Πάτρα

Η Πάτρα (αρχαία ελληνικά: Πάτραι) είναι η μεγαλύτερη πόλη της Πελοποννήσου και η
τρίτη μεγαλύτερη της Ελλάδας,[1] μετά την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, με πληθυσμό που
ανέρχεται στους 211.593 κατοίκους, ενώ ο πληθυσμός της Περιφερειακής Ενότητας
Αχαΐας είναι 296.574 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2021 από την ΕΛ.ΣΤΑΤ.[2].
Η Πάτρα είναι πρωτεύουσα της Αχαΐας, της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, καθώς και
έδρα του Δήμου Πατρέων, ενώ έχει οριστεί επίσης ως έδρα της Αποκεντρωμένης
Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων.
Απέχει 230 χιλιόμετρα από την Αθήνα, εκτεινόμενη σε θέση από τις δυτικές απολήξεις
του Παναχαϊκού όρους έως τις ακτές του Πατραϊκού κόλπου. Αποτελεί σημαντικό αστικό
κέντρο και διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Ελλάδας, σε κομβικό σημείο, το
οποίο αποτελεί βασικό δίαυλο επικοινωνίας με την Ιταλία αλλά και την ευρωπαϊκή δύση,
σημαντικό τόσο από συγκοινωνιακή όσο και από εμπορική σκοπιά. Μέσω αυτού
συνδέεται ουσιαστικά η ηπειρωτική Ελλάδα με νησιά του Ιονίου και με ιταλικά λιμάνια
της Αδριατικής Θάλασσας.
Γενικά στοιχεία
Η Πάτρα αποτελεί το μεγαλύτερο οικονομικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο της
Πελοποννήσου και της δυτικής Ελλάδας.
Η πόλη έχει πλούσια και μακραίωνη ιστορία, τουλάχιστον τεσσάρων χιλιετιών, ενώ η
περιοχή κατοικείται ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους[3]. Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο,
γνώρισε μεγάλη ακμή και η Πάτρα αποτέλεσε κοσμοπολίτικο κέντρο της Μεσογείου.
Η Πάτρα μαζί με την υπόλοιπη Αχαΐα αποτέλεσαν πρωταρχικές επαναστατικές εστίες της
χώρας κατά τα την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και η περιοχή
διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα[4][5][6]. Με την
απελευθέρωση, και κατά τον 19ο αιώνα, γνώρισε δημογραφική αύξηση και αποτέλεσε τη
δεύτερη πληθυσμιακά πόλη της χώρας[7], υπήρξε πεδίο ανάπτυξης της πρώτης ελληνικής
αστικής τάξης, ενώ μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα η Πάτρα είχε μεγάλη άνθηση με το
λιμάνι της να έχει σπουδαίο εξαγωγικό χαρακτήρα.
Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, είναι ο τόπος του μαρτυρίου του Αγίου Ανδρέα, ο
οποίος είναι και ο πολιούχος άγιος της πόλης. Ανήμερα της εορτής του, στις 30
Νοεμβρίου που αποτελεί τοπική αργία, η Πάτρα τιμά τον πολιούχο της με λαμπρότητα.
Στην Πάτρα δεσπόζει ο επιβλητικός Ιερός Ναός Αγίου Ανδρέα που αποτελεί τη
μεγαλύτερη εκκλησία της Ελλάδας και μία από τις μεγαλύτερες των Βαλκανίων, εκεί όπου
επίσης βρίσκονται φυλαγμένα λείψανα του αγίου και μικρά τμήματα του σταυρού που
μαρτύρησε και μαζί με τον παλαιότερο όμορο και ομώνυμο μικρότερο ναό συνθέτουν
