Bim - Piawaian JKR

JKR 29300-0074-21
BIM:
PIAWAIAN
JKR
BIM: PIAWAIAN JKR
Unit Building Information Modelling (BIM)

Bahagian Pengurusan Projek Kompleks
Cawangan Perancangan Aset Bersepadu
Ibu Pejabat JKR Malaysia
Tingkat 20, Menara PJD
No. 50, Jalan Tun Razak
50400 KUALA LUMPUR
Edisi Kedua
Hak Cipta
Edisi Kedua
ISBN: 978-967-25536-3-2
Pengarah Kanan
50400 Kuala Lumpur
BIM: PIAWAIAN JKR
Hak Cipta © 2021 oleh Cawangan Perancangan Aset Bersepadu, JKR Malaysia
Hak Cipta Terpelihara. Mana-mana bahagian dalam buku ini tidak boleh diterbitkan semula,
disimpan dalam cara yang boleh dipergunakan lagi, atau dipindah dalam mana-mana cara, baik
dengan cara elektronik, mekanikal, penggambaran semula, perakaman atau sebaliknya, tanpa
izin bertulis daripada Jabatan Kerja Raya Malaysia. JKR Malaysia tidak bertanggungjawab, secara
langsung atau tidak langsung, terhadap sebarang kerosakan atau kerugian yang disebabkan oleh
atau dipercayai sebagai sebabnya atau dikaitkan dengan penggunaan atau pergantungan ke atas
dokumen ini.
PENDAHULUAN
Piawaian Building Information Modelling (BIM) Jabatan Kerja Raya (JKR) ini merupakan sebuah
dokumen rujukan di peringkat jabatan. Dokumen ini menjelaskan kaedah pelaksanaan BIM
secara asas dalam pelaksanaan projek JKR dan hendaklah dipatuhi oleh semua pihak yang
terlibat. Penyediaan dokumen ini adalah berasaskan kepada perisian Autodesk yang merupakan
platform pelaksanaan BIM di JKR.
Dengan adanya piawaian dalam dokumen ini, diharapkan agar tetapan yang disediakan dapat
membantu pihak terlibat mengekalkan integriti dan akauntabiliti model sepanjang proses
penyediaan, pengemaskinian dan kolaborasi model. Seterusnya, ia dapat mengelakkan
ketidakpatuhan kepada mana-mana proses dan syarat berkaitan.
Adalah diharapkan agar isi kandungan dokumen ini dapat memberi kefahaman, pengetahuan
dan maklumat berguna kepada semua pihak dalam merealisasikan proses penyediaan model
yang lebih terancang, meningkatkan kompetensi para pegawai serta memberi nilai tambah
kepada sistem penyampaian projek.
Dokumen ini adalah terpakai untuk semua projek yang direka bentuk secara konvensional
dalaman (in-house) sahaja. Bagi projek yang direka bentuk oleh perunding, dokumen ini boleh
juga digunakan sebagai rujukan mengikut kesesuaian. Penggunaan dokumen ini hendaklah selari
dengan amalan Sistem Pengurusan Bersepadu (SPB) JKR yang berkaitan. Penambahbaikan
dokumen hendaklah dilaksanakan secara berterusan pada masa akan datang untuk disesuaikan
dengan perkembangan teknologi BIM semasa serta bagi tujuan memperluaskan faedah dan skop
penggunaan BIM dengan lebih terperinci.
Jabatan Kerja Raya Malaysia

September 2021
i
PENGHARGAAN
CAWANGAN PERANCANGAN ASET BERSEPADU

Pengarah Kanan Ir. Hj. Badioezaman bin Ab. Khalik
Pengarah Bahagian Pengurusan Ir. Atikah binti Zakaria @ Ya
Projek Kompleks
Unit Building Information Modelling, Bahagian Pengurusan Projek Kompleks

Jurutera Awam Penguasa Kanan Ir. Ahmad Ridzuan bin Abu Bakar
(Ketua Unit BIM)
Arkitek Penguasa Kanan Ts. Muhammad Khairi bin Sulaiman
(Mantan Ketua Unit BIM)
Arkitek Penguasa Norliza binti Kadir
Jurutera Awam Penguasa Ir. Tan Lee Lian
Jurutera Awam Kanan Ir. Ts. Mohd Faiz bin Shapiai
Ts. Zainariah binti Zainal Abidin
Jurutera Elektrik Kanan Ir. Ahmad Syukri bin Bukhari
Arkitek Ruzaireen binti Kamaruzaman
Ar. Nurnajdah Fatihah binti Mohd Najib
Jurutera Awam Ir. Abdullah bin Ahmad
Noor Asyikin binti Sepiai
Ir. Ts. Zul Amri bin Abu Bakar
Ts. Mohd Zulkifli bin Abdullah
Nur Hafizah binti Abu Harith
Norhaslinda binti Mohd Sarif
Jurutera Mekanikal Ir. Suhana binti Che Seman
Muhammad Nazmi bin Mat Na’ain
Jurutera Elekrik Nahziatul Shima binti Ismail
Nur Atira binti Amran
Juruukur Bahan Sr Norafazarul Aini binti Nordin, CQS
Penolong Jurutera Awam Mohd Lokman bin Seman
Norhasiah binti Mohd Nor
Tc. Nur Izzati binti Abdul Halim
Faisal Syamim Bin Amran
ii
SUMBANGAN BERSAMA

Mantan Pengarah Bahagian Pengurusan Ir. Alfred Sim Seck Puan
Projek Kompleks
Jurutera Awam Mohd Nor Afandi bin Ramani
Penolong Jurutera Awam Mohamad Amirul bin Ibrahim
Bahagian Perundingan & Pengurusan Aset

Jurutera Awam Nazrul Izham bin Bisnan
CAWANGAN ARKITEK
Arkitek Penguasa Kanan Aidzil Adzahar bin Ahmad
Arkitek Syamil Musaddiq bin Mohd Ashhar
Ameerul Asyraf bin Amran
CAWANGAN KEJURUTERAAN AWAM DAN STRUKTUR

Jurutera Awam Penguasa Ir. Nurzalisa binti Abd Rahim
Jurutera Awam Kanan Ir. Wan Rizana binti Wan Muhammad
CAWANGAN KEJURUTERAAN MEKANIKAL

Jurutera Mekanikal Kanan Ir. Norizaludin bin Abd Karim
Jurutera Mekanikal Kanan Ir. Muhammad Fadzli bin Muhammad Saleh
CAWANGAN KEJURUTERAAN ELEKTRIK

Jurutera Elektrik Penguasa Kanan Dzulhadi bin Sapari
Jurutera Elektrik Penguasa Salizawati binti Hj. Shamsuddin
CAWANGAN KONTRAK & UKUR BAHAN

Juruukur Bahan Penguasa Sr Nur Waheeda binti Ismail, CQS
Juruukur Bahan Mohamad Dizi bin Che Kadir
iii
CAWANGAN DASAR & PENGURUSAN KORPORAT
Jurutera Awam Norazleen binti Ahmad Zakri
Jurutera Awam Noorwidhayu binti Mohd Bakri
CAWANGAN KERJA PENDIDIKAN

Jurutera Elektrik Kanan Azizan bin Mat Rashib
CAWANGAN SENGGARA FASILITI BANGUNAN

Jurutera Mekanikal Kanan Azilan bin Mohd Ali
JABATAN KERJA RAYA NEGERI SELANGOR

Arkitek Penguasa Ar. Mohammad Zaid bin Saad
iv
AKRONIM DAN SINGKATAN
AKRONIM &
KETERANGAN
SINGKATAN
2D Two dimension
3D Three dimension
ATJ Arahan Teknik Jalan
BAS Building Automation System
BPEP BIM Project Execution Plan
BIM Building Information Modelling
C3D Civil 3D
CAD Computer-Aided Design
C-Plan Construction Plan
DAK Daftar Aset Komponen
ELV Extra Low Voltage
FFL Finished Floor Level
ICT Information & Communication Technology
JPBD Jabatan Perancangan Bandar dan Desa
LOD Level of Development
LPS Lightning Protection System
LV Low Voltage
MV Medium Voltage
M&E Mekanikal dan Elektrik
PBT Pihak Berkuasa Tempatan
PDA Preliminary Detail Abstract
Q-Plan Pelan Kualiti
QS Quantity Surveyor
REAM Road Engineering Associate Of Malaysia
SMM Standard Method of Measurement
SOA Schedule of Accommodation
TBM Temporary Bench Mark
WIP Work in Progress
v
FORMAT TEKS
JENIS TEKS CONTOH KETERANGAN
BIM Modeller
Perkataan Bahasa Inggeris yang tidak
Normal Italic One Off
diterjemahkan ke Bahasa Melayu
Folder
System Families Terma perisian yang digunapakai dalam

Bold Italic Parameter dokumen ini
Find Items
Lampiran A Rujukan Lampiran, Bab dan Dokumen yang

Bold
Bab 1 : Pengenalan terdapat dalam dokumen ini
vi
DAFTAR ISTILAH
ISTILAH KETERANGAN
Rangka kerja pelaksanaan BIM dalam sesebuah projek yang
BIM Project Execution Plan dijadikan panduan bagi membolehkan semua pihak terlibat dalam
(BPEP) pelaksanaan projek dapat menggunapakai dan memanfaatkan
teknologi BIM secara optimum
Merupakan proses penyediaan dan pengurusan model 3D
berinformasi dalam kitar hayat pelaksanaan sesebuah projek di
Building Information
mana model digital ini digunakan oleh pelbagai pihak untuk tujuan
Modelling (BIM)
tertentu bagi meningkatkan tahap keberkesanan pengurusan aset
menyeluruh
Individu yang berperanan dan bertanggungjawab mengurus
BIM Manager strategi dan pelaksanaan BIM di peringkat awal perancangan
sehingga penyerahan projek
Individu yang berperanan dan bertanggungjawab menyelia
BIM Coordinator pelaksanaan BIM di peringkat fasa atau disiplin masing-masing
sepanjang kitar hayat projek
Individu yang berperanan dan bertanggungjawab menyedia,
BIM Modeller mengemaskini dan/ atau mengaplikasikan model di fasa tertentu
sepanjang kitar hayat projek
Individu yang berperanan dan bertanggungjawab mengetuai
Lead Designer pasukan pereka bentuk dalam menyelaras pelbagai aspek reka
bentuk dalam sesuatu projek
Konflik pertembungan di antara Component Families dan/atau
Clash
System Families dalam model
Proses mengenalpasti konflik di antara komponen model dengan
Clash Analysis menjalankan kolaborasi dan koordinasi model 3D menggunakan
perisian berkaitan
Ujian pertembungan di antara Component Families dan/atau

Clash Test
System Families yang diwujudkan semasa proses Clash Analysis.
vii
ISTILAH KETERANGAN
Model Terkoordinasi yang dihasilkan melalui gabungan beberapa
Coordinated Model
model setiap disiplin yang telah diselaraskan
Model Koordinasi yang dihasilkan melalui gabungan beberapa
Coordination Model model setiap disiplin yang akan digunakan bagi tujuan
penyelarasan
Design Review Proses penyemakan dan penilaian terhadap output reka bentuk
Merupakan salah satu elemen model 3D berparametrik yang

Family
mengandungi pelbagai Parameter
Grid Istilah bagi grid yang digunapakai dalam perisian Revit
Proses pertukaran, perkongsian atau pemindahan maklumat

Kolaborasi daripada beberapa model menggunakan perisian tertentu bagi
kepelbagaian tujuan aplikasi model
Proses penyelarasan model setiap disiplin bagi tujuan kajian

Koordinasi
semula reka bentuk, verifikasi atau validasi model.
Elemen yang digunakan untuk memaparkan simbol yang mewakili

Legends
komponen model
Proses menghubungkan fail model dari disiplin lain bagi tujuan

Link Files
rujukan penyediaan model
Level Istilah bagi aras yang digunapakai dalam perisian Revit.
Tahap perincian komponen berdasarkan rupa bentuk dan

Level of Detail (LOd)
geometri
Level of Documentation
Tahap penghasilan dokumentasi mengikut keperluan fasa projek
(LOdc)
Level of Information (LOi) Tahap perincian informasi dalam komponen dan Model BIM
Level of Development Skala Pembangunan Model BIM yang diselaraskan mengikut fasa
(LOD) pembangunan projek
Model 3D yang digabungkan dengan jadual program kerja

Model 4D
pembinaan bagi menghasilkan simulasi pembinaan
viii
ISTILAH KETERANGAN
Medan informasi dalam elemen yang mengandungi maklumat
Parameter
geometri dan bukan geometri.
Project Based Point (PBP) Salah satu tetapan bangunan di lokasi tapak.
Project Information Parameter maklumat projek yang terdapat dalam model.
Jadual kuantiti bahan binaan dan peralatan/kelengkapan bangunan

Schedule
yang dijana daripada model.
Kumpulan objek yang disediakan dengan penetapan beberapa
Search Set
kriteria dalam tool Find Items.
Gabungan beberapa model dan fail dalam satu projek dengan
Shared Coordinate menggunakan koordinat yang sama untuk menentukan
kedudukan fail yang saling berkaitan bagi tujuan koordinasi.
Elemen yang memaparkan paparan/view lukisan yang ingin
Sheets
dicetak.
Elemen Family berparameter pra-tetap boleh ubah yang tersedia
System Family
dalam perisian Revit.
Standardized non-executable file type yang digunakan oleh perisian
komputer sebagai contoh pra-format kepada fail lain, khususnya
Template dokumen. Ia mengandungi satu set elemen yang berulang dan
diwujudkan untuk menyeragamkan Visibility Setting di keseluruhan
dokumen akhir.
Sebuah persembahan maklumat grafik atau bukan grafik yang
Views dihasilkan daripada model seperti pelan susunatur, keratan,
jadual atau pandangan lain dalam projek.
View Template Template yang digunakan untuk keseragaman paparan model.
Model 3D berinformasi dalam bentuk digital yang mengandungi
Model BIM
pelbagai maklumat geometri dan bukan geometri
Tetapan piawaian Revit seperti Project Settings, View
Templat BIM JKR Revit Templates, Project and Shared Parameters, Project View,
Family dan Print Settings yang telah disediakan oleh Unit BIM
ix
ISTILAH KETERANGAN
JKR. Semua Projek JKR yang melibatkan aplikasi BIM hendaklah
menggunakan Template yang telah disediakan.
Merupakan reka bentuk bagi Kerja Kejuruteraan Awam yang

melibatkan satu atau lebih skop kerja berikut:
i. Kerja Tanah
Reka Bentuk Sivil ii. Jalan Dalaman

iii. Sistem Saliran
iv. Sistem Pembetungan
v. Sistem Retikulasi Air Luaran
Merupakan model 3D berparametrik yang dibangunkan bagi

Kerja Kejuruteraan Awam yang melibatkan satu atau lebih skop
kerja berikut:
i. Kerja Tanah
Model Sivil
ii. Jalan Dalaman
iii. Sistem Saliran
iv. Sistem Pembetungan
v. Sistem Retikulasi Air Luaran
“Fail Induk” bagi pembangunan model Civil 3D di mana model

Maklumat Shortcut bagi setiap skop kerja dibangunkan secara berasingan dalam satu
Working Folder dan pengkalan maklumat yang sama.
Komponen yang digunakan dalam pembangunan model Civil 3D.

Terdapat 5 jenis Komponen Civil 3D yang dibangunkan
Komponen Civil 3D menggunakan sistem pengukuran matrik dengan merujuk kepada
spesifikasi piawai atau mana-mana spesifikasi yang disahkan oleh
cawangan pakar.
x
ISI KANDUNGAN
1 TEMPLAT BIM JKR .............................................................................................. 3

1.1 PENGENALAN .................................................................................................... 3
1.2 TEMPLAT BIM JKR REVIT .................................................................................. 3
1.2.1 Project Information .................................................................................... 4
1.2.2 Project Settings ........................................................................................... 5
1.2.3 Project Browser .......................................................................................... 5
1.2.4 View Template ........................................................................................... 6
1.2.5 Parameter.................................................................................................. 7
1.2.6 Print Settings ............................................................................................ 8
1.3 TEMPLAT BIM JKR CIVIL 3D ............................................................................. 9
1.3.1 Templat Drawing .................................................................................... 10
1.3.2 Fail Design Criteria .................................................................................. 10
1.3.3 Fail Geospatial Coordinate System ........................................................ 11
1.4 TEMPLAT BIM JKR NAVISWORKS.................................................................. 12
1.4.1 Templat Workspace ............................................................................... 13
1.4.2 Templat Search Sets............................................................................... 14
1.4.3 Templat Clash Test............................................................................... 14
1.5 TEMPLAT BIM JKR COST X ............................................................................. 15
1.5.1 Dimension Groups ................................................................................... 17
1.5.2 Senarai Kuantiti ...................................................................................... 21
2 KONVENSYEN PENAMAAN......................................................................... 25
2.1 PENGENALAN .................................................................................................. 25
2.2 SYARAT UMUM ................................................................................................ 25
2.3 PENAMAAN FOLDER PROJEK ....................................................................... 26
2.4 PENAMAAN FAIL TEMPLAT ......................................................................... 26
2.5 PENAMAAN FAIL MODEL ............................................................................. 28
2.6 PENAMAAN FAIL ELEKTRONIK.................................................................. 36
2.6.1 Fail Lukisan Elektronik.......................................................................... 36
2.6.2 Fail Dokumen Elektronik ..................................................................... 41
2.7 PENAMAAN ELEMEN REVIT .......................................................................... 42
2.7.1 Families ..................................................................................................... 42
2.7.2 Parameter ................................................................................................. 47
2.7.3 Worksets ................................................................................................ 49
2.7.4 Material .................................................................................................... 49
2.8 PENAMAAN ELEMEN CIVIL 3D ..................................................................... 49
2.8.1 Objek Civil 3D......................................................................................... 50
2.8.2 Komponen Civil 3D .............................................................................. 60
3 PEMBANGUNAN MODEL ............................................................................. 71
3.1 MODEL BANGUNAN ..................................................................................... 71
xii
3.1.1 Spesifikasi Model.................................................................................... 71
3.1.2 Komponen dan Sistem ......................................................................... 79
3.1.3 Pengurusan Fail Model.......................................................................... 84
3.2 Model Civil 3d ...................................................................................................... 96
3.2.1 Spesifikasi Model.................................................................................... 96
3.2.2 Pengurusan Fail Model.......................................................................... 98
3.3 Model Navisworks ............................................................................................. 100
3.3.1 Spesifikasi Model.................................................................................. 100
3.3.2 Pengurusan Fail Model........................................................................ 102
4 PERKONGSIAN MAKLUMAT ..................................................................... 107
SENARAI RAJAH
Rajah 1.1: Contoh Project Information bagi Templat BIM JKR Revit
Struktur .......................................................................................................... 4
Rajah 1.2: Contoh Project Browser dalam Templat BIM JKR Revit Struktur . 5
Rajah 1.3: Contoh View Template Floor dan Area Plans .................................. 6
Rajah 1.4: Contoh Maklumat Parameter Type ...................................................... 7
Rajah 1.5: Contoh Maklumat Parameter Instance ................................................ 8
Rajah 1.6: Contoh tetapan Print Setting .................................................................. 9
Rajah 1.7: Templat BIM JKR CIVIL 3D .................................................................... 10
Rajah 1.8: Design Criteria Editor – Arahan Teknik JKR .................................... 11
Rajah 1.9: Fail Geospatial Coordinate System dan Drawing Setting .......... 11
Rajah 1.10: Contoh Templat Workspace bagi proses Design Review ............... 13
Rajah 1.11: Contoh Templat Search Sets bagi disiplin Arkitek dan Struktur 14
Rajah 1.12: Contoh Templat Clash Test antara disiplin Mekanikal dan
Elektrik ....................................................................................................... 15
Rajah 1.13: Informasi yang dibaca oleh perisian CostX daripada Model
Revit ........................................................................................................... 16
Rajah 1.14: Tetapan Import Dimension Using BIM Template .................................. 18
Rajah 1.15: Laporan Kuantiti Bahan yang diekstrak mengikut elemen .............. 18
Rajah 1.16: Fitur Templat Model Map ....................................................................... 19
Rajah 1.17: Formula yang telah disetkan dalam templat Model Map .............. 19
xiii
Rajah 1.18: Tetapan Import Dimension Using Model Map ............................ 20
Rajah 1.19: Kuantiti bahan binaan yang telah diekstrak dari tetapan
Import Dimension Using Model Map ............................................ 20
Rajah 1.20: Penjanaan Workbooks dari templat Dimension Groups .............. 21
Rajah 1.21: Kuantiti pada workbooks yang telah dijana dan dipindah masuk
ke dalam templat Senarai Kuantiti ....................................................... 22
Rajah 1.22: Contoh Templat Senarai Kuantiti ........................................................ 22
Rajah 2.1: Contoh penamaan fail model Revit Arkitek dan Struktur ............... 29
Rajah 2.2: Contoh penamaan fail dokumen elektronik ......................................... 37
Rajah 2.3: Carta hierarki Revit Elements atau Families..................................... 42
Rajah 2.4: Contoh penamaan Parameter Properties.......................................... 48
Rajah 3.1: Lokasi Project Base Point berdasarkan koordinat sebenar
yang ditunjukkan dalam pelan ukur tapak bagi Model tapak ............. 72
Rajah 3.2: Lokasi Project Base Point (0,0,0) pada grid A/1 Model Arkitek ... 73
Rajah 3.3: Lokasi Project Base Point (0,0,0) pada grid A/1 Model Struktur.. 73
Rajah 3.4: Lokasi Project Base Point (0,0,0) pada grid A/1 Model Elektrik ... 73
Rajah 3.5: Lokasi Project Base Point (0,0,0) pada grid A/1 Model
Mekanikal ..................................................................................................... 74
Rajah 3.6: Contoh lokasi Shared Coordinate pada grid A/1 Model Elektrik
mengikut kedudukan sebenar Model Bangunan di tapak................... 74
Rajah 3.7: Contoh penamaan aras Model Bangunan ............................................. 75
Rajah 3.8: Contoh penggunaan grid dan aras Model Struktur ............................ 75
Rajah 3.9: Contoh Penggunaan grid dan aras Model Mekanikal ......................... 76
Rajah 3.10: Contoh Penggunaan grid dan aras Model Elektrik ........................... 76
Rajah 3.11: Contoh kedudukan aras papak Model Struktur yang
diturunkan sebanyak 30mm daripada aras FFL Model Arkitek ..... 77
Rajah 3.12: Komponen family pintu pada hos dinding......................................... 77
Rajah 3.13: Komponen family lampu dan kipas pada aras siling ........................ 78
Rajah 3.14: Contoh in-place family dalam Model Elektrik ................................ 78
Rajah 3.15: Komponen family tingkap yang dibangunkan menggunakan
templat tingkap dan hos dinding ........................................................... 80
Rajah 3.16: Parameter komponen yang perlu dilengkapkan (yang tertulis
<sila kemaskini>) ..................................................................................... 82
xiv
Rajah 3.17: Pembangunan komponen family yang menggunakan center line
sebagai titik tengah model ..................................................................... 82
Rajah 3.18: Contoh sebahagian parameter komponen family elektrik yang
telah dilengkapkan ................................................................................... 83
Rajah 3.19: Contoh Project Information Model Elektrik .................................. 84
Rajah 3.20: : Contoh Project Browser Model Struktur ...................................... 84
Rajah 3.21: Paparan pada View Bomba, Pelan Aras 01 (05b_Bomba) ................ 86
Rajah 3.22: Contoh Legends petunjuk kod kemasan dinding ............................. 87
Rajah 3.23: Contoh Legends komponen dan sistem elektrik ............................. 87
Rajah 3.24: Contoh Schedules/Quantities Model Elektrik................................ 88
Rajah 3.25: Contoh kuantiti asas penapak ............................................................... 88
Rajah 3.26: Contoh Schedules/Quantities bagi Pelan Susun Atur DB dan
Soket .......................................................................................................... 89
Rajah 3.27: Jadual Schedule of Accommodation ......................................................... 90
Rajah 3.28: Title Block beserta time stamp ................................................................ 91
Rajah 3.29: Contoh lukisan data ruang klinik yang terdapat dalam Sheets...... 92
Rajah 3.30: Contoh lukisan Pelan Susunatur Lampu dan Petunjuk yang
terdapat dalam Sheets ........................................................................... 93
Rajah 3.31: Contoh maklumat yang terkandung dalam Title Block JKR ............. 94
Rajah 3.32: Contoh model disiplin lain yang terkandung dalam Revit
Links Model Elektrik............................................................................... 95
Rajah 3.33: Contoh model disiplin lain yang terkandung dalam Revit
Links Model Arkitek ............................................................................... 95
Rajah 3.34: Contoh View Templates Model Elektrik .......................................... 95
Rajah 3.35: Maklumat Projek dalam Drawing Utilities ............................................. 99
Rajah 3.36: Contoh isi kandungan folder ............................................................... 100
Rajah 3.37: Contoh Coordination Model menunjukkan koordinat
Model Mekanikal dan Model Elektrik yang tidak selaras ............... 100
Rajah 3.38: Contoh clash yang dikenal pasti dalam Coordination Model .... 101
Rajah 3.39: Contoh Coordinated Model yang tidak mempunyai clash ......... 101
Rajah 3.40: Contoh komponen gutter yang tidak dimodelkan dalam
kategori komponen yang betul ........................................................... 102
xv
Rajah 3.41: Contoh kesilapan komponen pintu yang mempunyai
nested components yang tidak dimodelkan bersekali ...................... 103
Rajah 3.42: Contoh komponen bumbung yang tidak dikemaskini.................... 103
Rajah 3.43: Contoh senarai search sets yang tidak dipadam selepas
templat clash test yang baru diimport ................................................ 104
SENARAI JADUAL
Jadual 1.1: Elemen Project Browser........................................................................... 5

