => d’1 = O1O2 – d2 => d1
d'2 − f2
Thay vaøo bieåu thöùc tính GC, ta ñöôïc GC = 208
Choïn A.

Baøi 18, 19, 20, 21, 22: Hoïc sinh nhôù laïi lí thuyeát ñaõ hoïc vaø choïn ñaùp aùn.
Baøi 18 choïn A
Baøi 19 choïn C
Baøi 20 choïn A
Baøi 21 choïn B
Baøi 22 choïn A
Baøi 23:
GV: Khi ngaém chöøng ôû voâ cöïc thì aûnh cuoái cuøng qua kính naèm ôû ñaâu so vôùi maét?
HS: Voâ cöïc.
GV: Laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc tieâu cöï cuûa thaáu kính?
HS: Ngaém chöøng ôû voâ cöïc: f1 + f2 = O1O2 => f2 = 80 cm
Choïn B.

PHAÀN KEÁT LUAÄN
Trong quaù trình löïa choïn heä thoáng baøi taäp, phaân tích vò trí taùc duïng cuûa töøng baøi taäp
vaø soaïn lôøi höôùng daãn hoïc sinh giaûi baøi taäp phaàn Quang hình hoïc lôùp 11 (naâng cao),
chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc heä thoáng baøi taäp cuûa phaàn naøy raát ña daïng. Heä thoáng baøi taäp
ñöôïc saép xeáp theo naêm chuû ñeà, moãi chuû ñeà goàm: baøi taäp ñònh tính, baøi taäp ñònh löôïng vaø
baøi taäp traéc nghieäm. Caùc baøi taäp trong töøng chuû ñeà ñöôïc saép xeáp theo trình töï töø deã ñeán
khoù, töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp. Nhöõng baøi taäp ñònh tính giuùp hoïc sinh hieåu saâu vaán ñeà,
laøm cô sôû ñeå giaûi quyeát toát caùc baøi ñònh löôïng vaø nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc seõ ñöôïc cuûng
coá qua nhöõng baøi taäp traéc nghieäm.
Do haïn cheá veà thôøi gian vaø moät soá maët khaùc neân ñeà taøi chæ döøng laïi ôû vieäc nghieân
cöùu, soaïn thaûo heä thoáng baøi taäp, phaân tích vò trí, taùc duïng vaø ñöa ra phaàn höôùng daãn hoïc
sinh giaûi töøng baøi taäp cuï theå, coøn phaàn thöïc nghieäm sö phaïm chöa theå thöïc hieän ñöôïc.
Em mong raèng ñeà taøi naøy seõ giuùp moät phaàn naøo ñoù trong coâng vieäc giaûng daïy baøi taäp vaät
lí phaàn Quang hình hoïc lôùp 11 (naâng cao) cho em cuõng nhö nhöõng giaùo vieân tham khaûo
ñeà taøi naøy.
Maëc duø, em ñaõ coá gaéng raát nhieàu nhöng chaéc chaén ñeà taøi nghieân cöùu vaãn coøn
nhieàu thieáu soùt. Em raát mong nhaän ñöôïc söï nhaän xeùt, chæ daïy cuûa caùc thaày coâ cuõng nhö
söï ñoùng goùp yù kieán cuûa caùc baïn ñeå ñeà taøi ñöôïc hoaøn chænh hôn.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. Nguyeãn Theá Khoâi – Nguyeãn Phuùc Thuaàn, Vaät lí lôùp 11 naâng cao, Nhaø xuaát baûn giaùo
duïc, naêm 2007.
2. Nguyeãn Theá Khoâi – Nguyeãn Phuùc Thuaàn, Baøi taäp vaät lí 11 naâng cao, Nhaø xuaát baûn
giaùo duïc, naêm 2007.
3. Nguyeãn Theá Khoâi – Nguyeãn Phuùc Thuaàn, Saùch giaùo vieân vaät lí 11 naâng cao, Nhaø xuaát
baûn giaùo duïc, naêm 2007.
4. Phaïm Höõu Toøng, Lí luaän daïy hoïc vaät lí ôû tröôøng trung hoïc, Nhaø xuaát baûn giaùo duïc Haø
Noäi, naêm 2001.
5. Nguyeãn Ñöùc Thaâm – Nguyeãn Ngoïc Höng – Phaïm Xuaân Queá, Phöông phaùp daïy hoïc
vaät lí ôû tröôøng phoå thoâng, Nhaø xuaát baûn ÑHSP Haø Noäi, naêm 2002.
6. Leâ Vaên Thoâng, Giaûi toaùn chuyeân ñeà vaät lí naâng cao phaàân Quang hình hoïc, Nhaø xuaát
baûn Toång hôïp TP.HCM, naêm 2007.
7. Traàn Troïng Höng, Phöông phaùp giaûi toaùn vaät lí 11 phaàn Quang hình hoïc, Nhaø xuaát
baûn ÑH Quoác gia Haø Noäi, naêm 2007.
8. Nguyeãn Thanh Haûi, Baøi taäp ñònh tính vaø caâu hoûi thöïc teá vaät lí 11, Nhaø xuaát baûn giaùo
duïc, naêm 2007.
9. Vuõ Thanh Khieát, Phöông phaùp traû lôøi caâu hoûi vaø baøi taäp traéc nghieäm vaät lí 11, Nhaø
xuaát baûn ÑH Quoác giaTP.HCM, naêm 2007.
10. Nguyeãn Ñöùc Hieäp – Leâ Cao Phan, Baøi taäp cô baûn vaø naâng cao vaät lí 11 – Taäp 2
Quang hình hoïc, Nhaø xuaát baûn giaùo duïc, naêm 2007.
11. Ngoâ Quoác Quyùnh, Tuyeån taäp baøi taäp vaät lí naâng cao THPT, Nhaø xuaát baûn giaùo duïc,
naêm 2005.
12. Vuõ Thanh Khieát, Baøi taäp vaät lí sô caáp – Taäp 3, Nhaø xuaát baûn giaùo duïc, naêm 2000.
13. Cuøng moät soá luaän vaên coù lieân quan ñeán ñeà taøi.