έναν ιδιαίτερα σημαντικό χώρο προσκυνήματος για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς από
την Ελλάδα και τον κόσμο γενικότερα.
Αποκαλείται Πύλη της Ελλάδας προς τη Δύση,[8] καθώς είναι διεθνές εμπορικό κέντρο,
μεγάλο λιμάνι και κομβικό σημείο για το εμπόριο και την επικοινωνία με την Ιταλία και την
ευρωπαϊκή δύση ευρύτερα. Καράβια πλέουν σε συχνή βάση από τον Πατραϊκό
κόλπο προς το Ιόνιο και την Αδριατική θάλασσα όπως και το αντίστροφο.
Η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου «Χαρίλαος Τρικούπης», που εγκαινιάστηκε και τέθηκε σε
λειτουργία το 2004, συνδέει το προάστιο της Πάτρας Ρίο με
το χωριό Αντίρριο της Αιτωλοακαρνανίας, ενώνοντας έτσι τη βόρεια Πελοπόννησο με τη
δυτική Στερεά Ελλάδα. Είναι καλωδιωτή γέφυρα και αποτελεί τμήμα της Ιόνιας Οδού
(Α5) και της Ευρωπαϊκής Οδού 55 (Ε55), ενώ περιλαμβάνει και χώρο για διέλευση πεζών
και ποδηλατών.
Η πόλη φημίζεται για ένα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά καρναβάλια[9], το Πατρινό
Καρναβάλι, με πληθώρα εκδηλώσεων, χορούς, παρελάσεις και εντυπωσιακά άρματα
που συχνά έχουν σατιρικό χαρακτήρα και καυτηριάζουν την επικαιρότητα. Την έναρξή
του σηματοδοτεί η παράδοση του Λαβάρου του Πατρινού Καρναβαλιού στο Δημαρχείο.
Στην περιοχή της Πάτρας βρίσκεται η ιστορική οινοποιία Αχάια Κλάους που έχει μεγάλη
οινική παράδοση παράγοντας λ.χ. το φημισμένο αλκοολούχο (είδος κρασιού) πατραϊκό
προϊόν, τη Μαυροδάφνη.
Η Πάτρα και η ευρύτερη περιοχή έχει μακρά παράδοση στην πολιτική σκηνή της χώρας
έχοντας αναδείξει αξιοσημείωτο αριθμό Πρωθυπουργών στην ελληνική ιστορία:
η οικογένεια Παπανδρέου (τρεις Πρωθυπουργοί, Γεώργιος, Ανδρέας, Γιώργος),
ο Δημήτριος Γούναρης, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος είναι μερικά πολύ γνωστά
παραδείγματα. Πατρινός ήταν επίσης και ο πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής
Δημοκρατίας, Κωστής Στεφανόπουλος.
Η πόλη της Πάτρας ήταν η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2006.
Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας
Το Φεστιβάλ της διαρκεί συνήθως από τον Ιούλιο έως το Σεπτέµβριο και καθιστά κυρίως
το Ρωµαϊκό της Θέατρο επίκεντρο αξιόλογων πολιτιστικών εκδηλώσεων, προσφέροντας
πολλές συγκινήσεις στο κοινό, συνδυάζοντας όλες τις μορφές τέχνης, μουσική θέατρο,
εικαστικά, χορό και κινηµατογράφο. Στην Πάτρα ακόμη δραστηριοποιούνται µια σειρά
από φορείς και σωµατεία που ασχολούνται µε την ερασιτεχνική δηµιουργία στο θέατρο,
το χορό, τον κινηµατογράφο κ.α. Καθοριστικό ρόλο στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της πόλης
διαδραματίζει και ο Οργανισµός Καλλιτεχνικών Εκδηλώσεων που διοργανώνει κάθε
χρόνο το Φεστιβάλ Πάτρας µε πλήθος θεατρικών, κυρίως, παραστάσεων.