Jadual 2.1: Disiplin ......................................................................................................... 29
Jadual 2.2: Versi Perisian .............................................................................................. 30
Jadual 2.3: Fasa Projek .................................................................................................. 30
Jadual 2.4: Sistem / Sub-sistem (Mekanikal & Elektrik sahaja) ............................. 31
Jadual 2.5: Kategori bangunan & Klasifikasi ............................................................. 31
Jadual 2.6: Kod Projek .................................................................................................. 31
Jadual 2.7: Zon / Blok bangunan / Tapak & Kluster Pembangunan .................... 32
Jadual 2.8: Jenis Model / Skop Kerja / Kod Aliran Kerja....................................... 32
Jadual 2.9: Penerangan Terperinci Jenis Fail ............................................................ 33
Jadual 2.10: Penamaan dan Contoh Kod Navisworks .......................................... 34
Jadual 2.11: Tarikh Semakan & Kemajuan (Revit dan Civil 3D) ........................ 34
Jadual 2.12: Tarikh Semakan & Kod Proses Kerja (Navisworks) ...................... 35
Jadual 2.13: Contoh penamaan fail perisian Revit ................................................. 35
Jadual 2.14: Contoh penamaan fail perisian C3D................................................... 35
Jadual 2.15: Contoh penamaan fail perisian Navisworks ..................................... 36
Jadual 2.16 Disiplin & Versi Perisian ......................................................................... 37
Jadual 2.17: Fasa projek & Sistem / Subsistem ........................................................ 38
Jadual 2.18: Sistem / Subsistem (Mekanikal & Elektrik sahaja) ............................ 38
Jadual 2.19: Kategori bangunan & Klasifikasi ........................................................... 39
Jadual 2.20: Penamaan dan Contoh Kod Projek .................................................... 39
Jadual 2.21: Zon / Blok bangunan / Tapak & Kluster Pembangunan .................. 40
Jadual 2.22: Jenis Lukisan ............................................................................................. 40
Jadual 2.23: Tarikh & Semakan kemajuan................................................................. 41
xvi
Jadual 2.24: Contoh penamaan fail lukisan elektronik........................................... 41
Jadual 2.25: Contoh penamaan fail dokumen elektronik perisian lain ............... 42
Jadual 2.26: Contoh penamaan System Family ..................................................... 43
Jadual 2.27: Contoh penamaan fail Family Arkitek ............................................... 44
Jadual 2.28: Contoh penamaan fail komponen Family Struktur ........................ 44
Jadual 2.29: Contoh penamaan fail Family Mekanikal .......................................... 45
Jadual 2.30: Contoh penamaan fail Family Elektrik............................................... 45
Jadual 2.31: Contoh penamaan fail Datum Element............................................ 46
Jadual 2.32: Penamaan Annotation .......................................................................... 46
Jadual 2.33: Contoh penamaan fail Generic Annotation ...................................... 46
Jadual 2.34: Contoh penamaan fail Tagging ........................................................... 47
Jadual 2.35: Contoh penamaan fail Detail Item .................................................... 47
Jadual 2.36: Penamaan Parameter ............................................................................ 48
Jadual 2.37: Jadual kod Parameter ........................................................................... 48
Jadual 2.38: Turutan & Kod Skop .............................................................................. 50
Jadual 2.39: Turutan Point Group ............................................................................ 51
Jadual 2.40: Nama Point Group ................................................................................ 51
Jadual 2.42: Turutan Surface ..................................................................................... 52
Jadual 2.43: Nama Surface ......................................................................................... 52
Jadual 2.45: Jenis Alignment ....................................................................................... 53
Jadual 2.46: Turutan Alignment ................................................................................ 53
Jadual 2.47: Nama Alignment .................................................................................... 53
Jadual 2.49: Nama Site ................................................................................................. 54
Jadual 2.50: Kegunaan Feature Line ........................................................................ 54
Jadual 2.51: Turutan Feature Line ............................................................................. 54
Jadual 2.53: Turutan Site ............................................................................................. 55
Jadual 2.54: Nama Site ................................................................................................. 55
Jadual 2.56: Turutan Pipe Network ......................................................................... 56
xvii
Jadual 2.57: Nama Pipe Network ............................................................................. 56
Jadual 2.59: Turutan Pressure Network ................................................................. 57
Jadual 2.60: Pressure Network ................................................................................. 57
Jadual 2.62: Turutan Corridor ................................................................................... 58
Jadual 2.63: Nama Corridor ....................................................................................... 58
Jadual 2.65: Turutan Assemblies ............................................................................... 59
Jadual 2.66: Nama Corridor ....................................................................................... 60
Jadual 2.67: Nama Assemblies ................................................................................... 60
Jadual 2.68: Nama Perisian & Versi ........................................................................... 61
Jadual 2.69: Skop & Jenis Komponen ........................................................................ 61
Jadual 2.70: Nama Komponen .................................................................................... 61
Jadual 2.71: Nama Saiz / Kapasiti ............................................................................... 62
Jadual 2.75: Saiz / Kapasiti ........................................................................................... 63
Jadual 2.79: Saiz / Kapasiti ........................................................................................... 65
Jadual 2.82: Kategori Komponen ............................................................................... 66
Jadual 3.1: Pengstrukturan Model .............................................................................. 71
Jadual 3.2: Kaedah penetapan kedudukan koordinat Model Bangunan ............. 72
Jadual 3.3: Pengstrukturan Model .............................................................................. 78
Jadual 3.4: Jadual Komponen Family Arkitek ......................................................... 79
Jadual 3.5: Jadual Sistem Family Arkitek ................................................................. 80
xviii
Jadual 3.6: Jadual Parameter Komponen Family Pintu ......................................... 81
Jadual 3.7: Views Model Arkitek ................................................................................ 85
Jadual 3.8: Ringkasan Views Model Struktur, Mekanikal dan Elektrik ............... 86
Jadual 3.9: Format Fail dan Format Objek Skop Reka Bentuk Kerja Tanah .... 96
Jadual 3.10: Format Fail dan Format Objek Skop Reka Bentuk Jalan ................ 97
Jadual 3.11: Format Fail dan Format Objek Reka Bentuk Sistem Saliran.......... 97
Jadual 3.12: Format Fail dan Format Objek Reka Bentuk Sistem
Pembetungan ........................................................................................... 97
Jadual 3.13: Format Fail dan Format Objek Reka Bentuk Sistem Retikulasi
Air Luaran ................................................................................................ 98
Jadual 4.1: Perkongsian Maklumat dalam Fasa Perancangan .............................. 108
Jadual 4.2: Perkongsian Maklumat dalam Fasa Reka Bentuk dan Perolehan .. 111
Jadual 4.3: Perkongsian Maklumat dalam Fasa Pembinaan dan Serahan .......... 116
SENARAI LAMPIRAN
Lampiran A 1: Kod Penamaan Fail Model ............................................................. 118

Lampiran A 2: Kod Penamaan Fail Elektronik ...................................................... 122
Lampiran A 3: Kod Penamaan Fail Family .............................................................. 123
Lampiran B 1: Senarai Parameter Informasi Projek ............................................ 140
Lampiran B 2: Senarai Kategori & Parameter Komponen Disiplin Arkitek ... 141
Lampiran B 3: Senarai Kategori & Parameter Komponen Disiplin Struktur . 142
Lampiran B 4: Senarai Kategori & Parameter Komponen Disiplin
Mekanikal ........................................................................................... 143
Lampiran B 5: Senarai Kategori & Parameter Komponen Disiplin Elektrik .. 144
Lampiran B 6: Senarai Parameter Komponen Kerja Sivil................................... 145
Komponen: Kerja Tanah................................................................................. 145
Komponen: Jalan Dalaman ............................................................................. 147
Komponen: Sistem Saliran.............................................................................. 150
Komponen: Sistem Retikulasi Air Luaran ................................................... 151
Komponen: Sistem Pembetungan ................................................................. 152
xix
TEMPLAT
1 TEMPLAT BIM JKR
1.1 PENGENALAN
Templat ditakrifkan sebagai jenis fail yang telah dipiawaikan (standard). Ia
digunakan dalam perisian komputer sebagai contoh pra format dan
mengandungi satu set elemen tetapan bertujuan untuk mewujudkan
keseragaman tetapan mengikut kehendak dan keperluan pengguna secara
berulang.
Templat BIM JKR dibangunkan dalam empat (4) perisian utama iaitu Revit, Civil
3D, CostX dan Navisworks Manage. Templat ini disediakan dengan ketetapan
umum yang lazim digunakan dalam proses penyediaan, pengemaskinian dan
koordinasi model. Templat ini juga boleh diubahsuai mengikut kesesuaian dan
keperluan projek. Templat terkini setiap perisian boleh diperolehi dari Pusat
BIM dan akan digunakan oleh pasukan pereka bentuk semasa permulaan
peringkat reka bentuk. Walau bagaimanapun, pengubahsuaian hendaklah dirujuk
atau dimaklumkan kepada Unit BIM sekiranya terdapat keperluan tambahan
terhadap tetapan sedia ada dalam templat.
1.2 TEMPLAT BIM JKR REVIT

Templat BIM JKR Revit disediakan untuk membantu pasukan reka bentuk
menyeragamkan tetapan, mempercepatkan penyediaan model dan
menghasilkan dokumentasi yang konsisten. Selain maklumat reka bentuk,
maklumat pembinaan dan aset juga boleh diisi oleh kontraktor melalui ruang
yang disediakan dalam templat dari semasa ke semasa. Templat ini dibangunkan
mengikut keperluan disiplin masing-masing seperti berikut:
x Templat Arkitek: jkrAR21_00 Template Arkitek.rte
x Templat Struktur: jkrST21_00 Template Struktur.rte
x Templat Mekanikal: jkrME21_00 Template Mekanikal.rte
x Templat Elektrik: jkrEL21_00 Template Elektrik.rte
Bagi pembangunan komponen dalam perisian Revit, terdapat pelbagai fail

templat komponen telah disediakan oleh setiap disiplin mengikut Category
dalam perisian Revit. Ianya digunakan oleh pereka bentuk atau BIM Modeller
3
dalam menyediakan komponen Revit yang baharu. Contoh fail templat family
mengikut disiplin masing-masing adalah seperti berikut:
x Templat family Arkitek: jkrAR21_dor_(PTq000)-3 Door Template.rft
x Templat family Struktur: jkrST21_str-fr_pc_rcb Template.rft
x Templat family Mekanikal: jkrME21_air-tm Template.rft
x Templat family Elektrik: jkrEL21_com-dv Face Based Template.rft
Templat BIM JKR Revit mengandungi tetapan seperti berikut:
1.2.1 Project Information

Project Information mengandungi informasi model sesebuah projek seperti
nama dan alamat projek, status projek, tarikh pelaksanaan projek dan
sebagainya. Informasi ini akan dimasukkan secara berperingkat mengikut fasa
pelaksanaan projek. Informasi yang terkandung dalam Project Information
dapat digunakan sebagai rujukan stakeholders dan boleh dimasukkan ke dalam
jadual dan digunakan pada title block (sheet).
Rajah 1.1: Contoh Project Information bagi Templat BIM JKR Revit Struktur
4
1.2.2 Project Settings
Project Settings dalam templat setiap disiplin adalah berbeza dan ditetapkan
mengikut keperluan penyediaan model, reka bentuk dan dokumentasi lukisan
masing-masing. Tetapan ini dapat menghasilkan output model yang konsisten dan
sistematik.
1.2.3 Project Browser

Project Browser mengandungi elemen seperti jadual berikut:
Jadual 1.1: Elemen Project Browser
No. Elemen Fungsi

1 Views Untuk memaparkan komponen/elemen model dalam
pelbagai perspektif seperti Plan, 3D Views,
Elevations, Sections dan Drafting Views
2 Legends Untuk memaparkan simbol komponen/elemen model
3 Schedules/ Untuk memaparkan senarai maklumat reka bentuk,
Quantities kuantiti, aset dan lukisan
4 Sheets Untuk mengurus dan memaparkan dokumentasi
lukisan
5 Families Untuk mengurus dan memaparkan senarai komponen
yang terdapat dalam fail templat
6 Groups Untuk menggabungkan beberapa komponen/elemen
model bagi memaparkan kombinasi model yang lebih
berstruktur
7 Revit links Untuk mengurus dan memaparkan fail-fail model yang
dihubungkan dalam projek
Rajah 1.2: Contoh Project Browser dalam Templat BIM JKR Revit Struktur
5
1.2.4 View Template
View Template membolehkan pasukan reka bentuk mempelbagaikan paparan
yang dikehendaki dengan memilih parameter paparan berkaitan yang terdapat
dalam View Properties. Ia mengandungi beberapa parameter paparan yang
boleh ditetapkan mengikut keperluan model dan dokumentasi lukisan. View
Template yang terdapat dalam templat adalah seperti berikut:
x Floor, Area Plans, Structural Plan dan Ceiling Plans
x 3D Views dan Walkthrough
x Elevations
x Sections dan Detailed Views
x Rendering dan Drafting Views
Rajah 1.3: Contoh View Template Floor dan Area Plans

6
1.2.5 Parameter
Parameter merupakan jenis maklumat yang ditetapkan dalam Categories.
Terdapat lima (5) pecahan untuk tetapan Parameter yang boleh digunakan
dalam projek iaitu:
i. Project Parameter – Parameter tambahan yang digunakan pada Family,
Schedule, Sorting dan Filtering untuk projek berkenaan sahaja. Ia tidak
boleh digunakan pada Tagging
ii. Shared Parameter – Parameter tambahan yang digunakan pada Family,
Schedule, Sorting dan Filtering. Ia boleh digunakan bagi tujuan Tagging,
digunapakai pada beberapa projek dan dieksport ke format ODBC
iii. Global Parameter – Parameter tambahan yang terdapat dalam projek
dan digunakan pada Schedule, Sorting dan Filtering. Ia digunakan untuk
mengawal komponen dalam projek secara parametrik
iv. Family Parameter – hanya digunakan pada Family berkenaan sahaja. Ia
tidak boleh dikeluarkan pada Schedule dan Tag
v. System Parameter – Parameter sedia ada dalam perisian Revit
Penggunaan parameter terbahagi kepada dua (2) jenis parameter iaitu:

x Type – Ciri-ciri maklumat yang sama dan terdapat dalam sesuatu
komponen;
Rajah 1.4: Contoh Maklumat Parameter Type

x Instance – Ciri-ciri maklumat yang sama / berbeza dan diisi dalam sesuatu
komponen secara berkumpulan / berasingan.
7
Rajah 1.5: Contoh Maklumat Parameter Instance
Maklumat bagi setiap parameter hendaklah diisi dalam ruangan value di

sepanjang proses pembangunan model. Di antara parameter yang terdapat
dalam setiap categories ialah maklumat geometri (dimensi komponen) dan
maklumat bukan geometri (tarikh pemasangan, data pembekal, jenis bahan dan
sebagainya).
Parameter mengandungi dua (2) fungsi utama iaitu:

i. Membolehkan proses penyimpanan maklumat projek, reka bentuk,
kuantiti bahan dan aset secara digital dan sistematik
ii. Membolehkan pengguna lain selain pasukan reka bentuk mendapatkan
maklumat berkaitan daripada model / projek untuk digunakan dalam
pelbagai tujuan.
1.2.6 Print Settings

Print Settings merupakan tetapan yang disediakan bagi mencetak lukisan yang
dikehendaki. Ia membolehkan pasukan reka bentuk memilih kepelbagaian
paparan dan saiz lukisan melalui Set Print yang disediakan.
8
Rajah 1.6: Contoh tetapan Print Setting
1.3 TEMPLAT BIM JKR CIVIL 3D

Templat BIM JKR Civil 3D disediakan untuk membantu mempercepatkan kerja
penyediaan model, lukisan dan laporan reka bentuk Sivil melalui ciri-ciri
penyeragaman (standardisation) yang terdapat dalam templat. Terdapat tiga (3)
jenis Templat BIM JKR Civil 3D iaitu:
x Templat Drawing:
i. jkrCv21_Template C3D.dwt
ii. jkrCv21_Section View.dwt
iii. jkrCv21_Profile View.dwt
x Fail Design Criteria:
i. jkrCv21_ATJ 8_86.xml
ii. jkrCv21_REAM.xml
x Fail Geospatial Coordinate System:
i. Category.CSD
ii. Coordsys.CSD
* jkrCv21merujuk kepada versi perisian Civil 3D 2021
9
1.3.1 Templat Drawing
Templat Drawing adalah templat Civil 3D yang merupakan templat utama
dalam Templat BIM JKR CIVIL 3D. Templat ini mengandungi tetapan komponen
AutoCAD termasuk objek-objek Civil 3D yang telah diselaraskan bagi
memenuhi keperluan kerja-kerja pemodelan dan penjanaan lukisan. Antara
tetapan yang terdapat dalam templat ini ialah Drawing Setting, Toolspace
Setting, Tool Pallete, Layer Properties Manager, Title Block, Template
Section View dan Template Profile.
Rajah 1.7: Templat BIM JKR CIVIL 3D
1.3.2 Fail Design Criteria

Fail Design Criteria mengandungi kriteria dan piawaian reka bentuk geometri
jalan bagi alignment dan profile dalam Civil 3D. Terdapat dua (2) set piawaian
yang disediakan iaitu:
x Arahan Teknik Jalan (ATJ)
x Road Engineering Associate of Malaysia (REAM)
10
Rajah 1.8: Design Criteria Editor – Arahan Teknik JKR
1.3.3 Fail Geospatial Coordinate System

Geospatial Coordinate System adalah sistem koordinat yang digunakan oleh
Autodesk C3D untuk menunjukkan lokasi sebenar sesuatu objek di muka bumi.
Fail Geospatial Coordinate System yang terdapat dalam Templat BIM JKR
CIVIL 3D menggunakan CASSINI dan RSKEWO Projection System. Ianya
mengandungi data geografi di Malaysia yang boleh dimasukkan dalam aplikasi
Autocad C3D bagi tujuan pelarasan kedudukan projek di Malaysia.
Rajah 1.9: Fail Geospatial Coordinate System dan Drawing Setting
11
1.4 TEMPLAT BIM JKR NAVISWORKS
Templat BIM JKR Navisworks disediakan dengan beberapa set tetapan dan
bahagian umum yang sering digunakan dalam aliran kerja koordinasi. BIM
Coordinator akan menjalankan proses Penyelarasan Reka bentuk (Design Review
dan Clash Analysis) dan Simulasi Pembinaan dengan menggunakan templat ini.
Templat ini dibangunkan mengikut keperluan proses kerja atau disiplin seperti
berikut:
x Templat Workspace:
i. Templat Workspace Design Review. Contoh fail templat ini:
jkrCD21_Templat Workspace_Clash Analysis.xml
ii. Templat Workspace Clash Analysis. Contoh fail templat ini:
jkrCD21_Templat Workspace_Design Review.xml
iii. Templat Workspace Simulasi Pembinaan. Contoh fail templat ini:
jkrCD21_Templat Workspace_Simulation.xml
x Templat Search Sets:
i. Templat Search Sets Disiplin Arkitek. Contoh fail templat ini:
jkrCD21_ Templat Sets_AR.xml
ii. Templat Search Sets Disiplin Sivil. Contoh fail templat ini:
jkrCD21_ Templat Sets_CV.xml
iii. Templat Search Sets Disiplin Struktur. Contoh fail templat ini:
jkrCD21_ Templat Sets_ST.xml
iv. Templat Search Sets Disiplin Mekanikal. Contoh fail templat ini:
jkrCD21_ Templat Sets_ME.xml
v. Templat Search Sets Disiplin Elektrik. Contoh fail templat ini:
jkrCD21_ Templat Sets_EL.xml
x Templat Clash Test:
i. Templat Clash Test Disiplin Arkitek dan Struktur. Contoh fail templat
ini:
jkrCD21_Templat Clash Test_AR w ST.xml
ii. Templat Clash Test Disiplin Arkitek dan Mekanikal. Contoh fail templat
ini:
jkrCD21_Templat Clash Test_AR w ME.xml
iii. Templat Clash Test Disiplin Arkitek dan Elektrik. Contoh fail templat ini:
12
jkrCD21_Templat Clash Test_AR w EL.xml
iv. Templat Clash Test Disiplin Struktur dan Mekanikal. Contoh fail templat
ini:
jkrCD21_Templat Clash Test_ST w ME.xml
v. Templat Clash Test Disiplin Struktur dan Elektrik. Contoh fail templat
ini:
jkrCD21_Templat Clash Test_ST w EL.xml
vi. Templat Clash Test Disiplin Mekanikal dan Elektrik. Contoh fail templat
ini:
jkrCD21_Templat Clash Test_ME w EL.xml
1.4.1 Templat Workspace

Templat Workspace mengandungi ruang kerja yang mempunyai Dockable
Window tertentu sama ada di sebelah kanan, kiri atau bawah Scene View. Ia
adalah berbeza dan ditetapkan mengikut proses kerja koordinasi. Secara amnya
templat ini berfungsi sebagai pemudahcara bagi pengguna untuk melaksanakan
koordinasi.
Rajah 1.10: Contoh Templat Workspace bagi proses Design Review
13
1.4.2 Templat Search Sets
Templat Search Sets mengandungi simpanan seleksi komponen family
berdasarkan kriteria yang dinamik. Ia memudahkan proses carian semula
komponen semasa semakan dan analisis model koordinasi.
Rajah 1.11: Contoh Templat Search Sets bagi disiplin Arkitek dan Struktur
1.4.3 Templat Clash Test

Templat Clash Test mengandungi beberapa tetapan seperti nama clash test,
komponen yang terlibat untuk analisis, kelas bagi analisis dan nilai tolerance. Ia
berfungsi sebagai pre-defined analysis yang digunakan untuk tujuan clash analysis.
Templat ini dibangunkan supaya pengguna tidak perlu mewujudkan senarai clash
test setiap kali melaksanakan clash analysis untuk projek baharu. Dengan adanya
templat ini, proses clash analysis akan dapat dilaksanakan dengan lebih cepat dan
mudah.
14
Rajah 1.12: Contoh Templat Clash Test antara disiplin Mekanikal dan Elektrik
1.5 TEMPLAT BIM JKR COST X