Khóa luận giải toán quang hình học

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Khóa luận giải toán quang hình học

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH

LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP

LÖÏA CHOÏN HEÄ THOÁNG BAØI TAÄP VAØ HÖÔÙNG DAÃN

HOÏC SINH GIAÛI BAØI TAÄP PHAÀN QUANG HÌNH HOÏC

LÔÙP 11 (CHÖÔNG TRÌNH NAÂNG CAO)

Giaùo vieân höôùng daãn: TS. Phaïm Theá Daân

TPHCM THAÙNG 5/2008

2.3. CHUÛ ÑEÀ 3: THAÁU KÍNH MOÛNG ..................................................................................... 55

SVTH: Löu Thò Vaøng 2

Phaàn môû ñaàu

SVTH: Löu Thò Vaøng 3

CHÖÔNG 1: LÍ LUAÄN CHUNG VEÀ PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY

SVTH: Löu Thò Vaøng 4

a) Baøi taäp ñònh tính:

SVTH: Löu Thò Vaøng 5

SVTH: Löu Thò Vaøng 6

Töø moái lieân heä (3) ruùt ra c.

1. Toùm taét ñeà.

Tö duy giaûi baøi taäp Phaân tích phöông phaùp giaûi

1.4.2. Caùc kieåu höôùng daãn giaûi baøi taäp:

SVTH: Löu Thò Vaøng 9

SVTH: Löu Thò Vaøng 10

SVTH: Löu Thò Vaøng 11

A. Toùm taét lyù thuyeát:

SVTH: Löu Thò Vaøng 12

SVTH: Löu Thò Vaøng 13

SVTH: Löu Thò Vaøng 14

GV: Nhaän xeùt r vaø r’?

SVTH: Löu Thò Vaøng 16

HS: Taïi I: sini = nsinr

SVTH: Löu Thò Vaøng 18

SVTH: Löu Thò Vaøng 19

4. Keát quaû tính:

SVTH: Löu Thò Vaøng 20

(1) (2) r (3) n

(4) igh (5) a

SVTH: Löu Thò Vaøng 21

4. Keát quaû tính:

SVTH: Löu Thò Vaøng 22

4. Keát quaû tính:

SVTH: Löu Thò Vaøng 23

vaø H’M1 = H’H + HM1 (5)

SVTH: Löu Thò Vaøng 24

HM3 HM2 H’M2

4. Keát quaû tính:

SVTH: Löu Thò Vaøng 25

4. Keát quaû tính:

SVTH: Löu Thò Vaøng 26

4. Keát quaû tính:

SVTH: Löu Thò Vaøng 27

3. Sô ñoà tieán trình giaûi:

4. Keát quaû tính:

SVTH: Löu Thò Vaøng 28

2. Caùc moái lieân heä caàn xaùc laäp:

SVTH: Löu Thò Vaøng 29

4. Keát quaû tính:

SVTH: Löu Thò Vaøng 30

Xaùc ñònh ñöôøng ñi tia saùng qua baùn caàu.

nsini = sinr (2)

SVTH: Löu Thò Vaøng 31

b) Tính ñoä saâu h:

SVTH: Löu Thò Vaøng 32

(1) sinr (2) tani (3) BM’