Πάτρα, η Πόλη από το Κάστρο (Νοέμβριος 2021).

Ονομασία
Η πιο κοινή εξήγηση που δίδεται για την ονομασία της πόλης βασίζεται
στην μυθολογία και σύμφωνα με αυτή προέρχεται από τον Πατρέα[10], το μυθικό οικιστή
της πόλης, έναν Αχαιό με καταγωγή από τη Σπάρτη[11]. Κατά τον μύθο, ο Πατρέας, αφού
ήρθε επικεφαλής αποίκων στην περιοχή της Αρόης, έδιωξε τους Ίωνες κατοίκους της και
μεγάλωσε την πόλη μέσω της συνένωσης των προϊστορικών οικισμών της Αρόης,
της Άνθειας και της Μεσσάτιδος και έδωσε στο συνοικισμό το όνομα Πάτραι (πληθυντικός
αριθμός).
Τοποθεσία και γεωγραφία

Άποψη της Πάτρας από το Δασύλλιο με φόντο

τον Πατραϊκό Κόλπο και τη Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου. Διακρίνονται απέναντι η Βαράσοβα,
η Κλόκοβα και τα Ναυπακτιακά Όρη.
Η Πάτρα βρίσκεται στα βόρεια παράλια της Πελοποννήσου. Εκτείνεται από τις δυτικές
υπώρειες του Παναχαϊκού όρους (μεγ. υψόμετρο: 1.928 μέτρα) μέχρι και τις ακτές
του Πατραϊκού κόλπου, ο οποίος στην ουσία είναι μια εγκόλπωση του Ιονίου πελάγους.
Ένα κεντρικό χαρακτηριστικό της αστικής γεωγραφίας της κεντρικής Πάτρας είναι η
διαίρεσή της στην Άνω και Κάτω Πόλη, που συνδέονται μεταξύ τους σε σημεία με
σκάλες. Αυτό είναι αποτέλεσμα μιας αλληλεπίδρασης ανάμεσα στη φυσική γεωγραφία
της περιοχής και του μοντέλου ανθρώπινης κατοίκησης. Η Κάτω Πόλη, η οποία
περιλαμβάνει τον αστικό πυρήνα του 19ου αιώνα και το λιμάνι, βρίσκεται δίπλα στη
θάλασσα και απλώνεται μαζί με τις συνοικίες μεταξύ των εκβολών των
ποταμών Γλαύκου και Χαράδρου και είναι χτισμένη πάνω σε ένα αρχικά ποταμογενές και
ελώδες έδαφος, ενώ η Άνω Πόλη καλύπτει την περιοχή των παλαιότερων οικισμών,
γύρω από το φρούριο και ευρύτερα, πάνω στις δυτικότερες απολήξεις του Παναχαϊκού
όρους[12] πριν τον Πατραϊκό Κόλπο.
Το μεγαλύτερο ποτάμι της περιοχής είναι ο Γλαύκος που ρέει νότια της Πάτρας και
πηγάζει από το νότιο τμήμα του Παναχαϊκού. Τα νερά του συγκεντρώνονται από
το 1925 σε μια μικρή ορεινή δεξαμενή κοντά στο χωριό Σούλι και στη συνέχεια
διοχετεύονται με αγωγούς, ώστε να παράγουν ενέργεια στον Υδροηλεκτρικό Σταθμό
Γλαύκου, το παλαιότερο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της Ελλάδας.[13] Τα νερά
χρησιμοποιούνται επίσης για την άρδευση των περιβολιών της Εγλυκάδας και για την
ύδρευση της πόλης. Άλλα ποτάμια ή ρέματα είναι ο Χάραδρος, ο Μείλιχος και ο
ορμητικός χείμαρρος Διακονιάρης. Μεγάλης σημασίας για τη βιοποικιλότητα της περιοχής
και για τη διαφύλαξη του κλίματος της, έχει το έλος της Αγυιάς, ένα μικρό και
παράκτιο υδατικό οικοσύστημα, μόλις 30 εκταρίων που βρίσκεται βόρεια του κέντρου της
πόλης. Κύρια χαρακτηριστικά του υγροτόπου αυτού είναι η προφανής σπανιότητα της
διάσωσής του στην καρδιά ενός πυκνοκατοικημένου αστικού ιστού, με ένα σχετικά ξηρό
κλίμα και το θεωρούμενο ως υψηλό, επίπεδο της βιοποικιλότητας με πάνω από 90
είδη πουλιών να έχουν παρατηρηθεί στην περιοχή ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990,
σύμφωνα με μια μελέτη του γραφείου Πάτρας της Ελληνικής Ορνιθολογικής
Εταιρίας (Ε.Ο.Ε.).[14]
Σεισμο]
Γεωφυσικό χαρακτηριστικό της περιοχής είναι η έντονη σεισμικότητα που παρουσιάζει, η
οποία έχει καταγραφεί από τους ιστορικούς χρόνους και έχει προκαλέσει συχνές
καταστροφές μέχρι πρόσφατα και ειδικότερα τον Ιούνιο του 2008 με σεισμό μεγέθους 6,5
(7,1 σύμφωνα με το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο Ιταλίας) στην κλίμακα Ρίχτερ, το 1993 με ένα
σεισμό μεγέθους 5,0 Ρίχτερ με επίκεντρο κοντά στην Πάτρα και τον σεισμό του Αιγίου του
1995. Έντονη σεισμικότητα επίσης παρουσιάζει το στενό Ρίου - Αντιρρίου, ενώ τα
γειτονικά Ιόνια Νησιά έχουν χτυπηθεί συχνά από ισχυρούς σεισμούς. Κατά τη διάρκεια
της αρχαιότητας το πιο γνωστό παράδειγμα σεισμογενούς καταστροφής στην περιοχή
ήταν η βύθιση της Αχαϊκής πόλης Ελίκη.
Κλίμα
Η Πάτρα έχει μεσογειακό κλίμα με ήπιους και υγρούς χειμώνες και θερμά
ξηρά καλοκαίρια, χωρίς να λείπουν και κάποιες βροχοπτώσεις (κυρίως τοπικές μπόρες)
σε αυτό το διάστημα. Η υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί ποτέ στην πόλη
είναι 41,3 °C ενώ η χαμηλότερη είναι −4,5 °C.
[απόκρυψη]Κλιματικά δεδομένα Πάτρας
Μήνας Ιαν Φεβ Μάρ Απρ Μάι Ιούν Ιούλ Αύγ
Μέση Μέγιστη °C (°F) 14.5 15.0 16.8 19.7 24.2 28.0 30.1 30.9