Perisian CostX merupakan platform utama yang digunakan oleh Jabatan bagi
tujuan pengukuran kuantiti secara elektronik, penyediaan Senarai Kuantiti dan
anggaran kos projek. Perisian ini dipilih berdasarkan kebolehupayaan perisian
tersebut untuk menerima pelbagai format fail lukisan digital di samping
kemampuan untuk menterjemah Model 3D, tanpa perlu mengubah model
tersebut. Ia juga berupaya menyediakan visualisasi lengkap sebuah model
bangunan yang akan dibina.
Setiap fail lukisan yang dihasilkan oleh pereka bentuk mempunyai maklumat yang
tersendiri dan maklumat tersebut boleh diterjemahkan dalam perisian CostX
15
bagi tujuan penyediaan Senarai Kuantiti dan anggaran kos. Walau bagaimanapun,
laporan maklumat yang diperolehi adalah bergantung sepenuhnya kepada
kaedah pembangunan sesuatu komponen dalam model serta kecukupan
maklumat dalam model BIM.
Kuantiti boleh diperolehi sama ada secara manual on-screen measurement atau
melalui kaedah penjanaan kuantiti secara terus/langsung daripada model 3D bagi
membantu Juruukur Bahan menyediakan Senarai Kuantiti dan anggaran kos.
Perisian Revit mengkategorikan semua maklumat dalam model BIM mengikut

hierarki komponen Revit seperti contoh di Rajah 1.13. Maklumat ini dinamakan
sebagai Object Properties dalam perisian CostX.
Rajah 1.13: Informasi yang dibaca oleh perisian CostX daripada Model Revit
Templat BIM dalam perisian CostX dihasilkan untuk proses janaan kuantiti dan
penyediaan Senarai Kuantiti projek. Templat ini merupakan sebahagian daripada
tetapan dalam perisian CostX yang mengandungi format pra-tetapan boleh ubah
sebagai asas penyeragaman untuk tujuan pengurusan maklumat. Ia boleh
membaca maklumat daripada model dalam format 3D DWFx (Design Web
Format) yang dihasilkan menggunakan perisian Revit. Templat ini juga
dibangunkan berpandukan Standard Method of Measurement (SMM), Templat
16
BIM Revit JKR dan Templat BIM Civil JKR. Templat ini dipanggil 3D Project
Measurement Template.
Antara tetapan yang terdapat dalam 3D Project Measurement Template ini ialah:
i. Dimension Groups
ii. Senarai Kuantiti
1.5.1 Dimension Groups

Dimension Groups ialah senarai folders yang disusun berdasarkan elemen dalam
Senarai Kuantiti. Setiap folders dalam Dimension Groups tersebut mengandungi
item-item yang perlu dibuat pengukuran kuantiti di mana ianya telah dilengkapi
dengan maklumat unit pengukuran serta formula. Formula ini dibangunkan
berdasarkan SMM.
Pengukuran kuantiti menggunakan templat Dimension Groups ini boleh

dibahagikan kepada dua (2) kaedah iaitu:
i. Import Dimension Using BIM Template (Automated Takeoff)
ii. Model Map (Derived Takeoff)
Import Dimension Using BIM Template (Automated Takeoff)

Templat ini membolehkan kuantiti bahan binaan diekstrak secara langsung
daripada model BIM terus ke Dimension Groups menggunakan BIM authoring tool
yang terdapat dalam perisian CostX, tertakluk kepada kecukupan maklumat
dalam model BIM yang dibangunkan oleh pereka bentuk. Kaedah ini
memerlukan model BIM dibangunkan berpandukan SMM.
17
Rajah 1.14: Tetapan Import Dimension Using BIM Template
Menggunakan tetapan Import Dimension Using BIM Template, laporan kuantiti

bahan yang telah diekstrak akan dapat dimanipulasi dan digunakan dalam
penyediaan Senarai Kuantiti projek.
Rajah 1.15: Laporan Kuantiti Bahan yang diekstrak mengikut elemen
Model Map (Derived Takeoff)

Templat ini dibangunkan bagi membolehkan pengguna mendapatkan
elemen/kuantiti bahan binaan yang tidak dimodelkan tetapi diperlukan dalam
pengukuran kuantiti dan Senarai Kuantiti. Contohnya, kuantiti Formwork untuk
18
elemen rasuk boleh diekstrak dengan mudah walaupun tidak dimodelkan oleh
pereka bentuk. Ini kerana informasi/dimensi dari elemen rasuk yang dimodelkan
boleh dimanipulasi/diformulakan untuk mendapatkan maklumat kuantiti
formwork tersebut.
Templat yang disediakan ini hendaklah disalin (Copy) untuk digunakan dalam
projek. Ia akan digunakan sebagai worksheet bagi kerja pengukuran kuantiti
dalam perisian CostX.
Pengguna hanya perlu menjana/ekstrak laporan kuantiti bahan menggunakan

tools Import Dimension Using Model Map yang terdapat dalam perisian
CostX.
Rajah 1.16: Fitur Templat Model Map
Rajah 1.17: Formula yang telah disetkan dalam templat Model Map
19
Rajah 1.18: Tetapan Import Dimension Using Model Map
Rajah 1.19: Kuantiti bahan binaan yang telah diekstrak dari tetapan Import
Dimension Using Model Map
20
1.5.2 Senarai Kuantiti
Templat ini merupakan workbooks bagi penyediaan Senarai Kuantiti projek dan
boleh diubahsuai mengikut kesesuaian dan keperluan projek. Templat Senarai
Kuantiti ini telah dihubung terus (live link) dengan templat Dimension Groups bagi
item-item yang menjadi kebiasaan. Bagi item-item yang tidak dihubung secara
terus, kaedah pengiraan manual/biasa hendaklah dibuat menggunakan model
atau lukisan. Workbooks ini hendaklah dijana daripada templat Dimension
Groups untuk penyediaan Senarai Kuantiti projek.
Rajah 1.20: Penjanaan Workbooks dari templat Dimension Groups
Templat Senarai Kuantiti telah dibangunkan untuk membantu mempercepatkan

proses penyediaan Senarai Kuantiti. Templat ini dibangunkan berpandukan SMM
dan format piawai Jabatan. Selepas proses janaan workbooks daripada templat
Dimension Groups, pengguna hanya perlu memilih templat Senarai Kuantiti
yang telah disediakan dan menggunapakai templat tersebut untuk penyediaan
Senarai Kuantiti projek. Kuantiti pada workbooks boleh dipindah masuk sama
ada secara drag and drop atau taip secara manual. Walau bagaimanapun,
disarankan agar menggunakan kaedah drag and drop kerana sekiranya berlaku
sebarang perubahan atau pindaan, kuantiti tersebut telah dihubung terus (live
link) dan boleh dikemas kini secara automatik.
21
Rajah 1.21: Kuantiti pada workbooks yang telah dijana dan dipindah masuk ke
dalam templat Senarai Kuantiti
Rajah 1.22: Contoh Templat Senarai Kuantiti
Maklumat dan kuantiti bahan pada workbooks yang telah selesai dipindah masuk
ke dalam templat Senarai Kuantiti akan dijana seterusnya. Pengguna tidak perlu
membuat sebarang ubahsuai kerana format ini telah disediakan berpandukan
kepada format piawai Jabatan dan sentiasa dikemaskini mengikut keperluan.
Senarai Kuantiti ini seterusnya akan dimasukkan ke dalam Dokumen Tender.
22
2 KONVENSYEN PENAMAAN
2.1 PENGENALAN
Kaedah penamaan fail yang sistematik dapat memudahkan setiap pihak
mengenalpasti dan memperolehi fail yang dikehendaki. Setiap kod (nombor dan
huruf) dalam nama sesuatu fail hendaklah mengandungi maksud yang tersendiri
dan mudah difahami. Penamaan fail yang mempunyai ciri-ciri yang sama
hendaklah diselaras dan diseragamkan bagi mewujudkan sistem pengurusan fail
yang sistematik. Seksyen ini menerangkan kaedah penamaan fail dalam
pengurusan projek BIM.
Bagi memudahkan kaedah menamakan fail berdasarkan konvensyen penamaan,

nama fail boleh dijana menggunakan Sistem Penjana Nama.
2.2 SYARAT UMUM

Untuk penamaan fail yang dinyatakan dalam perkara 2.3 hingga 2.6, syarat-syarat
berikut hendaklah dipatuhi iaitu;
x Menggunakan huruf besar A hingga Z (kecuali huruf O dan I), huruf kecil
a hingga z, nombor 0-9 dan dash "-", underscore "_", at "@" serta bracket
"( )" sahaja untuk semua fail.
x Semua medan hendaklah dipisahkan oleh aksara underscore "_" atau dash
"-" sahaja. Contoh: xxx_yyy atau xxx-yyy. Manakala ruang (space)
digunakan untuk memisahkan perkataan dalam penerangan. Contoh:
Kuarters Kelas G.
x Aksara noktah "." hendaklah digunakan di antara nama fail dan format fail.
Contoh: xxx.rvt. Format fail (extension) tidak boleh dipinda atau
dihapuskan.
Untuk penamaan fail elemen yang dinyatakan dalam klausa 2.7 hingga 2.8, syarat-
syarat berikut hendaklah dipatuhi iaitu;
x Menggunakan huruf besar A hingga Z, huruf kecil a hingga z, nombor 0-9
dan dash "-", underscore "_", at "@" serta bracket " ( ) " sahaja untuk
semua fail.
25
x Semua medan hendaklah dipisahkan oleh aksara underscore "_" atau dash
"-" sahaja. Contoh: xxx_yyy atau xxx-yyy. Manakala ruang (space)
digunakan untuk memisahkan perkataan dalam penerangan. Contoh: Pintu
rata.
x Aksara noktah "." hendaklah digunakan di antara nama fail dan format fail.
Contoh: xxx.rfa. Format fail (extension) tidak boleh dipinda atau
dihapuskan.
2.3 PENAMAAN FOLDER PROJEK

Folder projek dinamakan seperti berikut:
<Kategori Projek>_<Kod Projek>_<Nama Projek>
Contoh penamaan folder projek adalah seperti BMkk5a_26B-001_KK5

Maran di mana kategori dan kod projek diterbitkan oleh Cawangan Arkitek.
Sekiranya terdapat projek yang tidak melibatkan Cawangan Arkitek, kod projek
hendaklah diterbitkan oleh cawangan yang melaksanakan projek berkenaan.
Nama projek hendaklah ringkas dan mudah difahami. Penamaan folder projek
ditetapkan semasa fasa perancangan dan dinyatakan dalam dokumen BPEP.
2.4 PENAMAAN FAIL TEMPLAT

Seperti yang diterangkan dalam Bab 1: Templat, dokumen ini menerangkan 3
jenis templat perisian BIM iaitu Autodesk Revit, Civil 3D, dan Navisworks.
x Penamaan fail Templat perisian Revit bagi model setiap disiplin adalah
seperti berikut:
i. Templat Revit Arkitek: jkrARn_00 Template Arkitek.rte
ii. Templat Revit Struktur: jkrSTn_00 Template Struktur.rte
iii. Templat Revit Mekanikal: jkrMEn_00 Template Mekanikal.rte
iv. Templat Revit Elektrik: jkrELn_00 Template Elektrik.rte
26
Di mana n adalah versi perisian yang digunapakai untuk membangunkan
templat
x Penamaan fail Templat perisian Revit bagi family setiap disiplin adalah
seperti berikut:
i. Templat Revit Arkitek:
jkrARn_<family category>_<kod sumber>.rft
ii. Templat Revit Struktur:

jkrSTn_<family category>_<sub-category>_<Type of Component>
. rft
iii. Templat Revit Mekanikal:

jkrMEn_<family category>.rft
iv. Templat Revit Elektrik:

jkrELn_<family category>_<host>.rft

templat
x Penamaan fail Templat perisian Civil 3D adalah seperti berikut:

i. Templat Drawing:
jkrCVn_Templat Sivil.dwg
jkrCVn_Profile Sivil.dwg
jkrCVn_Section Sivil.dwg
x Penamaan fail templat perisian Navisworks adalah seperti berikut:
i. Templat Workspace:
jkrCDn_Templat Workspace_Design Review.xml
jkrCDn_Templat Workspace_Clash Analysis.xml
jkrCDn_Templat Workspace_Simulation.xml
27
ii. Templat Sets:
jkrCDn_Templat Sets_AR.xml
jkrCDn_Templat Sets_ST.xml
jkrCDn_Templat Sets_ME.xml
jkrCDn_Templat Sets_EL.xml
jkrCDn_Templat Sets_CV.xml
iii. Templat Clash Test:

jkrCDn_Templat Clash Test_AR w ST.xml
jkrCDn_Templat Clash Test_AR w ME.xml
jkrCDn_Templat Clash Test_AR w EL.xml
jkrCDn_Templat Clash Test_ST w ME.xml
jkrCDn_Templat Clash Test_ST w EL.xml
jkrCDn_Templat Clash Test_ME w EL.xml

templat
2.5 PENAMAAN FAIL MODEL

Fail Model dinamakan mengikut perisian dan disiplin seperti berikut:
x Perisian Revit Arkitek & Struktur
<Disiplin & Versi Perisian>_<Kod Fasa projek>_<(Klasifikasi & Kategori

bangunan>_<Kod projek)>_<Zon/Blok bangunan/Tapak>_<Jenis
model>_<(Jenis fail)>_<Tarikh & Semakan kemajuan>
x Perisian Revit Mekanikal
<Disiplin & Versi Perisian>_<Kod Fasa Projek>_<Kod Sistem>_<Kod

Sub Sistem>_<(Klasifikasi & Kategori bangunan>_<Kod
projek)>_<Zon/Blok bangunan/Tapak>_<Jenis model>_<(Jenis
fail)>_<Tarikh & Semakan kemajuan>
28
x Perisian Revit Elektrik
<Disiplin & Versi Perisian>_<Kod Fasa projek>_<Kod

Sistem>_<(Klasifikasi & Kategori bangunan>_<Kod projek)>_<Zon/Blok
bangunan/Tapak>_<Jenis model>_<(Jenis fail)>_ <Tarikh & Semakan
kemajuan>
x Perisian Civil 3D

bangunan>_<Kod projek)>_<Kluster pembangunan>_<Skop
Kerja>_<Jenis model>_<Jenis fail>_<Tarikh & Semakan kemajuan>
x Perisian Navisworks

bangunan>_<Kod projek)>_<Zon/Blok bangunan>_<Jenis
model>_<Kod Aliran Kerja>_<Keterangan>_<Tarikh & Kod Proses
Kerja>
Contoh penamaan Fail Model adalah seperti berikut:
Rajah 2.1: Contoh penamaan fail model Revit Arkitek dan Struktur
Medan 1:
Jadual 2.1: Disiplin
Disiplin Kod
Arkitek jkrAR
Sivil jkrCV
Struktur jkrST
Mekanikal jkrME
Elektrik jkrEL
Koordinasi jkrCD
29
Jadual 2.2: Versi Perisian
Contoh Versi Perisian Kod
Revit 2021 21
Civil 3D 2021 21
Navisworks 2021 21
Contoh: jkrAR21
Medan 2:
Jadual 2.3: Fasa Projek
Fasa Projek Kod
Perancangan Model sedia ada 1a
Reka bentuk Konsep 1b
Reka bentuk Reka bentuk Awalan 2a
Reka bentuk Terperinci 2b
Perolehan Tender 3a
Pembinaan Pembinaan 4a
NSC 4b
Pembekal / Prefab 4c
Kontraktor 4d
Serahan Serahan 5a
Senggara Senggara 6a
Fasa Projek untuk kegunaan kelulusan B – Bomba
P – Pihak Berkuasa Tempatan
J – Jabatan Perancang Bandar
Desa
JK – Jabatan Kesihatan dan
Keselamatan Pekerja
TNB – Tenaga Nasional
Berhad
TM – Telekom Malaysia
Berhad
ST – Suruhanjaya Tenaga
SEB – Sabah Electricity Sdn Bhd
(SESB)
SEC - Sarawak Electricity Supply
Corperation (SESCO)
Contoh: 2a ATAU 2a-B
30
Jadual 2.4: Sistem / Sub-sistem (Mekanikal & Elektrik sahaja)
Contoh Sistem/Sub-sistem Kod
Sistem Mekanikal Fire Protection FP
Sub-sistem Sprinkler spr
Mekanikal Fire Alarm fir-al
Sistem Elektrik Low Voltage LV
Contoh: 2b_LV ATAU 2b_FP-spr
** Rujuk Lampiran A1 untuk senarai kod keseluruhan
Medan 3:
Jadual 2.5: Kategori bangunan & Klasifikasi
Penamaan Contoh kod
Klasifikasi BA – Kediaman
BB – Komersial
BC – Industrial
BD – Keinstitusian
BE – Pendidikan
BF – Rumah Ibadah
BG – Rekreasi
BH – Perkuburan
BJ - Infrastruktur
BM – Kesihatan
BS – Keselamatan
Kategori bangunan (dua abjad kecil) kk – Klinik Kesihatan
hp – Hospital
qa–Kuarters Kelas A
pj – Pejabat
sr - Sekolah Rendah
bp – Balai Polis
Jenis (satu digit nombor dan satu abjad 5a – Jenis 5a
kecil atau sebaliknya) a1 – Jenis a1
Contoh: BMkk5a
Medan 4:
Jadual 2.6: Kod Projek
Penamaan Contoh kod

Kod Pelanggan (dua digit 04 – Kementerian Dalam Negeri
nombor) ATAU projek 26 – Kementerian Kesihatan
32 – Pelbagai Kementerian
31
Penamaan Contoh kod
piawai / PAP (satu abjad kecil ATAU
‘p’ dan dua digit nombor) p26 – projek piawai Kementerian Kesihatan
p32 – projek piawai pelbagai kementerian
Kod Negeri (satu abjad B – Selangor
besar)* V – Putrajaya
Nombor turutan 001 – projek pertama didaftar
pendaftaran projek 002 – projek kedua didaftar
Contoh: 26B-001 ATAU p26-002
* Kod Negeri tidak perlu diisi dalam projek piawai / PAP
** Rujuk Cawangan Arkitek untuk senarai kod dan nombor turutan semasa
Medan 5:
Jadual 2.7: Zon / Blok bangunan / Tapak & Kluster Pembangunan

Penamaan Contoh kod
Zon/Blok bangunan/Tapak A1 – Zon A1 / Blok A1 / Tapak A1
(dua aksara) A2 – Zon A2 / Blok A2 / Tapak A1
B1 – Zon B1 / Blok B1/ Tapak B1
Kluster Pembangunan (Civil 3D F0 – Kluster Pembangunan tiada fasa
sahaja) F1 – Kluster Pembangunan fasa 1
Contoh: A1 ATAU F0
** Pembahagian atau pecahan zon/blok bangunan kepada beberapa bahagian
atau kawasan hendaklah dipersetujui pada peringkat awal sepertimana yang
dinyatakan dalam dokumen BPEP dan petunjuk lukisan/model.
** Bagi fail projek yang tidak dibahagi mengikut pecahan zon/blok
bangunan/tapak, penamaan kod fail tersebut adalah seperti berikut: w1 -
Model Keseluruhan, w2 - Model Komponen, w3 - Model Data Ruang.
Medan 6:
Jadual 2.8: Jenis Model / Skop Kerja / Kod Aliran Kerja
Penamaan Contoh kod
Jenis Model (Revit dan Civil 3D) w-00 – Keseluruhan model
Model/sub model (empat aksara) wc01 – Tangga
wx30 – Aras 30
wr01 – kerangka bumbung
Skop Kerja (Civil 3D Sahaja) ew00 – model kerja tanah
Model/sub model (empat aksara) rd00 – model jalan dalaman
dr00 – model sistem saliran
32
Penamaan Contoh kod
sw00 – model sistem pembetugan
wr00 – model retikulasi air luaran
Kod Aliran Kerja (Navisworks sahaja) RV – Aliran Kerja Design Review
CA – Aliran Kerja Clash Analysis
CS – Aliran Kerja Simulasi
Pembinaan
Contoh: w-00 ATAU CA
** Rujuk Lampiran A1 untuk senarai kod keseluruhan.

** Pembahagian atau pecahan model kepada beberapa sub model hendaklah
dipersetujui pada peringkat awal sepertimana yang dinyatakan dalam
dokumen BPEP dan petunjuk lukisan/model.
** Pembahagian atau pecahan model kepada beberapa sub model seperti
sistem, elemen atau aras bangunan dibuat bagi memudahkan penyusunan
elemen/sistem, pengagihan tugas dan mengurangkan kapasiti saiz fail. Fail-
fail ini akan digabungkan untuk melengkapkan model bangunan.
** Contoh sub model adalah seperti Cold Water and Sanitary Plumbing, ELV, LV,
tandas, tangga, lift core, aras basement, aras tingkat 30 dan sistem kumbahan.
** Bagi kod penamaan bagi skop kerja sivil, nilai 00 boleh diganti dengan
bilangan sekiranya terdapat sub skop bagi kerja tersebut. Contoh: rd01,
rd02 dan seterusnya.
Medan 7:
Jenis Fail
Jadual 2.9: Penerangan Terperinci Jenis Fail
Penamaan Contoh Kod Keterangan
Jenis Fail (C) - Central Fail induk projek yang terhasil apabila
Worksets diaktifkan. Fail ini ditempatkan
dalam network attached storage dan boleh
diakses melalui Worksets oleh beberapa BIM
Modeller dalam satu masa. Fail ini tidak boleh
dibuka secara terus daripada network
attached storage.
(L) - Local Fail induk projek yang dibuka hendaklah
ditanda pilihan create new Local. Fail ini
digunakan oleh BIM Modeller dalam proses
penyediaan model. Username secara
33
Penamaan Contoh Kod Keterangan
automatik akan ditambah di penghujung nama
fail.
(K) - Link Fail model yang diasingkan kepada beberapa
sub model bagi tujuan memudahkan
penyediaan model. Fail sub model ini boleh
digabungkan semula bagi melengkapkan
model utama.
(H) - Host Fail induk untuk kombinasi beberapa fail
model asas. Fail ini tidak mengandungi
geometri asas.
(S) Fail model yang dihasilkan pada peringkat
- Stand alone/ awal dan tidak berkaitan dengan penggunaan
Detached Worksets ATAU fail Local yang telah
diasingkan dari fail Detach from Central.
Contoh: (C)
Keterangan (Navisworks sahaja)

Jadual 2.10: Penamaan dan Contoh Kod Navisworks
Penamaan Contoh Kod
Keterangan Column Review – Semakan saiz / lokasi
(untuk Aliran Kerja Design Review tiang arkitek dan struktur
dan Simulasi Pembinaan, hanya Planning – Merujuk kepada jadual kerja
menggunakan 2 perkataan sahaja) yang dirancang
Keterangan AR w ST – Clash Analysis di antara
(untuk Aliran Kerja Clash Analysis) Model Arkitek dan Model Struktur
ME w EL - Clash Analysis di antara
Model Mekanikal dan Model Elektrik
Contoh: Column Review
Medan 8:
Jadual 2.11: Tarikh Semakan & Kemajuan (Revit dan Civil 3D)
Penamaan Contoh kod
Tahun (YY) 20 – tahun 2020
21 – tahun 2021
Bulan (MM) 01 – bulan Januari
04 – bulan April
Haribulan (DD) 01 – 1 haribulan
09 – 9 haribulan
Semakan kemajuan (satu abjad a – tahap kemajuan pertama
kecil) b – tahap kemajuan kedua
Contoh: 210409a
34
Jadual 2.12: Tarikh Semakan & Kod Proses Kerja (Navisworks)
Penamaan Contoh kod
21 – tahun 2021
04 – bulan April
09 – 9 haribulan
Kod Proses Kerja a – sedia Coordination Model
b – kendali mesyuarat penyelarasan reka
bentuk/kelulusan program kerja pembinaan
c – kemaskini Coordination Model
Contoh: 200409a
Jadual 2.13: Contoh penamaan fail perisian Revit