Μέση Μηνιαία °C (°F) 10.0 10.6 12.5 15.6 20.0 24.1 26.4 26.7

Μέση Ελάχιστη °C (°F) 6.1 6.4 7.7 10.2 13.9 17.4 19.4 19.6

Υετός mm (ίντσες) 89,1 81,7 63,3 47,8 28,9 7,5 4,6 5,2

% υγρασίας 69.1 67.4 67.1 66.4 64.5 61.9 59.8 59.3

Μέσες ημέρες κατακρημνίσεων 12.0 10.6 9.9 8.4 5.3 2.2 1.0 1.0

Πηγή: Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία[15]

Ιστορία
Κύριο λήμμα: Ιστορία της Πάτρας

Προϊστορικοί χρόνοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η περιοχή της Πάτρας φαίνεται ότι κατοικήθηκε σε πολλά σημεία της από τους
προϊστορικούς χρόνους με σημαντικούς οικισμούς, αν και πλημμελώς ανασκαμμένους,
να καταγράφονται ήδη πριν την 3η χιλιετία π.Χ. Κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο η Πάτρα
φαίνεται να εμφανίζει σημαντική ακμή και να αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πόλεις
του Μυκηναϊκού κόσμου, κρίνοντας από το εκτεταμένο νεκροταφείο με τους 78 μεγάλους
θολωτούς τάφους, που βρέθηκαν στο Μυκηναϊκό Πάρκο Βούντενης[16] (1500-1000 π.Χ.),
ένα προάστιο περίπου 7 χλμ. από το ιστορικό κέντρο της σύγχρονης Πάτρας.
Αρχαιότητα