Nama Model
jkrAR20_2b_(BMkk5a_26B-001)_A1_w-01_(S)_200409a.rvt
Keterangan
jkrAR20_2b Model yang disediakan oleh arkitek menggunakan
perisian Revit Versi 2020 pada fasa reka bentuk
terperinci
(BMkk5a Kategori bangunan kesihatan untuk klinik kesihatan 5
jenis A
26B-001) Projek pertama yang didaftarkan bagi Kementerian
Kesihatan di Selangor
A1 Blok klinik kesihatan
w-01 Keseluruhan model
(S) Fail Standalone
200409a Tarikh verifikasi reka bentuk 9/4/2020 dan status
kemajuan pertama
rvt Format fail Revit
Jadual 2.14: Contoh penamaan fail perisian C3D

Nama Model
jkrCV20_2b_(BMkk5a_26B-001)_F0_ew00_w-01_(S)_200411a.dwg
Keterangan
jkrCV20_2b Model yang disediakan oleh pereka bentuk sivil
menggunakan perisian C3D Versi 2020 pada fasa reka
bentuk terperinci
(BMkk5a Kategori bangunan kesihatan untuk klinik kesihatan 5 jenis A
35
F0 Pelan Tapak tiada fasa
ew00 Model kerja tanah
w-01 Keseluruhan model
(S) Fail Standalone
200411a Tarikh verifikasi reka bentuk 11/4/20 dan status kemajuan
pertama
.dwg Format fail C3D
Jadual 2.15: Contoh penamaan fail perisian Navisworks

Nama Model
jkrCD20_2b_(BMkk5a_26B-001)_A1_CA_AR w ST_200710a.nwf
Keterangan
jkrCD20_2b Model yang disediakan oleh BIM Coordinator menggunakan
perisian Navisworks Versi 2020 pada fasa reka bentuk
terperinci
(BMkk5a Kategori bangunan kesihatan untuk klinik kesihatan 5 jenis A
26B-001) Projek pertama yang didaftarkan bagi Kementerian Kesihatan
di Selangor
A1 Blok klinik kesihatan
CA Kod Aliran Kerja ialah Clash Analysis
AR w ST Keterangan koordinasi di antara disiplin Arkitek dan Struktur
200710a Tarikh Coordination Model disediakan
nwf Format fail Navisworks
2.6 PENAMAAN FAIL ELEKTRONIK

2.6.1 Fail Lukisan Elektronik
Fail lukisan elektronik merupakan fail yang dijana daripada model BIM melalui
perisian Revit dan Civil 3D dalam format .dwg, .dwfx dan pdf. Fail lukisan
dinamakan mengikut perisian dan disiplin seperti berikut :
x Perisian Revit Arkitek & Struktur
<Disiplin & Versi Perisian>_<Fasa projek>_<(Klasifikasi & Kategori

bangunan>_<Kod projek)>_<Zon/Blok bangunan/Tapak>_<Jenis
lukisan>_<Tarikh & Semakan kemajuan>
36
x Perisian Revit Mekanikal & Elektrik
<Disiplin & Versi Perisian>_<Fasa projek>_<Kod Sistem>_<(Klasifikasi

& Kategori bangunan>_ <Kod projek)>_<Zon/Blok bangunan/
Tapak>_<Jenis lukisan>_<Tarikh & Semakan kemajuan>
x Perisian Civil 3D
<Disiplin & Versi>_<Fasa projek>_<(Klasifikasi & Kategori

bangunan>_<Kod projek)>_<Zon/Blok bangunan/Kluster
pembangunan>_<Jenis Lukisan>_<Tarikh & Semakan kemajuan>
Rajah 2.2: Contoh penamaan fail dokumen elektronik
Medan 1:
Jadual 2.16 Disiplin & Versi Perisian
Penamaan Contoh kod
Disiplin jkrAR – Arkitek
jkrST – Struktur
jkrME – Mekanikal
jkrEL – Elektrik
jkrCV – Sivil
Versi Dua digit nombor versi perisian
20 – Revit 2020, C3D 2020
21 – Revit 2021, C3D 2021
Sistem (Disiplin Mekanikal & FP – Fire Protection
Elektrik sahaja) LV – Low Voltage
Contoh: jkrAR21
* Perlu sama dengan fail model
37
Medan 2:
Jadual 2.17: Fasa projek & Sistem / Subsistem
Fasa Projek Kod
Perancangan Model sedia ada 1a
Reka bentuk Konsep 1b
Reka bentuk Reka bentuk Awalan 2a
Reka bentuk Terperinci 2b
Perolehan Tender 3a
Pembinaan Pembinaan 4a
NSC 4b
Pembekal/Prefab 4c
Kontraktor 4d
Serahan Serahan 5a
Senggara Senggara 6a
Fasa Projek untuk kegunaan kelulusan B – Bomba
P – Pihak Berkuasa Tempatan
J – Jabatan Perancang Bandar
Desa
JK – Jabatan Kesihatan dan
Keselamatan Pekerja
TNB – Tenaga Nasional
Berhad
TM – Telekom Malaysia
Berhad
ST – Suruhanjaya Tenaga
SEB – Sabah Electricity Sdn Bhd
(SESB)
SEC - Sarawak Electricity
Supply Corperation (SESCO)
Contoh: 2a ATAU 2a-B
Jadual 2.18: Sistem / Subsistem (Mekanikal & Elektrik sahaja)

Contoh Sistem/Sub-sistem Kod
Sistem Mekanikal Fire Protection FP
Sub-sistem Sprinkler spr
Mekanikal Fire Alarm fir-al
Sistem Elektrikal Low Voltage LV
Contoh: 2b_LV ATAU 2b_FP-spr
38
Medan 3:
Jadual 2.19: Kategori bangunan & Klasifikasi
Penamaan Contoh kod
Klasifikasi BA – Kediaman
BB – Komersial
BC – Industrial
BD – Keinstitusian
BE – Pendidikan
BF – Rumah Ibadah
BG – Rekreasi
BH - Perkuburan
BJ – Infrastruktur
BM – Kesihatan
BS – Keselamatan
Kategori bangunan (dua abjad kecil) kk – Klinik Kesihatan
hp – Hospital
qa – Kuarters Kelas A
pj – Pejabat
sr – Sekolah Rendah
bp – Balai Polis
Jenis (satu digit nombor dan satu abjad 5a – Jenis 5a
kecil atau sebaliknya) a1 – Jenis a1
Contoh: BMkk5a
Medan 4:
Kod Projek
Jadual 2.20: Penamaan dan Contoh Kod Projek
Penamaan Contoh kod

Kod Pelanggan (dua digit 04 – Kementerian Dalam Negeri
nombor) ATAU projek 26 – Kementerian Kesihatan
piawai / PAP (satu abjad kecil 32 – Pelbagai Kementerian
‘p’ dan dua digit nombor)
ATAU
p26 – projek piawai Kementerian Kesihatan
p32 – projek piawai pelbagai kementerian
Kod Negeri (satu abjad B – Selangor
besar)* V – Putrajaya
Nombor turutan 001 – projek pertama didaftar
pendaftaran projek 002 – projek kedua didaftar
Contoh: 26B-001 ATAU p26-002
* Kod Negeri tidak perlu diisi dalam projek piawai / PAP
** Rujuk Cawangan Arkitek untuk senarai kod dan nombor turutan semasa
39
Medan 5:
Jadual 2.21: Zon / Blok bangunan / Tapak & Kluster Pembangunan
Penamaan Contoh kod
Zon/Blok bangunan/Tapak A1 – Zon A1 / Blok A1 / Tapak A1
(dua aksara) A2 – Zon A2 / Blok A2 / Tapak A1
B1 – Zon B1 / Blok B1/ Tapak B1
Kluster Pembangunan (Civil 3D F0 – Kluster Pembangunan tiada fasa
sahaja) F1 – Kluster Pembangunan fasa 1
Contoh: A1
** Pembahagian atau pecahan zon/blok bangunan kepada beberapa bahagian
atau kawasan hendaklah dipersetujui pada peringkat awal sepertimana yang
dinyatakan dalam dokumen BPEP dan petunjuk lukisan/model.
Medan 6:
Jadual 2.22: Jenis Lukisan
Penamaan Contoh Kod
Lukisan/sub lukisan Arkitek xt00 – pelan tapak
(empat aksara) x-01 – pelan aras satu
y-02 – pandangan belakang
z-01 – keratan rentas A-A
Lukisan/sub lukisan Struktur x-01 – pelan aras satu
y-02 – pandangan belakang
Lukisan/sub lukisan x-01 – pelan aras satu
Mekanikal y-02 – pandangan belakang
v-01 – visualisasi 3D zon satu / bilangan
pertama (lukisan skematik)
Lukisan/sub lukisan Elektrik lit-x-01 – pelan susunatur lampu aras satu
lps-y-02 – pelan sistem perlindungan kilat
pandangan belakang
sk-msb – skematik MSB
Lukisan/sub lukisan Sivil EW – pelan kerja tanah dan sebagainya
Contoh: x-01
40
Medan 7:
Jadual 2.23: Tarikh & Semakan kemajuan
Penamaan Contoh kod
21 – tahun 2021
04 – bulan April
09 – 9 haribulan
Semakan kemajuan (satu abjad a – tahap kemajuan a
kecil) b – tahap kemajuan b
Contoh: 200409a
* Perlu sama dengan fail model
Contoh penamaan fail lukisan elektronik ditunjukkan dalam jadual berikut:
Jadual 2.24: Contoh penamaan fail lukisan elektronik
Nama Lukisan Elektronik
jkrAR20_2b-P_(BaqrB1_26B-001)_A1_x-01_200409a.dwfx
Keterangan
jkrAR20_2b- Lukisan elektronik yang disediakan oleh arkitek JKR
P menggunakan perisian Revit Versi 2020 dalam peringkat
reka bentuk terperinci untuk kelulusan pihak PBT
(BaqrB1 Kategori bangunan kediaman untuk Kuarters Kelas B Banglo
Jenis 1
A1 Blok kuarters A1
x-01 Pelan aras satu
200409a Tarikh verifikasi reka bentuk 9/4/2020 dan status kemajuan
pertama
.dwfx Format fail
2.6.2 Fail Dokumen Elektronik

Fail dokumen elektronik adalah fail yang dihasilkan daripada beberapa perisian
selain perisian Revit untuk pelbagai kegunaan. Contoh format fail yang terlibat
ialah seperti fail AutoCAD (.dwg), Microsoft Project (.mpp), fail Adobe
Photoshop (.psd), fail animasi (.avi dan .wma), fail Microsoft Office (.docx dan
.xlsx), fail iTWO costX (.exf) dan Adobe Acrobat (.pdf). Fail ini hendaklah
dinamakan seperti berikut:
41
<Kod Disiplin & Versi Perisian >_<Deskripsi>_<Tarikh penerimaan>
Contoh penamaan fail dokumen elektronik adalah seperti jadual berikut:

Jadual 2.25: Contoh penamaan fail dokumen elektronik perisian lain
Nama Dokumen Elektronik Perisian Lain
jkrJT20_Survey Drawing_200409.dwg
Keterangan
jkrJT Lukisan elektronik yang disediakan oleh Jurukur
Tanah JKR dan menggunakan perisian AutoCAD 2020
Survey drawing Deskripsi

200409 Tarikh terima fail pada 9/4/2020
.dwg Format fail AutoCAD
2.7 PENAMAAN ELEMEN REVIT

2.7.1 Families
Revit Elements juga dikenali sebagai Families mengandungi Model Elements,
Datum Elements dan View-Specific Elements yang dikategorikan
sepertimana dalam rajah berikut :
Rajah 2.3: Carta hierarki Revit Elements atau Families
42
x Model Elements
Model Elements terdiri daripada System Family (Hosts), Komponen
Family (Model Components) dan In Place Family. Penamaan Model
Elements adalah berbeza mengikut disiplin dan hendaklah dinamakan
seperti berikut :
i. Arkitek
System Family bagi disiplin Arkitek dinamakan seperti berikut:
<Kod Disiplin>_<Family categories>_<Kod Sistem>_<Kod Jenis/Kod

Bahan>_<Kod Ketebalan >_<Kod Kemasan>_<Deskripsi>_<(Kod
Komponen Sumber)>-<Level Of detail>
Jadual 2.26: Contoh penamaan System Family

Nama System Family
jkrAR_wll_DGb_bb1_150_ce01-ce02_in_(DGb221a)-3
Keterangan
jkrAR Komponen ini disediakan oleh disiplin Arkitek
wll Family categories adalah System family Dinding
DGb Dinding adalah sistem batu-bata
bb1 Bahan adalah batu-bata
150 Ketebalan dinding keseluruhan adalah 150mm
ce01-ce02 Kemasan adalah cat emulsi jenis 1 di permukaan dalam dan cat
emulsi jenis 2 di permukaan luar
in Deskripsi komponen iaitu fungsi dinding adalah interior
(DGb221a) Kod Komponen Sumber adalah DGb221a
-3 Level of detail adalah 300
* Pengisian Kod Komponen Sumber adalah opsyen
Komponen Family bagi disiplin Arkitek dinamakan seperti berikut:
<Kod Disiplin & Versi Perisian>_<Family categories>_<Kod Jenis

Komponen>_<Kod Reka bentuk>_<Deskripsi>_<(Kod Komponen Sumber)>-
<Level Of detail>
43
Jadual 2.27: Contoh penamaan fail Family Arkitek
Nama Family
jkrAR20_dor_PTr_Aa11c1_in_(PTr001)-3.rfa
Keterangan
jkrAR20 Komponen ini disediakan oleh disiplin Arkitek
dor Family categories adalah Pintu
PTr Jenis Komponen Pintu adalah pintu rata
Aa11c1 Kod Reka bentuk adalah Aa11c1
in Deskripsi komponen iaitu fungsi pintu interior
(PTr001) Kod Komponen Sumber adalah PTr001
Keterangan
-3 Level of detail adalah 300
.rfa Format fail
* Pengisian Kod Komponen Sumber adalah opsyen
** Rujuk Lampiran untuk senarai kod keseluruhan.
ii. Struktur
Komponen Family bagi disiplin Struktur dinamakan seperti berikut:
<Kod Disiplin>_<Family categories>_<Sub Categories>_<Jenis

Komponen>
Jadual 2.28: Contoh penamaan fail komponen Family Struktur

Nama Family
jkrST_str-wl_ip_rcw
Keterangan
jkrST Komponen ini disediakan oleh disiplin Struktur
str-wl Family category adalah Dinding (Struktur)
ip Sub category adalah In-Place (Cast In-Situ)
rcw Jenis komponen adalah Kod Dinding Konkrit
Bertetulang
iii. Mekanikal
Komponen Family bagi disiplin Mekanikal dinamakan seperti berikut:
<Kod Disiplin>_<Family categories>_<Komponen>_<Deskripsi>
44
Jadual 2.29: Contoh penamaan fail Family Mekanikal
Nama Family
jkrME_mec-eq_tangki air_hdpe_1000usgl.rfa
Keterangan
jkrME Komponen ini disediakan oleh disiplin
Mekanikal
Keterangan
mec-ep Family category adalah Mechanical Equipment
tangki air Nama komponen adalah tangki air
hdpe_1000 usgl Deskripsi komponen adalah jenis HDPE
berkapasiti 1000 usgl
.rfa Format fail
iv. Elektrik
Komponen Family bagi disiplin Elektrik dinamakan seperti berikut:
<Kod Disiplin>_<Family categories>_<Komponen>_<Deskripsi>
Jadual 2.30: Contoh penamaan fail Family Elektrik

Nama Family
jkrEL_ele-fx_SSO_1g_f300_13A_N.rfa
Keterangan
jkrEL Komponen ini disediakan oleh disiplin Elektrik
ele-fx Family Category adalah Electrical Fixtures
SSO Nama Komponen adalah Switch Socket Outlet
1g_f300_13A_N Deskripsi komponen adalah jenis soket 1 gang,
dipasang pada ketinggian 300mm dari
permukaan lantai, berkadaran arus 13A dan
berjenis bekalan normal
.rfa Format fail
x Datum Elements
Penamaan Datum Elements seperti berikut :
<Kod Disiplin>_<Family categories>_<(Kod Komponen)>

space<Deskripsi>
45
Jadual 2.31: Contoh penamaan fail Datum Element
Nama Datum Element
jkrAR_grd_(03a) 6.5mm Bubble sc 1-100
Keterangan
jkrAR Komponen ini disediakan oleh Disiplin Arkitek
grd Family category adalah grid
(03a) Kod komponen grid adalah 03a
6.5mm Bubble sc 1-100 Deskripsi
x View Specific Element

Penamaan View Specific Element seperti berikut:
i. Annotation
Kod Disiplin & Versi Perisian & Kod Element>_<Kod Family>_

<(Indeks)>space<Deskripsi>
Jadual 2.32: Penamaan Annotation

Perkara Contoh Kod Element & keterangan
Kod Element a – Annotation p – Profile
g – Generic Annotation t – Tagging
i – Titleblock
Jadual 2.33: Contoh penamaan fail Generic Annotation

Nama Generic Annotation
jkrAR20g_flr_(g100) Jarak Jatuh
Keterangan
jkrAR20g Generic Annotation yang disediakan oleh arkitek
menggunakan perisian Revit 2020
flr Lantai
(g100) Indeks Generic Annotation
Jarak Jatuh Deskripsi
46
Jadual 2.34: Contoh penamaan fail Tagging
Nama Tagging
jkrAR20t_wll_(02) Kod Komponen
Keterangan
jkrAR20t Tagging yang disediakan oleh arkitek menggunakan
perisian Revit 2020
wll Dinding
(02) Indeks Tagging
Kod Komponen Deskripsi berdasarkan parameter
x Details
Details merupakan 2D Family Component yang terdiri daripada Profile,
Detail Items dan Detail Line. Penamaan Details adalah seperti berikut:
<Kod Disiplin & Kod Element>_<Kod Family>_<(Indeks)>_<<view>space

<Deskripsi>
Jadual 2.35: Contoh penamaan fail Detail Item

Nama Detail Item
jkrARd_wll_(bb01)-z Perincian Dinding
Medan Contoh Penamaan Keterangan
Kod Disiplin & jkrARd Detail Item yang disediakan oleh
Kod Element arkitek
Kod Family wll Kategori Dinding
Indeks (bb01) Indeks Detail Item
view -z Section view
Deskripsi Perincian Dinding Deskripsi
2.7.2 Parameter
Penamaan Parameter adalah seperti format berikut :
<Keterangan >_<jkr>_<Kod Parameter>
47
Jadual 2.36: Penamaan Parameter
Nama Detail Item
Jenama_jkr_sit
Medan Contoh Penamaan Keterangan
Keterangan Jenama Jenama bahan binaan
jkr jkr Parameter JKR
Kod Parameter sit Parameter type – shared
Category – instance
Type of Shared Parameter – text
Jadual 2.37: Jadual kod Parameter

Perkara Contoh kod Parameter & keterangan
Parameter Type s – shared g – global
p – project f – family
Category i – instance t – type
Type of Parameter t – text n – number
i – integer
Parameter kod komponen hendaklah dinamakan seperti berikut:
Kod_Komponen_jkr_sit.
Rajah 2.4: Contoh penamaan Parameter Properties
48
2.7.3 Worksets
Penamaan Worksets adalah seperti format berikut :
<Kod Disiplin>_<Lokasi/Deskripsi/Elemen/Link File>
Contoh penamaan worksets adalah seperti berikut : jkrAR_Aras Satu
2.7.4 Material
Penamaan Material adalah seperti format berikut :
<Kod Disiplin>_<Kod Kategori – Singkatan Sistem/Kemasan/Bahan>_<(Kod
Sistem/Kemasan/Bahan)> space <Deskripsi>
Contoh:
Material untuk kategori lantai yang diwujudkan mengikut kemasan ‘Lantai
Granite dengan saiz 500x500mm’ hendaklah dinamakan seperti berikut:
jkrAR_flr-f_(gr0) Lantai Granite 500x500mm
2.8 PENAMAAN ELEMEN CIVIL 3D

Penamaan elemen Civil 3D melalui perspektif JKR terbahagi kepada 2 kategori
seperti di bawah:
Elemen Civil 3D Objek Civil 3D Point Group

Surface
Alignment
Feature Line
Site
Pipe Network
Pressure Network
Corridor
Assembly
Komponen Civil 3D 2D Block
3D Block
Multiview Block
Subassembly
Pipe Network Catalog
Pressure Network Catalog
49
2.8.1 Objek Civil 3D
Civil 3D Objek merupakan objek atau kategori objek utama dalam aplikasi Civil
3D yang digunakan dalam proses pemodelan. Terdapat sembilan (9) objek yang
perlu dinamakan dalam Proses Kerja BIM JKR. Semua sembilan (9) objek
tersebut menggunakan penamaan tertentu yang ditetapkan bagi tujuan
memudahkan proses pemodelan.
2.8.1.1 Point Group

Point Group dinamakan seperti berikut:
<Turutan & Kod Skop>_<Turutan Point Group>_<Nama Point Group>
Contoh Penamaan Point Group adalah seperti berikut:
01EG_02_Data Kerja Ukur
Medan 1: Turutan & Kod Skop
Jadual 2.38: Turutan & Kod Skop

Perkara Kod & Keterangan
Turutan Merujuk kepada turutan Fail Skop Kerja dimana
Point Group diwujudkan seperti :
01, 02, 03
Kod Skop Kod Skop yang digunakan adalah seperti berikut :

Skop Kerja Kod
Permukaan Sedia Ada EG
Kerja Tanah EW
Jalan Dalaman RD
Sistem Saliran DR
Sistem Pembentungan SW
Retikulasi Air Luaran WR
50
Medan 2: Turutan Point Group
Jadual 2.39: Turutan Point Group
Turutan Point Merujuk kepada turutan bilangan Point Group yang
Group diwujudkan:
01, 02, 03
Medan 3: Nama Point Group

Jadual 2.40: Nama Point Group
Nama Point Group Nama Point Group boleh menggunakan nama-nama
yang sesuai seperti:
Data Tapak Asal, Data Kerja Ukur dan sebagainya
2.8.1.2 Surface
Surface dinamakan seperti berikut:
<Turutan & Kod Skop>_<Turutan Surface>_<Nama Surface>
Contoh Penamaan Surface adalah seperti berikut:
02EW_01_Aras 3.00m
Turutan Merujuk kepada turutan Fail Skop Kerja di mana
Surface diwujudkan seperti :
01, 02, 03
Skop Kerja Kod
Kerja Tanah EW
Jalan Dalaman RD
Sistem Saliran DR
Sistem Pembetungan SW
51
Medan 2: Turutan Surface
Jadual 2.42: Turutan Surface
Turutan Point Merujuk kepada turutan bilangan Surface yang
Group diwujudkan:
01, 02, 03
Medan 3: Nama Surface

Jadual 2.43: Nama Surface
Nama Point Group Nama Surface boleh menggunakan nama-nama yang
sesuai seperti:
Aras 3.00m, Pave1 dan sebagainya
2.8.1.3 Alignment
Alignment dinamakan seperti berikut:
<Turutan & Kod Skop>_<Jenis Alignment<Turutan Alignment>_<Nama

Alignment>
Contoh Penamaan Alignment adalah seperti berikut:
03RD_CL_01_Jalan Utama
Alignment diwujudkan seperti :
01, 02, 03
Skop Kerja Kod
Kerja Tanah EW
Jalan Dalaman RD
Sistem Saliran DR
52
Medan 2: Jenis Alignment
Jadual 2.45: Jenis Alignment
Jenis Alignment Jenis Alignment yang digunakan adalah seperti
berikut :
Jenis Alignment Kod
Centerline Alignment CL
Offset Alignment OF
Curb Return Alignment CR
Rail Alignment RA
Miscellaneous Alignment MS
Medan 3: Turutan Alignment

Jadual 2.46: Turutan Alignment
Turutan Alignment Merujuk kepada turutan bilangan Alignment yang
diwujudkan:
01, 02, 03
Medan 4: Nama Alignment

Jadual 2.47: Nama Alignment
Nama Alignment Nama Alignment boleh menggunakan nama-nama
Jalan Utama, Jalan Sultan Sallahuddin dan sebagainya
2.8.1.4 Feature Line