Το Ρωμαϊκό Ωδείο.
Η αρχαία Πάτρα είχε ως πυρήνα την Αρόη. Ο Πατρεύς, Αχαιός από τη Σπάρτη, επειδή
δεν ήθελε να υποστεί τις συνέπειες της κατάκτησης της πόλης του από τους Δωριείς,
ήρθε επικεφαλής αποίκων (οικιστής) στην περιοχή της Αρόης και κατάφερε να διώξει
τους Ίωνες κατοίκους της. Επέκτεινε και οχύρωσε την πόλη, κατάφερε ακόμη να κάνει
την πολιτική συνένωση επτά Προϊστορικών αγροτικών συνοικισμών και της έδωσε το
όνομά του.[11] Χτισμένη σε στρατηγική θέση, παραθαλάσσια με καλυμμένα τα νώτα της
από το Παναχαϊκό όρος και σε μικρή απόσταση από τις ακτές της Αιτωλοακαρνανίας,
πολύ κοντά στα Ιόνια νησιά και στο δρόμο προς την Ιταλία, η Πάτρα ήταν προικισμένη με
όλες τις προϋποθέσεις για να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στην ιστορία. Κατά
τον Πελοποννησιακό πόλεμο τη βρίσκουμε άλλοτε με το μέρος των Αθηναίων και άλλοτε
των Πελοποννησίων. Το τέλος πάντως του πολέμου τη βρίσκει με το μέρος των νικητών.
Σημαντική ήταν η συμβολή της Πάτρας στη συγκρότηση της Αχαϊκής Συμπολιτείας (280
π.Χ.). Πρόκειται για την αναβίωση της ομοσπονδίας των Αχαιών, «Το κοινό των
Αχαιών». Οι πόλεις
Πάτραι, Δύμη, Αίγιο, Βούρα, Φαραί, Τριταία, Πελλήνη, Αιγείρα, Λεόντιο και Κερύνεια ιδρύ
ουν τη Συμπολιτεία. Η λειτουργία της βασιζόταν σε θεσμούς ισότητας και δημοκρατίας.
Η Πάτρα περιήλθε στην κυριαρχία της Ρώμης το 146 π.Χ.. Ο Αύγουστος είχε διακρίνει
(31 π.Χ.) την προνομιακή και επίκαιρη θέση της Πάτρας και φρόντισε να εγκατασταθούν
εδώ ως άποικοι παλαίμαχοι Ρωμαίοι. Από τότε παραχωρήθηκαν μόνο στους Πατρινούς
(από όλους τους Αχαιούς), η ελευθερία και η αυτοδιοίκηση που μπορούσαν ν'
απολαμβάνουν οι Ρωμαίοι ως άποικοι.
Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες Τιβέριος, Νέρων και Αδριανός αλλά και άλλοι έδωσαν κατά
καιρούς προνόμια στην Πάτρα, η οποία γρήγορα μεταβλήθηκε σε λαμπρή και
πασίγνωστη πόλη. Κατά το 2ο αιώνα μ.Χ. η Πάτρα βρίσκεται στη μεγαλύτερη ακμή της,
τότε την επισκέπτεται ο περιηγητής Παυσανίας. Την εποχή αυτή εκτεινόταν στα νότια και
νοτιοδυτικά της ακρόπολης και ήταν στολισμένη με πολλά ιερά και άλλα οικοδομήματα.
Μερικά από αυτά περιγράφει ο περιηγητής στο έργο του Αχαϊκά.
Η παρουσία και η δραστηριότητα του Αποστόλου Ανδρέα στην πόλη κατά την εποχή του
Νέρωνα της δίνει έναν καινούργιο χαρακτήρα. Τη μεταβάλλει σε πεδίο σύγκρουσης
ποικίλων θρησκευτικών αποκλίσεων μέχρι την τελική διάδοση και επικράτηση
του Χριστιανισμού.
Το νόμισμα της αρχαίας Πάτρας

Αρχαίο κέρμα της Πάτρας. 2ος - 1ος αι. π.Χ.

Ένα αργυρό ημίδραχμο της εποχής του 2ου - 1ου αι. π.Χ. απεικονίζει την κεφαλή της
Αφροδίτης σε δεξί προφίλ. Η πίσω όψη φέρει τα γράμματα ΔΑ MACIC που τα περιβάλλει
ένα δάφνινο στεφάνι. Έχει διάμετρο 17 χιλ. και ζυγίζει 2,04 γραμ.[17]
Βυζαντινή περίοδος - Φραγκοκρατία[Επεξεργασία | επεξεργασία
κώδικα]
Με τη μεταφορά της πρωτεύουσας του Ρωμαϊκού κράτους στην Κωνσταντινούπολη, 330
μ.Χ., η Πάτρα άρχισε σταδιακά να παρακμάζει. Στα 807 μ.Χ., η πόλη πολιορκήθηκε από
τους Σλάβους και τους Αβάρους, που απέτυχαν να την καταλάβουν. Η ήττα τους - η
οποία αποδόθηκε από τους κατοίκους σε θαύμα του Αγίου Ανδρέα - ανάγκασε του
Σλάβους να εγκαταλείψουν την Πελοπόννησο, ενώ κάποιες ολιγομελείς ομάδες
εγκαταστάθηκαν στην ορεινή ενδοχώρα της Αχαΐας. Στους επόμενους αιώνες στην πόλη
αναπτύσσεται η μεταξουργία και το εμπόριο έως το 1205 οπότε και πέφτει στα χέρια
των Φράγκων σταυροφόρων της Κωνσταντινούπολης και αποτέλεσε μία από τις 12
Βαρονίες του Πριγκιπάτου της Αχαΐας, τη Βαρωνία της Πάτρας.
Το 1429 απελευθερώνεται από τα στρατεύματα του Δεσπότη του Μυστρά και
μετέπειτα αυτοκράτορα, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Το 1458 καταλαμβάνεται από
τους Οθωμανούς.
Τουρκοκρατία - Επανάσταση 1821