Feature Line dinamakan seperti berikut:
<Turutan & Kod Skop>_<Nama Site<Kegunaan Feature Line>_<Turutan

Feature Line>
Contoh Penamaan Feature Line adalah seperti berikut:
02EW_Site1_Aras 3.00m_2
53
Feature Line diwujudkan seperti :
01, 02, 03
Skop Kerja Kod
Kerja Tanah EW
Jalan Dalaman RD
Sistem Saliran DR
Sistem Pembentungan SW
Medan 2: Nama Site

Jadual 2.49: Nama Site
Nama Site Nama Site dimana Feature Line Diwujudkan seperti:
Site 0, Site1, Slope dan sebagainya
*Sekiranya Feature Line tidak berada di mana-mana
site, Medan 2 hendaklah dinamakan sebagai Site 0
Medan 3: Kegunaan Feature Line

Jadual 2.50: Kegunaan Feature Line
Kegunaan Feature Tujuan Faeture Line Diwujudkan
Line Aras 3.00m, OSD dan sebagainya
Medan 4: Turutan Feature Line

Jadual 2.51: Turutan Feature Line
Turutan Feature Mengikut turutan bagi setiap kegunaan Feature Line
Line seperti :
1,2,3...14,15 dan seterusnya
*Turutan boleh dijana secara automatik semasa
Feature Line diwujudkan.
54
2.8.1.5 Site
Site dinamakan seperti berikut:
<Turutan & Kod Skop>_<Turutan Site>_<Nama Site>
Contoh Penamaan Site adalah seperti berikut:
02EW_02_Site 1

Turutan Merujuk kepada turutan Fail Skop Kerja di mana Site
diwujudkan seperti :
01, 02, 03

Skop Kerja Kod
Kerja Tanah EW
Jalan Dalaman RD
Sistem Saliran DR
Medan 2: Turutan Site

Jadual 2.53: Turutan Site
Turutan Site Merujuk kepada turutan bilangan Site yang
diwujudkan:
01, 02, 03
Medan 3: Nama Site

Jadual 2.54: Nama Site
Nama Point Group Nama Site boleh menggunakan nama-nama yang
sesuai seperti:
Site 1, Site 2, Fasa2 dan sebagainya
55
2.8.1.6 Pipe Network
Pipe Network dinamakan seperti berikut:
<Turutan & Kod Skop>_<Turutan Pipe Network>_<Nama Pipe Network>
Contoh Penamaan Pipe Network adalah seperti berikut:
05SW_01_Pembetungan

Turutan Merujuk kepada turutan Fail Skop Kerja di mana Pipe
Network diwujudkan seperti :
01, 02, 03
Skop Kerja Kod
Kerja Tanah EW
Jalan Dalaman RD
Sistem Saliran DR
Medan 2: Turutan Pipe Network

Jadual 2.56: Turutan Pipe Network
Turutan Pipe Merujuk kepada turutan bilangan Pipe Network yang
Network diwujudkan:
01, 02, 03
Medan 3: Nama Pipe Network

Jadual 2.57: Nama Pipe Network
Nama Pipe Nama Pipe Network boleh menggunakan nama-nama
Network yang sesuai seperti:
Pembetungan, Saliran dan sebagainya
56
2.8.1.7 Pressure Network
Pressure Network dinamakan seperti berikut:
<Turutan & Kod Skop>_<Turutan Pressure Network>_<Nama Pressure

Network>
Contoh Penamaan Pressure Network adalah seperti berikut:
06WR_03_Retikulasi Bomba
Pressure Network diwujudkan seperti :
01, 02, 03
Skop Kerja Kod
Kerja Tanah EW
Jalan Dalaman RD
Sistem Saliran DR
Medan 2: Turutan Pressure Network

Jadual 2.59: Turutan Pressure Network
Turutan Pressure Merujuk kepada turutan bilangan Pressure Network
Network yang diwujudkan:
01, 02, 03
Medan 3: Pressure Network

Jadual 2.60: Pressure Network
Nama Pressure Nama Pressure Network boleh menggunakan nama-
Network nama yang sesuai seperti:
Retikulasi Bomba, Bekalan Air dan sebagainya
57
2.8.1.8 Corridor
Corridor dinamakan seperti berikut:
<Turutan & Kod Skop>_<Turutan Corridor>_<Nama Corridor>
Contoh Penamaan Corridor adalah seperti berikut:
03RD_02_Simpang Masuk Utama

Corridor diwujudkan seperti :
01, 02, 03
Skop Kerja Kod
Kerja Tanah EW
Jalan Dalaman RD
Sistem Saliran DR
Medan 2: Turutan Corridor

Jadual 2.62: Turutan Corridor
Turutan Corridor Merujuk kepada turutan bilangan Corridor yang
diwujudkan:
01, 02, 03
Medan 3: Nama Corridor

Jadual 2.63: Nama Corridor
Nama Corridor Nama Corridor boleh menggunakan nama-nama yang
sesuai seperti:
Jalan Utama, Simpang Masuk dan sebagainya
58
2.8.1.9 Assembly
Assembly dinamakan seperti berikut:
<Turutan & Kod Skop>_<Turutan Assembly>__<Nama Corridor>_<Nama

Assembly>
Contoh Penamaan Assembly adalah seperti berikut:
03RD_02_Simpang Masuk Utama_Pavement & Curb Kanan

Assemblies diwujudkan seperti :
01, 02, 03
Skop Kerja Kod
Kerja Tanah EW
Jalan Dalaman RD
Sistem Saliran DR
Medan 2: Turutan Assemblies

Jadual 2.65: Turutan Assemblies
Turutan Assemblies Merujuk kepada turutan bilangan Assemblies yang
diwujudkan:
01, 02, 03
59
Medan 3: Nama Corridor
Jadual 2.66: Nama Corridor
Nama Corridor Nama Corridor di mana Assemblies digunakan
seperti:
Jalan Simpang Masuk Utama, Jalan Sedia Ada dan
sebagainya
*Setiap Assemblies hendaklah digunakan pada
corridor yang sama sahaja
Medan 4: Nama Assemblies

Jadual 2.67: Nama Assemblies
Nama Assemblies Nama Assemblies boleh menggunakan nama-nama
Pavement & Curb Kanan, Pavement Sahaja dan
sebagainya
2.8.2 Komponen Civil 3D

Komponen Civil 3D melalui Perspektif JKR terbahagi kepada enam (6) kategori.
Penamaan Komponen Civil 3D ini hanya digunakan bagi tujuan penyimpanan
Komponen dalam Library BIM JKR sahaja dan tidak digunakan dalam Model.
2.8.2.1 2D dan 3D Block

Komponen Bagi kategori 2D dan 3D Block dinamakan seperti berikut:
<Nama Perisian & Versi>_<Skop & Jenis Komponen>_<Nama

Komponen>_<Saiz/Kapasiti>
Contoh Penamaan 3D Block adalah seperti berikut:
C3D21_dr-3d_MS.Grating Cover Sump_450mm X 450mm
60
Medan 1: Nama Perisian & Versi
Jadual 2.68: Nama Perisian & Versi
Nama Perisian Merujuk Perisian yang digunakan bagi mewujudkan/
pengemaskinian Komponen tersebut iaitu Aplikasi
Autocad Civil 3D. Kod yang digunakan adalah:
C3Dxx
*xx adalah merujuk kepada Versi Perisian
Versi Versi Civil 3D yang digunakan semasa mewujudkan/
Pengemaskinian Komponen tersebut seperti:
Versi Kod
2020 20
2021 21
20xx xx
Medan 2: Skop & Jenis Komponen
Jadual 2.69: Skop & Jenis Komponen
Skop Kod Skop yang digunakan adalah seperti berikut:
Skop Kod
Kerja Tanah ew-xx
Jalan Dalaman rd-xx
Sistem Saliran dr-xx
Sistem Pembetungan sw-xx
Retikulasi Air Luaran wr-xx
*Nilai xx adalah merujuk kepada Kod Jenis Komponen
Jenis Komponen Kod Jenis Komponen iaitu :
Skop Kod
3D Block 3d
Medan 3: Nama Komponen

Jadual 2.70: Nama Komponen
Nama Komponen Nama Komponen boleh menggunakan nama
komponen berdasarkan lukisan piawai atau nama yang
bersesuaian seperti MS. Grating Cover Sump, Flood
Gate dan sebagainya
61
Medan 4: Nama Saiz/Kapasiti
Jadual 2.71: Nama Saiz / Kapasiti
Nama Saiz/kapasiti Nama Saiz/kapasiti merujuk kepada saiz dimensi
komponen tersebut seperti:
450mm X 450mm, 3 m/s dan sebagainya
2.8.2.2 Multiview Block

Komponen Bagi kategori Multiview Block dinamakan seperti berikut:

Komponen>_<Saiz/Kapasiti>
Contoh Penamaan Multiview Block adalah seperti berikut:
C3D21_rd-mv_RP.1

C3Dxx
Versi Kod
2020 20
2021 21
20xx xx
62
Skop Kod
Kerja Tanah ew-xx
Jalan Dalaman rd-xx
*Nilai xx adalah merujuk kepada Kod Jenis
Komponen
Jenis Komponen Kod Jenis Komponen adalah seperti berikut:
Skop Kod
Multiview Block mv

bersesuaian seperti
RP.1
Medan 4: Saiz/Kapasiti
Jadual 2.75: Saiz / Kapasiti
Saiz/Kapasiti Medan ini tidak diwajibkan. Diisi mengikut keperluan.
2.8.2.3 Subassembly
Komponen Bagi kategori Subassembly dinamakan seperti berikut:

Komponen>__<Saiz/Kapasiti>
Contoh Penamaan Subassembly adalah seperti berikut:

C3D21_ew-sa_rc wall type 1
63
C3Dxx

Versi Kod
2020 20
2021 21
20xx xx

Skop Kod
Kerja Tanah ew-xx
Jalan Dalaman rd-xx
Skop Kod
Subassembly sa

bersesuaian seperti
rc wall type 1 etc
64
Medan 4: Saiz/Kapasiti
Jadual 2.79: Saiz / Kapasiti
Saiz/Kapasiti Medan ini tidak diwajibkan. Diisi mengikut keperluan.
2.8.2.4 Pipe Network Catalog

Catalog bagi Pipe Network dinamakan seperti berikut:
<Nama Perisian & Versi>_<Skop & Jenis Komponen>_<Kategori Komponen>
Contoh Penamaan Pipe Network Catalog adalah seperti berikut:
C3D21_sw-nc_pipe

C3Dxx

Versi Kod
2020 20
2021 21
20xx xx
65
Skop Kod
Kerja Tanah ew-xx
Jalan Dalaman rd-xx
Skop Kod
Network Catalog nc
Medan 3: Kategori Komponen

Jadual 2.82: Kategori Komponen
Nama Komponen Kategori Komponen adalah nama kumpulan
komponen yang digunakan sama ada pipe atau
struktur
2.8.2.5 Pressure Network Catalog

Catalog bagi Pressure Network dinamakan seperti berikut:
<Nama Perisian & Versi>_<Skop & Jenis Komponen>
Contoh Penamaan Pressure Network Catalog adalah seperti berikut:
C3D21_wr-pc
66
C3Dxx
Versi Kod
2020 20
2021 21
20xx xx

Skop Kod
Kerja Tanah ew-xx
Jalan Dalaman rd-xx
Skop Kod
Pressure Catalog pc
67
Muka surat ini sengaja dibiarkan kosong
68
3 PEMBANGUNAN MODEL
3.1 MODEL BANGUNAN
3.1.1 Spesifikasi Model
x Model Bangunan mengandungi komponen dan sistem family arkitek,
struktur, mekanikal dan elektrik yang disediakan oleh disiplin masing-
masing.
x Model ini disediakan menggunakan perisian Revit mengikut spesifikasi
reka bentuk, brif projek, SOA, pelan ukur tapak dan beberapa keperluan
berkaitan.
x Integrasi di antara perisian Revit dan perisian analisis kejuruteraan
diperlukan bagi penyediaan sebahagian model mengikut keperluan disiplin
masing-masing. Sebagai contoh, saiz komponen Model Struktur
ditentukan melalui keputusan analisis yang diperolehi menerusi perisian
analisis struktur.
x Pembangunan model hendaklah distrukturkan mengikut hierarki bagi
memudahkan pengurusan model tersebut. Kaedah pecahan atau susunan
struktur Model Bangunan ditunjukkan dalam Jadual 3.1. Walau
bagaimanapun, ianya tertakluk kepada keperluan dan kesesuaian mengikut
kompleksiti sesuatu projek. Sebagai contoh, Model Sistem Pencegah
Kebakaran hendaklah dipecahkan kepada Model Sub Sistem Sprinkler Hose
Reel dalam Model Bangunan hospital. Manakala Model Elektrik hendaklah
dipecahkan kepada tiga (3) sistem utama iaitu Low Voltage (LV), Extra Low
Voltage (ELV) dan Information & Communication Technology (ICT).
Jadual 3.1: Pengstrukturan Model

Model Struktur Model
Arkitek Blok/Zon/Aras/Tapak
Struktur Blok/Zon/Aras
Mekanikal dan Elektrik Blok/Zon/Aras/Sistem/Sub Sistem
x Rujukan koordinat/datum kedudukan tapak projek (Rujuk pelan ukur)

hendaklah menggunakan koordinat sebenar tapak sepertimana yang
ditunjukkan dalam Rajah 3.1.
71
Rajah 3.1: Lokasi Project Base Point berdasarkan koordinat sebenar yang
ditunjukkan dalam pelan ukur tapak bagi Model tapak
x Rujukan koordinat atau datum kedudukan bangunan (Positioning) yang

bersesuaian hendaklah ditetapkan di peringkat awal dalam Model Arkitek
dan akan digunakan sebagai rujukan koordinat asas dalam pembangunan
model disiplin lain yang berkaitan. Grid permulaan A/1 hendaklah
dijadikan sebagai koordinat asas Model Bangunan oleh setiap disiplin bagi
memudahkan proses kolaborasi model. Terdapat dua (2) kaedah
penetapan kedudukan koordinat Model Bangunan yang perlu
dipertimbangkan mengikut situasi seperti dalam Jadual 3.2:
Jadual 3.2: Kaedah penetapan kedudukan koordinat Model Bangunan

Kaedah Kesesuaian Penggunaan
Sesuai digunakan apabila kedudukan
Project Base Point (0,0,0) sebenar bangunan di tapak masih belum
atau telah ditentukan
Shared Coordinate (x,y,z) Hanya boleh digunakan apabila kedudukan
Nota: x,y dan z adalah sebenar bangunan di tapak telah
koordinat sebenar di tapak ditentukan dalam cadangan pelan tapak
72
Rajah 3.2: Lokasi Project Base Point (0,0,0) pada grid A/1 Model Arkitek
Rajah 3.3: Lokasi Project Base Point (0,0,0) pada grid A/1 Model Struktur
Rajah 3.4: Lokasi Project Base Point (0,0,0) pada grid A/1 Model Elektrik
73
Rajah 3.5: Lokasi Project Base Point (0,0,0) pada grid A/1 Model Mekanikal
Rajah 3.6: Contoh lokasi Shared Coordinate pada grid A/1 Model Elektrik
mengikut kedudukan sebenar Model Bangunan di tapak
x Grid (Gridlines) hendaklah dipin bagi menetapkan grid pada lokasi yang
dikehendaki. Penggunaan huruf I dan O atau simbol ‘ dan “ pada grid tidak
digalakkan. Manakala penamaan Aras (Level) hendaklah diseragamkan
seperti berikut:
74
i. 00 Aras Tanah (merupakan aras yang dibentuk (AYD) / original ground
level)
ii. 01 Aras 01
iii. 02 Aras 02
iv. …cont
v. nn Aras Bumbung
vi. -01 Aras B1
Rajah 3.7: Contoh penamaan aras Model Bangunan
x Grid dan aras model disiplin lain hendaklah dijana berpandukan grid dan
aras Model Arkitek.
Rajah 3.8: Contoh penggunaan grid dan aras Model Struktur
75
Rajah 3.9: Contoh Penggunaan grid dan aras Model Mekanikal
Rajah 3.10: Contoh Penggunaan grid dan aras Model Elektrik
x PERINGATAN: Semasa menjalankan Kajian Semula/Verifikasi Reka

Bentuk, kedudukan aras papak Model Struktur hendaklah diturunkan
sebanyak 30mm (mengikut purata ketebalan kemasan lantai) daripada aras
Finished Floor Level (FFL) Model Arkitek seperti yang ditunjukkan dalam
Rajah 3.11.
76
Rajah 3.11: Contoh kedudukan aras papak Model Struktur yang diturunkan
sebanyak 30mm daripada aras FFL Model Arkitek
x Peletakan komponen family Model Bangunan hendaklah dibuat pada host

atau workplane yang tepat berdasarkan kepada kategori komponen.
Rajah 3.12: Komponen family pintu pada hos dinding
77
Rajah 3.13: Komponen family lampu dan kipas pada aras siling
x Penggunaan in-place family tidak dibenarkan dalam model, KECUALI

bagi sebahagian komponen/sistem yang dinyatakan dalam Jadual 3.3.
Jadual 3.3: Pengstrukturan Model

Model Penggunaan Komponen/Elemen In-Place
Arkitek Sistem family sahaja (cth: ‘recessed ceiling’)
Struktur Gutter, Nib dan Perimeter Suspended Drain
Mekanikal Tiada
Elektrik Sistem Pencegahan Kilat (Lightning Protection System - LPS)
Rajah 3.14: Contoh in-place family dalam Model Elektrik
78
x PERINGATAN: Setiap sambungan node dan member komponen Model
Struktur yang dibangunkan dalam perisian analisis struktur (Dikenali
sebagai Model Analitikal) hendaklah bersambung di antara satu sama lain.
Selain itu, sambungan node di antara komponen tiang dan rasuk hendaklah
seragam (Start to End) dan menggunakan jenis release yang bersesuaian
(Fixed atau Pinned).
3.1.2 Komponen dan Sistem

x Komponen family dan sistem family merupakan family yang digunakan
dalam penyediaan Model Bangunan dan Model Tapak (Sekiranya Model
Tapak dibangunkan menggunakan perisian Revit). Semua Family
hendaklah disediakan mengikut kriteria yang telah ditetapkan seperti
berikut:
i. Penamaan fail hendaklah mengikut piawaian yang ditetapkan dalam Bab
2 Perkara 2.7.
ii. Penyediaan family hendaklah menggunakan kategori dan templat family
komponen yang betul.
Jadual 3.4: Jadual Komponen Family Arkitek

Komponen Family Kod Contoh
Casework cwk Perabot Bina Dalam
Detail Item det-it Komponen 2D
Door dor Pintu
Furniture frn Perabot Mudah Alih
Furniture System frn-sy Perabot Makmal (melibatkan M&E)
Generic Model gen-mo Signages
Mechanical mec-eq Chemical Analyser (plug & play, yang
Equipment tidak dimodelkan oleh M&E)
Plumbing Fixture plb-fx Sanitary ware / fixtures
Specialty Equipment spc-eq Kitchen Equipments
Window wdw Tingkap
79
Rajah 3.15: Komponen family tingkap yang dibangunkan menggunakan
templat tingkap dan hos dinding
Jadual 3.5: Jadual Sistem Family Arkitek

System Family Kod Contoh
Wall wll Dinding batu-bata beserta kemasan
cat pada kedua-dua permukaan
Ceiling clg Tiled gypsum board siling
Floor flr Jubin Homogenous
Roof rof Bumbung metal deck
iii. Nama dan nilai parameter komponen dan sistem family hendaklah
dilengkapkan mengikut LOi yang ditetapkan dalam fasa pembangunan
model (LOD). Secara umumnya, di antara maklumat yang terkandung
dalam parameter ialah maklumat reka bentuk, kuantiti dan aset. Berikut
adalah contoh parameter komponen family pintu yang hendaklah
dilengkapkan semasa fasa reka bentuk (LOD300):
80
Jadual 3.6: Jadual Parameter Komponen Family Pintu
Parameter Contoh bagi Komponen Pintu
Construction
Kod_Ciri_Komponen_jkr_stx PTr001a
Family:
jkrAR18 - jkr Arkitek Version 18
dor - Door
PTr - Pintu Rata (flush hollow core)
Aa11a1 – Reka bentuk
in - Kedudukan internal
UTY - Lokasi Utiliti
(PTr000) - Kod Komponen Sumber
3 - LOD 300
Type:
(PTr001a) Kod Komponen
900 - Lebar
2100 - Tinggi
sp - Bingkai keluli dicat
@ P1Ca Kod Komponen Projek
Kod_Jenis_jkr_stt PTr
Kod_Kedudukan_jkr_stt in
Kod_Rekabentuk_jkr_stt Aa11a1
Kod_Ruang_Berkaitan_jkr_stt UTY
Ruang_Berkaitan_jkr_stt Utiliti
Kod_Bingkai_jkr_stt Kl (tagging pintu bagi jenis bingkai)
Identity Data
Kod_Komponen_Projek_jkr_stt P1Ca (tagging jenis,saiz,reka bentuk)
Kod_Komponen_jkr_stt PTr001a
Spesifikasi_jkr_stx Pintu panel kayu 900 x 2100
Description (PTr001a) 900x2100 Pintu Panel kayu
81
Rajah 3.16: Parameter komponen yang perlu dilengkapkan
(yang tertulis <sila kemaskini>)
iv. Rupa bentuk komponen family hendaklah disediakan mengikut geometri

komponen yang ditetapkan
Rajah 3.17: Pembangunan komponen family yang menggunakan center line

sebagai titik tengah model
82
v. LOd family hendaklah diselaraskan mengikut fasa pelaksanaan projek
vi. Komponen family hendaklah disediakan dengan menggunakan templat
JKR yang mengandungi parameter yang telah ditetapkan seperti mana
Lampiran B2-B5.
Rajah 3.18: Contoh sebahagian parameter komponen family elektrik yang

telah dilengkapkan
vii. Sebahagian komponen family arkitek, mekanikal dan elektrik hendaklah

mempunyai connector bersesuaian mengikut klasifikasi yang ditetapkan
bagi memastikan keseluruhan komponen berada pada sistem topologi
yang tepat.
viii. Kesesuaian penggunaan Sub-Category Object dan Parameter Mapping
hendaklah diselaraskan.
ix. Komponen dan sistem family hendaklah dimodelkan secara berasingan
atau berperingkat mengikut aras yang ditetapkan dalam struktur reka
bentuk. Sebagai contoh, struktur tiang dan dinding hendaklah dimodelkan
dari Aras 1 ke Aras 2 dan dari Aras 2 ke Aras 3.
83
3.1.3 Pengurusan Fail Model
x Project Information
Mengandungi maklumat projek dan disiplin berkaitan. Maklumat projek
sepertimana dalam Lampiran B1 hendaklah dimasukkan ke dalam
Project Information Model Arkitek terlebih dahulu sebelum disalin ke
dalam Project Information model disiplin lain.
Rajah 3.19: Contoh Project Information Model Elektrik
x Project Browser
Project Browser mengandungi elemen seperti berikut:
Rajah 3.20: : Contoh Project Browser Model Struktur
84
i. Views
Mengandungi pelbagai paparan mengikut keperluan yang ditetapkan oleh
disiplin masing-masing seperti berikut:
Jadual 3.7: Views Model Arkitek

VIEW PAPARAN CONTOH
WIP Pelan Lantai, Pelan Pembalikan Tampak Barat
Siling, Paparan 3D, Tampak, (01w_WIP)
Keratan dan Drafting View
Konsep Pelan Lantai, Paparan 3D, dan Aras 01
Tampak (02k_Konsep)
Persembahan Pelan Lantai, Paparan 3D, dan Aras 01 (03p_
Tampak Persembahan)
JPBD Pelan Lantai, Pelan Pembalikan Aras Tapak
Siling, Tampak, Keratan (04j_JPBD)
Bomba Pelan Lantai, Tampak, Keratan Keratan A-A
dan Drafting View (05b_Bomba)
PBT Pelan Lantai, Pelan Pembalikan Aras Bumbung
Siling, Paparan 3D, Tampak, (06p_PBT)
Keratan dan Drafting View
Dokumen Pelan Lantai, Pelan Pembalikan Butiran A (07d
Siling, Tampak, Keratan dan _Dokumen)
Drafting View
Koordinasi Pelan Lantai, Pelan Pembalikan Isometrik Utara
Siling, Paparan 3D, Tampak, Timur
Keratan (08c_Koordinasi)
85
Rajah 3.21: Paparan pada View Bomba, Pelan Aras 01 (05b_Bomba)
Jadual 3.8: Ringkasan Views Model Struktur, Mekanikal dan Elektrik