Πάτρα, Φρούριο, δυτικός προμαχώνας

Η πρώτη επαναστατική κίνηση κατά των Τούρκων έγινε το 1466 υπό τον επίσκοπο
Πατρών Νεόφυτο. Η δεύτερη έγινε το 1532 με τη βοήθεια του Ισπανικού στόλου υπό την
ηγεσία του Ανδρέα Doria. Η τρίτη εξέγερση έγινε τον Οκτώβριο του 1571, μετά
τη ναυμαχία της Ναυπάκτου. Τότε η πόλη εξεγέρθηκε κατά των Τούρκων όπως έκαναν
και άλλες περιοχές της Στερεάς και της Πελοποννήσου. Επικεφαλής της εξέγερσης ήταν
ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός Α΄, οι πρόκριτοι Δημήτριος (ανιψιός του
Γερμανού), Σοφιανός, Σταμάτης και Καραγιάννης, ίσως ο τιμαριούχος της περιοχής
Ιωάννης Τσερνοτάμπεης και ο ηγούμενος της Μονής Αρχαγγέλου Μιχαήλ Ισαάκ και
άλλοι. Σε όλη την Πελοπόννησο επικρατούσε ήδη αναβρασμός από το προηγούμενο
έτος όταν οι Τούρκοι έκαναν μεγάλες λεηλασίες, καταστροφές εκκλησιών και
μοναστηριών και βασανιστήρια μοναχών προκειμένου να συγκεντρώσουν πόρους για
την εκστρατεία κατά της Κύπρου. Η νίκη του χριστιανικού στόλου στη Ναύπακτο, στον
οποίο συμμετείχαν και πολλοί Έλληνες, και οι ελπίδες για βοήθεια από την Ιερά
Συμμαχία οδήγησε σε αυθόρμητη εξέγερση στην Πελοπόννησο αλλά και σε μακρινότερες
περιοχές της Ελλάδας όπως το Άγιο Όρος, το Πήλιο και η Χαλκιδική. Μόλις έγινε γνωστή
στην Πάτρα η καταστροφή του Οθωμανικού στόλου στη Ναύπακτο, το γεγονός
πανηγυρίστηκε με δοξολογίες και χαρμόσυνες εκδηλώσεις. Ο μητροπολίτης Γερμανός ο
Α' ήλθε σε συνεννόηση με πέντε προκρίτους και κατοίκους γειτονικών περιοχών της
Πελοποννήσου και της Στερεάς για την προετοιμασία της εξέγερσης. Στα παράλια του
Πατραϊκού καταδιώκονταν και σφάζονταν Τούρκοι, που έφταναν από τον κατεστραμμένο
στόλο τους. Η προδοσία της κίνησης από έναν Αιγιώτη, η αδυναμία του χριστιανικού
στόλου να μεταφέρει τον πόλεμο στην ξηρά και η αριθμητική υπεροχή των Τούρκων
οδήγησαν στη γρήγορη καταστολή της εξέγερσης. Ο επίσκοπος Γερμανός θανατώθηκε
και τεμαχίστηκε μαζί με τον ανιψιό του. Το ίδιο υπέστησαν και οι πρόκριτοι Σοφιανός από
την Πάτρα, ο Πετρόπουλος από τον Μυστρά και άλλοι κληρικοί, μοναχοί και λαϊκοί. Η
πόλη των Πατρών καταστράφηκε ώστε περιηγητής της εποχή την περιγράφει ως πλήρως
ερημωμένη.[18]

Μνημείο για την Ελληνική Επανάσταση (1821-1829)

στην πλατεία Αγίου Γεωργίου.
Το 1687 οι Ενετοί πολιορκούν ξανά την Πάτρα και τη διατηρούν, μαζί με όλη σχεδόν την
Πελοπόννησο μέχρι το 1715. Η πόλη γνώρισε καταστροφές από
τους Τουρκαλβανούς κατά την Ορλωφική Επανάσταση το 1770. Ο Παλαιών Πατρών
Παρθένιος Ε' το 1770 συμμετείχε ενεργά στις επαναστατικές ενέργειες στη Βοστίτσα,
στην Πάτρα και τα Καλάβρυτα. Συνεργάστηκε με άλλους πρόκριτους και κληρικούς,
όπως τον επίσκοπο Μεθώνης Άνθιμο, τον επίσκοπο Κορώνης Μακάριο, τον επίσκοπο
Κορίνθου Μακάριο (Νοταρά) και τον προεστό της Πάτρας Ιωάννη Πούλο. Μετά την
αποτυχία της εξέγερσης ο Παλαιών Πατρών Παρθένιος Ε' κατέφυγε αρχικά
στη Ζάκυνθο και μετά αυτοεξόριστος στη Ρωσία, επειδή ήταν επικηρυγμένος από την
Οθωμανική Αυτοκρατορία.[19][20] Στις 25 Μαρτίου του 1821 στην Πάτρα κηρύσσεται
η Ελληνική Επανάσταση από τον Δεσπότη Παλαιών Πατρών Γερμανό (Γ΄) και τους
προκρίτους της Αχαΐας οι οποίοι ξεκινούν να πολιορκούν το κάστρο της πόλης (βλέπε
λεπτομέρειες στο άρθρο Ξεσηκωμός της Πάτρας). Η πόλη γνώρισε πολλές πολιορκίες
από τα ελληνικά επαναστατικά στρατεύματα και πολλές μάχες διαδραματίστηκαν στην
ευρύτερη περιοχή αλλά το κάστρο της ήταν δύσκολο να καταληφθεί. Το 1828 ο Γάλλος
στρατάρχης Νικόλαος - Ιωσήφ Μαιζών καταλαμβάνει με Γαλλικά στρατεύματα την πόλη
εκδιώκοντας την Τουρκο-Αυγυπτιακή φρουρά του Ιμπραήμ και παραδίδει την πόλη στη
νεοσύστατη Ελληνική Κυβέρνηση. Κατά τη διάρκεια του επαναστατικού αγώνα
καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά. Η σύγχρονη πόλη κτίσθηκε από τον Ιωάννη
Καποδίστρια στο χώρο της αρχαίας, σε ένα σχέδιο του Σταματίου Βούλγαρη (1829). Κατ'
κάποιους άλλους, το πρώτο σχέδιο της σύγχρονης πόλης ήταν
του Ολλανδού αρχιτέκτονα Σάμπουργκ και του βοηθού του, Ιταλού Νικολό Κερούλλι
(1829-1830) [21].
Τα χρόνια του εμπορίου και της βιομηχανίας