Struktur Mekanikal Elektrik
Structural Plan Coordination WIP
3D Views Views Coordination
Elevations Presentation ELV
Sections ICT
Drafting Views MV-LV
Trunking-Conduit
Views
Mechanical Documentation
WIP Coordination
Documentation Detailing
Bomba ELV
Energy Analysis ICT
Export MV-LV
Trunking-Conduit
Views
ii. Legends
Legends mengandungi simbol komponen dan sistem yang dibangunkan
dalam Model Bangunan. Simbol ini akan digunakan bagi tujuan
melengkapkan model dan dokumentasi lukisan.
86
Rajah 3.22: Contoh Legends petunjuk kod kemasan dinding
Rajah 3.23: Contoh Legends komponen dan sistem elektrik
87
x PERINGATAN: Kod bahan binaan yang terdapat dalam model
hendaklah sama sepertimana kod bahan binaan yang digunakan dalam
projek.
iii. Schedules/Quantities
Jadual kuantiti komponen dan sistem bangunan yang dijana daripada
model serta mengandungi maklumat berikut:
a) Maklumat reka bentuk seperti jenis komponen, jenis bahan, dimensi
komponen, kapasiti, spesifikasi reka bentuk dan sebagainya
b) Maklumat kuantiti seperti Isipadu konkrit, panjang komponen,
bilangan komponen dan sebagainya
c) Maklumat aset seperti nama pembekal, jenama, keluasan ruang,
kaedah pemasangan, kod DAK dan sebagainya
d) Maklumat lukisan seperti senarai lukisan struktur dan sebagainya.
Rajah 3.24: Contoh Schedules/Quantities Model Elektrik
Rajah 3.25: Contoh kuantiti asas penapak
88
89
Rajah 3.26: Contoh Schedules/Quantities bagi Pelan Susun Atur DB dan Soket
90
Rajah 3.27: Jadual Schedule of Accommodation
iv. Sheets
a) Mengandungi lukisan lengkap dengan Title Block JKR. Lukisan pelan
susun atur, pandangan sisi, tampak hadapan, tampak belakang, data
ruang dan keratan rentas dijana sepenuhnya daripada model.
b) Butiran terperinci 2D komponen dan sistem dapat dijana daripada
model sekiranya komponen dan sistem tersebut dimodelkan dalam
perisian Revit. Butiran terperinci 2D komponen dan sistem yang
tidak dimodelkan dalam perisian Revit seperti besi tetulang konkrit
akan diimport daripada lukisan perisian AutoCAD dan dipaparkan
dalam Sheets.
c) Sebahagian maklumat dalam Title Block lukisan seperti nama projek,
nama pereka bentuk dan sebagainya dijana daripada Project
Information secara automatik. Time stamp pada lukisan hendaklah
dipaparkan.
d) Nama tajuk lukisan pada Title Block dijana daripada penamaan
paparan lukisan di Views Project Browser
e) Senarai lukisan dijana daripada Jadual (Contoh: jkrAR_sht_Sheet
List)
Rajah 3.28: Title Block beserta time stamp
x PERINGATAN: Pastikan lukisan dicetak dengan menggunakan setting;

zoom 100%, bagi skala lukisan yang tepat
91
92
Rajah 3.29: Contoh lukisan data ruang klinik yang terdapat dalam Sheets
93
Rajah 3.30: Contoh lukisan Pelan Susunatur Lampu dan Petunjuk yang terdapat dalam Sheets
Rajah 3.31: Contoh maklumat yang terkandung dalam Title Block JKR
f) Revit Links
Mengandungi sub model dan model disiplin lain yang dihubungkan
kepada model utama. Model-model tersebut hendaklah diurus
dengan sistematik dan hendaklah sentiasa mengandungi model
terbaharu yang telah dikemaskini.
94
Rajah 3.32: Contoh model disiplin lain yang terkandung dalam Revit Links Model Elektrik
Rajah 3.33: Contoh model disiplin lain yang terkandung dalam Revit Links Model Arkitek
x Pengurusan Visual
Tetapan visualisasi model dibuat dalam view template berdasarkan kepada
keperluan paparan model, sistem dan sebagainya.
Rajah 3.34: Contoh View Templates Model Elektrik
95
3.2 MODEL CIVIL 3D
x Format fail dan format objek dalam pembangunan model hendaklah
memenuhi keperluan teknikal dan spesifikasi bagi tujuan berikut:
i. Reka bentuk dan penjanaan lukisan:
Penggunaan format objek yang betul membolehkan model berinteraksi
dengan perisian reka bentuk secara seamless manakala pengunaan style
object, label dan table membantu penjanaan lukisan.
ii. Memenuhi keperluan koordinasi:
Penggunaan format objek dan parameter yang betul membolehkan model
dikoordinasi dengan disiplin lain.
iii. Memenuhi keperluan pengiraan kuantiti:
Format objek dan parameter yang bersesuaian membolehkan pengiraan
kuantiti dilaksanakan dalam perisian pengukuran kuantiti.
x Format fail dan objek disusun mengikut skop kerja seperti dalam Jadual
3.9 sehingga Jadual 3.13.
Jadual 3.9: Format Fail dan Format Objek Skop Reka Bentuk Kerja Tanah
Model Aras
Lukisan Tembok
Reka Cerun Keratan Cut/Fill
Object Component Keratan Penahan
Bentuk
Fail
Reka dwg
Format
Bentuk &
Object Section
Lukisan Surface Grading Section Material Corridor
Format view
Fail
nwc
Format
Koordinasi
Object
Surface N/A N/A N/A N/A Solid
Format
Fail
dwfx & dwfx 3D
Ukuran Format
Kuantiti Object N/A N/A N/A N/A N/A N/A
Format
96
Jadual 3.10: Format Fail dan Format Objek Skop Reka Bentuk Jalan
Model Guide
Jajaran Road Guide
Turapan Jalan Kerb Signage Rail
Object Component Jalan Marking Rail Rel
Pole
Fail
Reka dwg
Format
Bentuk
Multi-
& Object Align- Cor- Cor- 3D
Surface Solid view Solid
Lukisan Format ment ridor ridor Block
Block
Fail
nwc
Format
Koor-
Multi-
dinasi Object 3D
N/A Solid Solid Solid Solid view Solid
Format Block
Block
Fail
dwfx & dwfx 3D
Ukuran Format
Kuantiti Object N/A N/A N/A N/A N/A N/A N/A N/A
Format
Jadual 3.11: Format Fail dan Format Objek Reka Bentuk Sistem Saliran
Model
Sump Saliran Grating
Object Component
Fail
Reka dwg
Format
Bentuk &
Object Structure 3D
Lukisan Pipe Network Corridor
Format Network Block
Fail
nwc
Format
Koordinasi
Object Structure Pipe Network Solid 3D
Format Network (Close) (Open) Block
Fail
dwfx
Ukuran Format
Kuantiti Object Structure 3D
Pipe Network
Jadual 3.12: Format Fail dan Format Objek Reka Bentuk Sistem Pembetungan
Model Manhole
Manhole Saliran
Object Component Cover
Fail
Reka dwg
Format
Bentuk &
Object Structure 3D
Lukisan Pipe Network
Fail
nwc
Format
Koordinasi
Object Structure 3D
Solid
Fail
dwfx
Ukuran Format
Kuantiti Object Structure 3D
Pipe Network
97
Jadual 3.13: Format Fail dan Format Objek Reka Bentuk Sistem Retikulasi Air
Luaran
Model
Object Paip Pepasang Injap
Component
Fail
Reka dwg
Format
Bentuk &
Object
Lukisan Pressure Pipe Fitting Apurtenant
Format
Fail
nwc
Format
Koordinasi
Object
Pressure Pipe Fitting Apurtenant
Format
Fail
dwfx
Ukuran Format
Kuantiti Object
Pressure Pipe Fitting Apurtenant
Format
x Penamaan objek dan komponen Sivil dalam model hendaklah mengikut

konvensyen penamaan sepertimana dalam Bab 2 Perkara 2.8.
x Struktur pembangunan Model Sivil hendaklah mengikut skop kerja dan
fasa pembangunan. Struktur Model ini hendaklah diperincikan dalam
BPEP. Semua Fail Model dibangunkan dan dihubungkan menggunakan
Data Shortcut.
x Koordinat projek hendaklah merujuk kepada TBM (temporary bench mark)
yang terdapat dalam Pelan Ukur yang disahkan oleh Jurukur Tanah
bertauliah. Fail Model juga hendaklah menggunakan Projection System yang
betul.
x Parameter tambahan bagi setiap model objek hendaklah dimasukkan ke
dalam extended data. Parameter tambahan yang perlu dimasukkan
adalah seperti di Lampiran B 6.

x Penamaan Fail Model Sivil hendaklah mengikut konvensyen penamaan
sepertimana dalam Bab 2 Perkara 2.8
x Maklumat projek hendaklah dimasukkan ke dalam Drawing Properties
supaya boleh dicerap ke layout bagi tujuan penjanaan lukisan. Contoh
maklumat yang dimasukkan dalam Drawing Properties adalah seperti dalam
Rajah 3.34.
98
Rajah 3.35: Maklumat Projek dalam Drawing Utilities
x Layer State dalam Layer Properties hendaklah diatur carakan bagi tujuan
penyediaan lukisan model koordinasi dan model pengukuran kuantiti.
x Pengurusan lukisan Sivil hendaklah dilaksanakan dengan menggunakan
Sheet Set Manager.
3.2.2.1 Komponen Civil 3D

x Komponen Civil 3D bagi kerja-kerja Sivil terbahagi kepada 5 jenis iaitu:
i. SubAssemblies (pkt)
ii. Multiview Block (dwg)
iii. 3D Block (dwg)
iv. Pipe Network Katalog
v. Pressure Network Katalog
x Semua komponen Sivil hendaklah dibangunkan menggunakan sistem

pengukuran matrik
x Pembangunan komponen Sivil hendaklah merujuk kepada spesifikasi
piawai atau mana-mana spesifikasi yang disahkan oleh pereka bentuk
x Penamaan komponen Sivil hendaklah mengikut konvensyen penamaan
sepertimana dalam Bab 2 perkara 2.8.
99
3.3 MODEL NAVISWORKS

x Coordination Model dan Coordinated Model (*.nwf) hendaklah
disimpan dalam folder yang mengandungi fail Model Reka Bentuk setiap
disiplin (*.nwc)
Rajah 3.36: Contoh isi kandungan folder
x Perkara berikut hendaklah dibuat sebelum proses koordinasi dijalankan:

i. Memastikan model reka bentuk yang dihasilkan oleh setiap disiplin tidak
dipinda seperti Hide atau Move
ii. Memastikan tetapan Tolerance bagi proses Clash Analysis mengikut
tetapan yang dinyatakan dalam BIM Project Execution Plan (BPEP)
x Koordinat model-model yang akan digabungkan dalam Coordination
Model dan Coordinated Model hendaklah mengikut koordinat projek
yang telah ditetapkan
Rajah 3.37: Contoh Coordination Model menunjukkan koordinat Model

Mekanikal dan Model Elektrik yang tidak selaras
100
x Coordinated Model yang dihasilkan hendaklah bebas daripada isu reka
bentuk dan clash
Rajah 3.38: Contoh clash yang dikenal pasti dalam Coordination Model
Rajah 3.39: Contoh Coordinated Model yang tidak mempunyai clash
101
x Penamaan fail Coordination Model dan Coordinated Model hendaklah
mematuhi konvensyen penamaan sepertimana dalam Bab 2 Perkara
2.5.
x Proses Design Review dan Clash Analysis hendaklah mengikut tetapan dalam
BIM Project Execution Plan (BPEP)
x Semakan terhadap model reka bentuk hendaklah dibuat seperti berikut;
i. Komponen columns, structural columns, stairs, curtain wall dan wall
hendaklah dimodelkan secara berasingan mengikut aras bangunan
ii. Elemen 3D Text hendaklah diwujudkan dalam ruang/bilik yang
mengandungi keadaan berikut:
a) Mengandungi pelbagai komponen kritikal
b) Mempunyai tahap kompleksiti reka bentuk yang tinggi
iii. Penamaan komponen hendaklah selaras dengan Category Name dalam
Revit dan Layer Name dalam Civil 3D
iv. Komponen dalam model reka bentuk hendaklah dimodelkan dalam
kategori komponen yang betul
Rajah 3.40: Contoh komponen gutter yang tidak dimodelkan dalam kategori
komponen yang betul
102
v. Untuk proses Clash Analysis, komponen families yang melibatkan gabungan
nested components hendaklah dimodelkan bersekali. Contohnya;
komponen pintu yang mempunyai nested components seperti bingkai, daun
pintu dan tombol hendaklah dimodelkan bersekali
Rajah 3.41: Contoh kesilapan komponen pintu yang mempunyai nested

components yang tidak dimodelkan bersekali
vi. Untuk tujuan simulasi pembinaan, komponen yang berkenaan hendaklah

dikemaskini mengikut aturan jadual kerja pembinaan
Rajah 3.42: Contoh komponen bumbung yang tidak dikemaskini
103
vii. Untuk tujuan koordinasi reka bentuk, pembangunan komponen dalam
model setiap disiplin hendaklah mencapai sekurang-kurangnya tahap LOd
200 semasa fasa reka bentuk awalan dan LOd 300 semasa fasa reka
bentuk terperinci
viii. Fail model yang akan digunakan semasa proses koordinasi hendaklah
dalam format *.nwc
ix. Generic model dalam model reka bentuk hendaklah disemak agar tidak
terdapat komponen yang kritikal
x. Sekiranya berlaku kesilapan semasa mengimport templat clash test,
senarai clash test dan search sets yang telah ada hendaklah dipadamkan
terlebih dahulu sebelum mengimport semula templat clash test yang betul
Rajah 3.43: Contoh senarai search sets yang tidak dipadam selepas templat
clash test yang baru diimport
104
PERKONGSIAN
MAKLUMAT
4 PERKONGSIAN MAKLUMAT
Proses kolaborasi dan integrasi dalam setiap fasa projek memerlukan

penyelarasan perkongsian maklumat di antara semua disiplin. Jadual Perkongsian
Maklumat diterbitkan bagi memudahkan kefahaman semua pihak mengenai jenis,
bentuk dan aliran pertukaran maklumat yang terlibat dalam proses kolaborasi
sesuatu projek. Jadual Perkongsian Maklumat hendaklah dipatuhi oleh semua
pihak dalam pasukan projek. Butiran maklumat perkongsian boleh disesuaikan,
ditambah atau dikurangkan mengikut kompleksiti serta kapasiti sesebuah
projek. Contoh Jadual Perkongsian Maklumat adalah sepertimana Jadual 4.1,
Jadual 4.2 dan Jadual 4.3.
107
Jadual 4.1: Perkongsian Maklumat dalam Fasa Perancangan
BIL. BUTIRAN MAKLUMAT PERTUKARAN

FORMAT
MAKLUMAT SUMBER PEMBERI PENERIMA ASAL BARU
1. Kehendak Projek MAKLUMAT
Dokumen Brif Projek Pengurus Projek Pereka Bentuk - -
2. Keperluan Ruang Schedule of Pengurus Projek Pasukan projek .xlsx .rvt

Accommodation (SOA)
3. Strategi pelaksanaan BIM Pra Kontrak Dokumen BPEP Pra Pengurus Projek Pasukan Projek .pdf -
Kontrak
4. Lokasi dan topografi tapak Pelan Ukur Tapak Pengurus Projek Pereka Bentuk .dwg -
Senibina (CAD)
108
Pereka Bentuk -
Sivil
5. Pelan Ukur Tapak Pelan Ukur Tapak Pengurus Projek Pereka Bentuk .dwg -
Sivil (CAD)
BIL. BUTIRAN MAKLUMAT PERTUKARAN FORMAT
6. Keadaan Tapak Sedia Ada dan Model Tapak Sedia Pereka Bentuk Pereka Bentuk .dwg .dwg
Koordinat Tapak Ada Sivil Senibina (C3D) (CAD)
7. Maklumat Keperluan Ruang Dokumen Pereka Bentuk Pereka Bentuk - -
Mekanikal dan Elektrik M&E Senibina
8. Reka Bentuk Konsep Susun Atur Pelan Konsep Susun Pereka Bentuk Pereka Bentuk .rvt .dwg
Tapak Atur Tapak Senibina Sivil (CAD)
9. Reka Bentuk Konsep Bangunan Model Konsep Pereka Bentuk Pasukan Projek .rvt -
Bangunan Senibina
109
10 Building Footprint Reka Bentuk Model Konsep Pereka Bentuk Pereka Bentuk .rvt .dwg 3D
Konsep Bangunan Bangunan Senibina Sivil
11. Laporan Analisis Ruang (Spatial Dokumen Pereka Bentuk Pasukan Projek - -
Analysis) Senibina
12. Keperluan Ruang Schedule of Pereka Bentuk Pereka Bentuk .rvt .xlsx
Accommodation Senibina Mekanikal &
(SOA) Elektrik
Juru ukur Bahan
MAKLUMAT SUMBER PEMBERI PENERIMA BARU BARU
13. Laporan Kuantiti Kerja Tanah Dokumen Pereka Bentuk Juruukur Bahan - -
Sivil
14. Anggaran Kos Awalan Kerja Dokumen Pereka Bentuk Juruukur Bahan - -
Mekanikal Mekanikal
15. Anggaran Kos Awalan Kerja Elektrik Dokumen Pereka Bentuk Juruukur Bahan - -
Elektrik
16. Preliminary Detail Abstract (PDA) Dokumen Juruukur Bahan Pasukan Projek - -
110
17. Pelan Kualiti (Q-Plan) Dokumen Pengurus Projek Pasukan Projek - -
18. Pelan Pengurusan Risiko Dokumen Pengurus Projek Pasukan Projek - -

Jadual 4.2: Perkongsian Maklumat dalam Fasa Reka Bentuk dan Perolehan

FORMAT
1. Kelulusan Kebenaran Merancang Model Reka Bentuk Pereka Bentuk Pasukan Projek .rvt .rvt
yang diluluskan Senibina .dwg (CAD) .dwg (CAD)
2. Reka Bentuk Awalan Bangunan Model Reka Bentuk Pereka Bentuk Pasukan Projek .rvt .rvt
Awalan Bangunan Senibina .nwc
Pereka Bentuk .rvt .dwg (CAD)
Sivil
3. Reka Bentuk Awalan Susun Atur Pelan Awalan Susun Pereka Bentuk
Pereka Bentuk .rvt -
Tapak Atur Tapak Senibina
Mekanikal &
Elektrik
111
4. Building Footprint Reka Bentuk Awalan Model Reka Bentuk Pereka Bentuk Pereka Bentuk .rvt .dwg 3D
Bangunan Awalan Bangunan Senibina Sivil
5. Reka Bentuk Awalan Sivil Model Reka Bentuk Pereka Bentuk Pasukan Projek .dwg (C3D) .dwg (CAD)
Awalan Sivil Sivil
FORMAT
6. Analisis Struktur Awalan Model Analisis Reka Pereka Bentuk Pereka Bentuk .tsmd & .cxl .rvt
Bentuk Awalan Struktur Struktur
Struktur
7. Reka Bentuk Awalan Struktur Model Reka Bentuk Pereka Bentuk Pasukan Projek .rvt .rvt
Awalan Struktur Struktur .nwc
8. Koordinasi Awalan Bangunan (Arkitek Coordinated Model Pereka Bentuk Pasukan Projek .nwf .nwd
dan Struktur) (Arkitek dan Struktur) Senibina
9. Laporan Koordinasi Awalan Bangunan Dokumen Pereka Bentuk Pasukan Projek .html .pdf
(Arkitek dan Struktur) Senibina
112
10. Laporan Anggaran Kuantiti Bahan Dokumen Pereka Bentuk Juruukur Bahan - -
Struktur Struktur
11. Laporan Kuantiti Kerja Tanah Reka Dokumen Pereka Bentuk Juruukur Bahan - -
Bentuk Awalan Sivil
12. Anggaran Kos Terkini Mekanikal Dokumen Pereka Bentuk Juruukur Bahan - -
Mekanikal
FORMAT
13. Anggaran Kos Terkini Elektrik Dokumen Pereka Bentuk Juruukur Bahan - -
Elektrik
14. Anggaran Kos Pindaan (PDA) Dokumen Juruukur Bahan Pasukan Projek - -
15. Permohonan Kelulusan Pihak Model Reka Bentuk Pereka Bentuk Pasukan Projek .rvt .dwfx
Berkuasa Tempatan Awalan Bangunan Senibina
16. Reka Bentuk Terperinci Susun Atur Model Reka Bentuk Pereka Bentuk Pasukan Projek .rvt .dwg (CAD)
Tapak Arkitek Terperinci Susun Atur Senibina
113
Tapak Arkitek
17. Reka Bentuk Terperinci Sivil Model Reka Bentuk Pereka Bentuk Pasukan Projek .dwg (C3D) .dwg (CAD)
Terperinci Sivil Sivil .nwc
.dwfx
.dwfx3D
18. Reka Bentuk Terperinci Bangunan Model Reka Bentuk Pereka Bentuk Pasukan Projek .rvt .nwc
Arkitek Terperinci Bangunan Senibina .dwfx
Arkitek
19. Analisis Struktur Terperinci Model Analisis Reka Pereka Bentuk Pereka Bentuk .tsmd & .cxl .rvt
Bentuk Terperinci Struktur Struktur
Struktur
Struktur Terperinci Bangunan Struktur .dwfx
Struktur
Mekanikal Terperinci Bangunan Mekanikal .dwfx
Mekanikal
114
Elektrik Terperinci Bangunan Elektrik .dwfx
Elektrik
23. Reka Bentuk Terperinci Kerja Luar Model Reka Bentuk Pereka Bentuk Pasukan Projek .rvt .nwc
Elektrik Terperinci Kerja Elektrik .dwfx
Luar Elektrik
24. Kuantiti Bahan Model reka bentuk Semua disiplin Jurukur Bahan .dwfx -
terperinci setiap .dwfx3d
disiplin
BIL BUTIRAN MAKLUMAT PERTUKARAN
FORMAT
25. Laporan Koordinasi Reka Bentuk Coordinated Model Pereka Bentuk Pereka Bentuk - -
Terperinci antara sistem Mekanikal Mekanikal Senibina
26. Laporan Koordinasi Reka Bentuk Coordinated Model Pereka Bentuk Pereka Bentuk - -
Terperinci antara sistem Elektrik Elektrik Senibina
27. Koordinasi Reka Bentuk Terperinci Coordinated Model Pereka Bentuk Pasukan Projek .nwf .nwd
Senibina
28. Laporan Koordinasi Reka Bentuk Dokumen Pereka Bentuk Pasukan Projek .html .pdf
Terperinci Senibina
115
Jadual 4.3: Perkongsian Maklumat dalam Fasa Pembinaan dan Serahan
BIL PERKONGSIAN MAKLUMAT PERTUKARAN

FORMAT
1. Dokumen Kontrak Dokumen Juruukur Bahan Pereka Bentuk - -
2. BPEP Pasca Kontrak Dokumen Pengurus Projek Pasukan Projek - -
3. C-Plan Dokumen Pengurus Projek Pasukan Projek - -
4. Pelan Pengurusan Risiko Dokumen Pengurus Projek Pasukan Projek - -
5. Maklumat Pembinaan Model dan Lukisan Pereka Bentuk Pasukan Projek .rvt .rvt
Pembinaan setiap .C3D .C3D
disiplin .nwc
116
6. Simulasi Pembinaan Model 4D Kontraktor Pasukan Projek .nwf .nwd
.wmv
7. Maklumat Pembinaan dan Maklumat Model Siap Bina setiap Kontraktor Pasukan Projek .rvt .rvt
Aset disiplin .C3D .C3D
8. Visualisasi 3D Projek Coordination Model Kontraktor Pasukan Projek .nwf l
.nwd
Lampiran A1
Lampiran A 1: Kod Penamaan Fail Model
Medan 2: Sistem/Subsistem (Mekanikal)

No. Perkara Kod Sistem/ Sub
Sistem
AM
1 Penyamanan dan Pengalihan Udara ACMV
2 Pengesanan & Pencegah Kebakaran FP
2a Hosereel hr
2b Sprinkler spr
2c Wet Riser wr
2d Dry Riser dr
2e Fire Alarm fir-al
3 Lif, escalator, dumb waiter LIFT
4 Perpaipan dalaman Cold Water CW
5 Perpaipan dalaman Sanitary Plumbing SP
6 Sistem Pam PUMP
7 Building Control & Automation System BAS
8 Pemampat Udara CA
9 Bulk Fuel( Diesel/Petrol) BF
10 Peralatan & Kelengkapan Dapur KE
11 Gas cecair (LPG) LPG
12 Kebok Wasap FC
13 Waste bin system WBS
HOSPITAL
14 Gas Perubatan Berpusat MG
15 Pensteril STRL
16 Air Panas HW
17 Peralatan Makmal LE
18 Bilik Sejuk / Bilik Bersih CR
19 Dobi LDRY
20 Dandang (Boiler) BOIL
21 Incinerator INCR
22 Gas Makmal LG
23 Peralatan Mortuary MORT
24 Kerusi Pergigian (Dental Chair) DC
25 Osmosis Berbalik RO
UDARA MARITIM
26 Sistem Kendalian Bagasi BHS
27 VGDS (Visual Guidance Docking System) VGDS
28 Aerobridge AERB
29 Aircraft catcher AC
30 Winches WINC
31 Slewing Jib SJ
32 Ship lift SL
33 Umbilical System US
34 Anti-Terrorist Protection System ATPS
119
Lampiran A1

Sistem
LAPANG SASAR (SHOOTING RANGE)
35 10, 25, 50m lapang sasar dalaman SR-INDR
36 100m Target changer SR-TC
37 ‘Skeet & Trap’ SR-ST
38 Rifle range SR-RR
RAWATAN & BEKALAN AIR
39 Saringan muka sauk (Rotating band screen) RBS
40 Peralatan kimia (metering, mixing & dosing) CE
41 Klorinasi (chlorinators & scrubers) CS
42 Tapisan (Rapid gravity sand, Pressure vessel etc) FLTR
43 Mechanical flocculator MF
44 Surge suppression system (vessel, valves) SSS
45 Instrumentation, Recorders & Telemetering IRT
WOKSYOP & KUARI
46 Cranes & hoists CH
47 Oil & Lubrication system OLS
48 Vehicle Testing Lane VTL
49 Crushers (Primary – Quartenary) CRSH
50 Conveyors CONV
51 Premix Plant PP
Medan 2: Sistem (Elektrik)

No. Perkara Kod
1 Medium Voltage System MV
2 Low Voltage System LV
3 Extra Low Voltage System ELV
4 Information Communication & Technology System ICT
5 Perlindungan Kilat/ Lightning Protection System LPS
Medan 6: Jenis Model

No. Contoh Jenis Model Kod
1 Model Keseluruhan w-00
2 Model Grid wg00
3 Model Tapak wt00
4 Model Aras (aras nn=01,02,03 dan seterusnya) wxnn
5 Model Fasad (nn = turutan model fasad) wfnn
6 Model Bumbung (nn = turutan model bumbung) wrnn
7 Model Kor (Core / Staircase) wcnn
8 Model Visualisasi / Animasi / Rendering wv00
9 Model Jadual komponen bangunan wkXX00
(Contoh XX: PB – Perabot Bina Dalam, PT – Pintu, TK –
Tingkap, PR – Perabot Terlerai)
10 Model komponen bangunan mengikut aras n waXXnn
120
Lampiran A1
No. Contoh Jenis Model Kod

(aras n=1,2,3 dan seterusnya)
11 Model Data Ruang Bilik wdXXX01
(Contoh XXX: OTR – Operation Theatre Room)
12 Model Butiran wb01
13 Model Data Ruang Projek wd01
14 Model Luaran / External / Envelope / Shell we00
121
Lampiran A2
Lampiran A 2: Kod Penamaan Fail Elektronik

Medan 6: Jenis Lukisan
No. Perkara Kod
1 Pelan Tapak xt00
2 Pelan Lantai (n=aras1,2,3 dan sebagainya) x-0n
3 Pelan Siling (n=aras 1,2,3 dan seterusnya) xs0n
4 Butiran bXX00
5 Maklumat Ruang dXXX00
(Contoh XXX: OTR – Operation Theatre Room)
6 Visualisasi 3D / Isometrik v
7 Pandangan y-0n
8 Keratan z-0n
9 Pelbagai / Umum q
10 Group / Set gXX00
122
Lampiran A3
Lampiran A 3: Kod Penamaan Fail Family

a. Arkitek – System Family
Medan 2: Kategori
No. Perkara Kod
1 Siling clg
2 Lantai flr
3 Bumbung rof
4 Dinding wll
Medan 3: Kod Sistem / Jenis Kemasan / Jenis Bahan

i. Dinding
No. Sistem Kod
1 Cavity DGa
2 Batu-bata DGb
3 Blok Konkrit / Blok Beban Ringan DGc
4 Drywall DGd
5 Blok Kaca / Glass Wall / Curtain Wall / Panel Kaca DGg
6 IBS / Panel Konkrit Tuang Dulu DGi
7 Jeriji DGj
8 Konkrit Tetulang / Core / Shaft (Tanggung Beban) DGk
9 Kerangka Keluli / Metal DGm
10 Foundation DGn
11 Blok Berongga / Udara DGo
12 Parti Wall DGp
13 Pelbagai DGq
14 Retaining DGr
15 Sistem Kubikal Dgs
16 Komposit / Gypsum board DGt
17 Kerangka Kayu DGu
No. Jenis Bahan Kod

1 Cavity DBa
2 Batu-bata DBb
3 Blok Konkrit / Blok Beban Ringan DBc
4 Drywall DBd
5 Blok Kaca / Glass Wall / Curtain Wall / Panel Kaca DBg
6 IBS / Panel Konkrit Tuang Dulu DBi
7 Jeriji DBj
8 Konkrit Tetulang / Core / Shaft (Tanggung Beban) DBk
9 Kerangka Keluli / Metal DBm
10 Foundation DBn
11 Blok Berongga / Udara DBo
123
Lampiran A3
No. Jenis Kemasan Kod

1 Batu Asli – Batu Asli / Granite / Marmar / Organik / Pebble DFa
wash / Stone Cladding / Slate
2 Batu Bata Hiasan - Batu Bata Muka DFb
3 Cat Dalam – Cat Emulsi / Plaster & Emulsion Paint DFd
(Washable/Wipeable)
4 Cat Khusus – Cat Pelapik/Plaster & Epoxy Paint DFk
(Washable/Wipeable/Chemical Resistant) / Plaster & Hygenic
Paint (Washable/Anti Bacteria)/ Plaster & PU Paint
(Washable/Anti Algae)
5 Cat Luar – Cat Acrylic/Cat Tahan Cuaca/Plaster & Weather DFl
Sheild Paint
6 Panel – Clading/Enamel Paint/Inorganik/Organik Fibre DFn
(Chipboard, Softboard)/Kerangka Kayu/Papan Lapis
Veneer/Panel Aluminium / Panel Kaca/Papan Gypsum/Panel
Berhias/Panel Komposit/Panel Kayu/Kayu Berhias
7 Plaster – Barium Plaster & Paint/Lepa Shanghai/Lepaan DFp
Simen/Spray Tiles
8 Lain - Lain – Acoustic Wall Panelling/Fibre/Kertas DFq
Dinding/Stained Glass/Kaca Kalis Peluru/Mozek Kaca
9 Jubin Seramik – Jubin Homogeneous/Jubin Seramik /Mozek/ DFs
Porcelain
ii. Lantai
No. Sistem Kod
1 Panel Konkrit Tuang Dulu (IBS) LTd
2 Generic LTg
3 IBS* LTi
4 Konkrit Tetulang LTk
5 Keluli LTm
6 Sistem Lantai Raise Floor LTr
7 Kayu LTy
8 Pelbagai LTq
No. Jenis Kemasan / Jenis Bahan Kod

1 Panel Plate - Kayu / Aluminium / Parket / Glass LFa
2 Batu Asli - Mamar / Pebble wash / Granite / Stone / Organik LFb
3 Jubin Homogenous LFh
4 Karpet- Roll loop / Heavy duty loop / Fitted carpeting / Tile / LFk
Roll cut / Permaidani
5 Bahan Luar - Bitumen / Concrete Paving Block / Epoxy / Paving LFl
6 Plaster – Rendering / Simen / Shanghai / Barium Plaster / LFp
Plaster & Spray / Power Float
7 Lain - Lain - Fibre / Raised Floor / Komposit / Laminate / Cat LFq
Lantai
8 Jubin Seramik - Mosek / Porcelain / Glazed / Matt / Anti-Slip LFs
/ Teracotta
124
Lampiran A3
No. Jenis Kemasan / Jenis Bahan Kod

9 Vinal – Heavy duty / Anti Static / Anti Slip / High Resistant / LFv
PVC / Linoleum / Rubber Mat
iii. Bumbung
No. Sistem Kod
1 Sistem Kekuda Keluli (Cold Form) BGc
2 Sistem Kekuda Keluli (Hot Rolled) BGe
3 Konkrit Tetulang BGk
4 Sistem Kekuda Keluli (Mild Steel) BGm
5 Pelbagai (Dome dll) BGq
6 Panel Konkrit Tuang Dulu BGt
7 Sistem Kekuda Kayu BGu
No. Jenis Bahan / Kemasan Kod

1 Kepingan Aluminium BFa
2 Kepingan Bitumen Bergelugor / Shingles BFe
3 Fabric / Tensile Roofing BFf
4 Genting Tanah Liat BFg
5 Genting Konkrit BFk
6 Dek Logam BFl
7 Kepingan Polycarbonate BFp
8 Kepingan Acrylic BFr
9 Kepingan Thermoglass BFt
iv. Siling
No. Sistem / Fungsi Kod
1 Kemasan (Finishes) SLf
2 Sistem Siling Gantung SLg
3 Konkrit Tetulang SLk
4 Sistem Siling Jeriau / Fix / Tetap SLt

1 Boral Vinal - Boral Vinal (bv) SFb
2 Paint - Plaster & Paint (lc) / Plaster Jointless Ceiling With Anti SFc
Bacteria, Washable Paint (pj)
3 Fibre Board – Kepingan Cellulose Fibre (cf) / Glass Fibre Gypsum SFf
Board (gf)/ Mineral Fibre Board - Acoustic Mineral Fibre Board
(mf)
4 Gypsum Board – PVC Laminated Gypsum Board (gbp) / Gypsum SFg
Board (pg)
5 Strip / Jalur / Panel – Jejalur Aluminium (al)/ Insulated SFj
Aluminium Strip Ceiling (as)/ Jejalur Kayu (jk) / Decorative
Timber Strip, panel (jkh) / Metal Strip (ms)/ Panel komposit
(pk) / Fixed Tiber Strip Panel (tp)
125
Lampiran A3

6 Skim Coat – Lepaan Skim - Skim Coat Plastering (lm)/ Cement SFm
Screed (ls)
7 Plaster Ceiling – Fibrous Plaster (fp)/ Plaster Board (pb) / Plaster SFp
Glass Ceiling (pgc) / Fibreglass Cement Rend (sf)
8 Lain-Lain – Inorganik - Organik Fibre (Chipboard, Softboard) SFq
(fo)/ Fibre (fr) / Laminate (la)/ Organik (or)/ Raised Floor (rf)/
Rubber Mat (rm)
9 Simen Tanpa Asbestos – Calcium Silicate Board (cb) / Cement SFs
Board (ks) / Fixed Moisture Resist, Cement Board With Paint
(ksm) / Papan Simen Tanpa Asbestos (ps)
Medan 4: Kod Bahan

i. Lantai
No. Bahan Kod
1 Konkrit tetulang kt
2 Generic lg
3 Panel Konkrit Tuang Dulu kd
4 Keluli kl
5 Raised floor system rs
6 Kayu ky
ii. Dinding
No. Perkara Kod
1 Batu Bata bb
2 Blok Beban Ringan br
3 Blok konkrit bk
4 Dry Wall dw
5 Blok kaca bc
6 Panel Kaca pc
7 Panel Konkrit Tuang Dulu ktd
8 Konkrit Tetulang kt
9 Kerangka Keluli kl
10 Bata/Blok Berongga / Udara bu
11 Polycarbonate po
12 Panel Gipsum pg
13 Kerangka Kayu ky
Medan 6: Kod Kemasan

i. Lantai
No. Kemasan Kod
1 Cat lantai cl
2 Epoxy ep
3 Floor hardener fh
4 Granite gr
5 Jubin Homogen jh
126
Lampiran A3
No. Kemasan Kod

6 Jubin Homogeneous (heavy-duty) jhh
7 Jubin Homogeneous (non-slip) jhn
8 Jejalur Kayu jk
9 Jubin Seramik (non-glaze) jng
10 Jubin Seramik (non-slip) jns
11 Jubin Seramik js
12 Jubin Seramik (gilap/glaze) jsg
13 Jubin Teracotta jt
14 Lapisan Kedap Air ka
15 Karpet kp
16 Karpet (Fitted carpeting) kf
17 Karpet (Heavy duty loop) kh
18 Kayu Parket kyp
19 Karpet (Rool loop) kr
20 Carpet Tile kt
21 Laminated Flooring la
22 Lead sheet lining le
23 Linoleum li
24 Lepaan simen/Cement Render ls
25 Mamar mr
26 Mozek mz
27 Permaidani ni
28 Porcelain pc
29 Papan Kayu Sintetik pks
30 Papan Lapis Berspring pls
31 Pvc pv
32 Pebble Wash pw
33 Premix px
34 Rubberized Matt rm
35 Blok Turapan Konkrit (Pavers) tk
36 Vinyl vh
37 Vinyl (Seamless heavy duty) vy
38 Pelbagai q
ii. Dinding
No. Kemasan Kod
1 Panel Dinding Akustik aw
2 Batu Asli ba
3 Blok konkrit bk
4 Batu Bata Muka bm
5 Barium Plaster & Paint bp
6 Cat Acrylic ca
7 Clading cd
8 Cat Emulsi ce
9 Cat Pelapik cp
10 Cat Tahan Cuaca ctc
11 Plaster & Emulsion Paint (Washable/Wipeable) emp
127
Lampiran A3
No. Kemasan Kod

12 Enamel Paint en
13 Plaster & Epoxy Paint (Washable/Wipeable/Chemical Resistant) ep
14 Inorganik fo
15 Fibre fr
16 Granite gr
17 Plaster & Hygenic Paint (Washable/Anti Bacteria) hp
18 Jubin Homogeneous jh
19 Jubin Seramik js
20 Kertas Dinding kd
21 Kaca Kalis Peluru kcp
22 Stained Glass kcs
23 Kerangka Kayu ky
24 Lepa Shanghai lh
25 Lepaan Simen ls
26 Papan Lapis Veneer lv
27 Marmar mr
28 Mozek mz
29 Mozek Kaca mzk
30 Organik or
31 Organik Fibre (Chipboard, Softboard) of
32 Panel Aluminium pa
33 Panel Kaca pc
34 Papan Gypsum pg
35 Panel Berhias ph
36 Panel Komposit pk
37 Porcelain pr
38 Plaster & Weather Sheild Paint ptc
39 Plaster & PU Paint (Washable/Anti Algae) pu
40 Pebble wash pw
41 Panel Kayu py
42 Stone Cladding sc
43 Slate sl
44 Spray Tiles st
45 Kayu Berhias yh
iii. Siling
No. Kemasan Kod
1 Boral Vinyl bv
2 Plaster & Paint lc
3 Plaster Jointless Ceiling With Anti Bacteria, Washable Paint pj
4 Kepingan Cellulose Fibre cf
5 Glass Fibre Gypsum Board gf
6 Mineral Fibre Board - Acoustic Mineral Fibre Board mf
7 PVC Laminated Gypsum Board gbp
8 Gypsum Board pg
9 Jejalur Aluminium al
10 Insulated Aluminium Strip Ceiling as
128
Lampiran A3
No. Kemasan Kod

11 Jejalur Kayu jk
12 Decorative Timber Strip, panel jkh
13 Metal Strip ms
14 Panel komposit pk
15 Fixed Tiber Strip Panel tp
16 Lepaan Skim lm
17 Cement Screed ls
18 Fibrous Plaster fp
19 Plaster Board pb
20 Plaster Glass Ceiling pgc
21 Fibreglass Cement Rend sf
22 Inorganik - Organik Fibre (Chipboard, Softboard) fo
23 Fibre fr
24 Laminate la
25 Organik or
26 Calcium Silicate Board cb
27 Cement Board ks
28 Fixed Moisture Resist, Cement Board With Paint ksm
29 Papan Simen Tanpa Asbestos ps
iv. Bumbung
No. Kemasan Kod
1 Genting Konkrit gk
2 Genting Tanah Liat gt
3 Dek Logam dl
4 Kepingan Aluminium ka
5 Kepingan Polycarbonate kp
6 Kepingan Acrylic ac
7 Kepingan Bitumen Bergelugor / Shingles kb
8 Kepingan Thermoglass kt
9 Fabric / Tensile Roofing fb
b. Arkitek – Loadable Family

Medan 2: Family categories
No. Perkara Kod
1 Pintu dor
2 Tingkap wdw
3 Casework / Perabot Bina Dalam cwk
4 Furniture / Perabot Mudah Alih frn
5 Furniture System frn-sy
6 Generic Model gen-mo
7 Plumbing Fixture plb-fx
8 Specialty Equipment spc-eq
129
Lampiran A3
Medan 3: Kod Jenis

i. Pintu
No. Perkara Kod
1 Pintu Rintangan Api (Fire Rated Door) PTa
2 Pintu Besi (Metal / Steel Door) PTb
3 Kaca Penuh (All Glass Door) PTc
4 Dua Arah (Dual Direction) PTd
5 Putar (Revolving) PTe
6 Pintu Pagar PTf
7 Pintu Gelangsar (Sliding Door) PTg
8 Pintu Tandas (Phenolic Door) PTh
9 Compressed panel PTi
10 Pintu Jeriji (Grill) PTj
11 Pintu Plastik / PVC PTk
12 Detention Door PTl
13 Pintu Komposit PTm
14 Pintu Aluminium PTn
15 Bukaan (Opening) PTo
16 Pintu Panel Kayu (Solid Timber) PTp
17 Rekabentuk Khusus / Pelbagai / Akustik / Custom PTq
18 Pintu Rata (Flush Hollow Core Door) PTr
19 Pintu Senggara (Access Door) PTs
20 Pintu Lipat (Folding Door) PTt
21 Pintu Gulung Aluminium PTu
(Roller Shutter)
22 Laminated Flush Door PTv
23 Bingkai Pintu PTy
24 Panel Pintu PTz
ii. Tingkap
No. Perkara Kod
1 Tingkap Atas (High Window) TKa
2 Tingkap Bucu TKb
3 Kaca Tetap Luar (Fixed Glass) TKc
4 Tingkap Kaunter TKd
5 Elliptical / Arc TKe
6 Lipat (Folding) TKf
7 Gelangsar (Sliding) TKg
8 Tingkap Buka Atas (Hopper Window) TKh
9 Tingkap Jeriji (Grill) TKj
10 Kasmen TKk
11 Ram Tetap (Fixed Louvres) TKm
12 Bay Window TKn
13 Bukaan (Opening) TKo
14 Putar (Pivot) TKp
15 Pelbagai/Gabungan/Rekabentuk Khas TKq
16 Ram Boleh Laras (Adjustable Louvres) TKr
130
Lampiran A3
No. Perkara Kod

17 Tingkap Gantung (Top Hung) TKt
18 Tingkap Gelung Aluminium (Roller Shutter) TKu
19 Bingkai Tingkap TKy
20 Panel Tingkap TKz
iii. Casework / Perabot Bina Dalam

No. Jenis Perabot Bina Dalam Kod
1 Kabinet Aras Atas PBa
2 Kabinet Aras Bawah PBb
3 Locker PBc
4 Papan Kenyataan / Notice Board PBd
5 Tetingkat (bawah rendah) PBe
6 Tetingkat (bawah tinggi) PBg
7 Kabinet Berkaki PBk
8 Almari PBm
9 Pelbagai/Khas/Gabungan (Custom) PBq
10 Rak Dinding PBr
11 Tetingkat Keluli Tahan Karat (atas) PBt
No. Jenis Komponen Nested Kod

1 Laci v
2 Permukaan Worktop w
3 Hardware x
4 Frame/Carcass/Kaki y
5 Panel/Pintu z
iv. Furniture / Perabot Mudah Alih

No. Perkara Kod
1 Almari PAa
2 Katil PAb
3 Cermin PAc
4 Papan Kenyataan/Notice Board PAd
5 Kerusi PAk
6 Meja PAm
7 Pelbagai (Trolley/Papan Putih dll.) PAq
8 Rak PAr
9 Tetingkat PAt
10 Set/Group gPA
v. Furniture System
No. Jenis Perabot Makmal Kod
1 Kabinet Aras Atas PMa
2 Kabinet Aras Bawah PMb
3 Kabinet Kombinasi PMc
4 Kabinet Berkaki PMk
5 Locker PMl
131
Lampiran A3
6 Almari PMm
7 Pelbagai PMq
8 Rak Dinding PMr
9 Tetingkat PMt
No. Jenis Perabot Kaunter Kod

1 Jururawat PKj
2 Kewangan PKk
3 Pelbagai PKq
4 Reception PKr
5 Specimen PKs
6 Ubat PKu
vi. Plumbing Fixture

No. Jenis Lengkapan Sanitari Kod
1 Curtain Track LSa
2 Basin LSb
3 Tandas Cangkung LSc
4 Paper Towel Dispenser LSd
5 Cistern LSe
6 Floor Trap LSf
7 Group of Sanitary Fitting LSg
8 Hose Spray LSh
9 Towel Rail LSi
10 Foot Operated Brush Dispenser LSj
11 Shelf LSl
12 Cermin / Mirror LSm
13 Nail Brush Dispenser LSn
14 Soap Holder LSo
15 Bottle Trap LSp
16 Pelbagai LSq
17 Shower Head LSr
18 Sink LSs
19 Tab LSt
20 Grab Bar / Support Rail LSu
21 WC / Tandas Duduk LSw
vii. Specialty Equipment

No. Klasifikasi Peralatan Kod
1 Audio Visual, Office & Miscellaneous equipment ALa
2 Biomedical equipment ALb
3 Housekeeping & Laundry ALc
4 Equipments used in Dental Units/Clinics ALd
5 Vehicles ALe
6 Furniture ALf
7 General Items ALq
132
Lampiran A3
No. Klasifikasi Peralatan Kod

8 Instruments ALi
9 Kitchen ALk
10 Linen ALn
11 Kitchen Equipment in Mechanical Group ALm
c. Struktur – Component Family

Medan 2: Kategori
Sistem
1 Floor str-fl
2 Wall str-wl
3 Stairs str-st
4 Structural Column str-cl
5 Structural Foundation str-fo
6 Structural Framing str-fr
7 Structural Rebar str-re
8 Structural Trusses str-tr
Medan 3: Sub Kategori