Άποψη της οδού Μαιζώνος από την Πλατεία Γεωργίου

Α΄ σε επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αιώνα.
Μετά την απελευθέρωση, η Πάτρα ζει στιγμές γρήγορης και μεγάλης ανάπτυξης, χάρη
στην εξωστρέφεια του εμπορικού της κόσμου και του πολύβουου λιμανιού της, που
αποτέλεσε κέντρο του εξαγωγικού εμπορίου του νεοσύστατου ελληνικού κράτους προς
τη Δύση. Το 1881 η Πάτρα αποτελεί την πηγή εξόδου του 30% των ελληνικών εξαγωγών,
με δεύτερη τη Ζάκυνθο με 13%[22]. Με κύριο εξαγωγικό προϊόν τη σταφίδα, αλλά και το
κρασί και άλλα γεωργικά προϊόντα, στην πόλη εγκαθίστανται σταδιακά οικογένειες από
όλη τη Δυτική Ευρώπη, και κτίζουν μεγαλοπρεπείς οικίες στο κέντρο της, αλλά και
εντυπωσιακές εξοχικές κατοικίες που διατηρούνται μέχρι σήμερα στα προάστιά της.
Κυρίαρχο ρόλο τον 19° αιώνα παίζουν εκτός άλλων η Ιταλική παροικία, η Αυστριακή
παροικία και η Βρετανική παροικία, καθώς και η πολυπληθής Εβραϊκή κοινότητα.
Εξαιτίας αυτών των σχέσεων, αλλά και των δεσμών της Πάτρας με τη Δύση, η Πάτρα
παραμένει ακόμα και σήμερα μια μητροπολιτική περιοχή με κατοίκους ποικίλων
εθνοτήτων από χώρες της Δυτικής Ευρώπης, ενώ παραμένουν η Καθολική Εκκλησία του
Αγίου Ανδρέα (που συνεχίζει τη λειτουργία της) και η Αγγλικανική Εκκλησία (δεν
λειτουργεί ως ναός πλέον), αλλά και τα πολυπληθή προξενεία των χωρών της Δυτικής
Ευρώπης (Αγγλία, Ιταλία, Αυστρία, Ισπανία, Φινλανδία, Νορβηγία, Εσθονία, Ελβετία,
Γερμανία, Γαλλία. Πολυτελείς κατοικίες σταδιακά κοσμούν την Άνω Πόλη (αστικός ιστός
παλαιών οικογενειών) και την Κάτω Πόλη (αστικός ιστός εμπόρων), ενώ συνοικίες
δημιουργούνται περιφερικά του ιστορικού κέντρου από τους μετοικούντες από τα νησιά
του Ιονίου (Ζάκυνθος, Κεφαλλονιά) και τους γύρω νομούς (Ηλεία, Μεσσηνία,
Αιτωλοακαρνανία). Ο πληθυσμός αυξάνει γρήγορα, όπως και οι ανάγκες του, και η
καινοτομία ανθίζει, με την Πάτρα να αποκτά πρώτη στην Ελλάδα αστικά μέσα μαζικής
μεταφοράς σταθερής τροχιάς (τραμ)[23] το 1902 με δύο γραμμές, αλλά η λειτουργίας τους
διεκόπη κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο λόγω έλλειψης γαιάνθρακα. Ήδη από το 1909
δημιουργούνται στην Πάτρα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ το 1922
κατασκευάζεται και το πρώτο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στην Ελλάδα στον ποταμό
Γλαύκο[24]. Πολλά εργοστάσια και βιοτεχνίες δημιουργούνται στην πόλη, μεταξύ άλλων η
Achaia Clauss (παλαιότερο οινοποιείο εν λειτουργία στην Ελλάδα), η Περιαϊκή Πατραϊκή,
η ζυθοποιεία Μάμος, το εργοστάσιο Αεριόφωτος, εργοστάσιο οινοπνευματοποιίας
«Δήμητρα», οινοποιεία Σπηλιόπουλος, ποτοποιεία Αδελφοί Χρυσανθακόπουλοι,
ποτοποιεία Σπηλιώτη, μεταλλουργία Πραπόπουλων, νημταουργία Κόγγου, αλλά και
πολλά κλωστήρια, νηματοποιεία, βιοτεχνίες ένδυσης & υπόδησης, αλευροποιία,
ακαρονοποιία, φελλοποιία, τα βυρσοδεψεία, η μεταλλουργία, τα ζαχαρώδη προϊόντα, η
πηλοποιία, οι ελαιουργίες κ.α.[25]
Ταυτόχρονα παρατηρείτα εντυπωσιακή εκπαιδευτική και πολιτιστική ανάπτυξη της
πόλης, με την έκδοση εφημερίδων, περιοδικών, λογοτεχνικών φυλλάδων, τη λειτουργία
θεωρητικών και πρακτικών σχολών κλπ.
Εγκατάσταση Μικρασιατών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκαν στην Πάτρα πολλές οικογένειες
Ελλήνων Μικρασιατών, που έφθασαν ως πρόσφυγες στο λιμάνι της πόλης. Αρχικά
στεγάστηκαν σε σχολεία και σε σταφιδαποθήκες. Το 1926 άρχισε η κατασκευή των τριών
πρώτων προσφυγικών συνοικισμών, τα Προσφυγικά Πάτρας.[26][27][28] Ο ναός της Αγίας
Φωτεινής κτίσθηκε από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες σε ανάμνηση του ομώνυμου ναού
που βρισκόταν στη Σμύρνη. Το 1925, επίσης, κατασκευάζεται δίπλα στην Αγία Φωτεινή
το Γήπεδο Προσφυγικών, από τα αρχαιότερα γήπεδα στην Ελλάδα. Οι Μικρασιάτες
συνολικά εμπλούτισαν την κοινωνία και τον πολιτισμό της περιοχής.[29]
Σύγχρονη εποχή

Καρναβαλικό άρμα στην Πάτρα.

Η Πάτρα σήμερα είναι μια σύγχρονη μεγάλη πόλη με σημαντική βιομηχανική και
εμπορική κίνηση, ενώ το λιμάνι της είναι ένα από τα σημαντικότερα της Ελλάδας και
αποτελεί την κύρια πύλη προς τη Δύση. Ωστόσο η οικονομική κρίση από το 2011 και
μετά επηρέασε πολύ την οικονομική ταυτότητα της πόλης με πολλές βιοτεχνίες να
κλείνουν και να αυξάνεται σημαντικά το ποσοστό ανεργίας.