No. Perkara Kod
1 In place (Cast in-situ) ip
2 Precast pc
3 Steel st
4 Timber tm
5 Composite cm
Medan 4 : Kod Jenis Komponen

i. Structural Framing
No. Perkara Kod
1 Rectangle Beam rcb
2 Slope Beam slb
3 Cut End Beam ceb
4 Drop Beam dpb
5 Inverted T Beam itb
6 L Shape Beam lsb
7 Side Cut Beam scb
8 Side Cut End Beam ceb
9 Precast Beam rectangular Type 1 PBR1
10 Precast Beam rectangular Type 2 PBR2
11 Universal Column uc
12 Universal Beam ub
13 Joist Beam jo
14 C Channel cch
133
Lampiran A3
No. Perkara Kod

15 Universal Equal Angle eqa
16 Universal Unequal Angle uqa
17 Square Hollow Section shs
18 Rectangle Hollow Section rhs
19 Circular Hollow Section chs
ii. Structural Column

No. Perkara Kod
1 Rectangle Column rcc
1 Rectangle Column rcc
2 Round Column rdc
3 Square Column sqc
4 Bearing End Column bec
5 Universal Column uc
6 Universal Beam ub
7 C Channel cch
8 Universal Equal Angle eqa
9 Universal Unequal Angle uqa
10 Square Hollow Section shs
11 Rectangle Hollow Section rhs
12 Circular Hollow Section chs
iii. Structural Foundation

No. Perkara Kod
1 Bored Pile bop
2 Micro Pile mcp
3 RC Pile rcp
4 Spun Pile spp
5 Raft Foundation rff
6 Rectangle Pad Footing rpf
7 Square Pad Footing spf
8 Rectangle Pile Cap rpc
9 Square Pile Cap rpc
10 Triangle Pile Cap tpc
iv. Structural Wall

No. Perkara Kod
1 Structural Wall rcw
v. Structural Rebar
No. Perkara Kod
1 Main Reinforcement mr
2 Shear Reinforcement sr
134
Lampiran A3
vi. Miscelleneous
No. Perkara Kod
1 Stiffener stf
2 Trenches tre
d. Mekanikal – Loadable Family

No. Family Category Kod
1 Air Terminal air-tm
2 Duct Accessories dct-ac
3 Duct Fitting dct-ft
4 Fire Alarm Device fir-al
5 Mechanical Equipment mec-eq
6 Pipe Accessories pip-ac
7 Pipe Fitting pip-ft
8 Plumbing Fixture plb-fx
9 Sprinkler spr
Medan 4: Deskripsi
No. Kapasiti Kod
1 Horse Power hp
2 Refrigerant Tonnage tr
3 British Thermal Unit per Hour btu/hr
4 Cubic Feet per Minute cfm
5 US Gallon usgl
6 Imperial Gallon igl
7 Kilogram per Hour (Dehumidifier) kg/hr
8 Feet ft
9 Meter m
10 Watt W
e. Elektrik – Loadable Family

No. Perkara Kod
1 Lighting Fixtures lit-fx
2 Lighting Devices lit-dv
3 Electrical Equipments ele-eq
4 Electrical Devices ele-dv
5 Fire Alarm Devices fir-al
6 Security Devices sec-dv
7 Communication Devices com-dv
8 Nurse Call Devices nc-dv
9 Data Devices data-dv
10 Telephone Devices tel-dv
135
Lampiran A3
Medan 3: Komponen
i. Lighting Fixtures
No. Perkara Kod
1 Bare Channel bc
2 Flourescent Light flou
3 Light Emitting Diode LED
4 Operation Theatre Light OT Light
5 Wall Light wall light
6 Flood Light flood light
7 Flash Light flash light
ii. Lighting Devices

No. Perkara Kod
1 Switch sw
2 Rocker Switch rocker sw
3 Pull Cord Switch pull cord sw
iii. Electrical Equipments

No. Perkara Kod
1 Busduct busduct
2 Generator Set genset
3 Operation Theatre Table OT table
4 Switch Gear sw gear
5 Tap Off Unit tap off unit
6 Transformer transformer
7 Distribution Board DB
8 Pro Audio (PA) Rack PA rack
9 Sub Switch Board SSB
10 Switch Board SB
11 Dangerous Drug Act (DDA)
DDA
Poison Cabinet
12 Closed Circuit TV (CCTV) Rack CCTV rack
iv. Electrical Fixtures

No. Perkara Kod
1 Switch Socket Outlet SSO
2 Isolator ISO
3 Single Phase Neutral Isolator SPN
4 Triple Pole & Neutral Isolator TPN
5 Wall Fan wall fan
6 Exhaust Fan exhaust fan
v. Fire Alarm Devices

No. Perkara Kod
1 Fireman Switch FS
2 Fireman Intercom System FIS
136
Lampiran A3
vi. Communication Devices

No. Perkara Kod
AV receptacle panel
1 Av Receptacle Panel Horizontal Plane
horizontal plane
2 Multimedia Controller multimedia controller
3 Chairman Unit chairman unit
4 Delegate Unit delegate unit
5 FM TV Point FM TV point
front projection pull
6 Front Projection Pull Down Screen
down screen
7 Horn Speaker horn speaker
8 Intercom intercom
vii. Security Devices

No. Perkara Kod
1 Access Card access card
2 Emergency Break Glass emergency break glass
indoor daynight fixed
3 Indoor Daynight Fixed Dome Camera
dome camera
indoor IR auto dome
4 Indoor IR Autodome Camera
camera
indoor PTZ auto dome
5 Indoor PTZ Autodome Camera
camera
outdoor wp fixed
6 Outdoor Weatherproof Fixed Camera
camera
viii. Nurse Call Devices

No. Perkara Kod
1 Main Display main display
2 Ticket Printer ticket printer
3 Radiator Warning Light radiator warning light
ix. Data Devices

No. Perkara Kod
telecommunication
1 Telecommunication Closet
closet
2 Access Point access point
3 Data Point Data point
4 Network Point network point
5 Server server
6 Network switch network switch
Data point printer
7 Data Point Printer RJ45
RJ45
137
Lampiran A3
x. Telephones Devices
No. Perkara Kod
1 Intermediate Distribution Frame IDF
2 Main Distribution Frame MDF
3 Private Automatic Branch Exchange PABX
4 Data Point DP
5 Fax Point RJ11 fax point RJ11
6 Telephone Point RJ11 tel RJ11
7 Telephone Point RJ45 tel RJ45
8 Public Phone PP
Medan 4: Deskripsi
i. Lighting Fixtures
No. Perkara Kod
Wall Mounted_Aluminium Louvered and Parabolic Polished
1 w_alpr_1x14W_E
Aluminium Reflector_1x14W_Essential Supply
Recessed Mounted_Aluminium Louvered and Parabolic
2 r_alpr_2x14W_N
Polished Aluminium Reflector_2x14W_Normal Supply
3 Ceiling Mounted_Keluar Sign_2x8W_Essential Supply c_ks_2x8W_E
4 Examination Light_1x16W examlight_1x16W
5 Wall Mounted_Emergency Light_1x8W_Normal Supply w_el_1x8W_N
ii. Lighting Devices

No. Perkara Kod
1 1 Way_1 Toggle_Normal Supply 1w_1t_N
2 2 Way_1 Toggle_Normal Supply 2w_1t_N
3 6 Toggle_Normal Supply 6t_N
4 1 Way_2 Toggle_Essential Supply 1w_2t_E
5 1 Way_3 Toggle_Essential Supply 1w_3t_E
6 Wall w
7 Ceiling c
iii. Electrical Fixtures

No. Perkara Kod
1 2 Pole_3A Rating_Normal Supply 2p_30A_E
2 4 Pole_Normal Supply 4p_N
3 1 Gang_Bed Head Panel Mounted_13A Rating_Uninterruptibe
1g_BHP_13A_U
Power Supply
4 1 Gang_Bed Head Panel Mounted_13A Rating_Normal Supply 1g_BHP_13A_N
5 1 Gang_Bed Head Panel Mounted_13A Rating_Essential
1g_BHP_13A_E
Supply
6 1 Gang_300mm Above Floor Level Mounted_13A
1g_f300_13A_N
Rating_Normal Supply
2g_f915_13A_E
Rating_Essential Supply
138
Lampiran A3
No. Perkara Kod

1g_f1000_13A_U
Rating_Uninterruptible Power Supply
9 1 Gang Metal Clad_1450mm Surface Level Mounted_13A
1g-mc_s1450_13A_N
Rating_Normal Supply
10 1 Gang Weather Proof_1450mm Above Floor Level
1g-wp_f300_13A_N
Mounted_13A Rating_Normal Supply
11 3 Pole Metal Clad_63A Rating 3p-mc_63A
iv. Fire Alarm Devices

No. Perkara Kod
1 2 Pole_20A Rating 2p_20A
v. Communication Devices - Function

No. Perkara Kod
1 Audio Visual AV
139
Lampiran B 1
Lampiran B 1: Senarai Parameter Informasi Projek
Level of Development
Maklumat yang Perlu
LOD LOD LOD LOD LOD
Dilengkapkan
100 200 300 400 500
Maklumat Utama
Nama Premis √ √ √ √ √
Alamat Premis √ √ √ √ √
Poskod √ √ √ √ √
Kumpulan Agensi √ √ √ √ √
Kementerian √ √ √ √ √
Jabatan √ √ √ √ √
Negara √ √ √ √ √
Negeri √ √ √ √ √
Daerah √ √ √ √ √
Mukim √ √ √ √ √
Kategori Premis √ √ √ √ √
Jenis Premis √ √ √ √ √
Jumlah Keluasan Premis √ √ √ √ √
Maklumat Perolehan
Kos Keseluruhan √ √
Tahun Siap Bina Asal √ √ √ √ √
Tahun Siap Bina √
Sumber Pembiayaan √ √ √
Kod PTJ √ √
Maklumat Bangunan
Bilangan Blok Bangunan √ √ √ √ √
Bilangan Binaan Luar √ √ √ √
Nombor DPA mySPATA √ √
Kod DAK Blok √ √
Maklumat Tanah
Nombor Lot √ √ √
Status Hak Milik Tanah √ √ √
No. Hakmilik √ √ √
Jenis Hakmilik √ √ √
Kegunaan Tanah √ √ √
Nota
1. Jadual ini adalah merujuk kepada borang DA6, Garis Panduan Pedata
2. Butiran terperinci senarai parameter setiap komponen hendaklah dirujuk kepada Spesifikasi
Parameter Komponen BIM JKR
140
Lampiran B 2
Lampiran B 2: Senarai Kategori & Parameter Komponen Disiplin Arkitek

KATEGORI KOMPONEN
x Casework x Ceiling x Column x Door
x Furniture x Furniture System x Planting x Plumbing Fixtures
x Railing x Ramp x Roof x Shaft Opening
x Specialty Equipment x Staircase
PARAMETER KOMPONEN
Maklumat Komponen yang Perlu
LOD LOD LOD LOD LOD
Dilengkapkan
100 200 300 400 500
Maklumat Utama
Maklumat Nama Komponen Utama √ √ √ √
Maklumat Sistem √ √ √
Maklumat Kuantiti √ √ √
Maklumat Perolehan
Tarikh Perolehan √
Tarikh Dipasang √
Tarikh Waranti Tamat √
Kos Perolehan/ Kontrak √
No. Pesanan Rasmi Kerajaan / Kontrak √
Tarikh Tamat DLP √
Kod PTJ √
Jangka Hayat √
Pengilang √
Maklumat Pembekal √
(Nama/Alamat/No.Telefon)
Maklumat Kontraktor √
(Nama/Alamat/No.Telefon)
Maklumat Komponen
Diskripsi √ √ √ √
Status Komponen √ √
Jenama √
Model √
Maklumat Atribut Spesifikasi
Jenis √ √ √ √
Bahan √ √ √
Kaedah Pemasangan √ √ √
Saiz Fizikal (panjang/tinggi/lebar/luas/dalam/ √ √ √ √ √
tebal/diameter/jejari dll)
Kapasiti ( isipadu/head/berat/btu/velocity/ √ √ √
speed dll)
Maklumat Lokasi
No DPA/Kod Ruang/Kod Binaan Luar √
Dokumen Berkaitan (jika ada)
Nama Dokumen √
No Rujukan Berkaitan √
Nota
141
Lampiran B 3
Lampiran B 3: Senarai Kategori & Parameter Komponen Disiplin Struktur

KATEGORI KOMPONEN
x Structural Column x Structural Foundation
o Pile Foundation (Pile)
o Shallow Foundation (Pad Footing)
o Pile Foundation (Pile Cap)
x Structural Floor x Structural Framing x Structural Trusses x Structural Wall
PARAMETER KOMPONEN
LOD LOD LOD LOD LOD
Dilengkapkan
100 200 300 400 500
Maklumat Utama
Maklumat Sub Sistem √ √ √
Maklumat Kuantiti √ √ √
Maklumat Perolehan
Tarikh Perolehan √
Tarikh Dipasang √
Kos Perolehan/ Kontrak √
Kod PTJ √
Jangka Hayat √
Pengilang √
Maklumat Pembekal (Nama/Alamat/No.Telefon) √
Maklumat Kontraktor (Nama/Alamat/No.Telefon) √
Maklumat Komponen
Status Komponen √ √
Jenama √
Model √
Jenis √ √ √ √
Bahan √ √ √
Kapasiti ( isipadu/head/berat/btu/velocity/ speed √ √ √
dll)
Maklumat Lokasi
Nama Dokumen √
Nota
142
Lampiran B 4
Lampiran B 4: Senarai Kategori & Parameter Komponen Disiplin Mekanikal

KATEGORI KOMPONEN
x Duct Accessories x Mechanical x Duct x Duct Fittings
x Fire Alarm Devices Equipment x Pipes x Pipe Accessories
x Air Terminal x Pipes Fittings x Sprinklers x Plumbing Fixtures
PARAMETER KOMPONEN
LOD LOD LOD LOD LOD
Dilengkapkan
100 200 300 400 500
Maklumat Utama
Maklumat Perolehan
Tarikh Perolehan √ √
Tarikh Dipasang √
Kos Perolehan/ Kontrak √ √
Kod PTJ √
Jangka Hayat √
Pengilang √ √
Maklumat Pembekal (Nama/Alamat/No.Telefon) √ √
Maklumat Kontraktor (Nama/Alamat/No.Telefon) √ √
Maklumat Komponen
Status Komponen √
Jenama √ √
Model √ √
No. Siri √
Jenis √ √ √
Bahan √ √ √
Bekalan Elektrik √ √ √
Kapasiti ( isipadu/head/berat/btu/velocity/ speed dll) √ √ √
Kadaran (voltan/arus/kuasa/rating √ √ √
/ratio/bunyi/keamatan/fluks/faktor/ kuasa/kecekapan/
fotometri/bandwidth dll)
Maklumat Lokasi
Nama Dokumen √
Nota
143
Lampiran B 5
Lampiran B 5: Senarai Kategori & Parameter Komponen Disiplin Elektrik

KATEGORI KOMPONEN
x Security Devices x Cable Tray Fittings x Conduit Fittings x Cable
x Nurse Call Devices x Electrical Fixtures x Lighting Fixtures Tray
x Fire Alarm Devices x Electrical Equipment x Lighting Devices x Conduit
x Telephone Devices x Communication Devices x Data Devices
PARAMETER KOMPONEN
Maklumat Komponen yang Perlu Dilengkapkan LOD LOD LOD LOD LOD
100 200 300 400 500
Maklumat Utama
Maklumat Perolehan
Tarikh Perolehan √ √
Tarikh Dipasang √
Kos Perolehan/ Kontrak √ √
Kod PTJ √
Jangka Hayat √
Pengilang √ √
Maklumat Pembekal (Nama/Alamat/No.Telefon) √ √
Maklumat Kontraktor (Nama/Alamat/No.Telefon) √ √
Maklumat Komponen
Status Komponen √
Jenama √ √
Model √ √
No. Siri √
Jenis √ √ √ √
Bahan √ √ √
Bekalan Elektrik √ √ √
Kapasiti ( isipadu/head/berat/btu/velocity/ speed dll) √ √ √
Kadaran (voltan/arus/kuasa/rating √ √ √
/ratio/bunyi/keamatan/fluks/faktor/ kuasa/kecekapan/
fotometri/bandwidth dll)
Maklumat Lokasi
Nama Dokumen √
Nota
144
Lampiran B 6
Lampiran B 6: Senarai Parameter Komponen Kerja Sivil
Komponen: Kerja Tanah
Object: FINAL SURFACE/SLOPE
Parameter Level of Development
LOD 100
LOD 200
LOD 300
LOD 400
LOD 500
Extended Data
Maklumat Utama
Nama Komponen √ √
No. DPA √ √
No. DAK √ √
Sistem √ √
Subsistem √ √
Maklumat Perolehan
Kos Perolehan √ √
Kontraktor √ √
Maklumat Komponen
Jenis Rawatan Tanah √ √
Jenis Perlindungan Cerun √ √
145
Lampiran B 6
Object: RETAINING WALL
LOD 200
LOD 300
LOD 400
LOD 500
LOD 100
Extended Data
Maklumat Utama
No. DPA √ √
No. DAK √ √
Sistem √ √
Subsistem √ √
Maklumat Perolehan
Pengilang √ √
Pembekal √ √
Kontraktor √ √
Tarikh Dipasang √ √
Tarikh Waranti Tamat √ √
Tarikh Tamat DLP √ √
Jangka Hayat √ √
Maklumat Komponen
Jenis √ √
Material √ √
146
Lampiran B 6
Komponen: Jalan Dalaman
Object: INTERNAL ROAD/PARKING/HARDSTANDING
LOD 100
LOD 200
LOD 300
LOD 400
LOD 500
Extended Data
Maklumat Utama
No. DPA √ √
No. DAK √ √
Sistem √ √
Subsistem √ √
Maklumat Perolehan
Kontraktor √ √
Maklumat Komponen
Jenis √ √
Material √ √
147
Lampiran B 6
Object: KERB
LOD 100
LOD 200
LOD 300
LOD 400
LOD 500
Extended Data
Maklumat Utama
No. DPA √ √
No. DAK √ √
Sistem √ √
Subsistem √ √
Maklumat Perolehan
Kontraktor √ √
Maklumat Komponen
Jenis (Extrude/Block) √ √
Material √ √
148
Lampiran B 6
Object: SIGNAGE
LOD 100
LOD 200
LOD 400
LOD 500
LOD 300
Extended Data
Maklumat Utama
No. DPA √ √
No. DAK √ √
Sistem √ √
Subsistem √ √
Maklumat Perolehan
Pengilang √ √
Pembekal √ √
Kontraktor √ √
Maklumat Komponen
Jenis √ √
Jenama √ √
Model √ √
Material √ √
149
Lampiran B 6
Komponen: Sistem Saliran
Object: DRAIN/PIPE/CULVERT/SUMP/SUMP COVER/INLET/OUTLET
LOD 100
LOD 200
LOD 300
LOD 400
LOD 500
Extended Data
Maklumat Utama
No. DPA √ √
No. DAK √ √
Sistem √ √
Subsistem √ √
Maklumat Perolehan
Pengilang √ √
Pembekal √ √
Kontraktor √ √
Maklumat Komponen
Jenis √ √
Jenama √ √
Model √ √
Material √ √
150
Lampiran B 6
Komponen: Sistem Retikulasi Air Luaran
Object: PRESSURE PIPE/FITTING/APPURTENANCE/BULK METER/FIRE HYDRANT
LOD 100
LOD 200
LOD 300
LOD 400
LOD 500
Extended Data
Maklumat Utama
No. DPA √ √
No. DAK √ √
Sistem √ √
Subsistem √ √
Maklumat Perolehan
Pengilang √ √
Pembekal √ √
Kontraktor √ √
Maklumat Komponen
Jenis √ √
Jenama √ √
Model √ √
Material √ √
151
Lampiran B 6
Komponen: Sistem Pembetungan
PIPE/MANHOLE/MANHOLE COVER/ INSPECTION CHAMBER/INSPECTION

Object:
CHAMBER COVER
LOD 100
LOD 200
LOD 300
LOD 400
LOD 500
Extended Data
Maklumat Utama
No. DPA √ √
No. DAK √ √
Sistem √ √
Subsistem √ √
Maklumat Perolehan
Pengilang √ √
Pembekal √ √
Kontraktor √ √
Maklumat Komponen
Jenis √ √
Jenama √ √
Model √ √
Material √ √
152
Unit Building Information Modelling
50400 KUALA LUMPUR

Bim - Piawaian JKR

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bim - Piawaian JKR

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

JKR 29300-0074-21

Unit Building Information Modelling (BIM)

BIM: PIAWAIAN JKR

Jabatan Kerja Raya Malaysia

CAWANGAN PERANCANGAN ASET BERSEPADU

Unit Building Information Modelling, Bahagian Pengurusan Projek Kompleks

Bahagian Pengurusan Projek Kompleks

Bahagian Perundingan & Pengurusan Aset

CAWANGAN KEJURUTERAAN AWAM DAN STRUKTUR

CAWANGAN KEJURUTERAAN MEKANIKAL

CAWANGAN KEJURUTERAAN ELEKTRIK

CAWANGAN KONTRAK & UKUR BAHAN

CAWANGAN KERJA PENDIDIKAN

CAWANGAN SENGGARA FASILITI BANGUNAN

JABATAN KERJA RAYA NEGERI SELANGOR

JENIS TEKS CONTOH KETERANGAN

System Families Terma perisian yang digunapakai dalam

Lampiran A Rujukan Lampiran, Bab dan Dokumen yang

Ujian pertembungan di antara Component Families dan/atau

Merupakan salah satu elemen model 3D berparametrik yang

Grid Istilah bagi grid yang digunapakai dalam perisian Revit

Proses pertukaran, perkongsian atau pemindahan maklumat

Proses penyelarasan model setiap disiplin bagi tujuan kajian

Elemen yang digunakan untuk memaparkan simbol yang mewakili

Proses menghubungkan fail model dari disiplin lain bagi tujuan

Level Istilah bagi aras yang digunapakai dalam perisian Revit.

Tahap perincian komponen berdasarkan rupa bentuk dan

Model 3D yang digabungkan dengan jadual program kerja

Project Information Parameter maklumat projek yang terdapat dalam model.

Jadual kuantiti bahan binaan dan peralatan/kelengkapan bangunan

Merupakan reka bentuk bagi Kerja Kejuruteraan Awam yang

Reka Bentuk Sivil ii. Jalan Dalaman

Merupakan model 3D berparametrik yang dibangunkan bagi

“Fail Induk” bagi pembangunan model Civil 3D di mana model

Komponen yang digunakan dalam pembangunan model Civil 3D.

1 TEMPLAT BIM JKR .............................................................................................. 3

Jadual 1.1: Elemen Project Browser........................................................................... 5

Lampiran A 1: Kod Penamaan Fail Model ............................................................. 118

1.2 TEMPLAT BIM JKR REVIT

Bagi pembangunan komponen dalam perisian Revit, terdapat pelbagai fail

Templat BIM JKR Revit mengandungi tetapan seperti berikut:

1.2.1 Project Information

1.2.3 Project Browser

No. Elemen Fungsi

Rajah 1.3: Contoh View Template Floor dan Area Plans

Penggunaan parameter terbahagi kepada dua (2) jenis parameter iaitu:

Rajah 1.4: Contoh Maklumat Parameter Type

Maklumat bagi setiap parameter hendaklah diisi dalam ruangan value di

Parameter mengandungi dua (2) fungsi utama iaitu:

1.2.6 Print Settings

1.3 TEMPLAT BIM JKR CIVIL 3D

* jkrCv21merujuk kepada versi perisian Civil 3D 2021

Rajah 1.7: Templat BIM JKR CIVIL 3D

1.3.2 Fail Design Criteria

1.3.3 Fail Geospatial Coordinate System

Rajah 1.9: Fail Geospatial Coordinate System dan Drawing Setting

1.4.1 Templat Workspace

Rajah 1.10: Contoh Templat Workspace bagi proses Design Review

1.4.3 Templat Clash Test

1.5 TEMPLAT BIM JKR COST X

Perisian Revit mengkategorikan semua maklumat dalam model BIM mengikut

1.5.1 Dimension Groups

Pengukuran kuantiti menggunakan templat Dimension Groups ini boleh